PC060218

128 O człowieku

te części tak są ze sobą powiązane, że ich oddzielić od siebie nie można. Tak więc, choć jedna z nich jest tylko dobra, druga zaś zla, przecież cały łańcuch tych rzeczy jest częściowo dobry, częściowo zly. Gdy większa część tego łańcucha jest dobra, to mówi się, że cały ten zespół jest dobry, i staje się on przedmiotem pożądania; przeciwnie, jeśli jego większa część jest zła, to zostaje odrzucona całość, o ile poznamy, że tak jest. Stąd ludzie nicdoświadczeni, którzy w małym stopniu przewidują odlegle skutki rzeczy, przyjmują za dobre to, co im się takie wydaje, nie widząc zła, które się z nim wiąże, i dopiero później przekonują się w doświadczeniu, że to było szkodliwe. To mają na myśli ci, którzy rozróżniają dobro i zło prawdziwe i pozorne.

6. Pierwszym spośród dóbr jest zachowanie własnej osoby. Tak bowiem uczyniła natura, iż każdy chce swego dobra. Ażeby każdy mógł je osiągnąć, trzeba koniecznie, iżby pragnął życia i zdrowia oraz bezpieczeństwa jednego i drugiego w czasie przyszłym, o ile tylko można je zapewnić. Z drugiej zaś strony pierwszym ze wszystkich rzeczy złych jest śmierć, zwłaszcza połączona z cierpieniami. Tak wielkie bowiem mogą być dolegliwości życia, że jeśli nie widać bliskiego ich końca, to każą one śmierć zaliczać do dóbr.

Moc, jeśli jest bardzo wielka, jest dobra, jako że służy wtedy jako ochrona i obrona; ochrona i obrona zaś daje bezpieczeństwo. Jeśli natomiast nie jest bardzo wielka, to nic daje żadnego pożytku; gdy bowiem jest równa mocy każdego innego, to nie jest żadną mocą.

Związki przyjaźni są dobre, mianowicie korzystne. Albowiem wraz z wieloma innymi rzeczami dają czło-

wiekowi ochronę i obronę. Stąd też nieprzyjazne stosunki z ludźmi są złe, jako że przynoszą niebezpieczeństwa i zmniejszają ochronę życia i zdrowia.

7. Bogactwo jest pożyteczne, jeśli jest wielkie, a mianowicie takie, jak je rozumiał Lukullus, który określił człowieka bogatego jako tego, kto może własnym kosztem wyżywić wojsko. Bogactwo bowiemjest ochroną i obroną niemal pewną. Również bogactwo umiarkowane jest pożyteczne dla tego, kto chce się nim posługiwać dla ochrony; albowiem zjednuje ono przyjaciół, przyjaźń zaś jest ochroną i obroną. Natomiast tym, którzy nic chcą się nim posługiwać dla ochrony, bogactwa przysparzają zawistnych. Bogactwo więc jest tylko dobrm pozornym.

Bogactwo nie pozostawione, lecz własnym wysiłkiem zdobyte, jest dobrem, albowiem daje przyjemność. Człowiek bowiem uważa je za dowód swojej roztropności. Ubóstwo a także niedostatek rzeczy niezbędnych jest złem, jako że złem jest nie mieć rzeczy niezbędnych. Ubóstwo natomiast bez niedostatku rzeczy niezbędnych jest dobrem, chroni bowiem człowieka od zawiści, oszczerstwa i podstępu.

8. Mądrość jest rzeczą pożyteczną, albowiem jest w niej pewna ochrona. I sama przez się również jest godna tego, by jej pożądać, to znaczy: jest przyjemna. Jest też piękna, jako że trudna do zdobycia. Niewiedza jest złem, jako że nie ma w niej żadnej ochrony i zdolności przewidywania zła, które może przyjść.

Większe jest pożądanie bogactwa niż mądrości. Większość bowiem ludzi nie dąży do mądrości, chyba ze względu na bogactwo. Gdy zaś je posiada, to chce.