66689 PC060219

130 O człowieku 11

iżby się wydawało, że posiada również mądrość. Albowiem nie ten. kto jest mądry, jest bogaty, jak to mówili stoicy; lecz przeciwnie, kto jest bogaty, tego należy nazywać mądrym.

Mądrość daje większą sławę niż bogactwo, to bowiem uważane jest zazwyczaj za znak mądrości. Niedostatek mniejszą jest ujmą niż głupota; może on bowiem oskarżać niesprawiedliwość losu, głupota zaś oskarża tylko samą naturę. Łatwiej natomiast znosić głupotę niż niedostatek, jak bowiem mówią ludzie, głupota nie ciąży temu, kto jest głupi.

9. Wiedza, czy też sztuka jest dobrem, jest bowiem przyjemna. Natura wszak uczyniła, że człowiek podziwia wszelką rzecz nową, to znaczy: że łaknie wiedzy

0    przyczynach wszelkich rzeczy. Stąd też wiedza jest jak gdyby pokarmem dla ducha i co za tym idzie, jest dla niego tym samym, czym są pokarmy dla ciała;

1    czym jest dla ląknącego potrawa, tym dla ducha ciekawego są zjawiska. Tym się jednak różnią, że ciało może dojść do nasycenia się pokarmami, duch natomiast nigdy nie może nasycić się wiedzą.

Umiejętność i sztuka są pożyteczne dla każdego w tych granicach, w jakich może je zastosować do tworzywa materialnego. Te same umiejętności i sztuki są najbardziej pożyteczne dla ogółu, jako że im zawdzięczamy niemal wszystko, co dla rodzaju ludzkiego jest pomocą i upiększeniem życia. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszyscy posiadają wiedzę, jaką mają w swoim mniemaniu; albowiem ci, którzy rozprawiają o przyczynach rzeczy na podstawie cudzych pism i sami sobie przypisują cudze twierdzenia, nic nic dodają i w ogóle

nie przynoszą żadnego pożytku. Czynić bowiem to, co już zostało uczynione, bynajmniej nie jest dobrem, lecz przeciwnie, nieraz złem, jako że, powtarzając cudze błędy i umacniając je swoim twierdzeniem, kładzie się przeszkody na drodze do prawdy.

10.    Wiedza humanistyczna także jest dobrem, zwłaszcza języki i historia, albowiem są to rzeczy przyjemne. Są one również pożyteczne, zwłaszcza historia; zastępują bowiem eksperymenty, na których się opierają nauki o przyczynach; historia naturalna dostarcza ich fizyce, historia zaś społeczna dostarcza ich nauce o państwie i o moralności i to bez względu na to, czy opowiadania są prawdziwe, czy fałszywe, o ile tylko nie są nieprawdopodobne. W naukach bowiem szuka się nie tyle przyczyn tych faktów, które rzeczywiście miały miejsce, ile tych, które mogą mieć miejsce. Znajomość języków jest również pożyteczna, zwłaszcza znajomość tych, którymi się posługują ludy sąsiednie, a to ze względu na handel i kontakt z nimi. Również język łaciński i grecki, jako języki nauki, są pożyteczne ze względu na wiedzę.

11.    Zatrudnienie jest rzeczą dobrą, jako że to jest ruch istotny dla życia. Gdy zaś nie ma rzeczy, którą byś mógł czynić, przechadzka zastępuje zatrudnienie. Dokąd mam się zwrócić, co mam czynić, mówią ludzie, dotknięci cierpieniem. Brak zatrudnienia nęka człowieka. Natura bowiem nie znosi, iżby próżne było jakieś miejsce, czy też jakiś czas.

12.    Posuwać się w czymś naprzód jest przyjemnie, jako żc jest to zbliżanie się do celu, to znaczy: do rzeczy bardziej przyjemnej. Widzieć cudze zło jest