8658359406

TEOFIL LIJEWSKI

Roziuój sieci kolejoiuej wo\. iDarszaiuskiego

Zarys treści. Artykuł przedstawia rozwój historyczny sieci kolejowej na obszarze obecnego woj. warszawskiego. Poszczególne linie kolejowe są omówione w kolejności powstania. Równocześnie artykuł analizuje rozmieszczenie sieci kolejowej w różnych okresach historycznych. W zakończeniu scharakteryzowany jest stan obecny sieci kolejowej i wynikające stąd konsekwencje dla gospodarki. Ilustracją graficzną są mapy gęstości sieci kolejowej, intensywności ruchu osobowego i izochron kolejowych Warszawy.

Województwo warszawskie zajmuje centralne położenie w kraju, zwłaszcza w układzie sieci kolejowej. Rozchodzące się z Warszawy promieniście linie kolejowe należą do najważniejszych w Polsce, wiążąc poszczególne ośrodki wojewódzkie ze stolicą. Również pozostałe linie województwa mają duże znaczenie międzyregionalne, łącząc np. Podlasie i Wyżynę Lubelską z Mazurami i Wybrzeżem, Łódź z Pomorzem i Mazurami, zachód i południe kraju z Podlasiem itd. W przeciwieństwie do innych województw, zwłaszcza zachodnich, cechą charakterystyczną układu kolejowego woj. warszawskiego jest to, że nie ma tu prawie wcale linii lokalnych, mających jedynie miejscowe znaczenie. Prawie każda linia pełni tu funkcję tranzytową w stosunku do innych regionów. Z konieczności więc rozwój sieci kolejowej województwa trzeba rozpatrywać na szerszym tle rozbudowy kolei w całym Królestwie względnie w środkowej Polsce.

Budowa sieci kolejowej województwa nie była uwarunkowana czynnikami środowiska geograficznego. Jedynie większe rzeki stanowiły przeszkodę dla kolei, toteż starano się możliwie rzadko je przekraczać. Inne elementy, jak równinność terenu, brak jezior i bagien, pokrywa osadów lodowcowych sprzyjały budowie kolei i pozwalały na prostolinijne wytyczanie szlaków. Toteż na przebieg poszczególnych linii wpływały tu prawie wyłącznie czynniki społeczno-gospodarcze, a zwłaszcza układ osiedli miejskich, aktualna polityka rządu oraz potrzeby gospodarcze lub militarne.

Idea kolei żelaznej przeniknęła do Królestwa Polskiego bardzo wcześnie. Już w kilka lat po uruchomieniu pierwszej linii kolejowej w Anglii wiceprezes Banku Polskiego Henryk Łubieński i przemysłowiec Piotr Steinkeller wystąpili z inicjatywą budowy kolei w Polsce. Miała to być linia łącząca Zagłębie Dąbrowskie i Kraków z Warszawą, ułatwiająca przewozy węgla i produktów hutniczych z Zagłębia oraz soli z Podkarpacia. W tym czasie rząd carski nie interesował się jeszcze budową kolei, toteż miejscowi przemysłowcy zdani byli na własne siły.

W r. 1839 powstało Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeń-