8658359614

Sabina Kwiecień

Prasa dawna i nie tylko

Praca zbiorowa Prasa dawna i współczesna wydana przez Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest kolejną, czwartą już częścią cenionego cyklu badań nad historią mediów tworzonego pod redakcją prof. Bogumiły Kosmanowej. Publikacja stanowi rezultat licznych inicjatyw badawczych i owocnej współpracy pracowników UAM w Poznaniu, Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Poznaniu oraz znanych badaczy prasy z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Bydgoskiej.

Prezentowany zbiór przynosi 14 tekstów uporządkowanych chronologicznie, od studiów z dziejów prasy XIX, poprzez prace dotyczące XX wieku, po rozprawy poświęcone współczesnym mediom, ich miejscu i roli w życiu publicznym. Rozległy zakres problemowy, nie ogranicza się do badań nad czasopiśmiennictwem polskim, ale podejmuje problemy prasy austriackiej i zagadnienia współczesnych mediów na świecie. Interdyscyplinarność tomu decyduje o analitycznym i syntetycznym ujęciu tematów.

Całość otwiera praca prof. Bogumiły Kosmanowej Media wielkopolskie w procesie przemian społeczno-politycznych Polski odrodzonej. Tekst, oparty na niezwykle precyzyjnej konstrukcji myślowej, stanowi charakterystykę znaczenia i roli prasy Wielkopolski na tle przemian społecznych i politycznych. Autorka uwzględnia tradycje okresu zaboru pruskiego, przywołuje kolejne okresy transformacji ustrojowej i gospodarczej, etnicznej, by odwołać się w końcu do ostatniego dziesięciolecia, kiedy zmiany miały miejsce w państwie o utrwalonej samodzielności politycznej. W studium uwzględniono dotychczasowy stan badań nad dziejami prasy regionalnej i lokalnej w Wielkopol-sce. Podano również wskazówki dla przyszłych badaczy prasy tego obszaru, przynoszące propozycje nowych i interesujących zagadnień.

Tekst Bogumiła Wojcieszaka przybliża sylwetkę Jakuba Krauthofera Krotoskiego, działacza wielkopolskiego pod zaborem pruskim. Autor, w oparciu o ówczesną prasę poznańską, koncentruje się na działalności politycznej „ostatniego Ikara i politycznego romantyka Wielkiego Księstwa Poznańskiego” w latach 1848-1851. Ks. prof. Edward Walewander w sposób syntetyczny przedstawia temat, któremu wcześniej poświęcił znaną monografią Echa powstania styczniowego w prasie austriackiej (Warszawa 1989), opartą o bogatą kwerendę prasy austriackiej. Prezentując stanowisko prasy austriackiej z lat 1863-1864 wobec powstania styczniowego szczególny nacisk kładzie autor na ukazanie problematyki religijnej tego okresu. Omawia zagadnienie identyfikacji polskości z katolicyzmem, religijności powstańców, prezentuje opinie prasy austriackiej w kwestii internowania arcybiskupa Zygmunta Szczęsnego Felińskiego oraz zwraca uwagę na reakcję austriackiej opinii publicznej wobec stosunku Watykanu do powstania styczniowego.

Działalność Bolesława Prusa jako prezesa Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich stanowi przedmiot zainteresowań Wiesława Sonczyka. Autor, prezentując tę sferę działalności Prusa, zwraca uwagę na jego stosunek wobec problemów społeczności dziennikarskiej na początku XX wieku, zwłaszcza wobec procesu profesjonalizacji i instytucjonalizacji dziennikarstwa. Halina Tymowska zajmuje się problemami literatury poruszanymi na lamach „Kaliszanina”, ukazującego się w latach 1870-1892 i rolą jaką odegrał w kształtowaniu środowiska literackiego. Analiza materiału prasowego wskazuje na bogactwo oferty literackiej, nieróż-niącej się od prezentowanej przez dzienniki krajowe dużych ośrodków kulturalnych. Szkic stanowi zapowiedź większej całości, poświęconej prasie kaliskiej drugiej połowy XIX i początków XX wieku.

Jakub Wajer w oparciu o szczegółową kwerendę prasy satyrycznej dwudziestolecia międzywojennego przedstawia wizerunek Litwy i Litwinów obecny w świadomości społecznej Polaków. Na uwagę zasługuje sposób ujęcia problemu, uznanie przez badacza zna-