8796961152

10

Stan współczesnej psychologii

Katedra Psychologii zorganizowała w dniach 22-24 maja 2000 r. Ogólnopolską Konferencję Naukową: Osoba — Edukacja — Dialog. Perspektywa Psychologiczna. Honorowy patronat nad Konferencją przyjął Minister Edukacji Narodowej prof. Mirosław Handke.

W obradach uczestniczyli wybitni psychologowie ze wszystkich ośrodków akademickich, uczeni z Francji, Litwy i Ukrainy, a także przedstawiciele władz Miasta Krakowa: wiceprezydent Teresa Starmach oraz Wojciech Miodoński, zastępca dyrektora Wydziału Edukacji i Kultury.

Konferencja ta stanowiła część cyklu spotkań poświęconych funkcjonowaniu jednostki w kontekście różnorakich uwarunkowań: indywidualnych, społecznych, zawodowych i szkolnych. Obecnie, kiedy wzrasta tempo przemian społecznych, przeciętny ałowiek zmuszony jest rozwiązywać nowe trudne problemy życiowe. Związane są one między innymi z poszukiwaniem pracy, wyborem szkoły oraz ogólnie — z funkcjonowaniem w nie zawsze sprzyjających warunkach. Przemiany ustrojowe, gospodarcze i polityczne w otwartym, demokratycznym państwie bezpośrednio dotyczą wszyst-

Dydaktyka

w kręgu zainteresowań wielu humanistycznych dyscyplin. W psychologii zajmuje miejsce uprzywilejowane. Nie ma takiej specjalności, w której nie byłby podejmowany — w różnych aspektach — jako przedmiot studiów. W psychologii wychowawczej stanowi centrum badań.

Warto w tym miejscu przypomnieć platońską ideę dialogu. W praktyce dydaktycznej starożytnych zajmował on miejsce uprzywilejowane. Zwyczajne w treści rozmowy cechowała niezwykła forma. Wyróżniało ją absolutne zaangażowanie nauczyciela w' indywidualny kontakt z uczniem, uważne słuchanie kwestii i konsekwentne kierowanie dalszą dyskusją w oparciu o posłyszaną wypowiedź. W otwartym dialogu, prowadzonym w partnerskiej atmosferze, nauczyciele okazywali rozmówcom najwyższy szacunek; kierowali rozmową, ale w niej nie dominowali. Kiedy we współczesnych podręcznikach akademickich z zakresu psychologii nauczania czytamy o umiejętnościach metapoznawczych nauczyciela, to uderza nas podobieństwo opisów i postulatów' do reguł wykorzystywanych przez starożytnych.

Znaczenie dialogu

Dialog będący rozmową co najmniej dwojga ludzi wykracza poza zwyczajne przekazywanie wiadomości. O jego specyfice decyduje — konstytutywna dla dialogu — wymiana myśli. Uczestnicy dialogu pozostają partnerami refleksyjnej rozmowy', zaś ich wzajemny kontakt wymaga nie tylko opanowania mowy. Angażuje także uwagę, wyobraźnię, pamięć, procesy decyzyjne, myślenie.

Jedność procesów poznawczych uwydatnia się wyraźnie w rozmowie dojrzałych partnerów. Dialog staje się możliwy dopiero po wsłuchaniu kwestii rozmówcy. Odniesienie się do posłyszanych stwierdzeń zależy od zrozumienia logiki wywodu, uwzględnienia perspektywy mówiącego. Wymaga zatem postawy koncentracji, refleksji i powściągliwości. Wszędzie obecna jest uwaga. Współcześnie traktuje się ją — wraz z pamięcią operacyjną — jako główny mechanizm przetwarzania, zaangażowany na różnych etapach obróbki danych.

Płaszczyzny dialogu i jego uczestnicy

W myśl rozwijanych od dziesięcioleci na gruncie psychologii wychowawczej idei progresywislycznycli. trwający całe życie rozwój jednostki, umożliwia ustawiczne nauczanie. Cel kształcenia stanowi wspomaganie rozwoju. Taki sposób ujmowania celów' edukacji rodzi pytanie o miejsce dialogu w procesie kształcenia: kto, z kim, kiedy, na jaki temat i w jakim celu ma rozmawiać?

Pytanie o osoby dialogu tylko z pozoru jest banalne. W dawniejszych pracach psychologicznych interesowano się przede