8812711624

18

a WaldemarJ. Affelt

również są częścią dziedzictwa przemysłu, a szczególnym wyzwaniem jest zachowanie dowodów tych zmian z różnych okresów⁶.

Wspólny Dokument Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych ICO-MOS oraz Międzynarodowego Komitetu Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego TICCIH⁷ wraz z Rekomendacją UNESCO w sprawie historycznego krajobrazu miejskiego⁸ są najnowszym źródłem referencji dla dziedzictwa przemysłu i świadczą o znaczeniu, jakie obecnie nadaje się tym zasobom kultury. W piśmiennictwie pojawia się pojęcie „archeologia przemysłu” wymyślone w Wielkiej Brytanii w połowie XX wieku; jest to dziedzina nauki zajmująca się dowodami działalności człowieka w środowisku pracy, czyli raczej typami aktywności człowieka, niż rodzajami tegoż środowiska, gdyż praca, nawet po tzw. Rewolucji Przemysłowej, może być wykonywana zarówno w miejscu zamieszkania jak i poza nim⁹. Archeologia przemysłu służy lepszemu zrozumieniu przyczyn i skutków procesu industrializacji, co Charles Orser wyraził sloganem „kopać lokalnie, myśleć globalnie”¹⁰, będącym parafrazą hasła rozwoju zrównoważonego „myśl globalnie, działaj lokalnie”¹¹.

W ubiegłym roku konserwatorzy dziedzictwa przemysłu otrzymali znakomitą monografię TICCIH¹² z przykładami interpretacji jego różnorodnych zasobów i dobrych praktyk rewitalizacji, opracowaną przez międzynarodowe grono prominentnych autorów. Pośród nazw wartości omawianych w rozmaitych kontekstach znajdujemy tu estetyczność wywiedzioną z architektury i wzornictwa, dokumentalną material-ność stawianą w opozycji do „konserwacji przez dokumentację”, krajobrazowość z zapisem dziejowych zjawisk kulturalnych i społecznych oraz naukową wartość historii techniki, wynalazczości, produkcji, inżynierii, budownictwa, a także niematerialny zapis w pamięci, tradycji i zwyczajach. Przypomniano cztery główne zasady wielkiego projektu Emscher-Park w Zagłębiu Ruhry, zrealizowanego w latach 1989-1999 na obszarze 800 km² z finansową pomocą rządu krajowego Północnej Nadrenii-Westfalii, rządu federalnego Niemiec, Unii Europejskiej oraz sektora prywatnego:

-    wtórne użycie terenów poprzemysłowych jako sposób zapobiegania eksploatacji obszarów zielonych, na które poprzednio nie zwracano uwagi;

-    przedłużenie życia budynkom, które można zachować, zamiast budowania nowych;

-    zastosowanie proekologicznych technologii budowania nowych obiektów i adaptowania dawnych;

-    transformowanie produkcji regionalnej i struktury zatrudnienia w sposób przyjazny środowisku. Zawarta w tych przesłankach idea rozwoju zrównoważonego zmieniła perspektywę badawczą zasobów dziedzictwa techniki, odchodząc od materialnego obiektu, postrzeganego per se wyłącznie jako przedmiot konserwacji w kierunku zachowywania wieloaspektowego i zróżnicowanego dziedzictwa po społeczeństwie przemysłowym, z uwzględnieniem jego niematerialnych aktywów.

⁶    Industrial heritage in Europę, Parliamentary Assembly Doc. 13134,15 February 2013 http://assembly.coe.int/ASP/Doc/XrefViewPDF.asp?FileID=19493&Language=EN

⁷    Zob. Affelt Waldemar, Wartościowanie dziedzictwa techniki: rozpoznawanie, interpretacja, zachowanie, w: Szmygin Bogusław (red.) Wartościowanie w ochronie i konserwacji zabytków, PKNICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków UM Stołecznego, Politechnika Lubelska, Warszawa - Lublin, s. 7-16.

⁸    http://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Rekomendacje/rekomenkrajobraz.pdf

⁹    Zob. Palmer Marilyn, Nevell Michael, Sissons Mark, Industrial Archaeology: a Handbook, Council for British Archaeology, York 2012, s. 7-8.

¹⁰    Charles Orser, brytyjski archeolog i autor sloganu “Think globally and dig locally”; zob. Orser Charles E Jr, A Historical Archaeology ofthe Modem World, Plenum Press, New York 1996, s. 204.

¹¹    Zob. Wikipedia: “Think globally, act locally”.

¹²    Zob. James Douet (red.), Industrial Heritage Re-tooled, Camegie Publishing Ltd, Lancaster 2012.