9003499577

cza się tylko do poziomu znakowego, któremu przyporządkowuje się byty, lecz ma on charakter pozaznakowy . Należy tu wyróżnić dwa wymiary języka: transcendentalny i hermeneutyczny. Ten pierwszy można odnieść do pojęcia kantowskiego podmiotu transcendentalnego, który jest ostatecznym i absolutnym punktem odniesienia poznania. Różni się on transcendentalnie od wszystkiego, co przez niego jest poznawalne, jednakże samego tego podmiotu nie można pomyśleć jako przedmiotu właśnie, gdyż jest on warunkiem wszelkiego myślenia o przedmiocie. To samo można odnieść do języka. We wszelkim mówieniu o języku odkrywamy, że język ma sens transcendentalny. Oznacza to, że tematyzując język, już w tym języku tkwimy. Aspekt hermeneutyczny natomiast wskazuje, że wszelkie poznanie i rozumienie jest zarówno językowe, jak i dziejowe. Język jest zawsze odniesiony do pewnej wspólnoty komunikacyjnej, jest zawsze określony dziejowo i społecznie, a zatem jest też względny i zmienny. Oba aspekty pozornie są sobie przeciwstawne, jednakże w rzeczywistości się uzupełniają: absolutny i transcendentalny charakter języka musi realizować się tylko w danym języku, uwarunkowanym społecznie . Tę swoistą dialektykę języka, jedność obu aspektów prezentuje filozofia hermeneutyczna Gadamera i Ricoeura, jako głównych współczesnych przedstawicieli tego kierunku.

Widać zatem, że w obu odrębnych nurtach filozofii, choć w nieco innym czasie i przy odmiennych założeniach, następuje zwrot filozofii ku językowi, jako podstawowemu obszarowi filozoficznych dociekań mimo, że oba nurty przez długi okres rozwijały się zupełnie niezależnie od siebie, często nie znając zupełnie rezultatów badań drugiej stro-

30

ny .

Przeanalizujmy różnice, jakie uwidaczniają się z powyższego zestawienia.

Po pierwsze, filozofia analityczna wychodzi od empiryzmu i koncentruje się wokół nauk pozytywnych uznając logikę oraz weryfikację empiryczną za ostateczne uzasadnienie wszelkiej wiedzy. Stąd pojawiają się tu takie stanowiska jak scjentyzm czy fizyka-lizm a także niechęć do spekulacji metafizycznych jako nie realizujących wymagań na-

~ A. Anzenbacher: Wprowadzenie ..., s. 188.

²⁹    Ibidem, s. 195.

³⁰    O podobieństwie obu nurtów i zwrocie filozofii ku językowi traktują takie prace jak np: J. Ha-bermas: Filozofia analityczna i hermeneutyczna - dwie komplementarne odmiany zwrotu lingwistycznego. W: Język, dyskurs społeczeństwo. Red. L. Jasiński. Warszawa 2009, s. 256.; R. Rorty: Wittgenstein i zwrot lingwistyczny. Tekst dostępny na stronie: www.hc.amu.edu.pl. Przykładem łączenia obu tradycji są także teksty P. Ricoeura. Por. w tym kontekście np.: M. Drwięga: Paul Ricoeur daje do myślenia. Bydgoszcz 1998.

19