9003499583

filozoficznych, co można poniekąd tłumaczyć ogromną popularnością idei szkoły Iwow-sko-warszawskiej w Polsce, eksponującej logikę, metodologię oraz ideał naukowości. W późniejszym okresie interpretacje te ustąpiły miejsca większej różnorodności w tym kontekście. Było to rezultatem zbliżenia się obydwu omówionych już głównych tradycji filozoficznych, ale także opublikowania spuścizny Wittgensteina, tzw. Nachlass, czyli sporej ilości tekstów i rękopisów wcześniej nie opublikowanych, będących ważnym komentarzem do dwóch głównych jego dzieł. Uwzględniono także mistyczny oraz etyczny wymiar jego filozofii, czego przykładem są publikacje np. Wojciecha Sadego, Katarzyny Gurczyńskiej i innych autorów⁴⁵. W szczególności w literaturze anglojęzycznej dostrzeżono nowe możliwości interpretacyjne. Mam tu na myśli m.in. ważną publikację The new Wittgenstein (red. Alice Crary i Rupert Read, w Polsce wydaną pod tytułem: Witt-genstein - nowe spojrzenie⁴⁶), eksponującą silnie terapeutyczny sens całej jego twórczości, zarówno wczesnej, jak i późnej a także pracę Wittgenstein and his interpreters (edit.

A T

G. Kahane and E. Kanterian ), gdzie autorzy prezentują kilka linii interpretacyjnych „późnej” filozofii Wittgensteina: psychologiczną, transcendentalną, analityczną i terapeutyczną.

Rozbieżności interpretacyjne należy tłumaczyć kilkoma względami. Przede wszystkim Wittgenstein starannie unikał jednoznacznych rozstrzygnięć i zajmowania utartych w filozofii stanowisk odrzucając tradycyjne alternatywy jak realizm-idealizm, platonizm-nominalizm. Poza tym ogromne problemy interpretacyjne stwarza sam styl pisania austriackiego filozofa, który, „zagęszczał myśli” do granic możliwość, kierując się między innymi względami estetycznymi⁴⁸. Jak łatwo się domyślić, mistrzostwem takiej strategii są tezy Traktatu. Kolejną przyczyną jest fakt, że Wittgenstein pisał tylko o języku i tylko w granicach języka, unikając za wszelką cenę tego, co nazywał „szturmowaniem granic języka”, czyli, krótko mówiąc, unikał spekulacji metafizycznych, operowania pojęciami, które były już zakorzenione w filozoficznym dyskursie. Dotyczy to przede wszystkim

⁴⁵    Por np.: K. Gurczyńska: Podmiot jako byt otwarty. Problematyka podmiotowości w późnych pismach Wittgensteina. Lublin 2007; Eadem: Inny drogą do poznania samego siebie. Heidegger jako klucz do rozumienia Wittgensteina. „Edukacja filozoficzna” vol. 42 2006, s. 155; I. Ziemin-ski: Śmierć, nieśmiertelność, sens życia. Egzystencjalny charakter filozofii Ludwiga Wittgenteina. Kraków 2006.

⁴⁶    Wittgenstein - nowe spojrzenie. Red. A. Crary i R. Read, przeł. P. Dehnel, Wrocław 2009.

47

Wittgenstein and his interpreters: essays in memory og Gordon Baker/ed. By G. Kahane, E. Kanterian and O. Kuusela - Malden, Oxford, Carlton: Blackwell Publisching 2007.

48    —

J. Tomczyk: Dociekania: rekonstrukcja i zastosowanie. W: Wittgenstein w Polsce. Red. M. Soin. Warszawa 1998, s. 84.

24