7648594528

Pozytywizm 209

zastępować jakimś innym systemem filozoficznym”⁹³. W istocie można założyć, że taka postawa jest charakterystyczna dla większości uczonych oraz filozofów okresu pozytywizmu i w tym sensie można mówić o tryumfie filozofii Comte’a.

Utyfitciryzm Johna Stuarta MiUa

John Stuart Mili (1806—1873) znany jest przede wszystkim ze swej etyki utylitarnej, choć — ze względu na charakter niniejszych analiz — na większą uwagę zasługuje jego teoria poznania i logika. Ale nawet w odniesieniu do tych dziedzin nasuwają się wątpliwości. Bo wprawdzie był J.S. Mili kontynuatorem myśli ojca Jamesa MiUa (1773—1836) oraz Jeremy’ego Benthama (1748—1832), później jednak skierował się do naturalizmu. Frederick Copleston kwestię tę ujmuje następująco: „Nikt oczywiście nie kwestionuje faktów, że Mili zaczynał od bentha-mizmu, który wpoił mu ojciec, i że formalnie nigdy go nie odrzucił, zawsze zachowując pewne jego składniki. Znaczących stron Millowskiej odmiany utylitaryzmu nie należy jednak upatrywać w ideach, które przejął od Benthama i Jamesa MiUa. Trzeba je widzieć w ideach, które dodał sam i które rozszerzyły do tego stopnia pierwotne ramy bentha-mizmu, iż trzeba by je radykalnie przekształcić lub nawet odrzucić”⁹⁴. Dziś jednak Mili bardziej znany jest jako jeden z ojców współczesnego liberalizmu. Wiąże się to również z opublikowanymi przezeń rozprawami O rządzie reprezentatywnym oraz Poddaństwo kobiet*⁵, a także z dziełem O wolnośći⁹⁶.

W teorii poznania Mili jest kontynuatorem empiryzmu Hume’a, natomiast logika została w jego filozofii wyraźnie odróżniona od teorii poznania, co wiąże się z faktem, że „wyznaczył logice dokładniej aniżeli do tej pory określone zadania: uważał, że formułuje ona reguły rozumowania, nie jest natomiast opisem świata”⁹⁷. Co jednak niezwykle istot-

⁹³    F. Copleston: Historia filozofii. Tłum. B. Chwedeńczuk. T. 9: OdMainede Bi-rana do Sartre'a. Warszawa 1991, s. 112.

⁹⁴    F. Copleston: Historia filozofii. Tłum. B. Chwedeńczuk. T. 8: Od Benthama do Russella. Warszawa 1989, s. 35.

"J.S. Mili: O rządzie reprezentatywnym. Poddaństwo kobiet. Tłum. G. Czernicki, M. Chyżyńska. Wstęp J. Hołówka. Kraków 1995.

⁹⁶    J.S. Mili: Utylitaryzm. O wolności. Tłum. M. Ossowska, A. Kurlandzka. Warszawa 2005.

⁹⁷    L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna..., s. 85.