page0029

WŁOSI. 23

a jednak jasne i dokładne wyobrażenie o dawnych systemach filozoficznych. *)

We Włoszech mnićj zrobiono dla powszechnych dziejów filozofii, choć kraj ten bynajmniej nie pozostał w tyle za Francya i Niemcami, co do liczby i dzielności umysłów filozoficznych. Ale im więcćj filozofowano, tern mniej dbano, zwłaszcza w kołach katolickich, o wykład gruntowny przeszłości. W nowszych czasach zjawiło sie wprawdzie dużo badań na tćm polu, ale poświęconych szczegółowym epokom lub naukom; brakło jednak odwagi lub też ochoty dotykania całych dziejów. To też jednego tylko możymy z przeszłego wieku wymienić Apiana Buonafede, piszą-cego pod nazwą wymyśloną AgatopistoCromaziano, którego kom-pilacye, zwłaszcza o filozofii nowożytnej, zwróciły na się uwagę także za granicami Włoch.²) W czasach najnowszych August Conti, katolik, trochę skłaniający się do ontologizmu, pisarz płodny i sympatyczny, do tćj chwili z wielkićm powodzeniem professor filozofii w Florencyi, krótką, ale gruntowną i z dobrym smakiem ułożoną ogłosił »Historyą filozofii,³) więcćj wartą od wiele podobnych publikacyi niemieckich. Z większym jeszcze talentem Bobba, zwolennik Gioberti’ego, rozwinął ^Dzieje filozofii* jako obraz wspaniały jednćj wielkićj dążności, aby poznać Tego, który jest mądrości wszelkićj źródłem wieczystćm.⁴)

Trudno uwierzyć, że Anglia, tak lubiąca przecież studya poważne, nie zdobyła się na porządną historyą najważniejszćj z nauk, lecz dotąd przekładami się posługuje. Że znalazłyby się zdolności i wytrwałość, nikt o tćm nie wątpi, ale widocznie nie było ochoty.

¹) Tableau des progres de la pensie humaine depuis Thalh jusqu’ a Leibnitz, Paris 1859 Przed kilku laty wyszła edycya czwarta. Autor katolik zna dobrze filozofią Ojców kościoła, jak dowodzi jego dzieło znakomite La philosophie de Saint Augustin Paris 1865 (w 2. tomach). Godną polecenia jest także Web er’a: Histoire de la philosophie europienne. Paris 1883. (3. wyd.).

²)    Della istoria e della indole di ogni filosofia. Lucca 1 "/bb—1781 1 późniejsze dzieło, przełożone także na język niemiecki przez Heydenreicha (Lipsk 1791) ■ Della restaurazione di ogni filosofia nd secoli XV, JXVI. XVII. Venezia 1785—17^9-

³)    Storia della filosofia. Firenze 1876 (2. tomy). Zob. o jego działaniu i stanowisku filozoficznym Karola Wernera die italienische Philosophie des neunzchnten Jahrhunderts. Wien 1885. Tom III, str. 337 i nast.

⁴) Storia della filosofia rispetto alla conoseenza di Dio da Talete fino ai giomi nostri. Lecce 1873—1874 (4 tomy). Zob. rozbiór obszerny tego dzieła u Karola Wernera: die iłaJien, Philos. i t. d. Tom V, str. 3^3—394-

http://rcin.org.pl