page0088

ZAGADNIENIA OGÓLNE

jednak książka omawiająca ważniejsze nazwy rzeczne od Wołgi do Odry ukazała się pośmiertnie dopiero w 1948 r. Imionami i nazwiskami zajął się etnolog J. Bystroń (1927, 1938), dając trafne i do dziś ważne, aczkolwiek nie pozbawione potknięć, opracowania z uwzględnieniem tła kulturowego i socjologicznego.

Przed II wojną światową ośrodkiem badań onomastycznych stał się Lwów, gdzie działał W. Taszycki, skupiający wokół siebie późniejszych wybitnych językoznawców, z których każdy dał wkład głównie do toponomastyki pogranicza wschodniego. Do grona tego należeli Z. Stieber, J. Rudnicki, S. Hrabec. Tutaj powstało też pierwsze czasopismo onomastyczne pt. „Rozprawy z Onomastyki Słowiańskiej". Sam W. Taszycki zebrał w tym czasie kartotekę nazw osób do końca XV w., która znalazła się, wraz z jej inicjatorem, w Krakowie i przetrwała wojnę.

Jak widać, badania onomastyczne od początku rozwijały się zarówno w zakresie antroponimii, jak i toponimii, w tym hydronimii. Zwraca uwagę porównawczy aspekt pierwszych opracowań toponomastycznych dotyczących pogranicza wschodniego, czemu sprzyjało miejsce, w którym zostały podjęte.

Po II wojnie światowej nastąpił gwałtowny rozwój onomastyki. Powstało jednocześnie kilka ośrodków badań onomastycznych w większych miastach uniwersyteckich. Jednak specjalna placówka zajmująca się wyłącznie onomastyką polską, tj. Pracownia Onomastyczna, powstała i działa do dziś tylko w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.

Badania w dziedzinie antroponimii i toponimii nie były koordynowane w skali kraju czy regionów i rozwijały się spontanicznie w poszczególnych ośrodkach, bez systematycznego planu i wspólnych założeń metodologicznych. Tematyka i zakres badań zależały od inicjatywy autorów lub promotorów prac doktorskich. W zakresie nazw miejscowych publikowano dwa rodzaje opracowań: monografie regionalne oraz prace omawiające poszczególne typy nazw miejscowych w poszczególnych regionach Polski, w całej Polsce lub nawet w krajach słowiańskich. W pracach nad nazwami rzecznymi skupiono się na badaniach dorzeczy większych rzek polskich, jak Wisła, Odra, San, Warta, zlewisko Bałtyku. Ostatnie badania koncentrują się na nazwach rzecznych z wszystkich polskich dorzeczy w związku z udziałem w programie międzynarodowym Hydronymia Europaea. W zakresie nazw osobowych najbardziej zorganizowany charakter miały prace nad staropolskimi nazwami osobowymi. Później rozwinęły się prace nad nazwami geograficznymi i osobowymi Śląska.