page0036

ZAGADNIENIA OGÓLNE

ich nosicieli. Jest ono wyrażone przejrzystym znaczeniowo przezwiskiem opisującym cechy człowieka ( 'człowiek łysy') lub za

pomocą metafory ( Tyka 'kobieta chuda, wyglądająca jak tyka'), me-tonimii ( Nos 'jak idzie, widać mu tylko nos') itp.

Do mniej prototypicznych nazw własnych zaliczyć też należy kolektywne nazwy własne, jak Pireneje, Celtowie (plemię), Francuzi (naród), Kowalscy (rodzina). Nie odnoszą się one bowiem do pojedynczego referenta, lecz do zbioru referentów traktowanych jako niepowtarzalna jedność.

Jak widać, kategoria nazw własnych nie jest jednolita. Składa się ona z nazw własnych prototypicznych, jak imiona, nazwy miejscowości, rzek, gór, oraz z nazw własnych mniej prototypicznych, jak Stany Zjednoczone, Uniwersytet Jagielloński, współczesne przezwiska o żywej motywacji emo-cjonalno-charakteryzującej czy kolektywne nazwy własne.

POWTARZANIE SIĘ TEJ SAMEJ NAZWY WŁASNEJ W ODNIESIENIU DO WIELU OBIEKTÓW

Zjawiskiem posiadania przez tę samą nazwę własną więcej niż jednego referenta, czyli powtarzaniem się nazw własnych w odniesieniu do różnych obiektów, zajmowali się wybitni filozofowie. Niektórzy z nich, jak Quine (1960), Searle (1971), Strawson (1974), mówią o homonimii nazw własnych, czemu przeciwstawiają się lingwiści (Van Langendonck 1981).

Homonim to taki wyraz, który posiada kilka różnych znaczeń słownikowych (leksykalnych). Ponieważ' zaś nazwy własne pozbawione są tego typu znaczenia, użycie terminu homonim w odniesieniu do nich jest nieadekwatne i może być mylące.

Nazwa własna, jak powiedziano już wyżej, jest każdorazowo przypisana obiektowi indywidualnemu przez akt nazwania i na stałe z nim związana. W akcie mówienia nadawca i słuchacz muszą wykazać się wiedzą referencjalną, tzn. muszą wiedzieć, do którego spośród wielu nosicieli odnosi się używana przez nich nazwa własna, np. imię fan. Wiedza ta sprawia, że powtarzanie się tej samej nazwy własnej w odniesieniu do różnych referentów nie jest przeszkodą we właściwym jej użyciu. Innymi słowy: pomimo że ta sama nazwa własna powtarza się, wyznacza w danym kręgu społecznym za każdym razem inny, niepowtarzalny obiekt indywidualny. Właściwość ta jest składnikiem fenomenu funcjonowania nazw własnych w komunikacji językowo--społecznej.