page0032

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Chociaż podstawową funkcją nazw własnych jest wyznaczanie, wskazywanie obiektu indywidualnego w celu odróżnienia go od innych, mogą one w różny sposób wyrażać różne znaczenia. Wyrażanie tych znaczeń nie pozostaje w sprzeczności z funkcją referencjalną nazw własnych, którą pełnią niezależnie.

Nazwy własne uwarunkowane są strukturą języka, odzwierciedlają zaś historię i kulturę narodu, którego są wytworem. Powstały dla identyfikacji obiektów ożywionych i nieożywionych, ale jednocześnie jako przejaw ludzkich działań, pragnień, zainteresowań i obyczajów. Odzwierciedlają one, poprzez środki leksykalne, gramatyczne i pragmatyczne, realia i wartości danego kręgu językowo-kulturowego. Zadaniem badacza nazw własnych jest znaczenia te ujawnić, sprawić, by nazwy własne „mówiły".

DYSKUSJA WOKÓŁ NIEKTÓRYCH

SYNTAKTYCZNYCH I GRAMATYCZNO-SEMANTYCZNYCH WŁAŚCIWOŚCI NAZW WŁASNYCH

W dyskusji nad różnicą pomiędzy nazwami własnymi i wyrazami pospolitymi rozważano syntaktyczne i gramatyczne argumenty. Dyskutowano nad następującymi problemami:

1. Czy nazwy własne rzeczywiście nie nadają się na orzecznik w zdaniu?

2. Dlaczego nazwy własne występują w liczbie mnogiej i dlaczego powtarzają się, skoro są nazwami jednostkowymi?

3. Czy nazwy własne, jak Stany Zjednoczone, Uniwersytet Jagielloński, współczesne przezwiska lub nazwy terenowe, to takie same nazwy własne jak Londyn i Polska?

CZY NAZWA WŁASNA MOŻE BYĆ ORZECZNIKIEM W ZDANIU?

Zdania o budowie „x jest y", w których nazwa własna występuje po czasowniku być w narzędniku, są w języku polskim możliwe, ale nie są używane, por. *On jest Kowalskim. *Ona jest Kowalską. *Ten pan jest Nowakiem. *To miasto jest Warszawą. Używane są natomiast konstrukcje składniowe z wyrazem to, w których nazwa własna występuje w mianowniku: To Kowalski. Ten pan to Nowak. To miasto to Warszawa. Obydwa typy zdań są tzw. zdaniami identyfikacji.

W semantycznej strukturze zdań jednego i drugiego typu tkwi formuła „x nazwany y". Świadczyć o tym mogą transformacje (przekształ-