page0076

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Inne informują o istnieniu pewnych urządzeń pełniących funkcje społeczne, np. Opole, Wola, Targowiska. Kulturoznawcza wartość tej kategorii nazw nie została jeszcze całkowicie zbadana.

Starsze i nowsze fale kolinizacji niemieckiej odzwierciedlają się w niemieckich i hybrydalnych, na pół polskich, na pół niemieckich, nazwach osób i miejscowości.

Również wydarzenia polityczne w Polsce, a nawet poza nią, znajdowały wyraz w nazwach własnych. Jednym z nich było rozszerzenie granic Polski na wschód w XVI w., co odbiło się zarówno w nazwach osób jak i miejscowości, o czym jest szerzej mowa w części Nazewnictwo obszarów pogranicznych, s. 397-478. Wygnanie Żydów z Węgier spowodowało napływ ludności żydowskiej do Polski, a wraz z nią i imiennictwa hebrajskiego. Wydarzeniem, które miało ogromny wpływ na imiennictwo polskie, było przyjęcie chrześcijaństwa i wejście w krąg kultury chrześcijańskiej. Znalazło to wyraz w przebudowie polskiego systemu imienni-czego, co polegało na wycofaniu się dwuczłonowych imion staropolskich na rzecz imion chrześcijańskich. Popularność niektórych imion chrześcijańskich rzuca światło na kult świętych patronów.

Związki Polski z kulturą chrześcijańską zaznaczyły się też w nazwach miejscowych. Wiele z nich opiera się na leksyce związanej z kultem religijnym, np. Święta, Poświętne, Boży Dar, Raj, Świętomarza, Święty Jan, Wszechświęte, Święty Krzyż, Wielkanoc, Kalwaria, z organizacją życia religijnego, budowlami i godnościami kościelnymi, np. Cerkiew, Biały Kościół, Kościelec, Podklasztor, Plebania, Opatków, Biskupin, Mnichów, a także z imionami chrześcijańskimi i ich formami, np. od imienia Jan utworzono około 50 nazw miejscowości: Janów, Janówek, Janowice, Jankowa, Jancze-wice, Janikowice, Janisławice, Janowiec, Januszów itp.

Za pośrednictwem nazw własnych można też penetrować najgłębsze rejestry kultury duchowej naszych praprzodków. W staropolskich imionach dwuczłonowych wyrażone są bowiem ludzkie wartości (Kaleta 1995a, 1995b, 1996 i in.). Pozwala je ujawnić, z jednej strony, uwzględnienie pragmatycznego (wynikającego z intencji nadawcy) znaczenia imion dwuczłonowych, które zawierały pierwotnie dobre życzenie dla dziecka, z drugiej zaś odwołanie się do nauki o wartościach, wartościowaniu i języku wartości, czyli semantyki aksjologicznej, która rozwija się w ramach językoznawstwa kognitywnego (Puzynina 1992, Krzeszo-wski 1993). Semantyka aksjologiczna rozpatruje ludzkie wartości i wartościowanie oraz sposób, w jaki determinują one strukturę i funkcjonowanie jednostek językowych w komunikacji społecznej. Wartości to

72