page0034

ZAGADNIENIA OGÓLNE

W wyrażenie pięć Marii wbudowana jest formuła zwany (pięć razy) y" (Coseriu 1955, Van Langendonck 1981, Kowalik-Kaleta 1982). Stwierdzenie, ile razy dana nazwa własna powtarza się w odniesieniu do indywidualnych obiektów, jest równoznaczne z ustaleniem ilości tych obiektów. Sygnał morfologiczny liczby mnogiej (końcówka fleksyjna nazwy własnej) jest gramatycznym znakiem opisanej wyżej operacji umysłowej, podczas gdy liczebnik występujący w połączeniu z nazwą własną informuje o wieloelementowym charakterze zbioru, który jest luźnym związkiem indywiduów. Liczba mnoga występuje tu w swej podstawowej funkcji określania wielości bytów indywidualnych.

2.    Inne znaczenie ma liczba mnoga nazw własnych typu Polanie, Celtowie, Włosi, np. Terytorium dzisiejszej Wielkopolski zamieszkiwali Polanie. Nazwy te odnoszą się do grup etnicznych uważanych i traktowanych jako jedność, niepowtarzalna całość. Dlatego nazwy tego rodzaju traktujemy jako kolektywne nazwy własne. Pojedynczy członkowie tych zbiorowości noszą nazwy w liczbie pojedynczej, odpowiednio Polanin, Celt, Włoch, które są (według Coseriu) wyrazami pospolitymi. W wyrażeniach typu trzej Celtowie mamy do czynienia z funkcją dystrybutywną, a nie kolektywną, liczby mnogiej, jak w omówionym wyżej wyrażeniu pięć Marii.

Kolektywnymi nazwami własnymi są też nazwy łańcuchów górskich, np. Pireneje, Tatry, oraz archipelagów, np. Bermudy. Obiekty tworzą tu zbiór traktowany jako jedność (całość). Nazwy tego typu to pluralia tantum, gdyż nie można od nich utworzyć liczby pojedynczej. Poszczególne elementy takich zbiorów mogą nosić oddzielne nazwy własne.

Jako kolektywne nazwy własne można również traktować nazwiska par małżeńskich, ewentualnie rodzin, w liczbie mnogiej, jak Nowakowie, Kowalscy, np. Dzisiaj przyjdą do nas Nowakowie. Wskazują one na specjalnego rodzaju zbiory składające się z męża i żony, ewentualnie ich dzieci, czyli grupę osób stanowiących rodzinę. Zbiory te traktowane są jako całość swoistego rodzaju. Liczba mnoga wskazuje tu nie tylko na wieloelementowość zbioru, ale i zróżnicowanie płci ich członków (Kowalski i Kowalska) oraz relacje zachodzące między nimi.

We wszystkich omówionych dotąd wypadkach liczba mnoga nazw własnych pełni funkcję semantyczną. Informuje bowiem o wielości obiektów, albo pojętej dystrybutywnie, albo kolektywnie.

3.    Czysto formalny charakter ma liczba mnoga nazw miejscowości, jak Katowice, Suwałki, np. Katowice są miastem przemysłowym. Nie informuje ona o wielości obiektów. Przeciwnie, pomimo liczby mnogiej

30