page0056

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Powyższe klasyfikacje posłużyły jako podstawa do opracowania podziału innych nazw geograficznych, jak nazwy wodne, terenowe itp., por. odnośne rozdziały szczegółowe.

Klasyfikacja nazwisk okazała się problemem trudniejszym i zyskała więcej propozycji niż klasyfikacja nazw miejscowych.

Pierwszej próby systematyzacji nazwisk dokonał w latach 20. naszego wieku W. Taszycki ((1924) 1968). Wyodrębnił on cztery grupy nazwisk ze względu na ich pochodzenie:

1. od dawnych imion i form od nich utworzonych, np. Jan Chwa-libóg,

2. od właściwości wewnętrznych lub zewnętrznych nazwanego osobnika, np. Jan Długosz 'długi',

3. od miejsca pochodzenia albo zamieszkania, np. Jan Wadowski 'z Wadowic',

4. od wykonywanego zawodu, np. Jan Zdun 'garncarz'.

Systematyzację nazwisk ze względu na ich pochodzenie wzbogacali

niektórzy późniejsi badacze dodając kolejne grupy. J. Bubak (1986) wydzielił pięć typów nazwisk (głównie mieszczan i chłopów) wskazując na podstawowe dziedziny życia człowieka jako źródło identyfikacji:

1. wskazanie na charakterystyczne cechy zewnętrzne lub wewnętrzne osoby identyfikowanej (jaki jest?),

2. wskazanie na zależności, czy przynależności rodzinne i inne (czyj jest?),

3. wskazanie na relacje osoby identyfikowanej do nazwy miejscowej (skąd jest?),

4. wskazanie na wykonywany zawód, zajmowane stanowisko lub pełnioną funkcję (co robi?),

5. wskazanie na potoczną, skróconą formę imienia osoby identyfikowanej (jakim imieniem jest określany potocznie?).

W obrębie tych grup wydzielono nazwiska równe apelatywom, w tym nazwom zawodów, stanowisk i funkcji społecznych, nazwiska utworzone od imion, w tym równe formom potocznym, skróconym imion, nazwiska utworzone od nazw miejscowości, narodowości i grup etnicznych.

Centralnym zagadnieniem metodologicznym w pracy nad nazwiskami stała się płaszczyzna kreacji nazwiskotwórczej, czyli odróżnienie struktur, które powstały jako nazwiska, od tych, które powstały jako formy odimienne, jako przezwiska lub nazwy miejscowości i były używane wtórnie w funkcji nazwisk.