page0038

ZAGADNIENIA OGOLNE

Pojęcie deskrypcji określonej (zwanej też deskrypcją indywidualną lub jednostkową) wprowadzi! do teorii języka i teorii referencji wybitny filozof angielski B. Russell (1919). Ale już wcześniej, pod koniec XIX w., G. Frege (1892) zauważył różnicę między sposobem wyznaczania obiektów przez nazwę własną i formę opisową. Problematykę deskrypcji określonych na gruncie polskim podjęli Z. Topolińska (1984) i S. Karolak (1984).

Oprócz deskrypcji określonych istnieją też deskrypcje nieokreślone, np. jakiś nowy lekarz, jakiś szczyt Tatr, pewien autor. W języku angielskim poprzedzone są one rodzajnikiem nieokreślonym a. Odnoszą się do obiektów bliżej nie zidentyfikowanych.

DEFINICJA NAZWY WŁASNEJ

Nazwa własna jest rzeczownikiem, który posiada referencję jednostkową, tzn. zdolność wyznaczania, wskazywania indywidualnego, niepowtarzalnego obiektu w celu wyróżnienia go od innych, w realnej lub wyobrażonej rzeczywistości pozajęzykowej, współczesnej lub minionej. Nie posiada ona znaczenia leksykalnego (słownikowego), tzn. nie zawiera treści językowej. Pomiędzy nazwą własną a obiektem indywidualnym przez nią nazywanym istnieje związek bezpośredni (nie przez treść językową).

Nazwa własna zawiera jednak co najmniej jedną presuponowaną (tkwiącą w nazwie na zasadzie założenia nie podlegającego negacji) cechę znaczeniową, która określa, że nazywany przez nią obiekt indywidualny należy do danej ogólnej kategorii obiektów, np. obiekt indywidualny nazwany Kraków należy do kategorii miast. Uwidacznia się to niekiedy w konstrukcjach składniowych z apozycją, np. miasto Kraków, rzeka Odra.

Nazwy własne są w sposób stały związane z danym obiektem (referentem) na podstawie aktu nazwania, który ma charakter oficjalny lub spontaniczny. Nazwy własne mogą być jednak zmieniane na podstawie nowego aktu nazwania.

Najbardziej typowe nazwy własne odnoszą się do obiektów pojedynczych i występują w liczbie pojedynczej, np. Warszawa, Francja, Kowalski. Mniej typowe nazwy własne odnoszą się do zbioru obiektów pojmowanych jako jedność, np. Tatry, Nowakowie, Polanie, lub są przejrzyste znaczeniowo, np. Stany Zjednoczone, Nowy Targ.

Nazwy własne nie mają współcześnie znaczenia leksykalnego, ale mogą dzisiaj i mogły w czasach historycznych wyrażać różne inne znaczenia (por. wyżej).