page0044

page0044



ZAGADNIENIA OGÓLNE

Dotychczasowe badania nad słowotwórstwem różnych typów nazw własnych w opozycji do wyrazów pospolitych, choć dalekie od kompletności, pokazują, że te pierwsze są często zupełnie inaczej zbudowane niż te drugie. Decyduje o tym albo podstawa, albo sufiks, albo cała struktura nazwy.

Badano też zasięg i funkcję derywacji paradygmatycznej w nazwach własnych (tzn. derywacji, w której funkcję sufiksu pełni zmiana paradygmatu fleksyjnego w stosunku do wyrazu podstawowego), częściowo w porównaniu z wyrazami pospolitymi (Kurzowa 1974, Kreja 1974, Rzetelska-Feleszko 1980, Cieślikowa 1991).

Drogą derywacji paradygmatycznej tworzy się imiona żeńskie od męskich, np. Kazimiera : Kazimierz, oraz żeńskie nazwiska przymiotnikowe na -ska od męskich na -ski, np. Kowalska : Kowalski. Derywacja paradygmatyczna nie odgrywa większej roli w tworzeniu rzeczowników pospolitych żeńskich od męskich (typ markiza markiz).

W średniowieczu derywacja paradygmatyczna mogła wyrażać ekspresję, np. w imionach męskich i ich formach skróconych zakończonych na -a i -o: Zbyluta m : Zbylut, Przybo m. i Przyba m. : Przybysław. Jednak większość tego rodzaju form miała charakter sporadyczny. Zmiana paradygmatu fleksyjnego zwiększała ilość jednostek nazewni-czych. Stopniowo zaczął kształtować się w imionach wskaźnik form męskich na -0 (zero) i żeńskich na -a.

Podjęto też badania nad gramatyką nazw własnych w myśl zasad językoznawstwa kognitywnego (Kaleta 1997). Przedstawiono, jak zorganizowana jest kategoria rodzaju w nazwach własnych osób przy użyciu kognitywnej teorii prototypów. Poddano analizie kategorię pojęciową płeć i jej obraz językowy w nazwach osób, w zestawieniu z osobowymi rzeczownikami pospolitymi.

Rodzaj naturalny osoby, do której odnosi się nazwa (czyli płeć referenta), wyrażają w nazwach własnych osób końcówki fleksyjne. Rodzaj męski wyrażają końcówki -0 (zero, np. Krzysztof, Krzych, Krzyś); -o, -u (np. Jasio, Jasiu), -i // -y (np. Bazyli, Konstanty, w przezwiskach typu Rudy, Krótki, w nazwiskach na -ski, np. Kwiatkowski), rodzaj żeński — końcówka -a ( Barbara,Kazimiera, Kasia, Kwiatkowska, Ruda). Opozycję pleć żeńska : płeć męska wyrażają zatem w nazwach osób środki fleksyjne, podczas gdy w wyrazach pospolitych jest ona wyrażana środkami słowotwórczymi, to jest kilkoma sufiksami tworzącymi rzeczowniki żeńskie od męskich, mianowicie: -ka (    : lekarka),

-ini U -yni (gospodarz : gospodyni), -ica//-yca    : siostrzenica).

40


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
page0066 ZAGADNIENIA OGÓLNE W płaszczyźnie ogólnonarodowej nie używa się wariantów nazw własnych, je
page0020 ZAGADNIENIA OGÓLNE wyrażały lub wyrażają, badanie ich historii oraz ewolucji systemu na-zew
page0048 ZAGADNIENIA OGÓLNE Kreja B., 1974, Słowotwórcza rola fleksji we współczesnym języku polskim
page0050 ZAGADNIENIA OGÓLNE Omówione wyżej badania stały się podstawą słowników etymologicznych nazw
page0064 ZAGADNIENIA OGÓLNE takie jak produktywność danego typu słowotwórczego, ponadto zaś poza jęz
page0017 ZAGADNIENIA OGÓLNE
page0022 ZAGADNIENIA OGÓLNE (np. w językach: ang. the, fr. le, la, les, niem. der, die, das). W języ
page0024 ZAGADNIENIA OGÓLNE zny. Czy w poszczególnych nazwach własnych nie mieszczą się znaczenia og
page0026 ZAGADNIENIA OGÓLNE mogą mieć różne kryteria identyfikacji Arystotelesa. Jeśli zaś mowa o ce
page0028 ZAGADNIENIA OGÓLNE referencja nie zależy od asocjacji, jakie mówiący może mieć z cechami re
page0030 ZAGADNIENIA OGÓLNE Znaczenie emotywne wyrażone metaforą, metonimią itp. jest zrozumiałe jed
page0032 ZAGADNIENIA OGÓLNE Chociaż podstawową funkcją nazw własnych jest wyznaczanie, wskazywanie o
page0034 ZAGADNIENIA OGÓLNE W wyrażenie pięć Marii wbudowana jest formuła zwany (pięć razy) y"
page0036 ZAGADNIENIA OGÓLNE ich nosicieli. Jest ono wyrażone przejrzystym znaczeniowo przezwiskiem o
page0038 ZAGADNIENIA OGOLNE Pojęcie deskrypcji określonej (zwanej też deskrypcją indywidualną lub je
page0040 ZAGADNIENIA OGÓLNE TopoliriskaZ., 1984, Składnia grupy imiennej, (w:) Gramatyka współczesne
page0042 ZAGADNIENIA OGÓLNE gołębia (i dodatkowo brak alternacji b : bi),    : węża.
page0046 ZAGADNIENIA OGÓLNE Użycie nazwiska o formie nijakiej w odniesieniu do mężczyzny powoduje zm

więcej podobnych podstron