page0046

page0046



ZAGADNIENIA OGÓLNE

Użycie nazwiska o formie nijakiej w odniesieniu do mężczyzny powoduje zmianę paradygmatu nijakiego na żeński lub blokadę fleksji, np. Rozmawiałem z Marianem Nagorką lub    Lato, o Lacie lub o Lato.

Blokada fleksji występuje również w grupie pospolitych rzeczowników męskoosobowych zakończonych na -0 (zero), głównie nazw zawodów i stanowisk, gdy odnoszą się do kobiet, np. pani inżynier, z panią inżynier.

Przy użyciu przezwisk rzeczownikowych rodzaj naturalny męski lub żeński może nie być w ogóle wyrażony, co wskazuje na emotywny charakter całej wypowiedzi. Stosunki syntaktyczne w zdaniu dyktuje wtedy rodzaj gramatyczny przezwiska, a nie rodzaj naturalny osoby. Np. w odniesieniu do mężczyzny: Czapa była chora. Miał trzy dni gorączkę; Ta Łezka się tu kręciła. Miał podartą marynarkę; To Wtykto zabrało mi szalik. I jeszcze się śmiał ze mnie. W odniesieniu do kobiety: Burak był chory. Musiała leżeć trzy dni; To Wtykło tu było. Wypytywała o ciebie. Może się uruchomić fleksja, np. Jasia była z Burakiem u lekarza, Ja z tym Wtykiem nie rozmawiam. Identyczne zjawisko występuje, gdy emotywne formy imion żeńskich przybierają końcówki rodzaju męskiego (typ Krysiulek : Krystyna) lub nijakiego (typ Krysiątko, Krysisko : Krystyna). Stosunki syntaktyczne w zdaniu dyktuje wówczas rodzaj gramatyczny imienia, a nie rodzaj naturalny osoby, np.: Nasz Krysiulek jest chory, a nie: *Nasza Krysiulek jest chora, Moje Krysiątko zmokło, a nie *Moja Krysiątko zmokła, Nasze Krysisko szło na końcu, a nie *Nasza Krysisko szła. To samo dotyczy emotywnych form imion męskich na -isko, -ątko (typ Stasisko, Jasiątko): Nasze Jasisko // Jasiątko z trudem zdążyło, a nie: *Nasz Jasisko // Jasiątko z trudem zdążył. Składnia dyktowana przez rodzaj gramatyczny nazwy własnej, a nie przez rodzaj naturalny referenta, wyraża zawsze emocjonalny stosunek mówiącego.

Opisane wyżej pod kątem wyrażania rodzaju naturalnego nazwiska i przezwiska rzeczownikowe znajdują paralele w tzw. dwurodzajowych rzeczownikach pospolitych o nacechowaniu ujemnym, zakończonych na -a, typu niezdara, kaleka, sierota, które mogą się odnosić do osób obydwu płci.

Mówiliśmy o tym, jakimi środkami morfologicznymi wyrażona jest informacja o rodzaju naturalnym w nazwach własnych osób, jakie środki językowe wyrażają płeć, gdy nie jest ona wyrażona końcówkami fleksyj-nymi; wreszcie, czy pewne sufiksy tworzące nazwy żeńskie od męskich zawierają dodatkowe informaq'e o osobach, oprócz informacji o płci. Stworzyliśmy w ten sposób zestaw cech kategorii pleć wyrażonej w na-

42


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
page0056 ZAGADNIENIA OGÓLNE Powyższe klasyfikacje posłużyły jako podstawa do opracowania podziału in
page0058 ZAGADNIENIA OGÓLNE Kryterium kreacji nazwiskotwórczej wysunął jako pierwszoplanowe w swej k
page0060 ZAGADNIENIA OGÓLNE pierwotnych (genetycznych) cech znaczeniowych nazwisk, które określa jak
page0068 ZAGADNIENIA OGÓLNE Zastosowanie wieloaspektowej metody badawczej do śledzenia ewolucji syst
page0070 ZAGADNIENIA OGÓLNE Wykorzystanie do interpretacji ewolucji nazwisk historii społecznej pozw
page0084 ZAGADNIENIA OGÓLNE Kowalik-Kaleta Z., 1988, Typologia historycznych nazwisk słowiańskich w
page0017 ZAGADNIENIA OGÓLNE
page0020 ZAGADNIENIA OGÓLNE wyrażały lub wyrażają, badanie ich historii oraz ewolucji systemu na-zew
page0022 ZAGADNIENIA OGÓLNE (np. w językach: ang. the, fr. le, la, les, niem. der, die, das). W języ
page0024 ZAGADNIENIA OGÓLNE zny. Czy w poszczególnych nazwach własnych nie mieszczą się znaczenia og
page0026 ZAGADNIENIA OGÓLNE mogą mieć różne kryteria identyfikacji Arystotelesa. Jeśli zaś mowa o ce
page0028 ZAGADNIENIA OGÓLNE referencja nie zależy od asocjacji, jakie mówiący może mieć z cechami re
page0030 ZAGADNIENIA OGÓLNE Znaczenie emotywne wyrażone metaforą, metonimią itp. jest zrozumiałe jed
page0032 ZAGADNIENIA OGÓLNE Chociaż podstawową funkcją nazw własnych jest wyznaczanie, wskazywanie o
page0034 ZAGADNIENIA OGÓLNE W wyrażenie pięć Marii wbudowana jest formuła zwany (pięć razy) y"
page0036 ZAGADNIENIA OGÓLNE ich nosicieli. Jest ono wyrażone przejrzystym znaczeniowo przezwiskiem o
page0038 ZAGADNIENIA OGOLNE Pojęcie deskrypcji określonej (zwanej też deskrypcją indywidualną lub je
page0040 ZAGADNIENIA OGÓLNE TopoliriskaZ., 1984, Składnia grupy imiennej, (w:) Gramatyka współczesne
page0042 ZAGADNIENIA OGÓLNE gołębia (i dodatkowo brak alternacji b : bi),    : węża.

więcej podobnych podstron