page0078

ZAGADNIENIA OGÓLNE

Uwzględnienie wartości i wartościowania w nauce o nazwach własnych pozwala ujawnić głębokie motywacje mechanizmów nazwotwór-czych i procesów ewolucyjnych systemu nazewniczego.

BADANIA PORÓWNAWCZE NAD NAZWAMI WŁASNYMI

Porównawcze (konfrontatywne) badania nad nazwami własnymi prowadzone były w dwóch aspektach. Pierwszy to badania nazw osobowych i miejscowych na obszarach językowo mieszanych, pogranicznych, zamieszkanych przez ludność mieszaną, gdzie dochodzi do kontaktu językowo-kulturowego. Obejmują one zwykle wzajemne wpływy językowe w zakresie fonetyki i morfologii.

Dobrze rozwinięte są tego typu badania porównawcze nazw miejscowych na obszarach: polsko-białoruskim, polsko-ukraińskim, polsko-niemieckim i na historycznym obszarze kontaktów polsko-litewskich. Słabiej przedstawiają się badania nad antroponimią tych obszarów.

Wschodnie regiony Polski cechuje nazewnictwo z licznymi wpływami białoruskimi i ukraińskimi, zaś Polskę północno-wschodnią bogactwo elementów bałtyckich: pruskich, jaćwieskich, litewskich. Na ziemiach zachodnich oraz północno-wschodnich akcentuje się silnie wpływ nazewnictwa niemieckiego. Badania porównawcze na obszarach językowo mieszanych przedstawione są szczegółowo w części Nazewnictwo obszarów pogranicznych.

Drugi aspekt badań konfrontatywnych obejmuje strukturę morfologiczną nazw własnych i/lub procesy ewolucyjne w obrębie kilku lub niekiedy kilkunastu języków, na obszarach o różnym wzajemnym usytuowaniu przestrzennym. Badaniu podlegają a) różnice i podobieństwa w budowie morfologicznej nazw i jej przeobrażenia oraz b) proces kształtowania się systemu nazewniczego.

Przedmiotem tego rodzaju opracowań porównawczych stały się indo-europejskie dwuczłonowe (złożone) imiona osobowe, w tym słowiańskie (Milewski 1969) oraz nazwiska słowiańskie (Kaleta 1991).

Zanalizowano i porównano pod względem budowy morfologicznej i jej ewolucji 10 archaicznych systemów imiennych: indyjski (z I tysiąclecia p.n.e. i z pierwszych wieków n.e.), awestyjski (z połowy I tysiąclecia p.n.e.), zachodnioirariski (z VI i V w. p.n.e.), bałtycki (poświadczony w dokumentach z XIII-XVI w.), staroniemiecki (z III—X w. n.e.),

74