9003499598

ggera najbardziej pierwotny i niepodważalny fenomen, od którego powinna zaczynać każda refleksja nad bytem. Odrzucenie cogito jako punktu wyjścia oznacza, że w perspektywie ontologicznej nie ma przeciwstawienia między cogito a życiem.

Heideggerowskie rozumienie ma również istotny aspekt społeczny, na który zwraca uwagę A. Przyłębski twierdząc, że „uwydatnia ważną okoliczność, iż nasze działania są dla nas o tyle sensowne, o ile pozostają odniesione - poprzez narzędzie - do innych ludzi, do wspólnoty, która odsłoniła nam je jako sensowne”⁹⁵. Wątek ten, potem rozwinięty przez Gadamera, jest ważny, ponieważ wskazuje, że źródłem sensowności nie jest indywidualna perspektywa Dasein, ale przestrzeń intersubiektywna i społeczna. Oczywiście człowiek „projektuje”⁹⁶ swoje życie, jednakże projektowanie dokonuje się zawsze w już określonej sytuacji egzystencjalnej, w pewnym można powiedzieć zdeterminowaniu, które Heidegger nazywa „rzuceniem” bądź „faktycznością”: „pojęcie faktyczności zawiera w sobie: takie bycie-w-świecie wewnątrzświatowego bytu, że ów byt może pojmować siebie jako uwikłany w swój los wraz z byciem bytu spotykanego wewnątrz jego

Q7

własnego świata” . Jest to umieszczenie Dasein w określonym języku, kulturze, praktyce życia, formie życia. W niej zawiera się również element współbycia z innymi.

Dla fenomenu bycia-w-świecie, ujętego jako warunku możliwości rozumienia, istotne są, obok przedstawionego już rozumienia, położenie oraz mowa, które konstytuują ludzką otwartość na to, co istnieje.

Położenie jako pojęcie ontologiczne odpowiada, według autora Bycia i czasu, na poziomie ontycznym temu, co „najbardziej znane i najbardziej powszednie”, czyli nastrojowi i byciu nastrojonym. Powiada on, iż „fenomen ten - przed wszelką psychologią na-

QQ

strojów (...) trzeba widzieć jako fundamentalny egzystencjał” . Zatem nastrojenie nie jest pojęciem psychologicznym i nie oznacza żadnego subiektywnego stanu umysłu. Jest ono kategorią ontologiczną i jako takie staje się dopiero warunkiem możliwości pojawienia się w człowieku uczuć lub nastrojów. Wszelka immanentna refleksja, powiada Heidegger, może kierować się ku przeżyciom tylko dlatego, że konkretne bycie Dasein „tu i teraz” jest już otwarte przez położenie⁹⁹. Nie chodzi tylko o fakt, że człowiek może od-

⁹⁵    A. Przyłębski: Hermeneutyczny..., s. 134

⁹⁶    „Projekt” wiąże Heidegger etymologicznie ze słowem „rzucenie” (Geworfenheit). „Rzucone jestestwo na-rzuca, rzutuje, czyli (...) projektuje”. Por. M. Heidegger: Bycie i czas..., s. 206.

⁹⁷    Ibidem, s. 78,79.

⁹⁸    Ibidem, s. 191.

⁹⁹    Ibidem, s. 194.

39