9003499634

lokucyjne, interlokucyjne i perlokucyjne), jako osobę, bądź wreszcie jako tożsamość nar-

194

racyjną .

Sięganie do tych językowych analiz, pośrednie ustanawianie tożsamości ja jest cechą charakterystyczną hermeneutycznych badań. Ja ukazuje się więc nie bezpośrednio w akcie introspekcji, lecz poprzez język w swym użyciu. W przypadku projektu Ricoeura, obraz ja pojawia się więc dopiero na skutek zestawienia i połączenia czy raczej, skrzyżowania ze sobą, różnych punktów widzenia i analiz językowych. Mimo tego eklektycznego podejścia trudno uznać, że koncepcja podmiotu i osoby, wyłaniająca się z tych badań jest rzeczywiście całościowa i jednoznaczna ⁹⁵.

4. ..Praxis” jako sfera realizacji podmiotowości

Specyfika hermeneutycznego ujęcia podmiotu i człowieka polega na tym, że dystansuje się ono zarówno wobec dawnej metafizyki, traktującej podmiot przede wszystkim jako cogito, o czym już wspomniałem, jak i w odniesieniu do podejścia obiektywizującego oraz empirycznego, charakterystycznego dla nauk ścisłych. Hermeneutyczne rozważania, podkreślając pierwotne usytuowanie człowieka w świecie, jego „wrzucenie”, wskazują jednocześnie na sferę praxis, sferę ludzkiej praktyki nie tylko jako podstawowy wymiar ludzkiej egzystencji, ale także jako perspektywę, którą należy uwzględnić we wszelkim badaniu ludzkiego bytu, czy będzie to humanistyka czy też nauki ścisłe. Pojęcie praxis oznacza w tym kontekście przede wszystkim „pierwotne usytuowanie człowieka w jego naturalnym i społecznym porządku, zawarta jest w tym pojęciu pierwotna wspólna więź wszystkiego, co ze sobą bytuje. Stanowi ona wspólną postawę umożliwiającą rozumienie ludzkich doświadczeń należących do odmiennych światów” ⁹⁶. Pojęcie to obejmuje także podstawowe zasady etyczne, w zakres których wchodzą: normy, przekonania, wierzenia oraz poczucie tożsamości. Tak rozumiana sfera ludzkiej praktyki jest cechą charakterystyczną omawianych tu koncepcji. Już w późnych tekstach Diltheya odnajdujemy pojęcie ducha obiektywnego ⁹⁷ oraz życia. Pojęcia te odnoszą się do: stylu życia, formy porozumiewania się, obyczajowości, religii oraz instytucji. W tym znaczeniu pojęcie ducha

¹⁹⁴    M. Drwiega: Paul Ricoeur..., s. 141.

¹⁹⁵    P. Ricoeur: O sobie samym..., s. XXXIV.

¹⁹⁶    L. Kleszcz: Boczne drogi. Z genealogii filozofii hermeneutycznej. Wrocław 2004, s. 144.

197

H.-G. Gadamer: Prawda i metoda..., s. 320.

72