922740756

92 T. LECH

Tabela ł. Zawartość rtęci w glebach Qrg/g], wg [10]

Gleby, rejon	Kraj	Zakres	Średnia
Obszar mineralizacji Hg	Kanada	0,200-1,86	0,48
	b. Jugosławia	0,008-0,225
Rejon miejski	Kanada (Toronto)		0,6
	Anglia (Londyn)		3,0
	USA	0,01 4,6	0,07
Gleby różne	b. ZSRR	0,04 5,8
	Norwegia	0,02-0,35	0,19
	Szwecja	0,004 0,992	0,06
	Anglia	0,25 15
Gleby uprawne	Polska	0,02-0,16	0,06
Gleby ilaste		0,45 1,1	:
Gleby piaszczyste	Holandia		0,04
Gleby zalewane wodami Renu	Holandia		10,0

WODA

Rtęć dostaje się do wód zarówno z opadu atmosferycznego, jak i ze spływem wód gruntowych i powierzchniowych. Wody gruntowe zawierają normalnie 20-50 ng Hg/1, powierzchniowe do 200 ng Hg/1. Wody w rzekach przepływających przez tereny przemysłowe zawierają około 1 pg Hg/1. Do Bałtyku spływa rocznie z wodami rzek Polski 90 ton rtęci. Całkowitą ilość rtęci w oceanach szacuje się na 200 min ton [9]. Formy związków rtęci zalezą w dużym stopniu od warunków oksydacyjno-redukcyjnych [7]. Rtęć i jej kompleksowe jony są szybko sorbowane przez mineralne i organiczne koloidy występujące w wodzie i podlegają transportowi w postaci zawiesiny lub też opadają do osadu dennego. W osadach wytrąca się często nierozpuszczalny siarczek rtęci, który dopiero po utlenieniu do siarczanu może podlegać metylacji, a więc włączeniu w obieg naturalny [9]. Procesy metylacji odbywają się pod wpływem bakterii obecnych w wodzie, osadach dennych, glebie, śluzie pokrywającym rybie łuski oraz w przewodzie pokarmowym ssaków. Ich rezultatem jest obecność dużych ilości związków metylo- (CH₃Hg ⁺ ) i dimetylortęciowych ((CH₃)₂Hg) w osadach rzecznych i morskich oraz w organizmach żyjących w środowisku wodnym [8].

Zidentyfikowano dwa biochemiczne szlaki metylacji rtęci nieorganicznej: jeden zachodzący na poziomie komórkowym z udziałem enzymów w obecności tlenu, drugi — bez udziału enzymów i tlenu, wspomagany przez metylokobala-minę (substancję wytworzoną przez bakterie metanogenne) [10]. Metylacja rtęci znacznie zwiększa zdolność pokonywania bariery biologicznej dla tych substancji. W związku z tym w organizmach morskich, a szczególnie w rybach, znajduje się głównie metylortęć [1, 10].