Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiebiorstwa

P O L I T E C H N I K A RA D OM S K A
im. Kazimierza Pułaskiego
w Radomiu
Wydział: Ekonomiczny
Kierunek Studiów: Ekonomia
Specjalność: Zarządzanie
przedsiębiorstwem
Analiza i ocena sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
yródło - Pniewy Sp. z o.o.
Praca dyplomowa
Napisana w Zakładzie
Ekonomiki Przedsiębiorstwa
pod kierunkiem:
____________________________________________________________
_
RADOM 1998
Wstęp
I. PODSTAWOWE SPRAWOZDANIA FINANSOWE JAKO
yRÓDAO INFORMACJI DO ANALIZY FINANSOWEJ 6
1.1. ISTOTA, METODY I RODZAJE ANALIZY FINANSOWEJ 6
1.2. PODSTAWY PRAWNE SPORZDZANIA SPRAWOZDAC 8
1.3. BILANS 11
1.3.1. BUDOWA BILANSU I JEGO CHARAKTERYSTYKA 11
1.3.2. WSTPNA ANALIZA BILANSU 23
1.4. RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT 26
1.4.1. BUDOWA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT 26
1.4.2. WSTPNA ANALIZA RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT 31
1.5. ANALIZA RACHUNKU PRZEPAYWÓW PIENIŻNYCH 31
II.ANALIZA WYNIKU FINANSOWEGO PRZEDSIBIORSTWA 33
2.1. ANALIZA CZYNNIKÓW WPAYWAJCYCH NA POZIOM
WYNIKU FINANSOWEGO 34
2.2. ZASADY PODZIAAU WYNIKU FINANSOWEGO W RÓŻNYCH
FORMACH PRZEDSIBIORSTW. 41
III. ANALIZA WSKAyNIKOWA SYTUACJI FINANSOWEJ
PRZEDSIBIORSTWA 44
3.1. ISTOTA ANALIZY WSKAyNIKOWEJ 44
3.2. ANALIZA PAYNNOŚCI FINANSOWEJ PRZEDSIBIORSTWA 44
3.3. ISTOTA I POMIAR SPRAWNOŚCI DZIAAANIA
PRZEDSIBIORSTWA 46
3.4. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO 48
3.5. BADANIE RENTOWNOŚCI PRZEDSIBIORSTWA 49
3.6. ANALIZA WSKAyNIKÓW RYNKU KAPITAAOWEGO 51
IV. ANALIZA I OCENA STANDINGU FINANSOWEGO WYTWÓRNI
NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH yRÓDAO - PNIEWY
SP. Z O.O. 54
4.1. CHARAKTERYSTYKA SPÓAKI 54
4.2. WSTPNA ANALIZA BILANSU PRZEDSIBIORSTWA 55
4.2.1. STRUKTURA MAJTKU I KAPITAAÓW 57
4.2.2. STRUKTURA KAPITAAOWO - MAJTKOWA 60
4.3. WSTPNA ANALIZA RACHUNKU WYNIKÓW 61
4.4. ZESTAWIENIE PRZEPAYWÓW PIENIŻNYCH SPÓAKI
W LATACH
1995 - 1996 65
4.5. ANALIZA PAYNNOŚCI FINANSOWEJ 68
4.6. ANALIZA RENTOWNOŚCI PRZEDSIBIORSTWA 70
4.7. OCENA SPRAWNOŚCI DZIAAANIA PRZEDSIBIORSTWA 71
4.8. ANALIZA WSPOMAGANIA FINANSOWEGO 73
Wnioski 105
Bibliografia
113
Spis rysunków 109
Spis tabel 110
Spis wykresów 112
Wstęp
Przy dużej konkurencji na rynku niezbędne jest ciągłe dokonywanie
wyborów, która droga i jaka polityka firmy przyniesie jej największe korzyści.
Aby wybory te były trafne niezbędna jest umiejętność analizy sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa. W pracy przedstawione zostały podstawowe zródła
i metody analizy. Na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
yródło-Pniewy Sp. z o.o. starano się ukazać przydatność uzyskanych informacji
dla osób zarządzających firmą, wykorzystanie analizy finansowej dla
podejmowania racjonalnych decyzji.
Tezą niniejszej pracy jest sformułowanie, że dokładna i przeprowadzona
rzetelnie analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa dostarcza
menedżerom niezbędnych informacji do podejmowania trafnych decyzji
dotyczących działalności firmy. Trzeba tu zwrócić uwagę, iż nie należy skupiać
się na sytuacji jednej tylko - interesującej nas firmy, ale trzeba analizować
sytuację w całej gałęzi, szczególnie zwracając uwagę na najpoważniejszych
konkurentów na rynku. Pogorszenie standingu finansowego przedsiębiorstwa
może spowodować realne zagrożenie, np. wykupienie przez silniejszego
konkurenta czy wyparcie z rynku. Sytuacja odwrotna daje szansę zdobycia
nowych rynków zbytu przez zaoferowanie kontrahentom lepszych warunków
przy zawieraniu umów.
Obiektem badań jest Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych
"yródło Pniewy" Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo działa od 1992 roku i zajmuje się
produkcją napojów bezalkoholowych.
Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich prezentuje
podstawowe sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek zysków i strat oraz
sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Omówiona jest ich budowa,
przydatność w analizie finansowej jak również podstawy prawne ich
sporządzania. Przedstawiono również metody analizy wstępnej sprawozdań
i problem uwzględnienia czasu w badaniach analitycznych.
Drugi rozdział obejmuje problematykę ustalania wyniku finansowego
przedsiębiorstwa i badania czynników wpływających na jego poziom. Omówiona
została analiza przyczynowa i czynnikowa, a także zasady podziału wyniku
finansowego w różnych formach przedsiębiorstw ze szczególnym
uwzględnieniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
Trzeci rozdział dotyczy analizy wskaznikowej przedsiębiorstwa.
Prezentuje podstawowe obszary jej zastosowania, rodzaje wskazników oraz
interpretację wyników pod kątem ich przydatności dla osób zarządzających
firmą. Przedstawiono zestaw wskazników najczęściej stosowanych w wysoko
rozwiniętych krajach o gospodarce rynkowej, tj. wskazniki płynności,
sprawności działania, wspomagania finansowego, rentowności, wskazniki rynku
kapitałowego oraz stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa.
W rozdziale czwartym opierając się na rozważaniach trzech poprzednich
rozdziałów dokonano analizy finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
yródło - Pniewy Sp. z o.o. Ponadto przedstawiono Spółkę, jej historię i rodzaj
prowadzonej działalności, a także zatrudnienie oraz dokonane inwestycje
z uwzględnieniem zródeł ich finansowania.
Pracę kończą wnioski będące syntezą głównych myśli zawartych
w niniejszych rozważaniach.
1. I. Podstawowe sprawozdania finansowe jako
zródło informacji do analizy finansowej
1. 1.1. Istota, metody i rodzaje analizy finansowej
Pojęcie analizy odnosi się do metody badania naukowego polegającego na
rozłożeniu badanego zjawiska na elementy składowe co pomaga w zrozumieniu
istoty badanych zjawisk.
Przez analizę rozumie się też opracowanie diagnostyczne (dokument) lub
czynności zmierzające do postawienia diagnozy gospodarczej. Wymaga ona
zastosowania odpowiednich metod badania i zasad oceny wypracowanych przez
analizę jako samodzielną dyscyplinę naukową 1[1].
Treścią analizy finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu
pieniężnym, w tym stan majątkowo-kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna
sytuacja finansowa przedsiębiorstwa2[2].
W zależności od przyjętych kryteriów możemy wyróżnić wiele metod
analizy finansowej.
Biorąc pod uwagę tok analizy wyróżniamy:
- analizę indukcyjną - polega ona na tym, że badanie rozpoczyna się od
zjawisk szczegółowych przechodząc do coraz bardziej ogólnych. Analizując
wykorzystanie podstawowych czynników produkcji w przedsiębiorstwie
ustala się ich wpływ na osiągane wyniki finansowe. Metoda ta nazywana jest
popularnie od szczegółu do ogółu . Ma zastosowanie głównie w analizach
1[1]
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN,
Warszawa-Poznań 1988, s.9
2[2]
L. Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994, s.9
średnio i krótkookresowych, odcinkowych lub problemowych, które nie
zawsze kończą się syntezą wyników dotyczącą działania całego
przedsiębiorstwa, a tylko jego części lub wybranego problemu. Do głównych
zalet tej metody należy zaliczyć fakt, że analityk nie zna ostatecznych
wyników swojej pracy, co zapewnia obiektywizm badań. Jest to metoda
zapewniająca wszechstronność i wnikliwość badań.3[3]
- analizę dedukcyjną, w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do zjawisk
szczegółowych, od wyników do czynników które na nie wpłynęły. Najpierw
bada się wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a pózniej analizuje przyczyny,
które je ukształtowały. Przyjmuje się przy tym, że nie uwzględnia się
wszystkich czynników bez względu na kierunek i siłę ich oddziaływania,
a tylko te, które miały znaczący wpływ na osiągnięte wyniki. Metodę tą
stosuje się w analizach rocznych i wieloletnich.4[4]
Przyjmując różny stopień pogłębienia badania wskazników, wyodrębnia się:
3[3]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa
1995 r., s.19
4[4]
Ibidem, s.20
- analizę porównawczą, polegającą na określeniu związków między
wskaznikami ekonomicznymi,
- analizę przyczynową, która jest pogłębionym etapem badania wskazników
ekonomicznych, w których bada się wpływ i siłę oddziaływania określonych
czynników na odchylenia ujawnione w trakcie analizy porównawczej.
W analizie porównawczej wyróżnia się trzy kierunki badania wskazników:
- porównania ze wskaznikami postulowanymi, polegają one na odniesieniu
osiągniętych wyników do założonego planu - pierwotnego lub
skorygowanego. Porównanie do planu pierwotnego to odniesienie danych
sprawozdawczych do wielkości ujętych w planie działania np. do
biznes-planu, zaś porównanie do planu skorygowanego polega na odniesieniu
danych sprawozdawczych do danych planu pierwotnego zwiększonego lub
zmniejszonego o czynnik lub czynniki mające wpływ na wielkość badanego
wskaznika.
- porównania w czasie pozwalają na ocenę rozmiarów i tempa zmian badanych
zjawisk ekonomicznych. Wskazniki z wcześniejszych okresów w odniesieniu
do odpowiednich wskazników bieżących dają obraz dynamiki badanego
zjawiska gospodarczego jak i tendencji jego rozwoju w przyszłości.
Wskazniki z kolejnych okresów mogą być odnoszone do jednego okresu -
podstawowego, mówimy wtedy o zwykłym porównaniu w czasie, lub też do
okresu poprzedniego względem badanego, wtedy jest to porównanie
łańcuchowe.
- porównania w przestrzeni, polegają na odniesieniu wskazników z badanej
jednostki do odpowiadających im wskazników innych podobnych jednostek
gospodarczych tej samej branży lub innych branż. W celu uniknięcia błędnych
ocen należy zwrócić uwagę na porównywalność danych czerpanych ze
sprawozdań różnych podmiotów i uwzględnić ten fakt przy pracach
analitycznych.
Analiza przyczynowa obejmuje określenie czynników oddziałujących na
objęty badaniem wskaznik oraz obliczenie wielkości wpływu tych czynników na
odchylenia ukazane przez analizę porównawczą.
Określenie zależności przyczynowo - skutkowych między zdarzeniami
ekonomicznymi pozwala wyodrębnić te czynniki, które mają wpływ na
kształtowanie się badanych wskazników. Stopień oddziaływania poszczególnych
czynników określa się przede wszystkim za pomocą metod deterministycznych
zwanych także metodami izolacji, do których należą:
- metoda kolejnych podstawień,
- metoda różnic cząstkowych,
- metoda podstawień krzyżowych ( kolejnych przybliżeń ),
- metoda funkcyjna,
- metoda proporcjonalnego podziału różnic cząstkowych.5[5]
Założeniem omawianej metody jest to, że określone zjawiska
ekonomiczne mogą być zapisane w postaci sumy, różnicy, iloczynu lub ilorazu
kształtujących je czynników. Różnią się one między sobą precyzyjnością
uzyskiwanych wyników i sposobami eliminowania odchyleń.
2. 1.2. Podstawy prawne sporządzania
sprawozdań
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił 29 września 1994 roku ustawę
o rachunkowości (Dz.U.Nr 121, poz 591). Ustawa określa zasady
rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych
5[5]
M. Walczak, Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem Finans-Servis, Warszawa
1994, s. 44
rewidentów. 6[6] Jej celem jest stworzenie dogodnych warunków dla
dostarczania przez rachunkowość wiarygodnych i dokładnych informacji o stanie
przedsiębiorstwa jak również dostosowanie polskich zasad rachunkowości do
6[6]
Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591) Art. 1
zasad obowiązujących w krajach wchodzących w skład Unii Europejskiej. Jest to
związane z naszymi staraniami wejścia do struktur Unii i podjętymi w związku
z tym zobowiązaniami zawartymi w artykułach 68-70 Układu Europejskiego
o Stowarzyszeniu Rzeczpospolitej Polskiej z Unią Europejską. Chodzi tu
o zasady ujęte w :
- IV Dyrektywie nr 78/660/EWG z 25.07.1978 r. w sprawie rocznych
jednostkowych sprawozdań finansowych spółek,
- VII Dyrektywie nr 83/349/EWG z 13.06.1983 r. w sprawie jednostkowych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek,
- Dyrektywie nr 86/635/EWG 8.12.1986 r. w sprawie jednostkowych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i innych instytucji
finansowych,
- Dyrektywie nr 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w sprawie jednostkowych
i skonsolidowanych sprawozdań finansowych towarzystw
ubezpieczeniowych.7[7]
Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe
sporządza się na dzień bilansowy oraz na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,
tzn. na dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym
również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego,
oraz na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan
likwidacji lub upadłości - nie pózniej niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych
zdarzeń.8[8]
Sprawozdanie finansowe składa się z :
1. bilansu,
2. rachunku zysków i strat,
3. informacji dodatkowej.
7[7]
B. Lisiecka-Zając, Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny
z 1994 r. s.35
8[8]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591) Art. 12, ust 2
Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektórych przypadkach
również sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Dotyczy to jednostek
wymienionych w Art. 64 pkt 1 ustawy, których sprawozdania finansowe
podlegają badaniu i ogłaszaniu. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza
się sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek
jego sporządzania wynika z ustawy lub odrębnych przepisów,9[9] na przykład
sprawozdanie z działalności sporządzają spółdzielnie - na mocy ustawy Prawo
spółdzielcze i spółki kapitałowe - na podstawie przepisów Kodeksu Handlowego.
Ustawa daje możliwość stosownie do potrzeb i wielkości jednostki
sporządzania bardziej szczegółowych sprawozdań finansowych niż określają
załączniki do ustawy, jak też uproszczonego, rachunku zysków i strat oraz
informacji dodatkowej. Przy czym w przypadku sprawozdań uproszczonych
ustawa jednoznacznie określa podmioty do tego uprawnione. Są nimi jednostki,
które w roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie nie osiągnęły
dwóch z trzech wielkości:
1. średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
2. suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość
w walucie polskiej 1.000.000 ECU,
3. przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji
finansowych - równowartość w walucie polskiej 2.000.000 ECU10[10]
W przypadku gdy informacje dotyczące poszczególnych pozycji bilansu oraz
rachunku zysków i strat nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym
jak i za rok poprzedzający rok obrotowy, to przy sporządzaniu bilansu oraz
rachunku zysków i strat pozycje te pomija się.11[11]
9[9]
Ibidem, Art.45, ust. 4
10[10]
Ibidem, Art.50, ust. 2
11[11]
Ibidem, Art.50, ust. 1
Bilans oraz rachunek zysków i strat sporządza się w układzie
dynamicznym. Dla zapewnienia danych do analizy i oceny zmian w składnikach
majątku i finansujących je pasywach oraz przychodach i kosztach wykazuje się:
1. w bilansie - równolegle do danych na koniec bieżącego roku
obrotowego - aktywa i pasywa na dzień zamknięcia ksiąg
rachunkowych poprzedniego roku obrotowego,
2. w rachunku zysków i strat - równolegle do danych za bieżący rok
obrotowy - przychody i koszty oraz zyski i straty nadzwyczajne za
poprzedni rok obrotowy.
Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego
to można księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć
z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.12[12]
Osobą odpowiedzialną za sporządzenie rocznego sprawozdania
finansowego jest kierownik jednostki. Zapewnia on jego sporządzenie nie
pózniej niż w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia
właściwym organom, zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa,
postanowieniami statutu lub umowy.13[13] Sporządzone sprawozdanie finansowe
podpisuje - z podaniem daty podpisu - osoba, której powierzono prowadzenie
ksiąg rachunkowych np. główny księgowy lub przedstawiciel firmy prowadzącej
usługowo księgi rachunkowe na zlecenie jednostki oraz kierownik jednostki.
Jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy sprawozdanie podpisują wszyscy
członkowie tego organu np. członkowie zarządu spółdzielni lub spółki. Odmowa
podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego do sprawozdania
finansowego.14[14]
Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez
organ zatwierdzający, nie pózniej niż sześć miesięcy od dnia bilansowego.15[15]
12[12]
Ibidem, Art.3, ust. 8
13[13]
Ibidem, Art.52, ust. 1
14[14]
Ibidem, Art.52, ust. 2
15[15]
Ibidem, Art.53, ust. 1
Organem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe - w zależności od formy
prawnej jednostki - jest:
1. w przedsiębiorstwach państwowych - rada pracownicza, a w przypadku
braku rady pracowniczej - organ założycielski,
2. w spółdzielniach - walne zgromadzenie (Art. 38 ż 1, pkt 2 ustawy -
Prawo spółdzielcze),
3. w spółkach akcyjnych - walne zgromadzenie akcjonariuszy (Art. 388
Kodeksu Handlowego),
4. w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością - zgromadzenie
wspólników (Art. 221 Kodeksu Handlowego),
5. w innych jednostkach nie wymienionych w punktach 1,2,3 i 4 - organ
określony w statucie jednostki lub uprawniony do zatwierdzenia na
mocy przepisów dotyczących danej jednostki..16[16]
Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka
otrzymała informacje o zdarzeniach mających istotny wpływ na treść jeszcze nie
zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona to sprawozdanie
odpowiednio zmienić, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów
w księgach rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe
dotyczy, oraz powiadomić o tym biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada
lub badał. Jeżeli jednostka otrzymała takie informacje po zatwierdzeniu
sprawozdania, to ujmuje je odpowiednio w księgach rachunkowych roku
obrotowego w którym je otrzymała.17[17]
Przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez uprawniony do
tego organ zgodnie z Art. 64 ustawy o rachunkowości podlega ono badaniu.
Dotyczy to skonsolidowanych sprawozdań grup kapitałowych oraz rocznych
sprawozdań kontynuujących działalność:
16[16]
B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN
Warszawa 1996, s. 25
17[17]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit., Art.54, ust. 1- 2
1. banków oraz ubezpieczycieli,
2. jednostek działających na podstawie przepisów prawa o publicznym
obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,
3. spółek akcyjnych,
4. pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za
który sporządzono sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły
granice dwóch z trzech następujących wielkości:
- średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
- suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość
w walucie polskiej 1.000.000 ECU,
- przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji
finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej
3.000.000 ECU.
Obowiązek ten dotyczy także łącznych sprawozdań finansowych jednostek, w
skład których wchodzą zakłady (oddziały) prowadzone według zasad pełnego
wewnętrznego rozrachunku gospodarczego, tzn. samobilansujące.18[18]
Kierownik ww. jednostek składa w sądzie lub innym organie prowadzącym
rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej danej jednostki roczne
sprawozdanie finansowe, opinię biegłego rewidenta, odpis uchwały bądz
postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania
finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w przypadku spółek
z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych,
spółek akcyjnych oraz spółdzielni - także sprawozdanie z działalności
jednostki - w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego,
nie pózniej jednak niż 9 miesięcy od dnia bilansowego. W tym też terminie
kierownik jednostki składa do ogłoszenia w Monitorze Polskim B bilans,
rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
18[18]
Ibidem, Art.64, ust. 1- 2
wraz z opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały, bądz decyzji
zatwierdzających sprawozdanie finansowe i podział zysku bądz pokrycie
straty.19[19]
3. 1.3. Bilans
1. 1.3.1. Budowa bilansu i jego charakterystyka
Bilans księgowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym
informującym o sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. Przedstawia on w sposób
usystematyzowany majątek (środki gospodarcze) przedsiębiorstwa na dany dzień
w ujęciu wartościowym oraz zródła jego finansowania. 20[20] Majątek
przedsiębiorstwa określany jest mianem aktywów. Poszczególne pozycje łączone
są w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej i zestawiane według
kryterium płynności tj. możliwości zbycia na rynku poszczególnych składników
majątku. yródła finansowania natomiast określa się jako pasywa i są one
zestawiane według kryterium wymagalności. Ponieważ aktywa i pasywa dotyczą
tych samych środków gospodarczych równanie:
AKTYWA = PASYWA
zawsze jest prawdziwe.
19[19]
Ibidem, Art. 69, ust. 1 - 2
Art. 70, ust. 1 - 2
20[20]
E.Terebucha: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r. s.45 za Analiza Ekonomiczno -
Finansowa Przedsiębiorstwa praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza SGH Warszawa 1995r.
Poszczególne pozycje aktywów i pasywów mogą być ujmowane według
dwóch wariantów.
W pierwszym aktywa uszeregowane są począwszy od elementów
stanowiących majątek trwały - czyli najmniej płynnych, do najbardziej płynnych
środków pieniężnych, pasywa zaś począwszy od kapitałów własnych na
rezerwach kończąc.
W drugim wariancie kolejność jest odwrotna. W przypadku aktywów
najpierw podaje się składniki o największej płynności by zakończyć na najmniej
płynnych elementach majątku. Pasywa natomiast od najwcześniej wymagalnych
do tych w przypadku których czas odpływu gotówki jest najdłuższy.
W większości krajów europejskich stosuje się pierwszy wariant uszeregowania
pozycji aktywów i pasywów, drugi zaś stosuje się w Stanach Zjednoczonych.
Rysunek 1:Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce
B I L A N S
Składniki rzeczowe Kapitały własne
Wartości niematerialne
Wynik finansowy netto
Majątek trwały yródła własne
i prawne
Składniki finansowe Rezerwy
Zapasy
Długoterminowe
Należności
Majątek obrotowy
Środki pieniężne
yródła obce
Krótkoterminowe Krótkoterminowe
papiery wartościowe
SUMA AKTYWÓW SUMA PASYWÓW
Rys.1 Uproszczony schemat bilansu
yródło: Opracowano na podstawie M.Sierpińska, T. Jachna Ocena przedsiębiorstwa według
standardów światowych , PWN, Warszawa 1995 r., s.43
Aktywa przedsiębiorstwa dzieli się na dwie podstawowe grupy:
A. Majątek trwały,
B. Majątek obrotowy.
Majątek trwały charakteryzuje się tym, że jest na trwałe wyłączony
z obrotu i przeznaczony do długotrwałego użytkowania. Większość jego
elementów uczestniczy w wielu powtarzających się procesach gospodarczych
zużywając się stopniowo.21[21] Dzieli się na cztery grupy:
I. Wartości niematerialne i prawne,
II. Rzeczowy majątek trwały,
III. Finansowy majątek trwały,
IV. Należności długoterminowe.
Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:
21[21]
J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. II, WSI Radom 1995r. s. 8
- koszty organizacji poniesione przy założeniu lub pózniejszym rozszerzeniu
spółki akcyjnej,
- koszty prac rozwojowych,
- wartość firmy,
- inne wartości niematerialne i prawne,
- zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
Koszty organizacji przedsiębiorstwa to wydatki związane z rozpoczęciem
działalności firmy. Dotyczy to przede wszystkim kosztów związanych
z utworzeniem spółki akcyjnej, lub znacznego powiększenia jej rozmiarów.
Zaliczyć do nich można np. koszty studiów rynku, rekrutacji załogi, pierwszej
reklamy, opłaty notarialne, skarbowe i sądowe..
Koszty prac rozwojowych, to koszty prowadzonych przez
przedsiębiorstwo na własne potrzeby prac rozwojowych zakończonych wynikiem
pozytywnym, poprzedzających podjęcie produkcji, czyli wykorzystanie wyników
badań lub w inny sposób uzyskanej wiedzy do produkcji nowych lub
ulepszonych produktów.
Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki
lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników
majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części. 22[22] Wartość ta zawiera
między innymi wartość wykwalifikowanej załogi, posiadanych tajemnic
produkcyjnych, zespołów badawczo - rozwojowych czy renomę zdobytą na
rynku.
Inne wartości niematerialne to nabyte prawa takie jak:
- prawo wieczystego użytkowania gruntu, zakupione lub uzyskane jako wkład
rzeczowy, a także nadwyżka pierwszej opłaty za wieczyste użytkowanie nad
roczną opłatą z tego tytułu,
22[22]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.33, ust. 4
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zapłacona za kilka lat z góry
cena najmu lokali lub wniesiona w postaci aportu skapitalizowana
równowartość najmu lub dzierżawy postawionych do dyspozycji jednostki
środków, a także prawa uzyskane za środki wydatkowane na wspólną
inwestycję,
- prawa do projektów wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów
zdobniczych, modeli licencji, użytkowania praw autorskich, tajnych formuł
i procesów produkcyjnych, użytkowania praw do filmów
kinematograficznych, taśm filmowych lub magnetofonowych dla telewizji
i radia,
- prawa do wykorzystania odpowiednio udokumentowanych doświadczeń
przemysłowych, handlowych lub naukowych (know-how),
- koncesje, w tym również na dopuszczenie samochodu do międzynarodowego
transportu drogowego,
- programy komputerowe. 23[23]
Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się:
- grunty własne,
- budynki i budowle, przy czym do budynków zalicza się np. hale fabryczne,
budynki biurowe, stołówki, hotele pracownicze, do budowli zaś ogrodzenie
i oświetlenie terenu, utwardzone drogi i place, bocznice kolejowe, wodociągi,
oczyszczalnie ścieków itp.
- urządzenia techniczne i maszyny,
- środki transportu,
- pozostałe środki trwałe.Za środki trwałe uznaje się, stanowiące własność lub
współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki, w tym także będące
23[23]
Z.Fedak Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt
specjalny z 1994 r. s.61
odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach),
maszyny i urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne i zdatne do
użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty oraz inwentarz żywy
o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, przeznaczone na
własne potrzeby jednostki, lub do oddania w używanie na podstawie umowy
najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do środków
trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez nią
na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym
charakterze, jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich
odpisów amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych
środków jednostkę.24[24] Jeżeli wartość początkowa ww. składników majątku
nie przekracza 2.500 zł - mogą one nie być zaliczane do środków trwałych.25
[25]
Do rzeczowego majątku trwałego oprócz środków trwałych zalicza się
również:
- inwestycje rozpoczęte, rozumie się przez to ogół poniesionych kosztów
pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną jeszcze: budową,
montażem, lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem już
istniejącego środka trwałego 26[26]
24[24]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit. Art.3, ust. 11
25[25]
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków
trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z pózn. zmianami)
26[26]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust. 12
- zaliczki na poczet inwestycji.
Na finansowy majątek trwały składają się:
- udziały i akcje,
- papiery wartościowe,
- udzielone pożyczki długoterminowe,
- inne składniki finansowego majątku trwałego.
Akcje i udziały w obcych podmiotach gospodarczych dają inwestorowi
prawo własności odpowiedniej części majątku, a tym samym możliwość
uczestniczenia w zarządzaniu nim. Wpływ inwestora na podejmowane decyzje
zależy od wielkości posiadanych udziałów w stosunku do kapitału zakładowego
biorcy kapitału.
Papiery wartościowe to akcje, obligacje obce, długoterminowe weksle
obce, bony, listy zastawne itp.
Należności długoterminowe powstają w wyniku sprzedaży odbiorcom
produktów i towarów na kredyt z terminem zapłaty dłuższym niż jeden rok.
Majątek obrotowy obejmuje składniki majątkowe, które nie są na stałe
zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa. Uczestniczą one w cyklicznie
powtarzających się operacjach gospodarczych o okresach nie przekraczających
jednego roku. Zaliczamy do niego:
1. zapasy, na które składają się:
- materiały,
- półprodukty i produkty w toku,
- produkty gotowe,
- towary,
- zaliczki na poczet dostaw,
2. należności i roszczenia:
- należności z tytułu dostaw i usług,
- należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń społecznych,
- należności wewnątrzzakładowe,
- pozostałe należności,
- należności dochodzone na drodze sądowej,
3. papiery wartościowe przeznaczone do obrotu:
- udziały lub akcje własne do zbycia,
- inne papiery wartościowe,
4. środki pieniężne.
- środki pieniężne w kasie,
- środki pieniężne w banku,
- inne środki pieniężne.
Materiały są nabywane przez przedsiębiorstwo w celu ich zużycia
w procesie gospodarczym i najczęściej zużywają się w jednym cyklu
produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiały podstawowe, pomocnicze,
półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpady.27[27]
Półprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty
i półfabrykaty przeznaczone do dalszej obróbki, a także usługi i wykonywane
roboty przed ich ukończeniem.
Produkty gotowe to efekty produkcji przedsiębiorstwa takie jak: wyroby
gotowe, wykonane usługi, projekty itp.
Towary to rzeczowe składniki majątku obrotowego, nabyte w celu dalszej
sprzedaży bez zmiany ich postaci naturalnej.28[28]
Należności i roszczenia to kwoty pieniężne należne jednostce od innych
podmiotów. Powstają one głównie w wyniku sprzedaży produktów, towarów lub
27[27]
J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 14
28[28]
Ibidem, s.15
usług z odroczonym terminem płatności lub w przypadku nie uregulowania
należności przez odbiorców. Zalicza się do nich także należności od różnych
instytucji, organizacji, pracowników itp.
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krótszym
niż jeden rok obejmują: obligacje obce, akcje obce i skupione własne akcje.
Specyficzną pozycją majątku przedsiębiorstwa są rozliczenia
międzyokresowe.
Rozliczenia międzyokresowe czynne to koszty poniesione w okresie
sprawozdawczym, które rozliczane będą w pózniejszym okresie np. koszty
większych remontów lub koszty zakupu materiałów.
Rysunek 2: Schemat aktywów przedsiębiorstwa.
yródło: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa ,
praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.21
Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie zródła
finansowania. Określają one kto i na jakich warunkach wyposażył
przedsiębiorstwo w środki gospodarcze.
Pasywa - zródła finansowania majątku - dzieli się na dwie podstawowe grupy:
- kapitał (fundusz) własny
- kapitał (fundusz) obcy
W rachunkowości przez kapitały określa się własne zródła finansowania
składników majątku w spółkach prawa handlowego i jednostkach gospodarczych
prowadzonych przez osoby fizyczne we własnym imieniu i na własne ryzyko.
Nazwą fundusze natomiast określa się zródła finansowania składników majątku,
dla podkreślenia, że stanowią one własność skarbu państwa
(w przedsiębiorstwach państwowych) lub własność grupową (w spółdzielniach).
W zależności od formy prawnej jednostek gospodarczych wyróżniamy
różne kapitały (fundusze) własne. Przedstawia je tabela 1.
Tabela 1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych
przedsiębiorstw.
w spółkach akcyjnych kapitał akcyjny
kapitał zapasowy
kapitał rezerwowy
w spółkach z ograniczoną kapitał zakładowy - określony umową spółki,
odpowiedzialności zawartą w formie aktu notarialnego utworzony w
wysokości nie mniejszej od wymaganej art. 159ż2
Kodeksu handlowego.
kapitał zapasowy - tworzony nie obligatoryjnie.
Obowiązek jego tworzenia z odpisów z zysku netto
mają tylko spółki z o.o. z udziałem kapitału
zagranicznego.
w spółdzielniach fundusz udziałowy
fundusz zasobowy
w przedsiębiorstwach fundusz założycielski
państwowych
fundusz przedsiębiorstwa
w firmach prowadzonych kapitał własny tworzony do wysokości wkładu
przez osoby fizyczne na wniesionego przez właściciela lub wspólników.
własny rachunek i na
własne ryzyko, spółkach
jawnych, cywilnych i
komandytowych
yródło: Opracowano na podstawie ustaw: o przedsiębiorstwie, prawo
spółdzielcze oraz rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej - Kodeks
Handlowy.
W zamian za wnoszone do spółki akcyjnej wkłady wspólnicy otrzymują akcje.
Akcja jest dokumentem (papierem wartościowym) wyrażającym wniesiony do
spółki wkład i legitymującym właściciela jako członka spółki. Kapitał
zasadniczy w spółce akcyjnej składa się z kapitału akcyjnego, który jest równy
wartości nominalnej wyemitowanych akcji oraz z kapitału zapasowego. Spółka
ma obowiązek tworzenia kapitału zapasowego na pokrycie strat bilansowych
i przeznacza na ten cel 8 % rocznego zysku netto, dopóki kapitał ten nie osiągnie
1/3 części kapitału akcyjnego.29[29] Kapitał zapasowy jest powiększany o
nadwyżki uzyskane z tytułu sprzedaży akcji po cenie wyższej od wartości
nominalnej, a także o dopłaty uiszczane przez akcjonariuszy w zamian za
przyznanie ich akcjom szczególnych uprawnień, jeśli te dopłaty nie będą użyte
na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat.
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy stanowi
równowartość wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki wkładów
pieniężnych i aportów. Ma on charakter stabilny ponieważ udziały nie mogą być
zwracane wspólnikowi podczas trwania umowy spółki. Zmniejszenia kapitału
29[29]
Kodeks Handlowy, art. 427 ż 1-3
udziałowego mogą mieć miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie
handlowym i wymagają uchwał zgromadzenia wspólników lub możliwość taka
musi być przewidziana w umowie spółki.
Zmniejszenie kapitału zakładowego może nastąpić na skutek:
" pokrycia z kapitału udziałowego straty netto przewyższającej kapitał
zapasowy i rezerwowy,
" zwrotu dopłat do udziału,
" przekształcenia kapitału udziałowego w kapitał akcyjny,
" obniżenie udziału w drodze zmiany umowy spółki.
Fundusz udziałowy i fundusz zasobowy odzwierciedlają majątek
spółdzielni oraz zmiany w nim zachodzące.
Fundusz udziałowy pochodzi z wpłat udziałów członkowskich, odpisów
na udziału członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych zródeł.
Fundusz zasobowy powstaje z wpłat przez członków wpisowego, części
nadwyżki bilansowej lub innych zródeł. 30[30]
Majątek spółdzielni jest własnością jej członków.31[31] Walne
zgromadzenie decyduje o podziale wyniku finansowego z którego co najmniej
5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeśli fundusz
ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych.32[32]
Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:
" naczelne oraz centralne organy administracji państwowej,
" Narodowy Bank Polski i banki państwowe.33[33]
30[30]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z pózn. zm.) art. 78
31[31]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z pózn. zm.) art. 3
32[32]
Ibidem, art. 76
33[33]
Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18,
poz.80) z pózn. zm. art. 7
Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w środki niezbędne do
prowadzenia działalności określonej w akcie prawnym o jego utworzeniu.34[34]
Środki te stanowią fundusz założycielski. Zwiększenie funduszu
założycielskiego następuje na skutek otrzymania dotacji z budżetu państwa na
finansowanie rozwoju, zwiększenia wartości składników majątkowych, na skutek
aktualizacji ich wyceny w części odnoszącej się do funduszu założycielskiego
lub umorzenia kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet państwa.
Ponadto fundusz ten powiększany jest przez nieodpłatne przyjęcie środków
trwałych na podstawie prawomocnych decyzji administracyjnych.
Fundusz przedsiębiorstwa stanowi równowartość mienia
wygospodarowanego przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności.
Zwiększany jest on przez:
" zysk zatrzymany,
" amortyzację,
" ustawowe przeszacowanie środków trwałych,
" nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie prawomocnych decyzji
administracyjnych,
Ustawa o rachunkowości w sposób ogólny przedstawia poszczególne
kapitały własne przedsiębiorstw.
Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, kapitał
akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazywany jest
w bilansie w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze
handlowym. Dotyczy to także sytuacji w której część tego kapitału (funduszu)
nie została opłacona.
Te zadeklarowane lecz nie wniesione jeszcze wkłady ujmowane są jako
należne lecz nie wniesione wkłady na poczet kapitału podstawowego ze
34[34]
Ibidem, art. 46
znakiem minus przez co zmniejszają kapitał (fundusz) podstawowy
zadeklarowany, wykazany w poprzedniej pozycji bilansu.
Kapitał (fundusz) zapasowy to kapitały (fundusze) o charakterze
zasobowym (zapasowym). Są one tworzone na podstawie przepisów
odnoszących się do określonych jednostek gospodarczych takich jak Kodeks
handlowy, ustawa - Prawo spółdzielcze, ustawa o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych.
Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny tworzony jest na
podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o rachunkowości z aktualizacji wyceny środków
trwałych w wielkości stanowiącej różnicę wartości netto środków trwałych,
powstałą na skutek aktualizacji wyceny.
Pozostałe kapitały rezerwowe nie kwalifikujące się do wymienionych
wcześniej pozycji bilansu ujmuje się jako pozostałe kapitały (fundusze)
rezerwowe .
Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych - występuje jako
zysk lub strata. Zysk występuje wówczas jeżeli na dzień bilansowy nie został on
podzielony. Podział ten, w przypadku osób prawnych zobowiązanych do badania
rocznego sprawozdania finansowego, może nastąpić dopiero po wyrażeniu opinii
przez biegłego rewidenta. Strata - ujęta ze znakiem minus - występuje wówczas
gdy nie została pokryta odpowiednim kapitałem (funduszem). Jest nim kapitał
(fundusz) zapasowy lub inny o podobnym charakterze.
Wynik finansowy netto roku obrotowego zawiera zysk netto (po
opodatkowaniu podatkiem dochodowym) osiągnięty w bieżącym roku
obrotowym, pozostający w dyspozycji jednostki, lub stratę stanowiącą wynik
finansowy netto.
W pozycji rezerwy na podatek dochodowy od osób prawnych lub
osób fizycznych ujęta jest rezerwa utworzona na koniec roku obrotowego na
przejściową różnicę spowodowaną odmiennością momentu uznania przychodu
za osiągnięty lub kosztu za poniesiony w myśl ustawy i przepisów
podatkowych.35[35]
Pozostałe rezerwy tworzone są na pokrycie pewnych lub prawdopodobnych
strat z operacji gospodarczych.36[36]
Zobowiązania długoterminowe to wszystkie zobowiązania, których
okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok.37[37]:
długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe,
długoterminowe kredyty bankowe,
pozostałe zobowiązania długoterminowe.
Na zobowiązania krótkoterminowe składają się kwoty należne od
jednostki jej kontrahentom, których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie
dłuższy niż rok,38[38] a w szczególności:
pożyczki, obligacje i papiery wartościowe,
kredyty bankowe,
zaliczki otrzymane na poczet dostaw,
zobowiązania z tytułu dostaw i usług,
zobowiązania wekslowe,
zobowiązania z tytułu podatków , ceł, ubezpieczeń społecznych,
zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,
zobowiązania wewnątrzzakładowe oraz pozostałe zob. krótkoterminowe.39[39]
Fundusze specjalne odzwierciedlają stan zakładowego funduszu świadczeń
socjalnych40[40], tworzonego na podstawie ustawy z dnia 04.03.1994r.
o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.41[41]
35[35]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.37, ust. 3
36[36]
Ibidem, Art.37 ust. 1 pkt 4
37[37]
Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 19
38[38]
Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 18
39[39]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Załącznik nr 1
40[40]
B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek ..., op. cit. s. 93
41[41]
Dz.U. z 1994r. Nr 43 poz.163, Nr 80 poz.368, Nr 90 poz.419 oraz z 1996r. Nr 34 poz. 148
Rysunek 3: Schemat pasywów przedsiębiorstwa
yródło: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa
praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op. cit. Warszawa 1995, s.25
2. 1.3.2. Wstępna analiza bilansu
Bilans przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa. Aby dokonać jej oceny
należy zbadać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami majątku
przedsiębiorstwa i zródeł jego finansowania.
Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje badanie:
struktury majątkowej na podstawie wskazników struktury aktywów,
struktury kapitałowej, poprzez ustalenie wskazników struktury pasywów,
struktury kapitałowo majątkowej.42[42]
42[42]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.51
Może być przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym. W ujęciu
statycznym bada się stan zjawiska w pewnym określonym momencie. W ujęciu
dynamicznym bada się zmiany zachodzące w ciągu pewnego okresu np. kilku lat.
Pozwala to określić dynamikę zjawisk i kierunki zachodzących zmian.
Przy wstępnej analizie bilansu stosuje się dwa rodzaje wskazników:
wskazniki dynamiki, wskazujące kierunek i stopień zmian poszczególnych
elementów bilansu, w porównaniu do ich poziomu w bilansach
wcześniejszych,
wskazniki struktury, wskazujące udział poszczególnych pozycji majątku
i zródeł ich finansowania w ogólnych ich wielkościach.
Zastosowanie wymienionych wskazników musi zostać poprzedzone
ustaleniem stopnia szczegółowości analizy, który określi wymagany poziom
agregacji danych bilansowych stanowiących podstawę obliczeń.
Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitału
przedsiębiorstwa. Do jej badania stosuje się wskazniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze. Formuły tych wskazników
zaprezentowano w tabeli nr 2.
Tabela 2: Wskazniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze.
yródło: M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych. , op.cit. s.52
Najistotniejszymi z wymienionych są wskazniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. W różnych branżach
oraz przy zastosowaniu różnych technologii wskazniki mogą przyjmować inne
wartości. Szczególnie duży udział trwałych składników w majątku
przedsiębiorstwa występuje w przemysłach wydobywczych, budownictwie,
rolnictwie, hotelarstwie. Im większy jest udział trwałych składników majątku
w jego strukturze tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania
przychodu.
W badaniu struktury kapitałów podstawowe znaczenie mają wskazniki
zaprezentowane w tabeli 3.
Tabela 3: Wskazniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne
i obciążenia kapitałami obcymi.
yródło: M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych. , op. cit. s. 53
Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa
można ustalić za pomocą wskazników wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał
własny oraz wskaznikami obciążenia zobowiązaniami długo
i krótkoterminowymi. Pozostałe zaprezentowane wskazniki mają charakter
uzupełniający.
W ramach wstępnej analizy bilansu dokonuje się również analizy
poziomych powiązań między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.
Pozwala to na dokonanie oceny struktury kapitałowo-majątkowej. Tę część
analizy rozpoczynamy od ustalenia udziału kapitału własnego w finansowaniu
majątku trwałego przedsiębiorstwa.
Jeśli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym, to wówczas
zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki
majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego
ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego oddawana jest
do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu. Utrzymanie tej zasady
w wielu przedsiębiorstwach jest niemożliwe, zwłaszcza w przedsiębiorstwach
prowadzących duże inwestycje. Stąd też zgodnie ze złotą regułą bankową
dopuszcza się możliwość finansowania majątku trwałego kapitałem stałym, na
który składa się kapitał własny i zobowiązania długoterminowe.
Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym:
Nieprzestrzeganie wymienionych zasad i częściowe nawet finansowanie
majątku trwałego krótkoterminowym kapitałem obcym grozi zachwianiem
równowagi finansowej przedsiębiorstwa i może prowadzić do jego upadłości.
Majątek obrotowy charakteryzujący się zazwyczaj wyższą płynnością
może być finansowany zobowiązaniami krótkoterminowymi. Jeśli kapitał
krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy wówczas zachowana jest
złota reguła bilansowa w stosunku do obrotowych składników majątku. Stopień
tego finansowania przedstawia relacja przedstawiona poniżej.
Klasyczne ujęcie zasad finansowania majątku zakłada możliwość pokrycia
kapitałem stałym również części majątku obrotowego. Część kapitału stałego
finansującą majątek obrotowy nazywamy kapitałem obrotowym netto lub
kapitałem pracującym.
Kapitał obrotowy = kapitał stały - majątek trwały
Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka związanego z długotrwałym
zamrożeniem części środków w należnościach, materiałach lub trudno
zbywalnych wyrobach gotowych.
Rysunek 4: Dodatni poziom kapitału obrotowego.
yródło: M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych. , op. cit. s. 55
Powyższy rysunek przedstawia sytuację, w której część środków
obrotowych w przedsiębiorstwie finansowana jest kapitałami długoterminowymi.
Może nim być w pełni kapitał stały, suma części kapitału własnego i zobowiązań
długoterminowych lub kapitał pochodzący tylko z kredytów i pożyczek.
Wielkość kapitału obrotowego przedsiębiorstwa wykorzystywana jest
w badaniu jego struktury majątkowo-kapitałowej. Ustala się relacje między
kapitałem obrotowym, a majątkiem przedsiębiorstwa ogółem:
lub między kapitałem obrotowym, a majątkiem obrotowym:
4. 1.4. Rachunek zysków i strat
1. 1.4.1. Budowa rachunku zysków i strat
Zgodnie z art. 47 ustawy o rachunkowości w rachunku zysków i strat
wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok
obrotowy.
Przedsiębiorstwa mogą sporządzać rachunek zysków i strat w dwóch
wariantach: jako rachunek porównawczy lub rachunek kalkulacyjny. Zależy to
od rodzaju prowadzonej ewidencji kosztów. Porównawczy rachunek wyników
mogą sporządzać podmioty:
ewidencjonujące koszty tylko w układzie rodzajowym
ewidencjonujące koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym.
Kalkulacyjny rachunek wyników mogą sporządzać podmioty:
ewidencjonujące koszty tylko w układzie kalkulacyjnym
ewidencjonujące koszty w układzie kalkulacyjnym i rodzajowym.
Rachunek zysków i strat może być sporządzany w formie dwustronnej
tabeli. Po prawej stronie wykazuje się sumy przychodów i ewentualne zyski
nadzwyczajne, a po lewej koszty uzyskania przychodów i straty nadzwyczajne.
Jeżeli przychody i zyski nadzwyczajne są wyższe niż koszty ich uzyskania
i straty nadzwyczajne, występuje zysk. Jego łączna kwota odpowiada wartości
zawartej w bilansie.
Rachunek zysków i strat pozwala na ustalenie wyniku finansowego na
trzech poziomach:
" poziomie operacyjnym, pozwalającym ustalić wynik operacyjny,
" poziomie finansowym, na którym ustala się wynik na działalności
gospodarczej przedsiębiorstwa,
" poziomie nadzwyczajnym, na którym koryguje się wynik na działalności
o zdarzenia nadzwyczajne w celu uzyskania wyniku finansowego brutto.43[43]
Wynik na działalności operacyjnej obejmuje:
" wynik na sprzedaży produktów,
" wynik na sprzedaży towarów i materiałów,
43[43]
M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN,
Warszawa 1997, s.26
" wynik na pozostałych kosztach i przychodach operacyjnych.
Przychody ze sprzedaży ujmuje się w faktycznie uzyskanych cenach
z uwzględnieniem opustów i bonifikat.
Przychodami operacyjnymi według ustawy o rachunkowości są:
" przychody ze sprzedaży produktów,
" przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,
" pozostałe przychody operacyjne, np:
przychody ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych i inwestycji
rozpoczętych,
odpisanie przedawnionych zobowiązań,
otrzymanie odszkodowania, kary, grzywny,
otrzymane nieodpłatnie składniki majątku,
otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty na inne cele niż nabycie lub
wytworzenie środków trwałych albo wykonanie prac rozwojowych,
nie wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem rezerwy ustalone uprzednio
w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.
Każdemu przychodowi towarzyszy koszt jego uzyskania. Koszty działalności
operacyjnej dzielą się na:
" koszty działalności operacyjnej związane z prowadzeniem działalności
produkcyjnej, usługowej i handlowej,
" pozostałe koszty operacyjne.
Wynik na operacjach finansowych stanowi różnicę między należnymi
przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji.
Do przychodów finansowych zalicza się:
" dywidendy z tytułu udziałów w innych jednostkach,
" kwoty należne i wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych, w tym
z wykupu obligacji przez emitenta,
" odsetki i prowizje od środków pieniężnych stanowiących lokaty na
rachunkach bankowych,
" odsetki od udzielonych przez jednostkę pożyczek i kredytów także z tytułu
zwłoki w spłacie rat,
" dyskonto potrącone przez jednostkę przy zakupie weksli i czeków obcych,
" dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie należności i zobowiązań oraz
wycenie środków pieniężnych, udziałów i papierów wartościowych.
Do kosztów finansowych zalicza się odpowiednio:
" odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i pożyczek,
" dyskonto potrącone przez nabywcę przy sprzedaży dla niego weksli i czeków
obcych (uprzednio nabytych w celach handlowych),
" straty na sprzedaży papierów wartościowych,
" odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego oraz
krótkoterminowych papierów wartościowych,
" ujemne różnice kursowe,
" utworzenie rezerw na pewne i prawdopodobne straty, jeśli dotyczą operacji
finansowych.44[44]
Wynik na działalności gospodarczej skorygowany o wynik na
operacjach nadzwyczajnych stanowi wynik finansowy brutto.
Wynik na operacjach nadzwyczajnych tworzą straty i zyski nadzwyczajne
przez które rozumie się skutki finansowe zdarzeń powstających
niepowtarzalnie, poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności
spowodowanych zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem
pewnego rodzaju działalności w tym również istotną zmianą metod produkcji lub
44[44]
Ibidem, s 30
sprzedaży zorganizowanej części jednostki oraz postępowaniem układowym lub
naprawczym 45[45]
Wynik finansowy netto oblicza się poprzez skorygowanie wyniku
finansowego brutto o obowiązkowe zmniejszenie zysku lub zwiększenie straty.
Obejmuje ono podatek dochodowy oraz ewentualne inne obciążenia
obligatoryjne wyniku.
Ustalony w rachunku zysków i strat wynik finansowy pełni
w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu
gospodarczego. Wynik ten określa tempo zwrotu poniesionych w procesie
gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści właścicieli wniesionego do
przedsiębiorstwa kapitału.46[46]
Tworzenie zysku przedstawia rysunek nr 5.
45[45]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust.1, pkt 21
46[46]
M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN,
Warszawa 1997, s.31
Rysunek 5 Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie.
yródło: Opracowano na podstawie Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa
praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op.cit.
2. 1.4.2. Wstępna analiza rachunku zysków i strat
Wstępnej analizy rachunku wyników dokonuje się na podstawie
analitycznej jego wersji. Ułatwia to formułowanie ocen o kształtowaniu się
poszczególnych wielkości w przeszłości oraz o przewidywanych rozmiarach
przychodów, kosztów, wyników finansowych i rentowności w przyszłości.
Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:
1. Analizę porównawczą danych rocznych i wieloletnich.
2. Analizę struktury.
Analiza porównawcza rachunku wyników finansowych nazywana jest
również analizą poziomą. Polega na porównaniu między sobą poszczególnych
pozycji rachunku zysków i strat. Każda pozycja może być porównana
z odpowiednią pozycją w roku poprzednim, lub w większej liczbie lat
wcześniejszych. Porównania takie przeprowadzone dla dwóch lub większej
liczby lat pozwalają ustalić wzrost lub zmniejszenie poszczególnych wielkości
rachunku wyników w wielkościach absolutnych, bądz za pomocą wskazników
dynamiki. Jeżeli analiza dotyczy okresu wielu lat, to możliwe jest ustalenie
trendów kształtowania się poszczególnych wielkości, takich jak na przykład:
sprzedaż, koszty wytworzenia wyrobów i usług, koszt własny produkcji
sprzedanej, zysk operacyjny, przychody i koszty finansowe, zysk brutto, zysk
netto. Ułatwia to ocenę prawidłowości kształtowania się poszczególnych zjawisk
w przeszłości oraz prognozowanie ich kształtowania się w przyszłości.
Analiza struktury rachunku zysków i strat nazywana jest też analizą
pionową. Polega ona na ustaleniu udziału poszczególnych pozycji rachunku
wyników w sprzedaży. Wskazniki struktury można porównać w czasie i
wówczas uchwycone zostaną zmiany struktury sprzedaży w określonym
przedziale czasu. Wskazniki struktury można również porównać z
odpowiednimi wskaznikami w innym przedsiębiorstwie lub ze średnimi
wskaznikami w danej branży.
5. 1.5. Analiza rachunku przepływów pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych jest zestawieniem bazującym na
dwóch sprawozdaniach: bilansie i rachunku zysków i strat. Jest on w swej istocie
zbliżony do rachunku wyników ponieważ operuje strumieniami, a nie stanem na
konkretny moment tak jak bilans.
Istotą przepływów pieniężnych jest ustalenie różnicy między wpływami
a wydatkami pieniężnymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyżka oznacza
dopływ środków pieniężnych i nazywana jest często angielskim terminem cash
flow. W największym uproszczeniu składa się na nią zysk po opodatkowaniu
(zysk netto) oraz amortyzacja.
Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało
w danym okresie korzysta ono również z innych zródeł przychodów:
" długoterminowych w postaci nowych akcji bądz dopłat udziałów do funduszu
założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz zaciągania kredytów
i pożyczek,
" krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu wszelkich zobowiązań
oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych w których zamrożone są środki
pieniężne.47[47]
Przepływy pieniężne obejmują przychody finansowe oraz sposoby ich
zagospodarowania. Ich ideę obrazuje rys 6
Rysunek 6 Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie.
yródło: M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych. , op. cit. s. 72
Mimo dużej zbieżności, jeśli chodzi o istotę rachunku zysków i strat
i rachunku przepływów pieniężnych, salda tych rachunków mają inną
interpretację ekonomiczną.
47[47]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.71
Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem
sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na
prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego
zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że
przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich
zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest
zródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony"
w należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki finansowej
nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych.48[48]
Rachunek przepływów pieniężnych wykorzystywany jest przede
wszystkim do oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić
płynność w danym momencie bilansowym, jest więc analizą statyczną.
Obliczanie cash flow jest rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Między
obydwoma ujęciami analizy płynności istnieje ścisła zależność, gdyż dopływ
środków pieniężnych, a więc najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się
także do wzrostu statycznych kryteriów płynności.
Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym
momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się
tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni
wpływów i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania
i pozwala na ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą.
Zestawienie przepływów pieniężnych służy nie tylko do oceny sytuacji
płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post), ale może być
podstawą planowania przyszłych wpływów i wydatków (rachunek ex ante).
Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda końcowego. Jest ono
znane i wynika z różnicy stanu środków pieniężnych wykazanych w bilansie na
początek i koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepływów
48[48]
Analiza ekonomiczno-finansowa przedsiębiorstwa praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza.,
SGH Warszawa 1995, s.105
pieniężnych dokonuje się, aby odtworzyć wszystkie zródła przychodów
i sposoby zagospodarowania tych środków. Jeżeli przedsiębiorstwo
wykorzystywało jako zródło finansowania kredyt bankowy, to koszty obsługi
długu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody mają charakter
okazjonalny np. podwyższenie kapitału akcyjnego bądz zakładowego, emisja
obligacji, sprzedaż papierów wartościowych, udziałów, gruntów lub środków
trwałych. Wykorzystanie tych zródeł finansowania w analizowanym okresie
ogranicza możliwość skorzystania z nich w okresie następnym.
W przypadku wydatków ogromną rolę odgrywa ich struktura. To jaka
część środków finansowych została przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa,
inwestycje związane z realizacją postępu technicznego, zwiększenie kapitału
obrotowego, a jaka na wypłaty dla załogi i właścicieli, pozwala ocenić zdolność
firmy do generowania dochodów w przyszłości. Wiąże się to bezpośrednio
z przyszłą zdolnością do wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków,
dostawców, załogi i właścicieli.
Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne
z wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności
i przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny być grupowane
według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych
przepływów pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu
przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić czy przyszłe przychody ze sprzedaży
wyrobów i usług wystarczą na pokrycie niezbędnych wydatków, czy konieczne
będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie środków z innych zródeł.
2. II. Analiza wyniku finansowego
przedsiębiorstwa
1. 2.1. Analiza czynników wpływających na
poziom wyniku finansowego
Badaniem zależności pomiędzy wynikiem finansowym, a czynnikami
kształtującymi jego poziom zajmuje się analiza przyczynowa lub czynnikowa.
Analiza czynnikowa ustala zarówno charakter zależności wyniku finansowego
od czynników wpływających na jego poziom, jak też siłę oddziaływania
poszczególnych czynników na przyrost lub spadek wyniku finansowego. Stosuje
się w niej różne metody rachunkowe, matematyczne i statystyczne. Jedną
z najczęściej stosowanych jest metoda izolacji, która może występować w kilku
odmianach:
" podstawień łańcuchowych
" reszty
" funkcyjna
" podstawień krzyżowych
" różnic cząstkowych
" wskaznikowa
" proporcjonalnego podziału odchyleń
" logarytmowania itp.
Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych wymaga wykonania
kolejno następujących po sobie działań:
1. obliczenie odchylenia bezwzględnego badanej wielkości ekonomicznej,
2. ustalenie czynników, które wpłynęły na odchylenie poziomu badanego
zjawiska,
3. obliczenie stopnia, w jakim zmienił się każdy z oddziałujących czynników,
4. określenie formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko
gospodarcze,
5. obliczenie przy wykorzystaniu tej formuły, jak zmiana oddziałującego
czynnika wpłynęła na odchylenie poziomu badanego zjawiska.
Jeżeli badana wielkość jest iloczynem trzech czynników, możemy ją
zapisać formułą:
S = a x b x c ,
0 0 0 0
49[49]
S = a x b x c ,
1 1 1 1
gdzie:
S0 - poziom badanego zjawiska w okresie ubiegłym lub według planu,
S - poziom badanego zjawiska w okresie sprawozdawczym,
1
a0,b0,c0 - poziom czynników przyjętych z okresu ubiegłego lub z założeń
planowych wpływających na kształtowanie się badanego zjawiska,
a ,b ,c - poziom czynników z okresu badanego.
1 1 1
W pierwszej kolejności obliczamy odchylenie bezwzględne:
"S = S - S
1 0
Wpływ poszczególnych czynników na badane zjawisko rozliczymy
podstawiając kolejno do podstawy porównań (S0) wielkości czynników z okresu
badanego.
Wpływ zmiany czynnika a na wielkość odchylenia badanego zjawiska
wynosi:
S = a x b x c ,
a 1 0 0
"S = S - S
a a 0
Wpływ czynnika b na odchylenie globalne badanego zjawiska równa się:
S = a x b x c ,
b 1 1 0
"S = S - S
a a b
Wpływ czynnika c na odchylenie globalne wyniesie:
49[49]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.28
S = a x b x c ,
c 1 1 1
"S = S - S
c c b
Prawidłowość obliczeń sprawdzamy za pomocą równania:
"S = "Sa + "Sb + "Sc
Odchylenie globalne badanego zjawiska jest sumą odchyleń cząstkowych
spowodowanych wpływem poszczególnych czynników na jego wielkość.
Skróconym zapisem metody podstawień łańcuchowych jest metoda
różnicowania. Jej istota polega na tym, że do bazy porównań wyrażonej za
pomocą przyjętych do badań czynników, podstawia się różnicę miedzy
wielkością czynnika w okresie badanym i w okresie ubiegłym bądz według
planu.
Tok postępowania w metodzie jest następujący:
S = a x b x c ,
0 0 0 0
S1= a1 x b1 x c1,
"S = S - S
1 0
"S - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika a na odchylenie badanego zjawiska:
a
Sa = (a1 - a0) x b0 x c0,
"S - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika b na odchylenie badanego zjawiska:
b
S = a x (b - b ) x c ,
b 1 1 0 0
"Sc - odzwierciedla wpływ zmiany czynnika c na odchylenie badanego zjawiska:
Sb = a1 x b1 x (c1 - c0),
Podobną technikę obliczeń można zastosować przy większej liczbie
czynników.50[50]
50[50]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 29
Metoda podstawień łańcuchowych jest prosta do zastosowania, jednak ma
ona szereg mankamentów ograniczających jej praktyczne wykorzystanie.
Czynniki wpływające na badane zjawisko muszą być wyrażone w postaci
formuły matematycznej (iloczyny, ilorazu, sumy iloczynów lub różnicy sum
iloczynów). W praktyce istnieje trudność w dobraniu takiego kompletu
czynników, które by łącznie odzwierciedlały wielkość odchylenia. Muszą to być
czynniki jednorodne w swojej treści ekonomicznej. Wyniki obliczeń w tej
metodzie zależą przede wszystkim od zastosowanej kolejności podstawień, która
bezwzględnie musi być zachowana. Na podstawie logicznego układu zjawisk
przyjęto, że należy podstawiać najpierw czynniki ilościowe, a w następnej
kolejności czynniki wartościowe. Jeśli jednak wystąpi kilka czynników
ilościowych, powstaje problem kolejności ich podstawiania. Trzeba wówczas
rozstrzygnąć który z tych czynników przyjąć jako pierwszy do obliczeń,
a następnie zachować do końca obliczeń raz ustaloną kolejność podstawiania.
Metoda kolejnych podstawień może być stosowana w badaniach
analitycznych w przypadku liniowej zależności poszczególnych zjawisk. Wpływ
zmiany tego zjawiska o pewną wielkość na zmiany innego zjawiska można
określić bowiem wtedy, gdy zachodzą między nimi stałe związki przyczynowo
skutkowe. Wynik obliczeń będzie prawidłowy jeśli relacje nie są zależne od
wzajemnych wpływów czynników oddziałujących łącznia na rozpatrywane
zjawisko. Może bowiem wystąpić oddziaływanie bezpośrednie jednego zjawiska
na drugie lub oddziaływanie pośrednie poprzez zjawisko trzecie. Metoda
kolejnych podstawień umożliwia jedynie ustalenie tego pierwszego.
Metoda reszty zalecana jest do obliczeń wpływu dwóch czynników na
badane zjawisko. Najczęściej wykorzystuje się ją do rozliczania wpływu zmian
wielkości zatrudnienia i wydajności pracy na przyrost produkcji. Pozwala ona na
obliczenie wpływu poszczególnych czynników na zmiany badanego zjawiska,
przy czym wpływ ostatniego czynnika jest "resztą", czyli różnicą między
odchyleniem globalnym, a sumą wpływu innych przyjętych do badań czynników.
Metoda reszty opiera się na założeniu, że tempo zmian produkcji (Wp) jest sumą
tempa zmian czynników wpływających na jej zmiany, czyli:
- tempa zmian zatrudnienia (W ),
z
- tempa zmian technicznego uzbrojenia pracy (Wu),
- tempa zmian produktywności środków trwałych, wyrażającej wpływ postępu
technicznego i organizacyjnego na zmiany wielkości produkcji (Wpm).
Przyjmując, że między czynnikami wpływającymi na przyrost produkcji
istnieje współzależność liniowa, ich udział w przyroście tej produkcji można
obliczyć według następującego toku postępowania:
- procentowy udział zatrudnienia w przyroście produkcji,
- procentowy udział przyrostu technicznego uzbrojenia w
przyroście produkcji,
- procentowy udział zmian produktywności środków
trwałych w przyroście produkcji.51[51]
51[51]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.31
Metoda reszty daje identyczne wyniki, jak metoda łańcuchowego
podstawiania.
Metoda różnic cząstkowych polega na ustalaniu, oprócz odchyleń
cząstkowych wyrażających wpływ pojedynczych czynników, także odchyleń
określających łączny wpływ paru czynników i traktowaniu ich jako oddzielne
elementy przyczynowe. Tok postępowania w metodzie narzuca konieczność:
1. obliczenia wpływu poszczególnych czynników oddzielnie, przyjmując za
każdym podstawieniem założenie, że pozostałe czynniki nie uległy zmianie,
co uzasadnia przyjęcie ich w wielkościach stanowiących podstawę
odniesienia,
2. ustalenia łącznego wpływu kolejnych par czynników, pierwszego i drugiego,
pierwszego i trzeciego, drugiego i trzeciego oraz wszystkich trzech
czynników łącznie.
W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się zawsze jednakowe wyniki,
bez względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników, co należy do
niewątpliwych zalet tej metody. Ponadto wydzielanie łącznych odchyleń
poszczególnych grup czynników, pozwala na dokładniejsze zbadanie przyczyn
zmian określonego zjawiska gospodarczego.
Obliczanie odchyleń za pomocą metody różnic cząstkowych, przy trzech
czynnikach kształtujących zmiany badanego zjawiska, przedstawia się
następująco:
S = a x b x c ,
0 0 0 0
S1= a1 x b1 x c1,
"S = S - S
1 0
S = (a - a ) x b x c ,
a 1 0 0 0
S = a x (b - b ) x c ,
b 1 1 0 0
S = a x b x (c - c ),
b 1 1 1 0
S = (a - a ) x (b -b ) x c ,
ab 1 0 1 0 0
S = (a - a ) x b x (c - c ),
ac 1 0 0 1 0
Sbc = a0 x (b1 - b0) x (c1 - c0),
Sabc = (a1 - a0) x (b1 - b0) x (c1 - c0),
52[52]
"S = "S + "S + "S + "S + "S + "S + "S
a b c ab ac bc abc
Suma wszystkich odchyleń indywidualnych i grupowych daje łącznie
odchylenie globalne badanego zjawiska.
Metoda wskaznikowa, podobnie jak metoda różnic cząstkowych, polega
na obliczaniu odchyleń indywidualnych dla poszczególnych czynników oraz
odchyleń łącznych dla kolejnych grup czynników. Ich suma stanowi odchylenie
globalne badanej wielkości ekonomicznej. Metoda wskaznikowa pozwala na
uzyskanie dokładnych i niezmiennych wyników, niezależnie od kolejności
podstawiania czynników. Tok postępowania tą metodą, przy wykorzystaniu
trzech czynników wpływających na zjawisko, jest następujący:
S = a x b x c ,
0 0 0 0
S = a x b x c ,
1 1 1 1
"S = S1 - S0
52[52]
Ibidem s.32
53[53]
"S = "S + "S + "S + "S + "S + "S + "S
a b c ab ac bc abc
Metoda funkcyjna różni się od poprzednich metod tym, że umożliwia
otrzymanie jednoznacznych obliczeń, bez względu na kolejność podstawiania
czynników wpływających na zmiany badanego zjawiska. Matematyczne
formuły, przyjęte w tej metodzie, pozwalają na uchwycenie związku między
wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a rzeczywistą
wielkością porównywanych czynników. Wadą tej metody jest jej duża
pracochłonność związana z ustalaniem wyników obliczeń.
Zanim przystąpi się do obliczania odchyleń niezbędne jest ustalenie
stopnia zmian poszczególnych czynników przyjętych w dalszych obliczeniach.
Określa się je według poniższych wzorów:
Obliczenie wielkości odchyleń przedstawiono poniżej:
1. Wpływ zmian czynnika a na badaną wielkość:
53[53]
Ibidem, s.33
2. Wpływ zmian czynnika b na badaną wielkość:
3. Wpływ zmian czynnika c na badaną wielkość:
Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach
stanowiących iloczyn, lecz również w przypadku występowania ilorazów z tym,
że:
1. wielkości A,B,C dla czynników w liczniku oblicza się w identyczny sposób,
jak przy iloczynach,
2. wielkości A,B,C dla czynników w mianowniku ustala się dzieląc podstawę
porównań przez wielkości rzeczywiście osiągnięte:
Metoda funkcyjna pozwala na uzyskanie dokładnych wielkości odchyleń,
co przesądza o jej praktycznej przydatności.
Metoda podstawień krzyżowych polega na kolejnym przemnażaniu różnic
badanych czynników przez średnie wielkości czynników pozostałych.
Specyficzny dla tej metody sposób ustalania odchyleń cząstkowych wymaga
zastosowania trzech etapów badań. W pierwszym etapie ustala się pierwszy
wariant odchyleń cząstkowych "S mnożąc kolejno różnice wielkości
poszczególnych czynników przez średnią arytmetyczną sumy iloczynów
faktycznej i bazowej wielkości pozostałych czynników.
I etap
Wpływ zmiany czynnika a
Wpływ zmiany czynnika b
Wpływ zmiany czynnika b
II etap
III etap
"S = "S +2/3*("S -"S )
a a a a
"Sb = "Sb+2/3*("S b-"S b)
"S = "S +2/3*("S -"S ) 54[54]
c c c c
W trzecim ostatecznym etapie obliczeń do odchyleń ustalonych w etapie
pierwszym dodajemy 2/3 różnicy między odchyleniami ustalonymi w etapie
drugim i pierwszym.
2. 2.2. Zasady podziału wyniku finansowego w
różnych formach przedsiębiorstw.
54[54]
Ibidem, s.35
Na koniec roku obrotowego przedsiębiorstwo osiąga zysk lub ponosi
stratę. Zysk po opodatkowaniu i uwzględnieniu innych obowiązkowych obciążeń
podlega podziałowi. Może on być pozostawiony w przedsiębiorstwie
i przeznaczony na jego rozwój, lub wypłacony właścicielom.
W spółce akcyjnej o podziale zysku lub pokryciu straty decyduje walne
zgromadzenie akcjonariuszy. Na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, które
powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku
obrotowego, akcjonariusze podejmują trzy podstawowe decyzje:
1. Rozpatrują i zatwierdzają sprawozdanie finansowe.55[55]
Akcjonariusze nie mogą, bez negatywnych konsekwencji dla spółki, po prostu
odmówić zatwierdzenia, ponieważ obowiązkiem publicznym ciążącym na spółce
jest opublikowanie sprawozdania finansowego, ponadto jest ono wymagane
przez przepisy podatkowe. Akcjonariusze mogą natomiast dokonać dowolnych
zmian w treści sprawozdania, a wówczas zarząd wolny jest od odpowiedzialności
organizacyjnej za zgodność tych zmian z prawem i ich rzetelność.
Odpowiedzialność tę ponosi spółka.56[56]
2. Podejmują uchwałę o podziale zysku czyli przeznaczeniu go w dowolnych
częściach na cele spółki i dywidendę. Na podstawie art. 427 KH z podziału
wyłączona jest część zysku przeznaczona na kapitał zapasowy. Jest on tworzony
na pokrycie strat bilansowych przez odpis 8% czystego zysku rocznego dopóki
kapitał ten nie osiągnie przynajmniej jednej trzeciej kapitału akcyjnego. W razie
wystąpienia strat zgromadzenie zajmuje się ich pokryciem. Można wytóżnić
następujące sposoby pokrycia strat:
" przez podwyższenie kapitału akcyjnego, ale pod warunkiem emisji akcji po
cenie emisyjnej wyższej od wartości nominalnej. Nadwyżka trafi wówczas do
kapitału rezerwowego, a potem może być przeznaczona na pokrycie straty.
55[55]
Kodeks Handlowy art. 390 ż 2
56[56]
A.W.Wiśniewski, Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r., s. 195
" przez rozwiązanie istniejącego kapitału rezerwowego albo innych kapitałów
i funduszy zapasowych i rezerwowych.
" z zysku przyszłych lat.( Nie wolno pozostawić nie pokrytej straty na rok
przyszły dopóki istnieje kapitał rezerwowy)
" przez obniżenie kapitału akcyjnego bez spłat dla akcjonariuszy.
3. Udzielają władzom spółki tzw. pokwitowania z wykonania obowiązków.
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością prawo do zysku dają
posiadane udziały. Wspólnicy mają prawo do czystego zysku wynikającego
z rocznego bilansu, jeżeli w myśl umowy spółki czysty zysk nie został
wyłączony od podziału. 57[57] Zyskiem jest kwota, która wynika z bilansu,
sporządzonego za ubiegły rok obrotowy z wyjątkiem, kiedy spółka rozpoczęła
działalność w drugiej połowie roku - można wtedy zysk przypadający za tę część
roku wypłacić łącznie z zyskiem za cały następny rok. Zgromadzenie
wspólników ostatecznie rozstrzyga o podziale zysku, z tym, że uchwała
zgromadzenia wspólników w tej sprawie powzięta wbrew prawu lub umowie
spółki podlega zaskarżeniu. Tak samo podlega zaskarżeniu uchwała podjęta
wprawdzie zgodnie z prawem i umową spółki, ale sprzeciwiająca się dobrym
obyczajom i dążąca do pokrzywdzenia wspólnika lub godząca w interesy
spółki.58[58]
Wspólnik otrzymuje część zysku odpowiadającą jego udziałowi. Umowa
spółki może zawierać postanowienie, że określonemu wspólnikowi przypada
wyższy zysk, niżby to odpowiadało jego udziałowi, może też zawierać
postanowienie, że z zysku należy najpierw jemu wypłacić pewną kwotę
określoną w stosunku do udziału itp. Całkowite wyłączenie któregokolwiek
wspólnika z udziału w zysku jest jednak niedopuszczalne, umowa spółki byłaby
wobec takiego wspólnika nieważna.
57[57]
Kodeks Handlowy art. 191 ż 1
58[58]
Kodeks Handlowy art. 240 ż 2
Umowa spółki może stanowić czy zysk roczny ma być podzielony, czy też
zachowany dla powiększenia kapitału zakładowego albo dla utworzenia kapitału
rezerwowego. Zgromadzenie wspólników nie może postanowić, że zysk nie
będzie podzielony między wspólników, lecz że się go przeznacza na pewne cele,
jak na inwestycje, utworzenie odrębnych funduszy itp. Zgromadzenie tylko
wtedy może podjąć uchwałę co do innego przeznaczenia zysku, a nie do podziału
między wspólników , gdy mu na to wyraznie pozwala umowa spółki.59[59]
W przedsiębiorstwie państwowym podjęcie decyzji o sposobie
rozdysponowania wyniku finansowego następuje po zatwierdzeniu rocznego
sprawozdania finansowego. Wydatkowany jest rzeczywisty wynik finansowy
w części faktycznie pozostającej w dyspozycji przedsiębiorstwa. Firmy
państwowe zobowiązane są do dokonywania wpłat z zysku po opodatkowaniu
podatkiem dochodowym na rzecz budżetu państwa. Wpłaty z zysku mogą być
dokonywane w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych w wysokości
15 % zysku po opodatkowaniu.60[60]
Podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym prezentuje rysunek nr 7
Zysk ten może być przeznaczony na finansowanie działalności rozwojowej
i eksploatacyjnej przez zasilenie funduszu przedsiębiorstwa oraz na wypłatę
premii i nagród dla pracowników.
Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw zezwala na tworzenie
dowolnych funduszy z zysku po opodatkowaniu. Najczęściej z zysku
dofinansowywany jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.
Rysunek 7: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym.
Fundusze nagród
Fundusz
dla
własny
pracowników
59[59]
M. Allerhand "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997 s. 172
60[60]
Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw
państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 154 poz. 791)
Zysk netto
Dofinansowanie
Zakładowego
Inne fundusze
Funduszu Świadczeń
celowe i odpisy
Socjalnych
W spółdzielni o podziale wyniku finansowego decyduje walne
zgromadzenie wspólników61[61], które jest jej najważniejszym organem. Walne
zgromadzenie tworzą wszyscy członkowie spółdzielni. Statut może stanowić, że
jeśli liczba członków spółdzielni przekroczy określony poziom, walne
zgromadzenie członków zostaje zastąpione przez zebranie przedstawicieli.
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób,
o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które
w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.62[62]
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.63[63] Członkowie nie
odpowiadają za długi spółdzielni. W zyskach przeznaczonych do podziału
członek partycypuje na zasadach określonych w statucie, natomiast w pokryciu
ewentualnych strat uczestniczy do wysokości zadeklarowanych udziałów.64[64]
61[61]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tekst jednolity Dz. U. z 1995 r. Nr 54 poz.
288 z pózn. zm. art. 38 ż 1
62[62]
Ibidem art. 1 ż 1
63[63]
Ibidem art. 3
64[64]
Ibidem art. 5 ż 1 pkt. 8
3. III. Analiza wskaznikowa sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa
1. 3.1. Istota analizy wskaznikowej
Wstępna analiza bilansu nie daje pełnego obrazu kondycji finansowej
przedsiębiorstwa, dlatego powinna być wzbogacona przez analizę wskaznikową,
w której wykorzystuje się zarówno dane zawarte w bilansie, jak również
w rachunku wyników. Analiza wskaznikowa polega na obliczeniu odpowiednio
dobranych wskazników charakteryzujących różne aspekty jego działalności
w sposób bardziej pogłębiony od wskazników zawartych we wstępnej analizie
bilansu. Istnieje szeroki wachlarz wskazników jakie mogą być obliczone na
podstawie sprawozdań finansowych. Dzięki ujednoliceniu treści tych
wskazników mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez
menedżerów, ale również przez kredytodawców i udziałowców firmy.
W zależności od potrzeb i zainteresowań poszczególne grupy odbiorców analizy
wskaznikowej ograniczają zakres wskazników wykorzystywanych w analizie.
O wartości analizy decydują wskazniki o dużej pojemności informacyjnej
i dlatego dąży się do ograniczenia ich liczby i odpowiedniego grupowania.
Najbardziej typowe jest wyróżnienie czterech podstawowych zespołów
wskazników:
1. wskazniki płynności,
2. wskazniki zadłużenia,
3. wskazniki sprawności działania przedsiębiorstwa,
4. wskazniki rentowności.65[65]
W spółkach korzystających z kapitału pochodzącego z publicznej emisji
akcji istotną staje się ocena firmy przez dostarczycieli kapitału. Wykorzystuje się
w niej wskazniki oceny rynkowej wartości akcji i kapitału.
2. 3.2. Analiza płynności finansowej
przedsiębiorstwa
Warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa, oprócz prowadzenia
działalności gospodarczej zgodnie z zasadami efektywności gospodarowania, jest
zachowanie płynności finansowej, której przejawem jest terminowe regulowanie
zobowiązań. Terminowość oznacza, że płatność nastąpi w najpózniejszym,
możliwym do zaakceptowania przez wierzycieli, terminie.
Brak płynności finansowej może rodzić dla przedsiębiorstwa wiele
niekorzystnych skutków, np.:
" dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką,
" trudniejsze staje się uzyskanie kredytu i rośnie jego cena co w konsekwencji
powoduje wzrost kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa,
" kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje przedsiębiorstwa, co
oznacza ograniczenie jego suwerenności gospodarczej.
Analiza płynności dostarcza informacji o zdolności przedsiębiorstwa do
wywiązywania się z bieżących zobowiązań tj. zobowiązań płatnych w ciągu
1 roku. Regulowanie zobowiązań bieżących zależy od stanu środków
pieniężnych oraz zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę
w krótkim okresie.
65[65]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 79
Środki obrotowe można podzielić na trzy grupy o różnym stopniu
płynności.
Do pierwszej grupy zalicza się środki pieniężne obejmujące środki na
rachunkach bankowych, gotówkę w kasie, czeki i weksle obce oraz inne łatwe do
upłynnienia krótkoterminowe papiery wartościowe. Środki pieniężne stanowią
najbardziej płynną część środków obrotowych, tzw. aktywa płynne pierwszego
stopnia. Ich posiadanie pozwala na natychmiastowe regulowanie zobowiązań.
Do aktywów o drugim stopniu płynności zalicza się należności, których
zamiana na gotówkę wymaga uprzedniego ich ściągnięcia.
Najmniej płynną część majątku obrotowego stanowią zapasy, zaliczane do
aktywów o trzecim stopniu płynności. Ich zamiana na gotówkę wymaga
największego wysiłku.
Ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa umożliwia
wskaznik bieżącej płynności, określany według poniższej formuły:
gdzie:
" aktywa bieżące - to środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe,
należności i roszczenia, zapasy, inne aktywa bieżące,
" pasywa bieżące - zobowiązania krótkoterminowe, tzn. o terminie płatności
krótszym niż jeden rok.
Wzrost wskaznika oznacza poprawę płynności finansowej
przedsiębiorstwa, lecz ważniejsza jest jego wielkość.
Optymalny poziom wskaznika bieżącego płynności zależy od
specyficznych warunków działania firmy. Między innymi od cyklu inkasa
należności i regulowania zobowiązań. Przyjmuje się, że zadowalający wskaznik
płynności oscyluje wokół wielkości 2. Jeśli obniża się do poziomu 1.5 to ocenia
się, że istnieje wysokie ryzyko utraty przez przedsiębiorstwo zdolności do
terminowego regulowania zobowiązań.66[66]
Pełniejszy obraz płynności finansowej firmy daje wskaznik szybki
płynności nazywany mocnym testem, który wyraża się wzorem:
Wskaznik ten ujmuje w liczniku najbardziej płynne aktywa, takie jak:
gotówka, depozyty bankowe, łatwo zbywalne papiery wartościowe i należności
łatwo ściągalne. Wyłącza się z tych aktywów zapasy, ponieważ by zamienić ten
element majątku w gotówkę, należy go wcześniej sprzedać, a to wymaga czasu.
Ponadto w przypadku zapasów przestarzałych może to okazać się niemożliwe.
Wskaznik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowymi
aktywami płynnymi. Podobnie jak w przypadku wskaznika bieżącego przyjmuje
się, że wskaznik szybki nie powinien być mniejszy od 1. Pożądana jego wielkość
mieści się w przedziale 1-1.2, co oznacza, że przedsiębiorstwo może bez trudu
spłacić swoje zobowiązania. Niski poziom tego wskaznika świadczy zazwyczaj
o napiętej sytuacji płatniczej. 67[67]
Wskaznik płynności gotówkowej, zwany również wskaznikiem super
szybkim, informuje o tym jaka część zobowiązań bieżących może być
uregulowana bez zwłoki, gdyby stały się one w danym momencie wymagalne.
Formuła tego wskaznika ma postać:68[68]
środki pieniężne + papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Wskaznik płynności gotówkowej =
bieżące zobowiązania
Wskaznik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa,
a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą.
66[66]
J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 180
67[67]
J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181
68[68]
I. Olchowicz Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996, s.227
Zachowanie płynności finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez
przedsiębiorstwo kapitału obrotowego, określanego też kapitałem pracującym.
Jest to ta część kapitału stałego (kapitał własny powiększony o zobowiązania
długoterminowe), która nie jest ulokowana w majątku trwałym i jest
wykorzystywana do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa.69[69]
Kapitał obrotowy = aktywa bieżące - zobowiązania bieżące
Prawidłowa interpretacja wskazników płynności wymaga często bliższej
analizy poszczególnych pozycji aktywów i pasywów bieżących, zbadania ich
stanu, terminu płatności, porównania do poziomów normalnych czy też
uzasadnionych.
3. 3.3. Istota i pomiar sprawności działania
przedsiębiorstwa
Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania
zasobów majątkowych firmy służą wskazniki sprawności działania, nazywane
też wskaznikami obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między
odpowiednim wskaznikiem dynamicznym, wyrażającym przychód ze sprzedaży
69[69]
J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181
w cenach brutto, netto lub kosztach własnych, a wskaznikiem statycznym,
wyrażającym przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników
majątkowych. Taka relacja w warunkach działalności produkcyjnej określana jest
także jako wskaznik produktywności majątku.
Na ocenę pozytywną zasługuje wyższy poziom lub tendencja rosnąca
wskaznika obrotowości (produktywności) majątku., ponieważ świadczy to
o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych.
Określoną wielkość przychodu ze sprzedaży można uzyskać angażując
większe zasoby środków wykazujących stosunkowo wolniejszy obrót w cyklu
okrężnym lub też mniejszy stan środków szybko krążących. Pierwsza metoda
nazywana jest gospodarką ekstensywną, druga intensywną. Efektywność
wykorzystania zasobów majątkowych zależy także od ich wewnętrznej
struktury. Cechą ogólną majątku trwałego jest niski stopień obrotowości, gdyż
jako środki pracy zużywają się stopniowo, przenosząc swą wartość na produkty
pracy w dłuższym okresie. Inny charakter ma majątek obrotowy, wykazujący
wysoki stopień obrotowości, bowiem w typowym procesie przetwórczym
zakupione materiały zużywają się całkowicie w jednym cyklu, w którym
zespalając się ze środkami pracy i pracą żywą tworzą produkty pracy podlegające
sprzedaży i zamianie na środki pieniężne.
Najogólniejszym wskaznikiem charakteryzującym efektywność
wykorzystania majątku jest wskaznik obrotowości aktywów. Ujmuje on
wszystkie składniki majątku i jest wskaznikiem o największej pojemności w tej
grupie. Określa on ile razy sprzedaż netto jest większa od aktywów posiadanych
przez przedsiębiorstwo. Oblicza się go w następujący sposób.70[70]
Wskaznik globalnego sprzedaż netto
=
obrotu aktywami średni stan aktywów ogółem
70[70]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 97
Na pozytywną ocenę zasługuje rosnąca tendencja tego wskaznika . Jego
zwiększenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa.
Niższa od 1 wartość tego wskaznika sugeruje, że przychody uzyskiwane ze
sprzedaży wymagają więcej niż proporcjonalnego zaangażowania majątku.
Efektywność całego majątku zależy od efektywności wykorzystania
majątku trwałego i obrotowego.
Wskaznik rotacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania
środków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.71[71]
Wskaznik rotacji sprzedaż netto
=
środków trwałych średni stan środków trwałych
Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskaznika, wyższy jego poziom
świadczy o lepszym wykorzystaniu tej części majątku. Poprawa wartości
wskaznika może wynikać między innymi z lepszej organizacji pracy,
przeprowadzania systematycznych remontów i konserwacji.
Przy obliczaniu tego wskaznika przyjmuje się majątek trwały netto,
dlatego przedsiębiorstwo starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym
stopniu zamortyzowanym, będzie wykazywało rotację wyższą, niż firma
w stosunku do niej konkurencyjna, posiadająca nowszy, mniej zamortyzowany
majątek.
Wykorzystanie wskaznika rotacji środków trwałych w systemie oceny jest
szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe stanowią ważny element
majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których sprzedaż
w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich
działalności.
Wskaznik rotacji majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku
następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.
71[71]
Ibidem, s. 98
Wskaznik rotacji sprzedaż netto
=
majątku obrotowego średni stan majątku obrotowego
Im wyższa jest wartość wskaznika tym lepsza jest sytuacja finansowa
przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wskaznik zbyt wysoki może być
niekorzystny, ponieważ świadczy o zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaznik
zbyt niski może prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży
oraz pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych.
4. 3.4. Analiza wspomagania finansowego
Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do spłaty
zobowiązań bieżących. Do oceny sytuacji finansowej niezbędna jest znajomość
możliwości przedsiębiorstwa do wywiązywania się z całkowitego zadłużenia.
Ocena zadłużenia przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczył firmie
środków: właściciele, czy zewnętrzni kredytodawcy. Do oceny stopnia
zadłużenia służy szereg wskazników. Najistotniejsze z nich to:
" wskaznik ogólnego zadłużenia,
" wskaznik zadłużenia kapitału własnego,
" wskaznik zadłużenia długoterminowego,
" wskaznik zadłużenia środków trwałych.
Wskaznik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę
finansowania jego majątku.
Wskaznik ogólnego zobowiązania ogółem
=
zadłużenia aktywa ogółem
Wskaznik ten pokazuje, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu
majątku przedsiębiorstwa. Im niższy jest jego poziom, tym mniejsze ryzyko
finansowe wierzycieli zgodnie z zasadą, że bezpieczniej pożycza się pieniądze
tym, którzy je posiadają lub mają inne zabezpieczenie. Z drugiej strony należy
pamiętać, że minimalizacja tego wskaznika ogranicza możliwości rozwoju
działalności przedsiębiorstwa i powiększenia rentowności własnego kapitału na
zasadzie pozytywnego efektu dzwigni finansowej. Według standardów
zachodnich w firmie, w której nie została zachwiana równowaga między
kapitałem obcym, a kapitałem własnym, wskaznik ten powinien oscylować
w przedziale 0.57 - 0.67.72[72]
Uzupełniające znaczenie do poprzedniego wskaznika posiada relacja:
Wskaznik zadłużenia zobowiązania ogółem
=
kapitału własnego kapitał własny
Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa istotne znaczenie. Jeśli
przedsiębiorstwo go nie posiada, to nie ma możliwości pozyskania kapitału
obcego. Wysoki udział kapitału własnego w finansowaniu majątku spotyka się ze
szczególnie korzystną oceną wierzycieli. Gwarantuje bowiem. że ryzyko
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej obciąża przede wszystkim
przedsiębiorstwo. Wraz ze wzrostem wskaznika rośnie zdolność kredytowa
przedsiębiorstwa oraz jego niezależność finansowa pozwalająca podejmować
samodzielnie decyzje gospodarcze obciążone wysokim ryzykiem. W USA
wartością graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych
72[72]
J. Ostaszewski, Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992
s.53 za M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 89
firm relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów
inwestycyjnych, gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie
osiąga relacji 1:1.73[73]
Wskaznik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań
długoterminowych do całości kapitału własnego.
Wskaznik zadłużenia zobowiązania długoterminowe
=
długoterminowego kapitał własny
Wskaznik ten określany jest jako wskaznik długu bądz wskaznik ryzyka.
Zobowiązania długoterminowe dotyczą długów spłacanych w okresie dłuższym
niż rok od daty sporządzenia bilansu. Zadowalający poziom tego wskaznika
wynosi 0.5. Wskaznik wyższy niż 1 świadczy, że zobowiązania długoterminowe
są wyższe niż kapitał własny. Zatem racjonalny wskaznik długu powinien
mieścić się w przedziale 0.5 - 1.0. Firmy wykazujące wyższą proporcję
długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego uważane są za poważnie
zadłużone.
Kredyty długoterminowe najczęściej zabezpieczane są przez określony
majątek trwały. Do oceny poziomu zadłużenia firmy można wykorzystać
również wskaznik pokrycia długu w środkach trwałych, określany też
wskaznikiem poziomu zadłużenia środków trwałych.
Wskaznik pokrycia zobowiązań długotermi- rzeczowe składniki majątku
nowych rzeczowymi składnikami majątku = trwałego
zobowiązania długoterminowe
Wskaznik ten informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań
długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku tj. ile razy wartość netto
tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu.
73[73]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.90
5. 3.5. Badanie rentowności przedsiębiorstwa
Do podstawowych wskazników rentowności można zaliczyć:
" wskaznik rentowności sprzedaży, nazywany również wskaznikiem
zyskowności netto,
" wskaznik rentowności majątku, nazywany również wskaznikiem rentowności
aktywów lub stopą zwrotu aktywów,
" wskaznik rentowności kapitałów własnych, nazywany także stopą zwrotu
kapitału własnego bądz rentownością finansową.
Wskaznik rentowności sprzedaży określa udział wyniku finansowego
w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów i usług oraz
zrealizowanych operacji finansowych.
Wskaznik rentowności zysk netto
= *100
sprzedaży sprzedaż netto
Wskaznik informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Im jest
wyższy, tym mniejsza wartość sprzedaży musi zostać zrealizowana dla
osiągnięcia określonej wielkości zysku. Większa wartość wskaznika oznacza
więc korzystniejszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.
Wskaznik powinien być poddany porównaniom w czasie. Korzystna
będzie tendencja rosnąca, która świadczy o wzroście efektywności sprzedaży.
Każda złotówka sprzedaży generuje wówczas większy zysk. Analiza dostarcza
informacji o skuteczności działania w polityce cenowej oraz optymalizacji
kosztów. Wzrost wskaznika może świadczyć o korzystniejszej strukturze
asortymentowej, o uzyskiwaniu wyższych cen za produkowane produkty lub
obniżce jednostkowych kosztów.
Przy ocenie nie wolno zapominać o uwarunkowaniach technologicznych
produkcji. Wartość powyższego wskaznika jest silnie zdeterminowana rodzajem
i strukturą sprzedawanych produktów i towarów. Z tego powodu powinien być
on również oceniany poprzez porównania z wynikami firm działających w tej
samej branży. W praktyce występuje zależność, że zyskowność jest niższa przy
wytwarzaniu wyrobów stanowiących przedmiot codziennych zakupów klienta,
a wiec o krótkim cyklu produkcyjnym i możliwościach szybkiego zbytu. Przy
wytwarzaniu takiej produkcji koszty zamrożenia środków oraz ryzyko są niższe
niż w przypadku wytwarzania produktów o długim cyklu produkcyjnym.
Producent zadowoli się więc niższą marżą zysku. Przy obrocie produktami
o długim procesie wytwarzania i eksploatacji wysokie koszty zamrożenia
środków oraz ryzyko muszą być zrekompensowane odpowiednio wyższą marżą
zysku.
Poza badaniem rentowności obrotu należy przeprowadzić analizę
rentowności aktywów przedsiębiorstwa.
Wskaznik rentowności majątku służy do oceny rentowności aktywów. Jest
on ustalany jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem według następującego
wzoru:
Wskaznik rentowności zysk netto
= *100
majątku
aktywa
Rentowność majątku informuje o wielkości zysku netto przypadającego
na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaznik
ten wyznacza ogólną zdolność aktywów do generowania zysku. Im wartość tego
wskaznika jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.
Na wielkość wskaznika zyskowności aktywów wpływa szereg różnych
czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania, stąd zazwyczaj
wraz z obliczeniem jego wielkości określa się wpływ wybranych czynników na
jego poziom. W tym celu wykorzystuje się zależność:
zysk netto zysk netto sprzedaż netto
aktywa = sprzedaż netto * aktywa
ogółem
Rentowność majątku zależy od wielkości zysku zrealizowanego przy
określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.
rentowność rentowność rotacja
= *
aktywów sprzedaży netto aktywów
Bardzo ważnym aspektem badania rentowności przedsiębiorstwa jest
rentowność zaangażowanych kapitałów.
Wskaznik rentowności kapitałów własnych jest stosunkiem zysku netto do
kapitału własnego przedsiębiorstwa. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto
do aktywów ogółem według następującego wzoru:
Wskaznik zyskowności zysk netto
= *100
kapitału własnego
kapitał własny
Wskaznik rentowności kapitału własnego pokazuje, jaki zysk generuje
zaangażowany kapitał własny. W spółkach prawa handlowego wysokość tego
wskaznika informuje udziałowców o tym, jakie zyski mogą osiągnąć dzięki
lokowaniu kapitałów w tej spółce w porównaniu z rentownością lokat
kapitałowych w innych spółkach lub w porównaniu z odsetkami, jakie
uzyskaliby lokując swój kapitał w banku. 74[74]
74[74]
Ibidem, s. 104 - 106
6. 3.6. Analiza wskazników rynku kapitałowego
W odniesieniu do spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu
giełdowego, stosuje się wskazniki rentowności przedstawiające wynik finansowy
w relacji do jednostkowych udziałów kapitałowych. Nazywane są one
wskaznikami rynku kapitałowego lub wskaznikami oceny rynkowej akcji
i kapitału.
Do tej grupy wskazników należą:
" zysk przypadający na jedną akcję,
" relacja ceny rynkowej do zysku przypadającego na 1 akcję
" wskaznik stopy dywidendy na 1 akcję
" wskaznik stopy wypłat dywidendy.75[75]
Zysk przypadający na jedną akcję jest jednym z podstawowych
wskazników rynku kapitałowego. Ułatwia on ocenę potencjalnych korzyści
posiadacza akcji, gdyż umożliwia oszacowanie spodziewanej dywidendy oraz
kształtowania się przyszłej rynkowej wartości akcji. Wskaznik ten ustala się
według następującej formuły:76[76]
zysk na jedną zysk netto
=
akcję ilość wyemitowanych akcji
Wskaznik ten nie umożliwia oceny zyskowności firmy w porównaniu
z zyskownością innych firm, ponieważ wartości nominalne akcji różnych
emitentów nie są jednakowe. Nie daje on również podstawy do oceny
efektywności lokowania kapitału w akcje jednej firmy w porównaniu z inną.
Informacje takie można uzyskać na podstawie wskaznika ceny rynkowej akcji do
zysku na jedną akcję, ustalanego według wzoru:77[77]
75[75]
J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 191
76[76]
W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997, s.92
77[77]
Ibidem, s 93
wskaznik ceny do zysku cena rynkowa jednej akcji
=
na jedną akcję zysk na jedną akcję
Jeśli w kolejnych latach wskaznik wzrasta, to oznacza, że inwestorzy
płacą coraz więcej za jednostkę zysku oceniając wysoko rynkową i finansową
sytuację firmy. Kupujący akcje oceniają, że zakup akcji takiej spółki nie jest
związany z dużym ryzykiem, gdyż spodziewają się dalszego rozwoju spółki.
Jeśli akcje tanieją spada również wskaznik ceny rynkowej akcji. Świadczy
to o tym, że prognozy co do warunków działania spółki oraz jej sytuacji
rynkowej i finansowej są złe. Inwestujący w tanie akcje muszą liczyć się z
dużym ryzykiem poniesienia straty, gdyż spółka, której akcje kupują, wykazuje
coraz niższą zdolność do generowania zysków, na przykład w wyniku
pogorszenia się koniunktury rynkowej w branży w której działa.
Bezpośrednie korzyści finansowe posiadacza akcji ilustruje wskaznik
stopy dywidendy, obliczany według formuły:
dywidenda przypadająca na jedną akcję
stopa dywidendy =
cena rynkowa jednej akcji
Wskaznik ten informuje o stopie zyskowności kapitałów ulokowanych
w nabyciu akcji danej spółki. Im wyższy wskaznik, tym wyższa skala
inkasowanych przez akcjonariusza korzyści, pod wpływem których następuje
w przyszłości w wielu przypadkach także wzrost ceny rynkowej akcji.
Wskaznik stopy wypłat dywidendy pokazuje, jaki jest udział wypłaconych
dywidend w osiągniętym przez spółkę zysku. Jest on ustalany według
następującego wzoru:
stopa wypłat dywidenda na jedną akcję
=
dywidendy zysk netto na jedną akcję
Wysoki wskaznik stopy dywidendy świadczy o tym, że spółka znaczną
część zysku przeznacza na wypłaty dla akcjonariuszy. Niski natomiast oznacza,
że znaczna część zysku została przeznaczona na dalszy rozwój firmy, co
umożliwia umocnienie pozycji na rynku w przyszłości i zapewnia wzrost
rynkowej ceny akcji.
4. IV. Analiza i ocena standingu finansowego
Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
yródło - Pniewy Sp. z o.o.
1. 4.1. Charakterystyka Spółki
Spółka została zawiązana umową spółki w dniu 30 grudnia 1991 roku na
czas nieokreślony. Wpis do rejestru handlowego, prowadzonego przez Sąd
Rejonowy dla miasta Radom nastąpił dnia 11 stycznia 1992 roku. Zgodnie
z aktem notarialnym z dnia 30 grudnia 1991 roku założycielski kapitał
zakładowy wynosił 4.000 zł i dzielił się na 40 równych i niepodzielnych
udziałów o wartości 100 zł każdy.
Kilkakrotnie podwyższano kapitał zakładowy Spółki i na dzień 31 grudnia
1996 roku wyniósł on 154 920 400 zł i dzielił się na 1 549 204 udziałów
o wartości nominalnej 100 zł każdy.
Struktura kapitału kształtuje się następująco:
" PepsiCo Finance Ltd. - 772 801 udziałów, co stanowi
49.884% kapitału zakładowego
" Pepsi-Cola General Bottlers Inc.-776 353 udziałów, co stanowi 50.113%
kapitału zakładowego
" Bogdan Dusza - 50 udziałów, co stanowi 0.003%
kapitału zakładowego.
Przedmiotem działalności Spółki zgodnie z aktem notarialnym, jest
prowadzenie działalności wytwórczej, usługowej i handlowej na rachunek
własny lub w pośrednictwie, także w kooperacji z podmiotami krajowymi
i zagranicznymi między innymi w zakresie:
" wytwarzania napojów bezalkoholowych,
" inwestycji i robót budowlanych, w tym robót energetycznych, inżynieryjnych,
izolacyjnych i instalacyjnych,
" prac projektowych w budownictwie,
" nadzoru autorskiego i inwestorskiego,
" obrotu w kraju i za granicą napojami bezalkoholowymi, a także ich
składnikami (komponentami), półproduktami, opakowaniami oraz surowcami
i urządzeniami do ich produkcji.
Przychody spółki pochodzą ze sprzedaży produktów i w niewielkim
stopniu, ze sprzedaży towarów i materiałów. Podział przychodów za lata 1994
-1996 ze względu na strukturę terytorialną prezentuje tabela nr 4
Tabela 4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996
Kraj Eksport Razem
1994
Przychody ze sprzedaży produktów 59 216 600 2 369 900 61 586 500
Przychody ze sprzedaży towarów
0 0 0
i materiałów
1995
Przychody ze sprzedaży produktów 189 074 000 155 900 189 229 900
Przychody ze sprzedaży towarów
734 200 232 400 966 600
i materiałów
1996
Przychody ze sprzedaży produktów 210 668 800 484 600 211 153 400
Przychody ze sprzedaży towarów
408 800 155 500 564 300
i materiałów
RAZEM 460 102 400 3 398 300 463 500 700
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań W.N.B. "yródło Pniewy"
W badanym okresie spółka sprzedawała swoje produkty głównie na rynku
krajowym. Udział sprzedaży eksportowej w ciągu trzech lat stanowił jedynie
0.73 % sprzedaży ogółem.
Na dzień 31 grudnia 1996 roku Spółka zatrudniała 316 pracowników.
Struktura zatrudnienia przedstawiała się następująco:
Kobiety Mężczyzni Razem
Pracownicy na stanowiskach nierobotniczych 44 43 87
Pracownicy na stanowiskach robotniczych 7 222 229
51 265 316
W latach 1995 - 1996 spółka przeznaczyła bardzo duże kwoty na
inwestycje, głównie w majątek trwały. W listopadzie 1995 roku rozpoczęto
inwestycje w Michrowie, a w styczniu 1996 roku w Żninie. Budowę obu
zakładów zakończono w sierpniu 1996r. Aącznie w ciągu trzech lat wartość
majątku trwałego wzrosła ponad trzykrotnie.
Spółka w kolejnych latach uzyskała stratę na działalności gospodarczej.
W 1994 roku wyniosła ona 5 743 800 zł i stale rosła by na koniec 1996 roku
osiągnąć wartość 51 455 500 zł
2. 4.2. Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa
Analityczny bilans W.N.B. Pniewy przedstawia tabela 5. Na podstawie danych
bilansu obliczono wskazniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki
gospodarcze oraz kapitały własne i obce.
Tabela 5
ANALITYCZNY BILANS WYTWÓRNI NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH
yRÓDAO PNIEWY SP. Z O.O.
yródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
yródło Pniewy Sp. z o.o.
1. 4.2.1. Struktura majątku i kapitałów
Wskazniki wyposażenia W.N.B. "yródło Pniewy w środki gospodarcze oraz
w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi przedstawiają tabele nr 6 i 7
Tabela 6: Wskazniki wyposażenia W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
w środki gospodarcze.
yródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych
W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Tabela 7: Wskazniki wyposażenia W.N.B. yródło Pniewy w kapitały
własne i obciążenia kapitałami obcymi.
yródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych
W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Zestawienie danych bilansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"yródło Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994 - 1996 daje nam obraz dynamicznego
rozwoju firmy. W badanym okresie suma bilansowa wzrosła z 111 259 600 zł do
322 495 500 zł a więc prawie trzykrotnie.
W latach 1994 - 1996 w Wytwórni Napojów Bezalkoholowych yródło
Pniewy Sp. z o.o. nastąpiły zmiany struktury majątkowej. Udział majątku
trwałego w majątku ogółem po początkowym spadku z 76 % w 1994r. do 60 %
w 1995 r., wzrósł w 1996 r do 81 %, głównie w wyniku wzrostu rzeczowych
składników majątku, które w badanym okresie stanowiły prawie 100 % wartości
majątku trwałego.
Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem w badanym okresie spadł
z poziomu 24.2 % do 17.6 %.
Wśród składników majątku obrotowego największe znaczenie miały
należności i roszczenia, które w 1994 roku stanowiły prawie 16 % aktywów
ogółem. Na koniec badanego okresu ich udział spadł do 10 %.
Udział zapasów w aktywach ogółem wynosił w 1994 roku 8.7 % i w 1996
roku spadł do niespełna 7 %. Ich strukturę przedstawia wykres nr 1
Wykres 1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996
yródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu W.N.B. yródło Pniewy
W strukturze zapasów w latach 1994-1995 88 % stanowiły materiały.
W 1996 roku wzrósł udział produktów gotowych - stanowiły one 22 % zapasów
ogółem.
Środki pieniężne w badanym okresie miały niską wartość. Jedynie w 1995
roku ich udział w aktywach ogółem osiągnął 1.9 %
Po stronie pasywów bilansu znaczący udział we wzroście sumy
bilansowej miały zmiany:
" Kapitału podstawowego
" Zobowiązań długoterminowych
" Zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych.
Kapitał podstawowy w 1996 roku osiągnął wartość 154 920 400 zł.
Dynamika wzrostu w stosunku do 1994 roku wyniosła 611 %. Spowodowało to
wzrost jego udziału w pasywach ogółem z 22.8 % do 48 %.
Kapitał własny wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994 roku do
82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec
badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości
kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy
z lat ubiegłych i wynik finansowy roku obrotowego. Wpływ ten przedstawia
wykres nr 2
Zobowiązania długoterminowe pojawiają się w 1996 roku w wysokości
115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.
Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku
znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył
się z 85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Zmiana ta związana jest ze zmianą
zródeł finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa.
Wykres 2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996
yródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli nr 5
W 1995 roku na zmniejszenie udziału zobowiązań krótkoterminowych
w pasywach ogółem z 85 % do 71 % największy wpływ miał ponad trzykrotny
wzrost kapitału podstawowego. W 1996 roku największy wpływ miało
zaciągnięcie długoterminowego kredytu i wzrost rezerw do wartości
22 869 000 zł, co stanowi 7% pasywów ogółem.
Strata netto roku obrotowego w badanym okresie wzrosła prawie
dziewięciokrotnie. W 1994 roku wynosiła 5 743 800 zł. Po dodaniu straty z lat
ubiegłych na początek roku 1995 strata wynosiła 21 485 100 zł. W 1996 roku
firma wykazała stratę w wysokości 51 455 500 zł co stanowiło 16% pasywów
ogółem.
2. 4.2.2. Struktura kapitałowo - majątkowa
Analizując strukturę kapitałowo - majątkową w przedsiębiorstwie bada się
powiązania poziome między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.
Wykres nr 3 przedstawia kształtowanie się wskazników pokrycia majątku
trwałego kapitałem własnym i stałym oraz majątku obrotowego kapitałem
krótkoterminowym.
Wykres 3: Struktura kapitałowo majątkowa
TW - Wskaznik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym,
TS - Wskaznik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym
KO - Wskaznik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "yródło Pniewy"
Wskaznik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym jest bardzo
niski. W badanym okresie kształtował się na poziomie 19 % w 1994 roku, 45 %
w 1995 roku i 32 % w 1996 roku. Zgodnie ze złotą regułą bilansowania trwałe
składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału
własnego. W badanym okresie reguła ta nie była zachowana.
Podobnie kształtował się poziom wskaznika pokrycia majątku trwałego
kapitałem stałym. W roku 1994 - 19 %, 1995 - 45 %, 1996 - 76 %. W tym
przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaznika - o 57 punktów
procentowych, ale nawet w ostatnim okresie majątek trwały był pokryty
kapitałem stałym jedynie w 76%. Wzrost ten był spowodowany zaciągnięciem
długoterminowego kredytu z okresem spłaty trzech lat. Wzrosło znacznie
obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi, a spadło obciążenie
zobowiązaniami bieżącymi i kredytem krótkoterminowym.
Wskaznik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego
kształtował się następująco: 1994 : 349 %, 1995 : 190 %, 1996 : 169 %.
W wytwórni Napojów Bezalkoholowych yródło Pniewy kapitał
obrotowy miał ujemną wartość i wynosił w kolejnych latach odpowiednio:
- 68 016 900 zł, - 76 688 600 zł, - 61 750 400zł. Oznacza to, że część środków
trwałych, wiążących na długi okres czasu środki pieniężne przedsiębiorstwa,
finansowana jest krótkoterminowymi zobowiązaniami.
3. 4.3. Wstępna analiza rachunku wyników
Rachunek zysków i strat jest jednym z najważniejszych sprawozdań
finansowych sporządzanych przez przedsiębiorstwo. Operując wielkościami
strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr
i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo, przychody ze sprzedaży towarów,
przychody z operacji finansowych oraz odpowiadające tym rodzajom
działalności koszty i straty.
Zestawienie rachunków zysków i strat Wytwórni Napojów
Bezalkoholowych "yródło Pniewy" przedstawione w tabeli 8 obejmuje lata
1994 - 1996.
Tabela 8: RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W.N.B. yRÓDAO PNIEWY SP. Z O.O.
yródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "yródło
Pniewy" Sp. z o.o. wskazuje, że głównym zródłem przychodów był przychód ze
sprzedaży produktów.
Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994
-1996
yródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8
W badanym okresie dynamika sprzedaży wyniosła 343 %. Wyższa jednak była
dynamika kosztów operacyjnych, która wyniosła 428 %. Wynikiem tych zmian jest
niekorzystna tendencja kształtowania się zysku ze sprzedaży, który w roku 1996
przyjął wartość ujemną i wynosił - 13 838 000 zł.
Koszty operacyjne rosły systematycznie od 86 % przychodów operacyjnych w
1994r. do 107 % tych kosztów w 1996r. Znaczącymi pozycjami kosztów operacyjnych
w badanym okresie były zużycie materiałów i energii, usługi obce i amortyzacja.
Koszty zużycia materiałów i energii wzrosły w badanym okresie o 318 %.
Stanowiły one w 1994 roku 59 % przychodów ze sprzedaży, a w 1996 roku ich
wartość wzrosła do 72 % tych przychodów. Udział kosztów zużycia materiałów
i energii w kosztach operacyjnych kształtował się w kolejnych latach następująco:
1994 - 69 %, 1995 - 74 %, 1996 - 67 %.
Koszty usług obcych w badanym okresie rosły wolniej niż przychody ze
sprzedaży. Dynamika ich wzrostu wynosiła 273 %. Stanowiły one w kolejnych latach
13 %,9 %,10 % wartości sprzedaży. Ich udział w kosztach działalności operacyjnej
zmniejszył się z 15 % w 1994 roku do 9.5 % w 1996 roku.
Najszybszy wzrost wśród kosztów działalności operacyjnej charakteryzował
amortyzację. W badanym okresie wzrosła ona ponad dziewięciokrotnie osiągając w
1996 roku wartość równą 16 % przychodów ze sprzedaży.
Kształtowanie się udziału poszczególnych elementów w kosztach działalności
operacyjnej ilustruje poniższy wykres.
Wykres 5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. yródło Pniewy w latach
1994 - 1996
yródło: Opracowano na podstawie tabeli nr 8
4. 4.4. Zestawienie przepływów pieniężnych Spółki
w latach 1995 - 1996
Spółka w latach 1995 i 1996 sporządzała sprawozdanie z przepływów środków
pieniężnych. Przedstawia ono wpływy i wydatki przedsiębiorstwa w toku działalności
gospodarczej. Składa się ono z trzech części. W pierwszej przedstawiono przepływy z
działalności operacyjnej, w drugiej z działalności inwestycyjnej, a w trzeciej z
działalności finansowej.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia tabela 9.
Tabela 9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
1 995 1 996
Przepływy środków z działalności operacyjnej
Strata netto -15 087 800 -51 455 500
Korekty o pozycje: 59 600 600 50 251 300
Amortyzacja 20 665 000 34 126 200
Zysk z tytułu różnic kursowych 0 -4 075 000
Odsetki i dywidendy (otrzymane) i zapłacone 10 235 000 3 971 100
Pozostałe rezerwy 776 200 22 045 100
Zysk (Strata) na sprzedaży i likwidacji składników 0 1 297 500
działalności inwestycyjnej
Zmiana stanu zapasów -13 256 000 561 700
Zmiana stanu należności i roszczeń -40 901 200 24 576 100
Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych 83 822 500 -55 634 200
( z wyjątkiem pożyczek i kredytów) oraz funduszy
specjalnych
Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych -1 687 500 798 200
Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów 0 0
Pozostałe pozycje -53 400 22 584 600
Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej 44 512 800 1 204 200
Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
(Nabycie)/Sprzedaż wartości niematerialnych 0 923 300
i prawnych
(Nabycie)/Sprzedaż składników rzeczowego -63 044 400 -122 742 300
majątku trwałego
Pozostałe pozycje 72 700 370 600
Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej -62 971 700 -123 295 000
Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
Zaciągnięcie długoterminowych pożyczek 0 115 020 000
Spłata krótkoterminowych kredytów bankowych -23 011 900 -10 052 700
Zaciągnięcie krótkoterminowych pożyczek 7 412 100 0
Wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz 48 724 500 15 705 500
dopłat do kapitału
(Zapłacone)/Zwrócone odsetki -10 235 000 -3 971 100
Pozostałe pozycje 0 4 075 000
Środki pieniężne netto z działalności finansowej 22 889 700 120 776 700
Zmiana stanu środków pieniężnych 4 430 800 -3 722 500
Środki pieniężne na początek roku obrotowego 5 900 4 436 700
Środki pieniężne na koniec roku obrotowego 4 436 700 714 200
yródło: Sprawozdanie W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Przepływy środków z działalności operacyjnej w latach 1995 i 1996
wykazywały wartości dodatnie i wynosiły odpowiednio: 44 512 800 zł i 1 204 200 zł.
Na duże zwiększenie pozostałych rezerw o które skorygowana została strata
netto miały wpływ dwa czynniki. Pierwszym z nich było zwiększenie rezerw na
przewidywane straty materiałów do wysokości 1 845 300 zł, a drugim utworzenie
rezerwy na jednolitrowe butelki zwrotne. Rezerwa ta w wysokości 20 199 800 zł
utworzona została w związku z zaniechaniem rozlewania napojów do takich
opakowań.
Na zmianę stanu zobowiązań krótkoterminowych oraz funduszy specjalnych w
1995 roku miały wpływ dwa czynniki. Stan zobowiązań krótkoterminowych zwiększył
się o 99 422 300 zł i zmniejszył się o15 599 800 zł stan kredytów bankowych. W 1996
roku zobowiązania krótkoterminowe zmniejszyły się o 66 715 300 zł. Zwiększył się
stan funduszy specjalnych o 73 500 zł, zobowiązań z tytułu nabycia środków trwałych
i inwestycji o 954 900 zł oraz stanu kredytów bankowych o 10 052 700 zł.
Jako pozostałe pozycje przepływów środków pieniężnych z działalności
operacyjnej wykazano konwersję zobowiązań na udziały w wysokości 22 584 600 zł.
Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej miały wartość
ujemną i kształtowały się w kolejnych latach odpowiednio: -62 971 700 zł,
-123 295 000 zł. Wynika to z faktu podjęcia dużych inwestycji polegających na
budowie nowych zakładów w Michrowie i Żninie.
Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej w 1996
roku 923 300 zł przeznaczono na nabycie wartości niematerialnych i prawnych. Cała
suma została wydatkowana na nabycie oprogramowania komputerowego.
Największe przepływy pieniężne w latach 1995 - 1996 dotyczyły zmiany stanu
składników rzeczowego majątku trwałego. Elementy składające się na ogólną sumę
tych przepływów przedstawia poniższe zestawienie.
Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego
1995 1996
Zwiększenia środków trwałych -60 443 300 -160 580 800
Zmiana stanu inwestycji rozpoczętych -14 285 300 3 352 900
Wniesione aporty rzeczowe dot. poprzedniego roku - 8 592 000
Wniesione aporty rzeczowe dotyczące bieżącego roku 11 684 200 25 480 000
Zmiana stanu zobowiązań z tytułu nabycia śr. trwałych - - 954 900
Przychód z tytułu sprzedaży środków trwałych - 1 963 400
Zaliczki na poczet inwestycji - - 594 900
Razem - 63 044 400 -122 742 300
yródło: Opracowanie własne na podstawie zestawień W.N.B. "yródło Pniewy"
W obu okresach największy udział w zwiększeniu stanu środków trwałych
miała zmiana stanu urządzeń technicznych i maszyn oraz budynków i budowli.
Przepływy środków finansowych z działalności finansowej miały wartości
dodatnie i w kolejnych latach przyjęły wartości 22 889 700 zł i 120 776 700 zł.
Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności finansowej
najistotniejszym zdarzeniem było zaciągnięcie przez spółkę w 1996 roku
długoterminowej pożyczki. Udzieliły jej Pepsi-Cola General Bottlers, Inc. oraz
PepsiCo Finance w wysokości 115 020 000 zł (40 000 000 USD) na podstawie umowy
z kwietnia 1996 roku. Cel pożyczki nie został określony umową. Ma ona być spłacana
w okresie trzech lat od daty zawarcia umowy.
Kształtowanie się przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów
działalności prezentuje poniższy wykres.
Wykres 6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "yródło Pniewy" w latach
1995-1996
yródło: Opracowano na podstawie tabeli 9
Dodatni strumień, pochodzący z działalności operacyjnej, nie wystarczał na
pokrycie wydatków inwestycyjnych. Niedobór środków pieniężnych pokryty został
zewnętrznymi zródłami. W 1995 roku inwestycje finansowane były głównie przez
zobowiązania krótkoterminowe oraz "wpłaty z emisji akcji i udziałów własnych oraz
dopłat do kapitału". Wpłaty te wyniosły 48 724 500 zł.
W 1996 roku wydatki na działalność inwestycyjną pokryte zostały w 93 %
kredytem długoterminowym zaciągniętym na okres trzech lat.
Wielkości przepływów z poszczególnych rodzajów działalności świadczy o
tym, że Spółka znajduje się w fazie rozwoju.
5. 4.5. Analiza płynności finansowej
Płynność finansowa pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się
z krótkoterminowych zobowiązań.
Do oceny płynności finansowej zastosowano wskazniki przedstawione w tabeli
nr 11.
Tabela 11: Wskazniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996
"%
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 "% 1996 "%
94-96
Wskaznik
pokrycia
0.29 0.53 83 0.59 11 103
bieżących
zobowiązań
Wskaznik szybki
płynności
0.18 0.35 94 0.29 -17 61
(quick ratio)
Wskaznik
Środki pieniężne .
płynności
- 0.03 - 0.007 -75 -
Zobowiązania bieżące
gotówkowej
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "yródło Pniewy" Sp. z o.o.
Optymalny poziom wskaznika pokrycia bieżących zobowiązań wynosi 1,5 - 278
[78]
. W analizowanej Spółce wielkość wskaznika bieżącego 0.29; 0.59 potwierdza, że
kapitał obrotowy netto (tzw. kapitał pracujący) w badanym okresie wykazywał
wartość ujemną. Zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko aktywa bieżące,
ale również część majątku trwałego.
Wskaznik szybki płynności pokazuje stopień pokrycia zobowiązań
krótkoterminowych aktywami płynnymi. Pożądana jego wielkość to 1 - 1.2.79[79]
Wielkości wskaznika w kolejnych latach 0.18; 0.35; 0.29 świadczą o tym, że Spółka
ma duże kłopoty z regulowaniem swoich zobowiązań.
Uzyskany wzrost płynności w 1995 roku, wynika ze znacznego wzrostu
należności oraz zapasów przy niższym procentowo wzroście zobowiązań bieżących.
Niewielka zmiana poziomu wskaznika między 1995 a 1996 rokiem wynika z
faktu zniwelowania się efektu korzystnej zmiany w strukturze zobowiązań. W 1996r.
Spółka otrzymała długoterminową pożyczkę regulując jednocześnie wszystkie
zobowiązania krótkoterminowe. Rozpoczęta w styczniu 1996r. inwestycja w Żninie
78[78]
W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, op. cit. s. 83
79[79]
J. Bućko, T. Wąsik, Ekonomika Przedsiębiorstwa Cz I, op. cit. s.181
i finansowanie rozpoczętej w listopadzie 1995r. inwestycji w Michrowie spowodowało
wzrost zobowiązań handlowych.
Uzupełniające znaczenie dla oceny płynności posiadają wskazniki
zaprezentowane w tabeli 12
Tabela 12: Wskazniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań
W.N.B. "yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 1996
"% "%
Wskaznik cyklu
Średni stan należności * 360
należności w
60 71.8 19.6 78 8.6
sprzedaż netto
dniach
Wskaznik cyklu
Średni stan zapasów * 360
39.8 61.9 55.5 77 24.4
sprzedaż netto
zapasów w dniach
Okres płacenia
Średni stan zobowiązań *360
zobowiązań w
231.8 132.4 - 43 118.6 - 10
sprzedaż netto
dniach
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Przy wykorzystaniu przedstawionych w tabeli 9 wskazników można określić
cykl środków pieniężnych. Obrazuje on okres, jaki upływa od momentu odpływu
gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki z
pobranych należności. Obliczany jest według formuły:
Cykl środków obrót zapasami w okres ściągania okres płacenia
= + -
pieniężnych dniach należności zobowiązań
W badanym okresie cykl środków pieniężnych kształtował się następująco:
1994 - (-132), 1995 - 1.28, 1996 - 36.4
Ujemna wartość cyklu środków pieniężnych w 1994r. spowodowana była tym,
że Spółka swoje zobowiązania regulowała w ciągu 232 dni a należności ściągane były
w ciągu 60 dni.
W 1995 roku wskaznik cyklu gotówki osiągnął poziom 1.28, co wynikało ze
wzrostu wskaznika cyklu należności o 11.8 dnia, wskaznika cyklu zapasów o 22 dni
oraz skrócenia okresu płacenia zobowiązań o 99 dni.
W 1996 roku wskaznik cyklu gotówki wydłużył się do 36.4 dni. Spowodowane
to było dalszym wydłużaniem się cyklu należności do 78 dni, cyklu zapasów do 77 dni
i skróceniem okresu płacenia zobowiązań do 118.6 dni.
6. 4.6. Analiza rentowności przedsiębiorstwa
Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu
zaangażowanego w przedsiębiorstwo kapitału są wskazniki rentowności. Wyróżnia się
trzy rodzaje rentowności:
" rentowność sprzedaży,
" rentowność majątku,
" rentowność zaangażowanych kapitałów własnych.
Wskazniki rentowności dla badanej spółki prezentuje tabela nr 13
Tabela 13: Wskazniki rentowności W.N.B. "yródło Pniewy" w latach 1994 - 1996
"%
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 "% 1996 "%
94-96
Wskaznik
rentowności -9.33 -7.93 15 -24.3 -181 -160
* 100
sprzedaży
Wskaznik
rentowności -5.16 -6.56 -27 -15.96 -143 -209
* 100
majątku
Wskaznik
rentowności
-35.23 -24.36 30 -62 -156 -76
kapitałów
* 100
własnych
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "yródło
Pniewy"
W kolejnych latach wszystkie wskazniki przyjmują wartości ujemne. Ujemny
wynik finansowy stanowi coraz większą część wartości sprzedaży, majątku i
kapitałów własnych.
W 1994 roku strata stanowiła 9.33 % wartości sprzedaży. W 1996 roku jej
udział wzrósł o 160 % osiągając 24.3 %.
Wskaznik rentowności majątku zmienił się o 209 % i w kolejnych latach
przyjmował wartości: - 5.16 %, - 6.56 %, - 15.96 %.
W 1995 roku wskaznik rentowności kapitałów własnych poprawił się o 30 %.
Było to spowodowane większym w stosunku do wzrostu straty wzrostem kapitałów
własnych. Jednak i w tym przypadku na koniec badanego okresu wskaznik pogorszył
się osiągając wielkość - 62 %.
7. 4.7. Ocena sprawności działania przedsiębiorstwa
Analiza sprawności działania ma na celu ocenę efektywności wykorzystania
majątku przedsiębiorstwa. Wskazniki sprawności zarządzania aktywami
zaprezentowano w tabeli 14.
Tabela 14: Wskazniki sprawności działania W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o. w
latach 1994-1996
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 1996
"% "%
Wskaznik
obrotowości
0.55 0.83 50.9 0.66 -20.4
aktywów
Wskaznik
obrotowości
0.73 1.37 87.7 0.82 -40.1
majątku trwałego
Wskaznik rotacji
2.29 3.25 42 7.34 126
majątku
obrotowego
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. yródło
Pniewy Sp. z o.o.
Najogólniejszym wskaznikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania
majątku jest wskaznik obrotowości ogółu aktywów. Informuje on o tym jaka wartość
sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego majątku. Niższa od 1 wartość
wskaznika w kolejnych latach sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży
wymagają ponadproporcjonalnego zaangażowania majątku.
Uzyskany w 1995 roku wzrost o 88 % wskaznika obrotowości majątku
trwałego świadczy o poprawie wykorzystania tej części majątku. W kolejnym roku
nastąpił jednak jego spadek o 41 % w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo wahań
poziomu produktywności majątku trwałego należy stwierdzić, iż w 1996 roku
produktywność wzrosła o 12 % w stosunku do 1994 roku.
Wskaznik rotacji majątku obrotowego określa szybkość obrotu aktywów
czynnych przedsiębiorstwa. Im jest on wyższy tym sytuacja przedsiębiorstwa lepsza.
Stały i znaczny wzrost tego wskaznika, łącznie o 168 %, oznacza poprawę
wykorzystania majątku obrotowego.
Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że sprawność
działania przedsiębiorstwa systematycznie się poprawia. Wskaznik obrotowości
aktywów wzrósł o 20 %, wskaznik obrotowości majątku trwałego o 12 %, a wskaznik
rotacji majątku obrotowego wzrósł o 321 %.
Wskazniki technicznego uzbrojenia pracy, produktywności majątku
i wydajność pracy pozwalają ocenić efektywność gospodarowania majątkiem
i zasobami ludzkimi przez firmę.
Tabela nr 15 przedstawia techniczne uzbrojenie pracy, produktyność majątku
oraz wydajność pracy na jednego zatrudnionego.
Tabela 15: Wskazniki efektywności wykorzystania majątku.
Jedno- "%
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 "% 1996 "%
stka 94-96
Techniczne
zł/
648614.60 672988.83 3.7 821879.11 22.12 26.7
uzbrojenie
osobę
pracy
Produktywność
zł 0.73 1.37 88 0.81 -41 11
majątku
trwałego
Wydajność
zł/
473 742.31 923 283.98 95 669 992.72 -27.4 41
osobę
pracy
yródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. yródło
Pniewy Sp. z o.o.
Pomiędzy wymienionymi wskaznikami występuje następująca zależność:
Wskaznik produktywności Wskaznik wydajności pracy
=
Wskaznik technicznego uzbrojenia pracy
majątku trwałego
W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,
bo aż 95 %, wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła
o 27,43% w stosunku do roku poprzedniego, co spowodowało spadek produktywności
majątku o 41%: z 1.37 do 0.81. Świadczy to o pogorszeniu efektywności
gospodarowania w 1996 roku w stosunku do roku 1995. W całym badanym okresie
produktywność majątku wzrosła o 11 %.
8. 4.8. Analiza wspomagania finansowego
Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do realizowania bieżących
zobowiązań. Aby ocenić sytuację finansową konieczna jest znajomość możliwości
przedsiębiorstwa do pokrycia całości zobowiązań. Umożliwia to analiza wspomagania
finansowego, wykorzystująca dwie grupy wskazników:
odnoszące zadłużenie przedsiębiorstwa do jego majątku
określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu.
W tabeli 16 przedstawiono wskazniki zadłużenia przedsiębiorstwa.
Tabela 16: Analiza zadłużenia W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Wyszczególnienie Formuła
1994 1995 1996
"% "%
Wskaznik
0.85 0.73 -14 0.74 1
ogólnego
zadłużenia
Wskaznik
12.65 6.41 - 49 6.50 1
zadłużenia
kapitału własnego
Wskaznik
0 0 - 1.39 -
zadłużenia
długoterminow.
Wsk. pokrycia
zobowiązań
- - - 2.25 -
długoterminow.
rzeczowymi
składnikami
majątku
yródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
Wskaznik ogólnego zadłużenia według standardów zachodnich powinien
oscylować w przedziale 0.57 - 0.67. Wysoki jego poziom wskazuje na duże ryzyko
finansowe. W badanym okresie wartość wskaznika zmniejszyła się o 13 %. W 1994
roku 85% majątku spółki finansowano kapitałami obcymi, a w 1996 udział
zobowiązań w finansowaniu majątku zmniejszył się do 74%. Spółka w latach 1994-
1995 nie korzystała z kredytu długoterminowego. W 1996 roku na każdą złotówkę
kapitału własnego przypadało 1.39 zł. kredytu długoterminowego. Oznacza to, że
zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Racjonalny wskaznik
zadłużenia długoterminowego powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1, zatem można
uważać firmę za poważnie zadłużoną.
Spółka w badanym okresie nie osiągała zysku, zatem wskazniki zdolności do
obsługi długu przyjmują wartości ujemne.
Wnioski
Na podstawie przeprowadzonej analizy ekonomiczno-finansowej można
stwierdzić, że Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "yródło Pniewy" Sp. z o.o. w
latach 1994 - 1996 znajdowała się w złej sytuacji finansowej. W całym badanym
okresie spółka wykazywała stratę. W 1994 roku wynosiła ona 5 743 800 zł, a w 1996
roku już 51 455 500 zł.
Głównym czynnikiem wpływającym na wynik finansowy przedsiębiorstwa jest
wynik na działalności gospodarczej. Podstawowym zródłem przychodów spółki była
sprzedaż produktów na rynku krajowym, która wynosiła w kolejnych latach
61 586 500 zł, 189 229 900 zł, 211 153 400 zł. Z drugiej strony największy wpływ na
wynik finansowy miały koszty zużycia materiałów i energii, które wynosiły
odpowiednio: 36 398 300 zł, 138 463 400 zł, 152 147 800 zł. Istotne znaczenie
posiadały również koszty amortyzacji.
Analiza bilansu Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "yródło Pniewy" Sp. z
o.o. za lata 1994-1996 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa wzrosła
w tym okresie o 290%
Po stronie aktywów dominującą grupą był majątek trwały. Dynamika wzrostu
rzeczowych składników majątku wyniosła 307%, a ich udział w aktywach ogółem
wzrósł z 76% w 1994 roku do 80 % w 1996 roku.
Majątek obrotowy spółki w badanym okresie wzrósł o 210% ale jego udział w
majątku ogółem zmniejszył się z 24% do 18%.
W strukturze pasywów dominujący udział posiadały zobowiązania.
Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku znacznego
wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z 85 % w
1994 roku do 30 % w 1996r. Spadek ten związany był ze zmianą zródeł finansowania
dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Zobowiązania krótkoterminowe zastąpione
zostały długami długoterminowymi, które pojawiają się w 1996 roku w wysokości
115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.
Kapitał własny przedsiębiorstwa wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994
roku do 82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec
badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału
własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
i wynik finansowy roku obrotowego.
Wskaznik pokrycia majątku kapitałem własnym jest bardzo niski. W badanym
okresie kształtował się na poziomie od 19 % w 1994 roku do 32 % w 1996 roku.
Spółka nie przestrzegała złotej reguły bilansowej.
Podobnie kształtował się poziom wskaznika pokrycia majątku trwałego
kapitałem stałym. W 1994r. - 19 %, 1995r. - 45 %, w 1996r. 76 %. W tym przypadku
obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaznika, ale nie osiągnął on poziomu
uznawanego za prawidłowy.
Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "yródło
Pniewy" wskazuje, że głównym zródłem przychodów był przychód ze sprzedaży
produktów. W badanym okresie dynamika sprzedaży wynosiła 343 %. Koszty
działalności operacyjnej rosły jednak szybciej. Dynamika ich wzrostu wynosiła 428 %.
Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja kształtowania się wyniku ze
sprzedaży.
Sprawozdania z przepływów pieniężnych sporządzone w latach 1995 - 1996
pozwalają wyodrębnić podstawowe strumienie pieniężne. W obydwu okresach
największe wydatki poniesiono na inwestycje polegające na nabyciu składników
rzeczowego majątku trwałego. Inwestycje w wysokości 62 971 700 zł dokonane w
1995 roku sfinansowane zostały z działalności operacyjnej oraz dopłat do kapitału. W
1996 roku wydatki na inwestycje w wysokości 123 295 000 zł sfinansowane zostały
prawie w całości kredytem długoterminowym udzielonym przez spółki stowarzyszone
PepsiCo Finance Ltd. i Pepsi-Cola General Borrlers Inc.
Rozszerzeniem ogólnej analizy struktury majątkowo - finansowej jest analiza
wskazników płynności, zadłużenia i efektywności zaangażowanych środków.
W badanym okresie spółka nie miała wystarczającej płynności finansowej.
Pozytywnie należy jednak ocenić tendencję rosnącą wskazników płynności, chociaż
nie osiągnięto wielkości uznawanych za zadowalające. Wskaznik pokrycia bieżących
zobowiązań w kolejnych latach kształtował się następująco: 1994 - 0.29, 1995 - 0.53,
1996 - 0.59.
Należności inkasowane były w 1994 roku średnio w ciągu dwóch miesięcy.
Okres ten wydłużył się do 78 dni w 1996 roku. Znacznemu skróceniu, bo o 113 dni
uległ natomiast okres płacenia zobowiązań i wynosił odpowiednio: 231 dni, 132 dni,
118 dni.
W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,
bo aż 95 % wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła
w stosunku do roku poprzedniego co spowodowało spadek produktywności majątku o
41 %. Świadczy to o pogorszeniu efektywności gospodarowania w 1995 roku. W
całym badanym okresie produktywność majątku trwałego wzrosła o 11 %.
Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "yródło Pniewy" jest
przedsiębiorstwem działającym od 1992 roku. Wielkość i rodzaj inwestycji wskazują
na to, że znajduje się ona w fazie rozwoju. Mimo osiąganych strat w badanym okresie,
przyszłość przedsiębiorstwa nie wydaje się być zagrożona. Rodzaj produkcji jak i duża
stabilność rynków zbytu pozwalają optymistycznie prognozować przyszłość firmy.
Przedstawione badania potwierdzają, że systematyczna analiza sytuacji
ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa pozwala na określenie jego silnych
i słabych punktów.
Bibliografia
1. Allerhand M. "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997
2. Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E.
Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań 1988
3. Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994
4. Bień W., Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997
5. Bućko J., Filipowicz J., Wąsik T. ,Ekonomika przedsiębiorstwa, WSI Radom
1995r.
6. Fedak Z. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r.
7. Izydorczyk B., Żyznowski T., Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych
za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996
8. Lisiecka-Zając B., Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości
Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994 r.
9. Olchowicz I. Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin, Warszawa 1996r.
10. Ostaszewski J., Analiza finansowa i ocena firmy według standardów EWG, CIM,
Warszawa 1992
11. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie
amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U.
Nr 6, poz. 35 z pózn. zmianami)
12. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych,
PWN, Warszawa 1995 r.
13. Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie,
PWN, Warszawa 1997
14. Terebucha E.: Rachunkowość nie jest trudna. PWE Warszawa 1985 r.
15. Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych
(Dz. U. nr 154 poz. 791)
16. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z
pózn. zm.)
17. Ustawa z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z
1991r. Nr 18, poz.80) z pózn. zmianami
18. Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591)
19. Walczak M., Analiza finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem, Finans-
Servis, Warszawa 1994
20. Waśniewski T, Skoczylas W., Analiza przepływów pieniężnych, Rachunkowość
Nr 11, Warszawa 1993
21. Wiśniewski A.W., Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA,
Warszawa 1993r.
Spis rysunków
Rysunek 1: Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce..........................13
Rysunek 2: Schemat aktywów przedsiębiorstwa..................................................17
Rysunek 3: Schemat pasywów przedsiębiorstwa.................................................22
Rysunek 4: Dodatni poziom kapitału obrotowego...............................................26
Rysunek 5: Tworzenie zysku netto w przedsiębiorstwie......................................30
Rysunek 6: Struktura przepływów finansowych w przedsiębiorstwie.................32
Rysunek 7: Podział zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym....................42
Spis tabel
Tabela 1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw. 19
Tabela 2: Wskazniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze......24
Tabela 3: Wskazniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia
kapitałami obcymi.................................................................................24
Tabela 4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996..................54
Tabela 5 Analityczny bilans Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"yródło Pniewy" Sp. z o.o.....................................................................56
Tabela 6: Wskazniki wyposażenia W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
w środki gospodarcze...........................................................................57
Tabela 7: Wskazniki wyposażenia W.N.B. yródło Pniewy w kapitały własne i
obciążenia kapitałami obcymi...............................................................57
Tabela 8: Rachunek Zysków i Strat W.N.B. yRÓDAO PNIEWY
Sp. z o.o................................................................................................62
Tabela 9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych................................65
Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego............................67
Tabela 11: Wskazniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996...................................68
Tabela 12: Wskazniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań
W.N.B. "yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996....................69
Tabela 13: Wskazniki rentowności W.N.B. "yródło Pniewy" w latach 1994 - 1996 70
Tabela 14: Wskazniki sprawności działania W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o.
w latach 1994-1996...............................................................................71
Tabela 15: Wskazniki efektywności wykorzystania majątku...............................73
Tabela 16: Analiza zadłużenia W.N.B. yródło Pniewy Sp. z o.o........................74
Spis wykresów
Wykres 1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996............................................58
Wykres 2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996..........59
Wykres 3: Struktura kapitałowo majątkowa........................................................60
Wykres 4: Wyniki finansowe W.N.B. "yródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach
1994 -1996..........................................................................................63
Wykres 5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. yródło Pniewy w latach
1994 - 1996.........................................................................................64
Wykres 6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "yródło Pniewy" w latach 1995-
1996.....................................................................................................67
Pojemniejsze konto WWW, bez reklam Republika PRO � r

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Analiza i kontrola płynności finansowej przedsiębiorstwa ebook demo
Analiza i ocena kondycji finansowej (podstawy i przyklad)
analiza sytuacji majatkowej i finansowej przedsiebiorstwa pionowa i pozioma ocena aktywow i pasywo
ocena kondycji finansowo ekonomicznej przedsiebiorstwa
analiza finansowa przedsiebiorstwa
Analiza finansowa przedsiębiorstwa Pabianiak P , 2008 (fragment)
ANALIZA I OCENA PLANOWANIA ZATRUDNIENIA W BADANYCH PRZEDSIĘBIORSTWACH WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIE
analiza finansowa przedsiebiorstw zadania (12 stron)
Mirosław Kobyłecki Analiza Finansowa Przedsiębiorstwa
analiza finansowa wyklad Ocena plynnosci finansowej
Analiza finansowa przedsiębiorstwa Pabianiak P , 2008 (fragment)
analiza finansowa przedsiebiorstwa licencjacka praca (91 str)
Analiza?N Ocena dzialan na rzecz?zpieczenstwa energetycznego dostawy gazu listopad 09
Analiza i ocena
09 Temat Zarzadzaie finansami przedsiebiorstw miedzynarodowych
Finanse przedsiębiorstwa

więcej podobnych podstron