Dr inż. Wojciech Sibilski (skrypt niepublikowany do użytku wewnętrznego)
ANALIZA i OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ PRZEDSI
BIORSTWA (zagadnienia podstawowe + przykład)
Analiza kondycji finansowej przedsiębiorstwa jest częścią szerszej analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa, będącej z
kolei przykładem analizy mikroekonomicznej ( w odróżnieniu od analizy makroekonomicznej). Do analizy ekonomicznej firmy
zalicza się z reguły analizę finansową oraz analizę techniczno-ekonomiczną. W analizie finansowej wielkości ekonomiczne
(majątek i jego części składowe, kapitały i ich rodzaje, wyniki finansowe i sposób ich tworzenia) wyrażane są w jednostkach
pieniężnych, podczas gdy w analizie techniczno-ekonomicznej występujące wielkości wyrażane są z reguły w jednostkach
fizycznych, uzupełnianych danymi finansowymi.
W gospodarce rynkowej głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest zwiększenie kapitałów własnych właścicieli
(udziałowców, akcjonariuszy) w długim okresie czasu. Środkiem jest rozwój przedsiębiorstwa i osiąganie zysków.
Wynikami analiz ekonomicznych firmy, w tym analizy finansowej, zainteresowani są głównie właściciele, zarząd oraz
ewentualni kredytodawcy. Właściciele mogą porównywać korzyści jakie uzyskują z zainwestowanego w firmie kapitału z
potencjalnymi korzyściami jakie mogliby uzyskać w innym przedsięwzięciu. Zarząd analizuje swoje działanie z punktu widzenia
właściwego dysponowania majątkiem firmy (zarządzania jej zasobami). Kredytodawców interesuje z kolei prawdopodobieństwo
terminowej obsługi i spłaty zaciągniętego przez przedsiębiorstwo kredytu.
Przedmiotem analizy finansowej przedsiębiorstwa jest jego działalność gospodarcza, a celem uzyskanie poglądu na
temat jego kondycji finansowej (ocena tej kondycji).
Dwoma podstawowymi częściami składowymi przedmiotu analizy finansowej jest stan finansowy oraz wyniki
finansowe [Bednarski]. Stan finansowy opisuje przedmiot analizy statycznie (na określony moment - dzień). Opis dotyczy
wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego, środków zaangażowanych w inwestycjach, posiadanych
wartości prawnych i innych niematerialnych oraz finansowych z
ródeł posiadanego majątku (kapitałów własnych i obcych
(zobowiązań)). Z kolei wyniki finansowe opisują przedmiot analizy dynamicznie - opisują wyniki działalności w pewnym
przedziale czasu (osiągnięte przychody, poniesione koszty, wypracowane zyski). Uzyskane wyniki finansowe wpływają na zmianę
stanu finansowego (stąd uzupełnianie się obu opisów).
Poza ogólną analizą stanu finansowego oraz wyników finansowych, do podstawowych narzędzi analizy kondycji
finansowej przedsiębiorstwa należy analiza wskaz
nikowa. Dzięki niej można szybko uzyskać zbiór wartości liczbowych
(wskaz
ników), charakteryzujących w sposób syntetyczny analizowaną firmę w danym okresie czasu. Analiza wskaz
nikowa ma
bardzo ważną zaletę - umożliwia (o ile dostępne są wymagane dane liczbowe) dokonywanie porównań w czasie (względem tej
samej firmy) oraz w przestrzeni (względem innych firm w danej branży i/lub na danym obszarze). Jest również przydatna przy
sporządzaniu prognoz oraz planów działalności.
Analizując i oceniając kondycję finansową przedsiębiorstwa nie można pominąć chyba najważniejszego bieżącego
zagadnienia finansowego, jakim jest jego płynność finansowa, czyli zdolność do terminowego regulowania zobowiązań. Waga tego
zagadnienia wynika z konsekwencji ewentualnej utraty płynności - może to prowadzić do bankructwa firmy. W krótkim okresie
zagadnienie płynności jest nawet ważniejsze niż zagadnienie rentowności. Stąd też zagadnieniu temu poświęca się w analizie i
ocenie kondycji finansowej firmy stosunkowo dużo miejsca. Szczególnego znaczenia nabiera w związku z tym problematyka
kapitału obrotowego, jego pomiaru oraz analizy czynników wływających na wielkość zapotrzebowania na kapitał obrotowy.
Pomiar płynności na podstawie danych zawartych w bilansie jest jedynie cząstkowy - dotyczy momentu sporządzania
bilansu. Oprócz grupy wskaz
ników opisujących kapitał obrotowy i płynność finansową w ramach analizy wskaz
nikowej, oblicza
się i analizuje przepływy gotówki (ang. cash flow). Podstawą tych analiz jest sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych.
Informacje zawarte w tym sprawozdaniu umożliwiają, w zestawieniu z danymi bilansu oraz rachunku zysków i strat, obliczenie
szeregu wskaz
ników służących do oceny płynności finansowej z punktu widzenia przepływów gotówki.
BILANS I RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT W POSTACI ANALITYCZNEJ
W celu ułatwienia ogólnej analizy bilansu i rachunku zysków i strat przekształca się pełne wersje tych sprawozdań do
postaci lepiej nadającej się do analiz, a mianowicie do tzw. sprawozdań analitycznych. W sprawozdaniach analitycznych podaje się
jedynie pozycje zbiorcze, a czasami łączy się nawet pozycje zbiorcze, jeśli mają one zbliżoną treść ekonomiczną.
Przykładowo w bilansie nie podaje się oddzielnie pozycji "Środki pieniężne w kasie", "Środki pieniężne w banku" i
"Inne środki pieniężne", lecz w tzw. ujęciu rozwiniętym postaci analitycznej [Bednarski] podaje się jedną, łączną pozycję "Środki
pieniężne". Z kolei w tzw. ujęciu skróconym postaci analitycznej pozycje "Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu" oraz
"Środki pieniężne" są łącznie przedstawione pod pozycją "Środki pieniężne i papiery wartościowe". W zależności od celów analizy
możliwe są również inne przekształcenia bilansu wyjściowego (pełnego).
Z kolei przekształcenia rachunku zysków i strat oprócz połączeń pozycji szczegółowych polegają na odpowiednim
zestawieniu składników przychodów i kosztów oraz zysków i strat, tak, aby pokazać w kolejnych etapach ("Zysk ze sprzedaży",
"Zysk na działalności operacyjnej", "Zysk brutto na działalności gospodarczej", i "Zysk brutto") powstawanie wyniku końcowego
("Zysku netto"). Wzrost lub spadek zysku netto wiąże się bowiem ze zmianami poszczególnych rodzajów (etapów, stopni) wyniku
finansowego oraz wielkości na niego wpływających. Na przykład wzrost zysku ze sprzedaży wynika z wyższej dynamiki
przychodów ze sprzedaży niż kosztów ich uzyskania, a zysku brutto z, oprócz powyższej przyczyny, dodatniego salda pozostałej
działalności operacyjnej, salda przychodów i kosztów finansowych oraz wyników nadzwyczajnych.
Ocena struktury analitycznego rachunku zysków i strat jest w pracy zrealizowana w ten sposób, że ustala się udział
poszczególnych składników rachunku w wielkości przychodów ze sprzedaży stanowiących 100%. Uzyskuje się w ten sposób udział
procentowy wszystkich pozostałych składników przychodów i kosztów w tak określonej wielkości wyjściowej. Ze względu jednak
na to, że przychody ze sprzedaży nie są przecież wszystkimi przychodami przedsiębiorstwa, przeprowadzono również obliczenia
przy założeniu jako100% - sumy wszystkich rodzajów przychodów - dla obliczenia struktury przychodów i odpowiednio jako
100% - sumy wszystkich kosztów - dla obliczenia struktury kosztów.
Tablica 1. -> Bilans analityczny, Tablica 2. -> Analityczny rachunek zysków i strat
ANALIZA STRUKTURY DANYCH I DYNAMIKI BILANSU
Porównanie wartości majątku firmy w 1995 r. i w roku 1996 pozwala stwierdzić, że nastąpił w ciągu roku prawie 4-
krotny wzrost tego majątku. Suma aktywów na koniec 1996r. jest o 290% większa od sumy aktywów na koniec 1995r., przy czym
wzrost majątku trwałego był wyższy (o 340%) niż majątku obrotowego (o 277%).
Wzrost majątku trwałego nastąpił w całości wskutek wzrostu jego rzeczowych składników (firma nie posiada majątku
finansowego, ani należności długoterminowych, a majątek niematerialny jest w 100% zamortyzowany).
W majątku obrotowym najwyższą dynamikę wykazują czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, ale to z tego
względu, że na koniec 1995r. pozycja ta była zerowa. Na następnym miejscu są należności i roszczenia (wzrost o 297,5%). Wzrosły
również środki pieniężne (o 33,7%). Zapasy natomiast zostały zredukowane do zera (spadek o 100%).
Z porównania pasywów wynika, że dynamika kapitałów własnych i rezerw (wzrost o 633,7%) była znacznie wyższa, niż
dynamika zobowiązań (wzrost o 187,2%). Najwyższą dynamikę wykazuje kapitał zapasowy, ale jest to spowodowane jego
wartością zerową w poprzednim okresie. Rzeczywistą przyczyną wzrostu kapitałów własnych jest bardzo duży wzrost zysku (o
1969,3%, czyli ponad 20-krotny)!
Analizę dynamiki danych bilansu uzupełnia analiza zmian strukturalnych.
W obrębie aktywów nastąpił wzrost udziału majątku trwałego z 20,5% do 23,1%, tj. o 2,6%, przy takim samym spadku
udziału majątku obrotowego, tj. z 79,5% do 76,9%. Cały wzrost majątku trwałego, to wzrost jego składników rzeczowych. W
majątku obrotowym nastąpiły nieznaczne zmiany (spadek udziału zapasów i środków pieniężnych oraz wzrost należności).
Wartości procentowe zmian zależą od tego, czy będziemy analizować tzw. strukturę wewnętrzną, tzn. udział procentowy
poszczególnych składników majątku obrotowego w tymże majątku (stanowiącym 100%), czy też udział procentowy tych
składników w całym majątku firmy. I tak, przykładowo, rozważmy sytuację największego składnika majątku obrotowego jakim są
należności. W majątku obrotowym stanowią one na koniec 1996r. 97,6% tego majątku (wzrost o 5% w porównaniu z końcem
1995r.), co stanowi jednocześnie 75% całego majątku (wzrost o 1,4%).
W obrębie pasywów nastąpił wzrost udziału kapitałów własnych z 23% do 43,3%, tj. o 20,3%, przy takim samym
spadku zobowiązań, tj. z 77% do 56,7%. W ramach kapitałów własnych i rezerw kapitał podstawowy stanowił 69,4%, a zysk
30,6%. Nastąpiły tu duże zmiany: udział kapitału podstawowego zmniejszył się o 59,9% do wartości udziału 9,4%, a udział zysku
wzrósł o 55,8% do wartości udziału 86,4% ( dopełnienie do 100% to 4,2% i o tyle wzrósł, od zera, kapitał zapasowy). Jeśli chodzi o
zobowiązania, to 100% zobowiązań stanowią zobowiązania bieżące (zobowiązania krótkoterminowe, fundusze specjalne i
przychody przyszłych okresów).
Obserwowany spadek zobowiązań dotyczy łącznie tej grupy pasywów ( w wersji uproszczonej nie analizuje się zmian składników
tej grupy).
Przedstawione w postaci wskaz
ników dynamiki i struktury zmiany składników bilansu pozwalają ogólnie stwierdzić, że
wzrost majątku trwałego firmy został w całości sfinansowany ze wzrostu kapitałów własnych firmy, a precyzyjniej - z zysku
(kapitału podstawowego nie zwiększano). Co więcej, również z zysku sfinansowano część (ok.1/3) wzrostu majątku obrotowego.
Pozostały przyrost majątku obrotowego został sfinansowany wzrostem zobowiązań bieżących. Jest to bezpieczna i korzystna dla
firmy zmiana.
Powyższą analizę można powtórzyć przy dodatkowym uwzględnieniu czynnika inflacji (dla omawianego okresu ok.
18,5%). Przy dużej dynamice badanej wielkości spowoduje to osłabienie tej dynamiki, dynamika rzędu wskaz
nika inflacji
okazałaby się wtedy brakiem zmian, a dynamika mniejsza od wskaz
nika inflacji zmieniłaby znak (wzrost o 10% przy inflacji 18%
jest spadkiem). Otrzymane po przeliczeniu wielkości byłyby jedynie szacunkami, gdyż w rzeczywistości różne pozycje majątku
charakteryzują się różnymi wskaz
nikami inflacji.
ANALIZA STRUKTURY DANYCH I DYNAMIKI RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
Analityczny Rachunek Zysków i Strat przedstawia Tablica 2.. Porównanie zysku netto w 1996r. z zyskiem osiągniętym
przez analizowane przedsiębiorstwo w poprzednim roku pokazuje, że nastąpił jego ponad 20-krotny wzrost (2069%). Wzrost będzie
nieco mniejszy, jeśli uwzględni się inflację. Po 18,5% korekcie inflacyjnej roku 1995 (kolumna 6 Tablicy 2.) okazuje się, że wzrost
zysku w wielkościach porównywalnych jest ponad 17-krotny (1746%). Ten w dalszym ciągu bardzo dobry rezultat może po części
wynikać z faktu, że przedsiębiorstwo w marcu poprzedniego roku dopiero rozpoczęło działalność. Wyniki 1997r. będą miały,
wydaje się, decydujące znaczenie - czy tempo wzrostu zysku utrzyma się, czy przyrosty będą już dużo mniejsze. Taką samą korektę
inflacyjną zastosowano w odniesieniu do pozostałych elementów rachunku wyników dotyczących 1995 roku.
Z danych Tablicy 2. wynika, że wzrost zysku nastąpił wskutek ponad 8-krotnego wzrostu przychodów ze sprzedaży w
cenach bieżących (868%), większego od wzrostu kosztów działalności operacyjnej (803%), a po korekcie inflacyjnej odpowiednio
733% i 678%. W rezultacie zysk ze sprzedaży osiągnął poziom odpowiednio 2046% i 1726% zysku w roku poprzednim. Wzrost
zysku na działalności operacyjnej był jeszcze wyższy, bo 2114% (1784% po uwzględnieniu inflacji). Z kolei wzrost zysku na
działalności gospodarczej był niższy (2043% i 1724%), a to przez bardzo duży (ponad 60-krotny) wzrost kosztów finansowych
(odsetek) - 6427% (po inflacji - 5424%). Przedsiębiorstwo nie odnotowało ani zysków, ani strat nadzwyczajnych, stąd zysk brutto
(oraz odpowiednie wskaz
niki dynamiki) jest taki sam, jak zysk brutto na działalności gospodarczej.
Wzrost obowiązkowego obciążenia finansowego był niższy (2006%) od wzrostu zysku brutto (2043%). Po
uwzględnieniu inflacji odpowiednio 1693% i 1724%. Stopa tego obciążenia w analizowanym przedsiębiorstwie wyniosła w 1995r.
faktycznie 42%, a w roku 1996 wyniosła 41,2% zysku brutto.
W obliczeniach wskaz
ników struktury dla obydwóch lat, za wielkość wyjściową (100%) przyjęto w Tablicy 2.
"Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi". Obliczono procentowy udział pozostałych elementów Rachunku Zysków i Strat w
wielkości wyjściowej (kolumny 9 i 10 tablicy). Ostatnia kolumna Tablicy 2. pokazuje zmiany struktury.
Można zauważyć, że udział kosztów działalnosci operacyjnej w przychodach ze sprzedaży obniżył się w roku 1996
(87,7%) w porównaniu z rokiem poprzednim (94,8%) o 7,1%. Spowodowało to wzrost udziału zysku ze sprzedaży o 7,1% (od
5,2% do 12,3%) w przychodach ze sprzedaży. Kolejno, zysk na działalności operacyjnej wynosi 5% w 1995r. i 12,2% w roku 1996
(ze względu na spadek udziału pozostałych kosztów operacyjnych o 0,1% wzrasta o tyle, do poziomu 7,2% wzrost udziału zysku na
działalności operacyjnej). Z kolei wzrost udziału kosztów finansowych (odsetek) o 0,4% powoduje taki sam spadek udziału zysku
brutto na działalności gospodarczej do poziomu 11,8% sprzedaży (5% w ubiegłym roku). Wzrost udziału zysku brutto o 6,8%
rozkłada się na wzrost udziału obowiązkowego obciążenia wyniku o 2,8% (od 2,1% do 4,9%) oraz wzrost udziału zysku netto o 4%
(od 2,9% do 7%) w przychodach ze sprzedaży. Są to korzystne zmiany oznaczające wzrost rentowności (zyskowności)
przedsiębiorstwa.
WST
PNA OCENA SYTUACJI MAJ
TKOWEJ I FINANSOWEJ PRZEDSI
BIORSTWA
Analiza dynamiki i struktury bilansu i rachunku wyników firmy daje pogląd na sytuację majątkową i finansową
przedsiębiorstwa oraz na jego sytuację rynkową (aspekty powyższe są zresztą ze sobą wzajemnie powiązane). Elementy oceny
działalności firmy pojawiły się już w poprzednim punkcie - firma dynamicznie się rozwija (4-krotny wzrost majątku trwałego, 8-
krotny wzrost sprzedaży, 20-krotny wzrost zysku). Sa to jednak rezultaty i oceny cząstkowe. Innym rodzajem ocen cząstkowych są
różnego rodzaju wskaz
niki opisujące działalność przedsiębiorstwa w różnych aspektach - będą one przedmiotem rozważań w
rozdziale poświęconym analizie wskaz
nikowej.
Przydatna byłaby jednak jeszcze analiza bardziej ogólna, która opisywałaby i wyjaśniała powiązania i zależnosci między
głównymi częściami składowymi bilansu, dając podstawę do, również ogólnej, oceny sytuacji majątkowej i finansowej firmy.
W tym celu przedstawia się bilans przedsiębiorstwa w następującej postaci:
Aktywa Pasywa
Aktywa trwałe (AT) Kapitał własny (KW)
Aktywa bieżące (AB) Kapitał obcy (KO)
W analizowanej firmie wartości poszczególnych składników są następujące:
Rok Aktywa (zł) Pasywa (zł)
AT = 38 500 KW = 43 241
1995 AB = 149 166 KO = 144 425
Razem = 187 666 Razem = 187 666
AT = 169 438 KW = 317 247
1996 AB = 562 592 KO = 414 783
Razem = 732 030 Razem = 732 030
Powiązania między tak określonymi częściami składowymi bilansu można rozpatrywać w tak zwanym przekroju
pionowym oraz przekroju poziomym, definiując kilka użytecznych wskaz
ników. W analizie pionowej definiuje się [Bednarski]
wskaz
nik struktury majątku i wskaz
nik struktury kapitału.
Wskaz
nik struktury majątku:
AT
SM = ------
AB
 Wielkość tego wskaz
nika zależy w decydującym stopniu od rodzaju działalności gospodarczej przedsiębiorstwa - jest on
z reguły wyższy w przypadku działalności produkcyjnej lub transportowej, wymagającej znacznego wyposażenia technicznego, niż
usługowej, czy handlowej. Wzrost tego wskaz
nika w czasie świadczy o wzroście udziału majątku trwałego w całym majątku
przedsiębiorstwa, a przy jednoczesnym wzroście majątku obrotowego świadczy o umacnianiu się bazy materialno-technicznej
firmy.
W analizowanej firmie w 1995r.
38 500
SM = ------------- = 0,26
149 166
a w 1996r.
169 438
SM = ------------- = 0,30
562 592
Wartości wskaz
nika są charakterystyczne dla firmy usługowej, dysponującej jednak istotnym majątkiem trwałym.
Struktura majątku jest w zasadzie taka sama, a niewielki wzrost wskaz
nika świadczy o niewielkim relatywnym wzroście majątku
trwałego (wzrost bezwzgledny był ponad 4-krotny). Zmiana jest korzystna.
Wskaz
nik struktury kapitału:
KW
SK = ------
KO
Wskaz
nik ten określa poziom kapitału własnego w stosunku do zobowiazań przedsiębiorstwa. Im wyższy jest ten
poziom, tym bezpieczniejsza jest jego sytuacja finansowa oraz większe możliwości rozwoju.
W analizowanej firmie w 1995r.
43 241
SK = ------------- = 0,30
144 425
a w 1996r.
317 247
SK = ------------- = 0,76
414 783
Nastąpiła duża zmiana struktury kapitału. Kapitał własny stanowi ponad 2/3 kapitału obcego na koniec 1996r., gdzie w
roku poprzednim stanowił niecałe 1/3 tego kapitału. Z punktu widzenia struktury kapitału jest to sytuacja korzystniejsza. Praca
[Olchowicz] podaje, że na Zachodzie stopień finansowania majątku kapitałami obcymi przyjmuje się jako pożądany w granicach
0,57-0,67. Stąd można wyliczyć w konsekwencji pożądany zakres wartości wskaz
nika struktury kapitału SK.
Otóż skoro KO/(KO+KW) = od 0,57 do 0,67,
to (KO+KW)/KO = od 1,75 do 1,49.
Inaczej to zapisując mamy: 1+ KW/KO = od 1,75 do 1,49.
Stąd KW/KO = od 0,49 do 0,75.
Zatem pożądany zakres wartości SK = KW/KO wynosi od 0,49 do 0,75.
Wartość wskaz
nika struktury kapitału w 1995r. była zbyt niska. Wzrost był zatem pożądany. Natomiast utrzymanie
tendencji wzrostowej w 1997 roku byłoby niepożądane.
Z kolei w analizie poziomej bilansu definiuje się [Bednarski] wskaz
nik zastosowania kapitału własnego i wskaz
nik
zastosowania kapitału obcego.
Wskaz
nik zastosowania kapitału własnego:
KW
ZKW = ------
AT
Powyższy wskaz
nik określa w jakim stopniu majątek trwały jest finansowany z kapitału własnego. Zgodnie ze "Złotą
Regułą Bilansową" majątek trwały powinien być finansowany głównie kapitałem własnym (a w razie potrzeby, dodatkowo,
długoterminowym kapitałem obcym).
W analizowanej firmie w 1995r.
43 241
ZKW = ------------ = 1,12
38 500
a w 1996r.
317 247
ZKW = ------------- = 1,87
169 438
W obu analizowanych latach w pełni spełniona jest "Złota Reguła Bilansowa" - kapitał własny w 100% finansuje
majątek trwały. Jest on większy od wartości majątku trwałego - finansuje więc w części również majątek obrotowy. Cecha ta
zwiększyła się jeszcze w 1996r. - nastąpiło prawie 2-krotne pokrycie majątku trwałego kapitałem własnym.
Wskaz
nik zastosowania kapitału obcego:
KO
ZKO = ------
AB
Wskaz
nik ten określa stopień finansowania majątku obrotowego zobowiązaniami przedsiębiorstwa.
W analizowanej firmie w 1995r.
144 425
ZKO = ------------ = 0,97
149 166
a w 1996r.
414 783
ZKO = ------------- = 0,74
562 592
W obu latach wskaz
nik ZKO jest mniejszy od jedności, a dodatkowo nastąpił jego spadek, co jest oczywiste w związku
z większą od jedności wartością wskaz
nika ZKW i jego wzrostem w 1996r. Ponieważ wzrost ZKW jest oceniany pozytywnie, zatem
spadek ZKO również oceniany jest, z punktu widzenia bezpieczeństwa finansowania, pozytywnie.
Powyższe wskaz
niki można wykorzystać do obliczenia wskaz
nika syntetycznego, którego wartość w sposób ogólny
charakteryzuje sytuację finansową przedsiębiorstwa [Bednarski]. Jest on ilorazem wcześniej przedstawionych wskaz
ników
struktury kapitału i struktury majątku lub, równoważnie, zastosowania kapitału własnego i zastosowania kapitału obcego.
 Wskaz
nik ogólnej sytuacji finansowej:
SK ZKW
OSF = ------- = ---------
SM ZKO
Wzrost poziomu tego wskaz
nika jest oceniany [Bednarski] pozytywnie, a jego spadek powinien być przedmiotem
bardziej szczegółowej analizy, gdyż może sygnalizować rosnące trudności finansowe.
W analizowanej firmie w 1995r.
0,30 1,12
OSF = ------- = ------- = 1,16
0,26 0,97
a w 1996r.
0,76 1,87
OSF = ------- = ------ = 2,54
0,30 0,74
(Uwaga - wartości OSF zostały policzone dla wartości wcześniejszych wskaz
ników obliczonych z dokładnością do
trzech miejsc po przecinku.)
W obu latach wartości wkaz
nika ogólnej sytuacji finansowej OSF są większe od jedności, co jest oceniane pozytywnie, a
ponadto na koniec 1996r. jest on ponad dwukrotnie większy od wartości rok wcześniej. Zmiana ta wynikła zarówno ze wzrostu
ZKW przy spadku ZKO, jak i znacznego wzrostu SK przy niewielkim tylko wzroście SM. Świadczy to o polepszeniu się, i tak już
dobrej, ogólnej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa na koniec 1996r.
ANALIZA WSKAy
NIKOWA PRZEDSI
BIORSTWA NA PODSTAWIE BILANSU I RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT
Analiza wskaz
nikowa jest rozwinięciem ogólnej analizy bilansu i rachunku zysków i strat przeprowadzonej w
poprzednim rozdziale. Obliczane wskaz
niki są relacjami (stosunkami) odpowiednich składników aktywów i pasywów bilansu oraz
elementów rachunku zysków i strat. Przy ich pomocy charakteryzuje się różne aspekty działalności gospodarczej przedsiębiorstwa.
Liczba różnych wskaz
ników jest większa od 100, jednak w praktyce używanych jest tylko kilkanaście. Występują w grupach
opisujących dany obszar zjawisk ekonomiczno-finansowych.
Stosuje się różne klasyfikacje wskaz
ników. Ze względu na obszar zjawisk które opisują, najczęściej, dzieli się je na :
- wskaz
niki sprawności (obrotowości),
- wskaz
niki zadłużenia (wspomagania finansowego),
- wskaz
niki rentowności (zyskowności),
- wskaz
niki płynności,
- wskaz
niki rynku kapitałowego.
Ze względu na wagę zagadnienia płynności finansowej i jej związki z kapitałem obrotowym przedsiębiorstwa uzupełniono
rozważania o analizę wskaz
nikową kapitału obrotowego i jego związek z płynnością. Ze względu na formę prawną analizowanego
przedsiębiorstwa (spółka z o.o.) zrezygnowano natomiast z omawiania wskaz
ników rynku kapitałowego.
Obliczając wartości niektórych wskaz
ników porównuje się wielkość przychodów ze sprzedaży lub innych wielkości
strumieniowych (dotyczącą przedziału czasu - najczęściej roku) z wielkościami bilansowymi, a więc dotyczącymi wybranego
momentu czasowego (najczęściej początku i końca roku obrotowego). Aby uzyskać wiarygodne wyniki trzeba zatem jako wartości
wielkości bilansowych przyjmować wartości średnie okresu, z którego pochodzą wielkości strumieniowe (np. przychody czy
koszty). Danymi do obliczeń wartości wskaz
ników dla analizowanego przedsiębiorstwa są bilanse z 31.12.1995r. i 31.12.1996r.
oraz rachunek zysków i strat za 1996r. Dla wielkości bilansowych za stan przeciętny 1995r. przyjęto stan z końca tego roku, a stan
przeciętny roku 1996 jest obliczany jako średnia arytmetyczna początku i końca tego roku.
ANALIZA SPRAWNOŚCI
Przez sprawność działania przedsiębiorstwa rozumie się jego zdolność do uzyskiwania przychodów, odpowiednio
proporcjonalną do wielkości zaangażowanego majątku. Taka sprawność funkcjonowania może być mierzona dla całego majątku,
jak również dla jego części, takich jak majątek trwały, rzeczowe składniki majątku trwałego, majątek obrotowy oraz składniki tego
majątku - zapasy i należności. Wskaz
niki sprawności nazywane są również wskaz
nikami wykorzystania majątku, wskaz
nikami
produktywności majątku lub, stosunkowo często, wskaz
nikami obrotowości, (TAT - z ang. - total assets turnover).
przychód ze sprzedaży
Wskaz
nik produktywności majątku = -------------------------------
majątek przedsiębiorstwa
Wskaz
nik charakteryzuje globalnie produktywność majątku. Wyższe wartości wskaz
nika wskazują na lepszą
efektywność wykorzystania zasobów majątkowych. Odwrotnością powyższego wskaz
nika jest tzw. wskaz
nik zaangażowania
majątku.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik produktywności majątku wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 4.2):
454 145 3 942 117
za 1995r.: ------------ = 2,42; a za 1996r.: --------------------------- = 8,57; zmiana o 6,15
187 666 (187 666+732 030)/2
W roku 1996 nastąpił bardzo duży wzrost produktywności majątku - ponad 3,5 krotny. Wynika to ze znacznie większej dynamiki
przychodów ze sprzedaży (ponad 8-krotnej wg Tablicy 2.)od dynamiki majątku (prawie 4-krotnej wg Tablicy 1.).
W analogiczny sposób można wyliczyć wskaz
niki produktywności oddzielnie dla maj
tku trwałego i majątku
obrotowego. Uzyskane wartości będa wyższe, ze względu na mniejsze wartości mianowników we wskaz
nikach.
Można również przeprowadzić analizę przyczynową, która pokazałaby, w jakiej części wzrost przychodów ze sprzedaży
był wynikiem zaangażowania większego majątku (wzrost ekstensywny), a w jakiej wynikiem wzrostu efektywności jego
wykorzystania (wzrost intensywny).
Szczególne znaczenie mają wskaz
niki sprawności opisujące majątek obrotowy. Zgodnie z jego nazwą poszczególne
składniki tego majątku dokonują ciągłego obrotu w cyklu eksploatacyjnym i stąd można mówić o wskaz
nikach szybkości tego
obrotu lub wskaz
nikach obrotowości (rotacji).
Wskaz
nik rotacji majątek obrotowy x 365 dni
= -----------------------------------
majątku obrotowego w dniach przychody ze sprzedaży
Korzystne jest zmniejszanie się wartości tego wskaz
nika, co świadczy o szybszym przebiegu środków w ramach cyklu
eksploatacyjnego (obrotowego), czyli o krótszym czasie trwania jednego cyklu (obrotu).
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik rotacji majątku obrotowego w dniach wynosił (wg danych z Tablicy 1. i
4.2):
149 166 x 365 ((149 166+562 592)/2)x 365
za 1995r.:------------------- = 120 dni; a za 1996r.: ----------------------------------- = 33 dni
454 145 3 942 117
Nastapiło w 1996r. bardzo duże zwiększenie szybkości obrotu całego majątku obrotowego lub inaczej mówiąc skrócenie
czasu rotacji (skrócenie długości cyklu), a mianowicie ze 120 dni do 33 dni (z 4 miesięcy do 1 miesiąca). Zasługuje to na bardzo
pozytywną ocenę, gdyż przyspieszone krążenie środków pozwala na wykonanie tego samego zakresu zadań gospodarczych przy
mniejszym zaangażowaniu majątku, lub wykonanie znacznie większego zakresu zadań gospodarczych przy tym samym lub mniej
niż proporcjonalnie zwiększonym majątku.
W analogiczny sposób definiuje się i wylicza wskaz
niki opisujące krążenie takich składników majątku obrotowego jak
zapasy i należności.
Wskaz
nik rotacji stan zapasów x 365 dni
= -------------------------------------
zapasów w dniach koszty działalności operacyjnej
Wskaz
nik rotacji zapasów w dniach określa, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia zapasy (surowce i materiały do
produkcji lub świadczenia usług, wyroby gotowe lub towary handlowe na sprzedaż) dla zrealizowania określonej sprzedaży.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik rotacji zapasów w dniach wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 4.2):
1 642 x 365 ((1 642 + 0)/2)x 365
za 1995r.:------------------- = 1,4 dnia; a za 1996r.: -------------------------- = 0,1 dnia
430 490 3 458 145
W obu okresach wartości wskaz
nika są bardzo niskie, co jest bardzo pozytywnym zjawiskiem (o ile nie zakłóca
działalności operacyjnej). Wskaz
nik ten spadł prawie do zera w 1996r., gdyż na koniec tego roku przedsiębiorstwo wykazało w
bilansie zerowe zapasy.
Wskaz
nik rotacji stan należności x 365 dni
= ---------------- ---------------
należności w dniach przychody ze sprzedaży
Wskaz
nik rotacji należności w dniach określa liczbę dni sprzedaży, za które nie uzyskano jeszcze należności.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik rotacji należności w dniach wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 4.2):
138 184 x 365 ((138 184+549 303)/2)x 365
za 1995r.:------------------- = 111 dni; a za 1996r.: --------------------------------- = 32 dni
454 145 3 942 117
Wartość wskaz
nika za 1995r. jest bardzo duża - ściąganie należności trwa średnio prawie 4 miesiące. Jest to bardzo
niekorzystne zjawisko, które może prowadzić do utraty płynności, jeśli okres płatności zobowiazań będzie znacznie krótszy od
powyższego wskaz
nika. Wskaz
niki powyższe mogą być przedstawiane również w innej formie. Przykładowo, jeśli chodzi o zapasy,
to mówi się o wskaz
niku obrotowości zapasów (obrocie zapasami) jako ilorazie kosztów działalności operacyjnej przez przeciętny
stan zapasów oraz o będącym jego odwrotnością wskaz
niku zaangażowania zapasów. Do prezentacji w pracy wybrano formę
przedstawiania tego typu wskaz
ników "w dniach", jako chyba najbardziej poglądową.
ANALIZA ZADA
UŻENIA (WSPOMAGANIA FINANSOWEGO)
Analiza zadłużenia (wspomagania finansowego) dotyczy głównie analizy pasywów. Istotny jest podział z
ródeł
finansowania majątku na dwie kategorie z punktu widzenia własności - kapitały własne i kapitały obce. Kapitały własne pochodzą
z wkładów własnych właścicieli oraz z zatrzymanych w przedsiębiorstwie zysków. Kapitały obce to kredyty, pożyczki oraz inne
zobowiązania (handlowe, budżetowe, w stosunku do pracowników itp.). Kapitały obce dzielą się na długoterminowe (płatne po
upływie jednego roku od daty sprawozdania, w którym zostały wykazane) oraz krótkoterminowe (o wcześniejszych terminach
wymagalności). Kapitały własne oraz kapitały obce długoterminowe nazywane są łącznie kapitałem stałym. Kapitały własne oraz
kapitały obce finansują majątek, który służy osiąganiu zysku. Osiągnięty zysk z zaangażowania kapitałów obcych prowadzi do
wzrostu rentowności kapitałów własnych (nazywane jest to efektem dz
wigni finansowej). Zagadnienie rentowności omawiane jest
w oddzielnym punkcie.
Wskaz
niki struktury pasywów, a więc udziału kapitału własnego i obcego w pasywach, zostały przedstawione w rozdz.
4. (udział kapitału własnego w pasywach wzrósł od 23% do 43% i odpowiednio zmalał udział kapitału obcego). Udział kapitału
stałego w pasywach jest taki sam, jak udział kapitału własnego, gdyż przedsiębiorstwo nie posiada zobowiązań długoterminowych.
Uzupełnieniem analizy strukturalnej pasywów są wskaz
niki zadłużenia, obrazujące poziom zadłużenia (stopień
wspomagania finansowego) oraz wskaz
niki określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu. Najważniejsze z nich
omówiono poniżej.
zobowiązania ogółem
Wskaz
nik ogólnego zadłużenia = -----------------------------
aktywa ogółem
Wskaz
nik ten określa stopień udziału kapitału obcego w działalności przedsiębiorstwa. Na Zachodzie wskaz
nik ten
przyjmuje się jako pożądany w granicach 0,57-0,67 [Olchowicz].
W analizowanej firmie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.) na koniec 1995r. 0,77, a na koniec 1996r. 0,57. Wartości
tego wskaz
nika na koniec 1995r. była zbyt wysoka, ale zmiany w 1996r. należy ocenić pozytywnie. Kontynuacja tych zmian nie
jest natomiast wskazana.
Pełna ocena tendencji wymaga odniesienia do rentowności i jej zmian. Spadek wskaz
nika oznacza zmniejszenie udziału
kapitału obcego, a zatem zmniejszenie efektu dz
wigni finansowej, co jest wskazane przy rentowności niższej od kosztów kapitału
obcego, ale oznacza również niewykorzystanie efektu dz
wigni finansowej w sytuacji rentowności wyższej niż koszt kapitału. Ocena
sytuacji rozważanego przedsiębiorstwa zostanie przedstawiona po dokonaniu analizy jego rentowności.
Wskaz
nik zobowiązań zobowiązania ogółem
= ---------------------------
do kapitałów własnych kapitały własne
Wskaz
nik opisuje strukturę kapitałów przedsiębiorstwa. Określa możliwość pokrycia zobowiązań własnymi zasobami
majątkowymi. Jest odwrotnością wskaz
nika struktury kapitału SK przedstawionego w p. 4.4. Wartość wskaz
nika na koniec 1995r.
wynosiła 3,34, co świadczyło o małych możliwościach pokrycia zobowiązań własnym majątkiem. Na koniec 1996r. wskaz
nik
wynosił 1,31, co świadczy o istotnym wzroście tych możliwości.
Wskaz
nik zobowiązań długoterminowych zobowiązania długoterminowe
= --------------------------------------
do ogółu zobowiązań zobowiązania ogółem
Powyższy wskaz
nik opisuje strukturę wewnętrzną kapitałów obcych. Zadłużenia długoterminowe mają charakter mniej
pilny i stąd też ich udział w finansowaniu majątku jest na ogół korzystniejszy niż zobowiązań krótkoterminowych.
Analizowane przedsiębiorstwo nie posiada zobowiązań długoterminowych, stąd wartość wskaz
nika jest zerowa.
Wszystkie zobowiązania firmy są zobowiązaniami bieżącymi.
Z tego też względu również wskaz
nik zadłużenia długoterminowego, będący stosunkiem zobowiązań
długoterminowych do kapitału własnego jest w firmie zerowy. Nazywany jest on czasami również wskaz
nikiem długu lub ryzyka.
Do wartości 0,5 jest przyjmowany jako zadowalający. Analizowane przedsiębiorstwo, mając zerową wartość wskaz
nika,
charakteryzuje się zatem zerowym ryzykiem, z punktu widzenia zadłużenia długoterminowego.
Wśród wskaz
ników wspomagania finansowego istotne znaczenie mają wskaz
niki charakteryzujące możliwości spłaty
zaciągniętych zobowiązań z osiągniętych efektów. Opisują one zdolność firmy do obsługi długów, czyli do zapłaty odsetek oraz rat
kredytów.
 Wskaz
nik pokrycia zysk brutto + odsetki
= --------------------------
odsetek zyskiem odsetki
W wyliczeniach wskaz
nika do zysku brutto dodaje się odsetki, gdyż płacone są przed opodatkowaniem zysku (w trakcie
wyliczeń zysku brutto były wcześniej odjęte). Zysk brutto powiększony o odsetki oznacza maksymalną kwotę, jaką
przedsiębiorstwo jako kredytobiorca mogłoby zapłacić z tytułu odsetek nie ponosząc strat. Określa się w ten sposób wielokrotność
efektów finansowych w stosunku do płaconych odsetek. Świadczy on o możliwościach wypłacalności przedsiębiorstwa wobec
kredytodawców. Im wskaz
nik jest wyższy, tym korzystniejsza ocena firmy.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Rachunku Zysków i Strat):
22 822 + 273 466 240 + 17 547
1995r.: ----------------- = 84,6 1996r.: ----------------------- = 27,6 zmiana o 57
273 17 547
Wartości wskaz
nika były bardzo wysokie na koniec 1995r. Uległ on 3-krotnemu zmniejszeniu na koniec 1996r., ze
względu na wzrost kredytów i związanych z nimi odsetek (wzrost 64-krotny). Wyjaśnieniem jest arkusz pełnego bilansu (Dodatek)
- na koniec 1995r. przedsiębiorstwo nie miało w swoich zobowiązaniach ani kredytów, ani pożyczek. Zaciągnięto je dopiero w
1996r. Stąd też obliczanie wartości tego wskaz
nika jest uzasadnione jedynie dla 1996r.
Jeśli uwzględni się nie tylko odsetki, ale konieczną również spłatę rat kredytu, to otrzyma się:
Wskaz
nik pokrycia zysk brutto + odsetki
= ---------------------------
obsługi długu raty kredytu + odsetki
Jest on nazywany również wskaz
nikiem wiarygodności kredytowej. Aby wyliczyć wartość wskaz
nika dla 1996r.
konieczna jest znajomość wielkości rat kredytu spłaconych w tymże roku, a takich informacji nie zawiera ani bilans, ani rachunek
zysków i strat. Wielkość kredytów bankowych i pożyczek do spłaty w następnym, tzn. 1997, roku wynosi łącznie 150 207 zł
(arkusz bilansu). Biorąc tą wielkość do wyliczenia wskaz
nika otrzyma się:
(466 240 + 17 547) / (150 207 + 17 547) = 483 787 / 167 754 = 2,88
Wiarygodność kredytowa przedsiębiorstwa jest zatem dobra.
Wskaz
nik pokrycia obsługi długu może być także wyliczany w oparciu o zysk netto, gdyż płatności podatkowe mają
pierwszeństwo przed spłatami rat kredytów. Dla rozważanej firmy wartość wskaz
nika wynosiłaby wtedy:
274 005 / (150 207 + 17 547) = 1,63
Wiarygodność kredytową można także oceniać na bazie nadwyżki finansowej. Za nadwyżkę finansową przyjmuje się
sumę zysku netto i amortyzacji rocznej.
Wskaz
nik pokrycia zysk netto + amortyzacja
= ------------------------------
obsługi długu z nadwyżki finansowej raty kredytu + odsetki
Wartość wskaz
nika, z zastrzeżeniami jak wyżej, wynosi w 1996r.:
(274 005 + 57 002) / (150 207 + 17 547) = 1,97
Jest to wartość pośrednia między wartościami wskaz
ników obsługi długu bazującymi na zysku brutto i zysku netto. Za
wartość normatywną przyjmuje się 1,5 [Olchowicz]. Firma ma więc więcej niż dobrą zdolność kredytową.
Nadwyżka finansowa występuje również we wskaz
niku, który opisuje stopień pokrycia nią przeciętnego stanu całości
zobowiązań występujących w danym okresie:
Wskaz
nik pokrycia zobowiązań zysk netto + amortyzacja
= ------------------------------
nadwyżką finansową średni stan zobowiązań
Wskaz
nik opisuje możliwości regulowania zobowiązań z osiaganej w ciągu roku nadwyżki finansowej.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablic 4.1 i 4.2):
13 241 + 11 885 274 005 + 57 002
w 1995r.: --------------------- = 0,17; a w 1996r.: --------------------------- = 1,18
144 425 (144 425+414 783)/2
Wartość wskaz
nika w 1995r. była bardzo mała - nadwyżka finansowa nie gwarantowała pokrycia zobowiązań (bardzo
wysokie zobowiązania bieżące). Dopiero po 20-krotnym wzroście zysku, 5-krotnym amortyzacji i tylko 2-krotnym wzroście
średnich zobowiązań w 1996r. nadwyżka finansowa gwarantuje pokrycie zobowiązań - wskaz
nik zwiększył się 7-krotnie i jest
większy od 1. Nastąpiła więc zasadnicza poprawa sytuacji finansowej w tym zakresie.
ANALIZA RENTOWNOŚCI
Celem działalności gospodarczej w gospodarce wolnorynkowej jest zwiększenie korzyści właścicieli kapitału. Odbywa
się to poprzez zwiększenie ich kapitału w długim okresie czasu. Metodą na zwiększenie kapitału jest działalność gospodarcza
przynosząca zyski (tzw. rentę od kapitału). Stąd potrzeba pomiaru wielkości tej renty, czyli pomiaru rentowności działalności
gospodarczej. Rentowność inaczej nazywana jest również zyskownością. Wskaz
niki rentowności (zyskowności) porównują zysk
netto z takimi wielkościami jak: sprzedaż, majątek, różne rodzaje kapitałów.
Wskaz
nik zysk netto
= ----------------------------
rentowności sprzedaży przychody ze sprzedaży
Wskaz
nik ten nosi też skrótową nazwę ROS (od ang. return on sales). Pokazuje on jak duża jest efektywność
(opłacalność) sprzedaży. Pokazuje on również, że dla osiągnięcia określonego zysku wystarczy mniejsza wielkość sprzedaży przy
wyższej jej rentowności lub odwrotnie. Można wyróżnić rentowność netto sprzedaży (jak wyżej), nazywaną też marżą zysku netto,
oraz rentowność brutto sprzedaży (gdy w liczniku wystąpi zysk brutto), nazywaną również marżą zysku brutto. Wartości marż
podaje się najczęściej w procentach.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 2.):
13 241 274 005
w 1995r.: ----------- = 0,03; a w 1996r.: ------------- = 0,07 zmiana o 0,04.
454 145 3 942 117
Nastąpił ponad 2-krotny wzrost rentowności sprzedaży - z 3% do 7%, co jest bardzo korzystne.
Uzyskany w trakcie działalności gospodarczej zysk jest wypracowywany na bazie zaangażowanego w przedsiębiorstwie
majątku (aktywów). Stąd też istotny jest:
Wskaz
nik zysk netto
=-------------------
rentowności aktywów aktywa ogółem
Wskaz
nik ten nosi również nazwę ROA (od ang. return on assets). Określa on efektywność wykorzystania całego
majątku przedsiębiorstwa.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.):
 13 241 274 005
w 1995r.: ----------- = 0,07; a w 1996r.: -------------------- = 0,60; zmiana o 0,53.
187 666 (187 666+732 030)/2
Nastąpił ponad 8-krotny wzrost rentowności aktywów (z 7% do 60%) w 1996r. Ze względu na przyjęcie do obliczeń
średniej wartości aktywów w 1996r., wartość ROA w 1995r jest relatywnie zaniżona, gdyż otrzymano ją dla wartości aktywów na
koniec 1995r., która to wartość przy wzroście aktywów w trakcie roku jest większa od wartości średniej za ten rok. Inaczej na to
patrząc, można by powiedzieć, że to wartość ROA za 1996r. jest zawyżona - gdyby uwzględnić wielkość aktywów z końca roku, to
ROA wyniósłby wtedy 0,37 (około 5-krotny wzrost), a nie 0,60 (8-krotny wzrost). W pracy konsekwentnie stosowany jest pierwszy
sposób obliczeń, przyjęty na początku rozdziału 5. Dodatkowo można zauważyć, że rentowność majątku przekroczyła znacznie
poziom inflacji (18%), zatem jeśli dalsze powiększanie majątku pozwoli na zwiększanie sprzedaży, można rozważyć, z tego punktu
widzenia, podejmowanie kolejnych inwestycji.
Ponieważ zysk netto zależy od sprawności majątku (inaczej: produktywności majątku (opis w p. 5.1), oraz rentowności
sprzedaży, istnieje zależność:
(*) TAT * ROS = ROA, wynikajaca z definicji tych wskaz
ników.
Odpowiednie ich wartości wynosiły:
W 1995r.: 2,42 * 0,03 = 0,07,
a w 1996r.: 8,57 * 0,07 = 0,60
Równości te pokazują czynniki ponad 8-krotnego wzrostu rentowności aktywów - był to prawie 4-krotny wzrost
produktywności majątku (obrotu majątkiem, TAT) oraz ponad 2-krotny wzrost rentowności sprzedaży (ROS):
(4 razy) * (2 razy) = (8 razy)
Z punktu widzenia właścicieli zainwestowanego w firmie kapitału najistotniejszy jest jednak dla nich jego względny
przyrost. Mierzy go:
Wskaz
nik rentowności zysk netto
= -----------------
kapitału własnego kapitał własny
Stosowana jest również nazwa ROE (od ang. return on equity). Wskaz
nik ten pokazuje jaki zysk osiągnięto w stosunku
do zainwestowanego kapitału.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 1.):
13 241 274 005
w 1995r.: ----------------- = 0,36; a w 1996r.: ----------------------- = 1,52; zmiana o 1,16
(30 000+43 241)/2 (43 241+317 247)/2
Nastąpił ponad 4-krotny (z 36% do 152%) wzrost rentowności kapitału własnego. W obliczeniach w obu latach przyjęto
wartości średnie kapitału własnego. W 1995r. wartością początkową był kapitał podstawowy. Należy również zauważyć znacznie
wyższą rentowność kapitału własnego w porównaniu z rentownością majątku.
Można zauważyć, że rentowność kapitału własnego jest tyle razy większa od rentowności aktywów, ile razy wartość
aktywów jest większa od wartości kapitału własnego. Stosunek wartości aktywów do wartości kapitału własnego jest nazywany
"mnożnikiem kapitału własnego" ( TA/E - od ang. total assets to equity). Istnieje zatem zależność:
(**) ROE = ROA * TA/E,
a uwzględniając zależność (*) otrzymujemy
(***) ROE = TAT * ROS * TA/E.
Powyższa równość pokazuje czynniki wpływające na rentowność kapitału własnego. Jest ona wprost proporcjonalna do
produktywności (obrotowości) majątku, rentowności sprzedaży oraz mnożnika kapitału własnego. Można to ująć również
następująco:
"rentowność kapitału własnego jest wprost proporcjonalna do wielkości majątku, jego produktywności oraz
rentowności sprzedaży, a odwrotnie proporcjonalna do wielkości tego kapitału".
Powyższy układ równań oznaczonych w tekście gwiazdkami można przedstawić w postaci schematu znanego w
literaturze jako schemat Du Ponta :
Rys. Schemat obliczania rentowności kapitału własnego (tzw. model Du Ponta)
Zależność (***) można przedstawić również z uwzględnieniem stosunku zobowiązań firmy do kapitału własnego.
Ponieważ "aktywa ogółem = pasywa ogółem" ("total assets = equity + debt", w skrócie: TA = E + D), zatem mnożnik kapitału
własnego można wyrazić jako: TA/E = (E + D)/E = 1 + D/E, gdzie D/E to "debt to equity", czyli stosunek długu (zobowiązań) do
kapitału własnego. Jest on nazywany w punkcie pracy dotyczącym analizy zadłużenia, "wskaz
nikiem zobowiązań do kapitałów
własnych" i jest równy 1/SK, gdzie SK - struktura kapitału z rozdz.4.
Stąd rentowność kapitału własnego
ROE = TAT * ROS * (1 + D/E).
lub
ROE = ROA * (1 + D/E)
Powyższe równości pokazują, że przy hipotetycznie zerowych zobowiązaniach firmy (D = 0) rentowność kapitał
własnego jest stała - nie zależy od wielkości tego kapitału, a jedynie od jego produktywności (obrotowości) - TAT, oraz od
rentowności sprzedaży - ROS. Wtedy też rentowność kapitału własnego jest równa rentowności majątku (ROE = ROA).
Zwiększenie rentowności kapitału własnego można uzyskać, jak pokazuje to powyższy wzór, poprzez zwiększenie
zobowiązań. Jest to prawdziwe tak długo, jak długo wzrost zobowiązań (kredyty, pożyczki, zobowiązania handlowe, pracownicze,
budżetowe itp.) nie spowoduje spadku rentowności majątku (przez wzrost kosztów (płacone odsetki od kredytów, z tytułu
nieterminowego regulowania faktur), ewentualne zakłócenia w działalności operacyjnej itp.). Dokładniej - tak długo, jak długo
wzrost rentowności kapitału własnego (ROE) wynikający ze zwiększenia zobowiązań (D) będzie przewyższał ewentualny jego
spadek, wynikający z jednoczesnego obniżenia rentowności majątku (ROA).
Inaczej mówiąc - jeśli stopa odsetek płaconych od zobowiązań jest niższa od rentowności majątku (ROA), to powstała
różnica wpływa korzystnie na rentowność kapitałów własnych (ROE).
Zjawisko powyższe (wykorzystywania kapitałów obcych do zwiększenia zyskowności kapitałów własnych) nazywane
jest dz
wignią finansową lub dz
wignią kapitałową.
Wielkość tej dz
wigni mierzy się różnicą rentowności kapitałów własnych (ROE) i rentowności majątku (ROA).
ROE - ROA = ROA*(1+D/E) - ROA = ROA*(D/E)
W analizowanym przedsiębiorstwie wielkość dz
wigni finansowej wynosiła:
w 19954r. 36% - 7% = 29%, a w 1996r. 152% - 60% = 92%
Dz
wignia ma w obu latach dodatnią wartość, a więc ilustruje skalę korzystnego wpływu wykorzystania zobowiązań
(kapitałów obcych) na rentowność kapitałów własnych. Wielkość tak mierzonej dz
wigni finansowej wzrosła ponad 3-krotnie w
rozpatrywanym okresie.
Interesujące może być jeszcze przeanalizowanie zmian mnożnika kapitałów własnych w rozpatrywanym okresie, czyli
wielokrotności rentowności kapitałów własnych w stosunku do rentowności majątku:
ROE / ROA = (ROA*(1+D/E)) / ROA = 1 + D/E
W analizowanej firmie wielkość tego mnożnika wynosiła:
 w 1995r. 36% / 7% = 5,1 a w 1996r. 152% / 60% = 2,5
Wartość mnożnika w obu latch była większa od 1, co dawało większą wielkość rentowności kapitału własnego od
rentowności majątku. W rozpatrywanym okresie nastąpiło jednak około 2-krotne zmniejszenie wartości mnożnika kapitałów
własnych.
Wytłumaczyć to można tym, że ROE wzrosła około 4,2 razy (152% do 36%), a ROA wzrosła około 8,6 razy (60% do
7%). Wzrost ROE był zatem około 2-krotnie mniejszy od wzrostu ROA, a mnożnik kapitału własnego jest właśnie stosunkiem ROE
do ROA.
Dla udziałowców spółki z ograniczoną odpowiedzialnością istotnym wskaz
nikiem jest
Wskaz
nik rentowności zysk netto
= -----------------
kapitału udziałowego kapitał udziałowy
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.):
13 241 274 005
w 1995r.: ----------- = 0,44; a w 1996r.: ----------- = 9,13
30 000 30 000
Nastąpił w 1996r. ponad 20-krotny (z 44% do 913%) wzrost rentowności kapitału udziałowego, co z pewnością zostało
przyjęte przez udziałowców z zadowoleniem. W 1995r. 1 złotówka kapitału udziałowego dała 44 gr zysku, a w 1996r. ta sama
złotówka kapitału udziałowego wygenerowała ponad 9 złotych zysku.
Powyższy wskaz
nik jest przykładem tzw. wskaz
ników rynku kapitałowego (w odniesieniu do spółki z o.o.), które mają
zastosowanie do spółek akcyjnych i z tego wzgledu nie będą tutaj omawiane.
STANDARDOWA ANALIZA PA
YNNOŚCI
Przez płynność finansową przedsiębiorstwa rozumie się jego zdolność do terminowego regulowania zobowiązań
bieżących. Utrzymanie płynności jest jednym z najważniejszych zagadnień finansowych w bieżącej działalności firmy, gdyż
warunkuje kontynuację działalności. Utrata płynności może być wstępem do bankructwa [Sierp].
Z tego też względu zagadnieniu płynności poświęcono w pracy oddzielny rozdział. W niniejszym punkcie przedstawione i
wyliczone zostaną jedynie podstawowe wskaz
niki płynności, umożliwiające jednak sformułowanie opinii o stopniu wypłacalności
przedsiębiorstwa. Należą do nich:
- I - wskaz
nik bieżącej płynności (current ratio),
- II - wskaz
nik szybkiej płynności (quick ratio, acid test),
- III - wskaz
nik płynności gotówkowej (cash to current liabilities ratio).
majątek obrotowy
Wskaz
nik bieżącej płynności = ---------------------------
zobowiązania bieżące
Jest to podstawowy miernik zdolności przedsiębiorstwa do spłacenia wszystkich swoich zobowiązań przez upłynnienie
posiadanego majątku obrotowego. Im wyższy jest ten wskaz
nik, tym wyżej ocenia się potencjalną zdolność do spłaty zobowiązań.
Wartość wskaz
nika od 1,5 do 2 jest oceniana jako dobra zdolność płatnicza. Im mniejsze wartości wskaz
nika, tym gorsze z reguły
są możliwości płatnicze. Zbyt duże z kolei wartości nie są wskazane - świadczą o nieefektywnie wykorzystanych, wolnych
zasobach majątkowych.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.) na koniec:
149 166 562 592
1995r.: ------------ = 1,03 1996r.: ------------ = 1,36 zmiana o 0,33
144 425 412 474
Wyniki te wskazują na niezadowalającą sytuację finansową w zakresie płynności na koniec 1995r. Pozytywnie
natomiast należy ocenić znaczny wzrost wskaz
nika w ciągu roku. Wartość na koniec roku jest poniżej wartości ocenianej jako
dobra.
majątek obrotowy - zapasy - rmc
Wskaz
nik szybkiej płynności = -------------------------------------------,
zobowiązania bieżące
gdzie "rmc" to "rozliczenia międzyokresowe czynne".
Wskaz
nik ten opisuje możliwosci spłaty zobowiązań bieżących bez uwzględniania zapasów (które mogą być trudno
zbywalne) i rozliczeń międzyokresowych czynnych. Pozostają zatem należności, papiery wartościowe przeznaczone do obrotu i
środki pieniężne. Wartość wskaz
nika powinna wynosić co najmniej 1, aby można było mówić o zdolności przedsiębiorstwa do
spłaty zobowiązań bieżących. Nie jest to jednak zdolność bezwzględna, gdyż mimo takiej lub nawet wyższej wartości wskaz
nika,
realna zdolność do spłaty zobowiązań zależy od względnych terminów spłaty zobowiązań i inkasowania należności. Wysoki
poziom wskaz
nika świadczy o dużych należnościach (lub długich terminach ich inaksowania) lub może wskazywać na nadmiernie
duże środki pieniężne gromadzone przez firmę. Niski poziom wskaz
nika szybkiej płynności, przy wysokim poziomie wskaz
nika
płynności bieżącej świadczy o dużych środkach finansowych zamrożonych w zapasach, co nie jest korzystne.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.) na koniec:
147 524 560 988
1995r.: ------------ = 1,02 1996r.: ------------ = 1,36 zmiana o 0,34
144 425 412 474
Zgodnie z tym, co powiedziano wyżej, wielkość wskaz
nika jest zadowalająca na koniec 1995r., natomiast nadmierna na
koniec 1996r. Po porównaniu z bilansem analitycznym (Tablica 1.) widać, że przyczyną są względnie duże wartości należności.
Wzrost wskaz
nika w ciągu roku świadczy o ich ponadproporcjonalnym wzroście. Jednocześnie można zauważyć prawie identyczne
wartości obu wyżej omówionych wskaz
ników płynności, co świadczy o bardzo małych zapasach i rozliczeniach międzyokresowych
czynnych.
środki pieniężne i papiery wart. do obrotu
Wskaz
nik płynności gotówkowej = ----------------------------------------------------
zobowiązania bieżące
Powyższy wskaz
nik bierze pod uwagę jedynie płynne środki obrotowe (nie występują należności) i opisuje jaką część
zobowiązań bieżących może przedsiębiorstwo natychmiast spłacić. Inaczej mówiąc opisuje on "sprawność płatniczą" firmy.
Powinien on wynosić, wg standardów zachodnich, około 0,2 (20%) [Olchowicz]. Wysoki wskaz
nik oznacza co prawda duże
bezpieczeństwo spłaty zobowiązań, ale jednocześnie wskazuje na wolne środki pienięzne.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg Tablicy 1.) na koniec:
9 340 12 487
1995r.: ------------ = 0,06 1996r.: ------------ = 0,03 zmiana o - 0,03
144 425 412 474
Wartości wskaz
nika są bardzo niskie, nie spełniają wyżej wspomnianych standardów. Świadczy to o bardzo złej
"sprawności płatniczej" przedsiębiorstwa. Dodatkowo nastąpiło pogorszenie tej sprawności w ciągu roku.
Powyższy układ wartości kolejnych wskaz
ników płynności wskazuje, że należy przeprowadzać analizę uwzględniającą
cały ich komplet, gdyż poprzestanie na jednym, wybranym wskaz
niku może prowadzić do błędnych wniosków. I tak, wg wskaz
nika
I płynność firmy nie była wystarczająca, lecz uległa w ciągu roku poprawie. Wg wskaz
nika II jest wystarczająca, a nawet nadmierna
pod koniec 1996r., natomiast wg wskaz
nika III jest bardzo zła.
A
ączna analiza ich wartości pokazuje natomiast przyczyny takiego stanu rzeczy. Płynność firmy nie jest gwarantowana
zapasami (wskaz
nik I i II prawie się nie różnią), ani środkami pieniężnymi i papierami wartościowymi przeznaczonymi do obrotu
(wskaz
nik III bliski zeru), lecz jedynie jej należnościami (wskaz
nik II). Zatem jej rzeczywista zdolność do spłaty zobowiązań
bieżących zależy od stanu tych należności i przewidywanych terminów ich inkasa w stosunku do terminów płatności zobowiązań.
ANALIZA KAPITAA
U OBROTOWEGO A PA
YNNOŚĆ FINANSOWA
Waga zagadnienia płynności finansowej powoduje, że analizuje się bardziej szczegółowo czynniki wpływające na tą
płynność. Zarządzanie płynnością w przedsiębiorstwie sprowadza się w większości do zarządzania tzw. kapitałem obrotowym oraz
wpływania na zapotrzebowanie na ten kapitał. Wydaje się zatem celowe przeprowadzenie analizy wskaz
nikowej kapitału
obrotowego, jako uzupełnienie standardowej analizy płynności zrealizowanej w poprzednim punkcie. Przedstawiane definicje pojęć
i metody badawcze zaczerpnięto z prac [Czekaj],[Davis], [Sierpińska].
Przez kapitał obrotowy, lub dokładniej kapitał obrotowy netto rozumie się wielkość aktywów bieżących
pomniejszonych o zobowiązania bieżące:
Kapitał obrotowy (netto) = Majątek obrotowy - Zobowiązania bieżące
Powyższa definicja nazywana jest podejściem majątkowym.
Możliwe jest również podejście kapitałowe. Definuje się wtedy kapitał obrotowy jako część kapitałów stałych
(długoterminowych), finansujących środki obrotowe. Dokładnie:
Kapitał obrotowy (netto) = Kapitał stały - Majątek trwały
gdzie
Kapitał stały = Kapitał własny + Zobowiązania długoterminowe.
Obie definicje są równoważne, co wynika z równości aktywów i pasywów w bilansie. Pokazuje to pogladowo poniższy rysunek:
Majątek
trwały Kapitał
Kapitał stały
Majątek Obrotowy
obrotowy Zobowiązania
bieżące
Wartości kapitału obrotowego w analizowanym przedsiębiorstwie wyliczono w oparciu o obie powyższe definicje w
poniższej tabeli:
Rok Aktywa (zł) Pasywa (zł) Kapitał obrotowy
MT = 38 500 KS = 43 241 KS - MT = 4 741
1995 MO = 149 166 ZB = 144 425 MO - ZB = 4 741
Razem = 187 666 Razem = 187 666
MT = 169 438 KS = 317 247 KS - MT = 147 809
1996 MO = 562 592 ZB = 414 783 MO - ZB = 147 809
Razem = 732 030 Razem = 732 030
Kapitał obrotowy jest dodatni. W 1995r. stanowi jedynie 2,5% sumy bilansowej. Na koniec 1996r. wzrasta ponad 30-
krotnie i stanowi już około 20% sumy bilansowej tego roku.
Analiza kapitału obrotowego bazuje z jednej strony na danych opisujących elementy cyklu finansowego
przedsiębiorstwa, takich jak terminy płatności gotówkowych za zakupione towary/surowce, terminy płatności wynagrodzeń,
rachunków za energię itp., a następnie terminy inkasowania należności.
Z drugiej strony bazuje się na obserwacji jego cyklu eksploatacyjnego, to jest przedziałów czasu od zakupów surowców
i/lub towarów handlowych, poprzez okres ich magazynowania, czas produkcji (dla firm produkcyjnych lub usługowych),
ewentualny okres magazynowania wyrobów gotowych, do momentu sprzedaży.
Dane te służą następnie do wyliczeń różnego rodzaju wskaz
ników opisujących zarówno wielkość kapitału obrotowego i
jego relacje do różnych części składowych majątku, jak i opisujących cykl obiegu tego kapitału (inaczej, tzw. cykl konwersji
gotówki).
Poniżej przedstawiono wybrane wskaz
niki, służące do analizy kapitału obrotowego omawianego przedsiębiorstwa, wraz
z ich wartościami w latach 1995 i 1996.
Ważne jest śledzenie zmian relacji kapitału obrotowego do wielkości obrotu (przychodów ze sprzedaży). W większości
sytuacji wzrost sprzedaży wymaga zwiększenia kapitału obrotowego.
Wskaz
nik kapitał obrotowy
= ------------------------------ * 100%
kapitału obrotowego do obrotu przychody ze sprzedaży
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 2. i 5.1):
4 741 (4 741+147 809)/2
w 1995r.: ---------- = 1,0%, a w 1996r.: ------------------------ = 1,9%
454 145 3 942 117
Kapitał obrotowy nadąża za wzrostem sprzedaży, a nawet go przekracza (prawie 2-krotny wzrost), co należy pozytywnie
ocenić z punktu widzenia płynności.
Wskaz
nik ten wygodnie jest obliczać w postaci wskaz
nika wielkości (poziomu) kapitału obrotowego wyrażonego w
dniach obrotu:
Poziom kapitału obrotowego kapitał obrotowy * 365 dni
= ----------------------------------
w dniach obrotu przychody ze sprzedaży
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 2. i 5.1):
4 741* 365 (4 741+147 809)/2*365
w 1995r.: ---------- = 3,8 dnia, a w 1996r.: ----------------------------- = 7,1 dnia.
454 145 3 942 117
 Kolejny wskaz
nik określa relacje kapitału obrotowego do majątku przedsiębiorstwa ogółem:
Udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy
= ------------------------ * 100 %
w finansowaniu majątku ogółem aktywa ogółem
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 5.1):
4 741 147 809
w 1995r.: ---------- = 2,5%, a w 1996r.: ----------- = 20,2%.
187 666 732 030
Udział kapitału obrotowego w finansowaniu całego majatku firmy wzrósł 8-krotnie, finansuje on 1/5 aktywów ogółem.
Tendencja jest korzystna ze względu na płynność firmy.
Rolą kapitału obrotowego jest finansowanie środków obrotowych, dlatego też określa się stosunek obu wielkości:
Udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy
= ---------------------- * 100 %
w finansowaniu majątku obrotowego aktywa obrotowe
Jest to ważny wskaz
nik, pokazujący w jakiej części majątek obrotowy jest finansowany kapitałem obrotowym. Spadek
tego wskaz
nika może oznaczać zwiększenie zakresu finansowania majątku obrotowego zobowiązaniami handlowymi , z których
część może stać się już zobowiązaniami przeterminowanymi.
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 5.1):
4 741 147 809
w 1995r.: ---------- = 3,2%, a w 1996r.: ----------- = 26,3%.
149 166 562 592
Udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku obrotowego firmy wzrósł ponad 8-krotnie, finansuje on ponad 1/4
aktywów obrotowych. Tendencja jest korzystna ze względu na płynność firmy. Nie ma powodu do nieregulowania zobowiązań w
terminie i faktycznie przedsiębiorstwo nie ma zobowiązań przeterminowanych.
W szczególności można badać finansowanie kapitałem obrotowym zapasów i należności. Określa to następujący
wskaz
nik:
Udział kapitału obrotowego kapitał obrotowy
= ------------------------- * 100 %
w finansowaniu zapasów i należności zapasy + należności
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 5.1):
4 741 147 809
w 1995r.: ---------- = 3,4%, a w 1996r.: ----------- = 26,9%.
139 826 549 303
Udział kapitału obrotowego w finansowaniu zapasów i należności kształtuje się bardzo podobnie jak wyżej obliczony
udział tego kapitału w finansowaniu całego majątku obrotowego, gdyż jak pokazano w Tablicy 1., zapasy i należności stanowią od
94% w 1995r. do 98% w 1996r. tego majątku. Również tutaj, podobnie jak wyżej, nastąpił około 8-krotny wzrost zakresu
finansowania.
Kolejnym składnikiem aktywów obrotowych zestawianym z kapitałem obrotowym są środki pieniężne (w postaci
gotówki i krótkoterminowych papierów wartościowych):
Relacja środków pieniężnych środki pieniężne
= --------------------- * 100 %
do kapitału obrotowego kapitał obrotowy
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik ten wynosił (wg danych z Tablicy 1. i 5.1):
9 340 12 487
w 1995r.: ---------- = 197%, a w 1996r.: ----------- = 8,4%
4 741 147 809
Nastąpił ponad 23-krotny spadek relacji środków pieniężnych do kapitału obrotowego. W 1995r. kapitał obrotowy był
bardzo mały - stanowił zaledwie 2,5% sumy bilansowej. Stąd bardzo wysoka wartość powyższej relacji w tym roku. Do końca
1996r. kapitał obrotowy wzrósł ponad 30-krotnie, a środki pieniężne tylko 1,3-krotnie, stąd też 23-krotny spadek relacji
(30:1,34=23). W 1996r. środki pieniężne stanowią zaledwie 8,4% wartości kapitału obrotowego w tym roku. Nie jest to korzystne
zjawisko z punktu widzenia płynności finansowej. Na zmniejszenie udziału środków pieniężnych w majątku obrotowym i majątku
ogółem zwrócono uwagę już w p.4.2 pracy, przy omawianiu struktury danych bilansu.
Następna grupa wskaz
ników opisujących kapitał obrotowy dotyczy jego zmian w stosunku do zysku netto i zobowiązań
ogółem:
Wskaz
nik przyrostu kapitału przyrost kapitału obrotowego
= ------------------------------------
obrotowego do zysku netto zysk netto
W analizowanym przedsiębiorstwie (wg danych z Tablicy 2. i 5.1) wskaz
nik ten za 1996r. wyniósł
147 809 - 4 741
-------------------- = 0,52
274 005
Oznacza to, że w 1996r. wzrost kapitału obrotowego na złotówkę zysku netto wyniósł 52 grosze.
Wskaz
nik przyrostu kapitału przyrost kapitału obrotowego
= ------------------------------------
obrotowego do zobowiązań ogółem zobowiązania ogółem
Analogicznie jak wyżej, wskaz
nik powyższy za 1996r. wyniósł
147 809 - 4 741
----------------------------- = 0,51
(144 425 + 414 783)/2
Wzrost kapitału obrotowego na złotówkę średnich zobowiązań w 1996r. wyniósł 51 groszy. Przyrosty te wpływają
pozytywnie na poziom płynności finansowej.
Ostatnia grupa wskaz
ników opisuje elementy cyklu eksploatacyjnego przedsiębiorstwa, determinujące wielkość
zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy zależy od wielkości sprzedaży oraz od tzw. cyklu
konwersji gotówki.
Cykl konwersji gotówki jest to okres od jej wypływu, związanego z regulowaniem zobowiązań, do jej wpływu w
momencie inkasowania należności za wykonane usługi (sprzedane wyroby). Cykl konwersji gotówki zależy od rotacji zapasów,
należności oraz zobowiązań krótkoterminowych.
Wskaz
niki rotacji zapasów i należności (w dniach) zostały zdefiniowane i wyliczone dla analizowanego
przedsiębiorstwa w punkcie 5.1 pracy dotyczącym analizy sprawności. Pozostaje jeszcze przedstawić wskaz
nik rotacji (cykl)
zobowiązań krótkoterminowych. Opisuje on okres kredytowania firmy zobowiązaniami bieżącymi. Im okres ten jest jest dłuższy,
tym mniejsze jest zapotrzebowanie firmy na kapitał obrotowy.
Wskaz
nik rotacji stan zobowiązań krótkoterminowych * 365 dni
= --------------------------------------------------------
zobowiązań krótkoterminowych przychody ze sprzedaży
W analizowanym przedsiębiorstwie wskaz
nik rotacji zobowiązań krótkoterminowych w dniach wynosił (wg danych z
Tablicy 1. i 4.2):
144 425 * 365 (144 425+414 783)/2*365
za 1995r.:------------------- = 116,1 dni; a za 1996r.: ------------------------------- = 25,9 dni
454 145 3 942 117
lub dokładniej (z punktu widzenia płynności gotówkowej):
Wskaz
nik rotacji stan zobowiązań krótkoterminowych * 365 dni
= ---------------------------------------------------------
zobowiązań krótkoterminowych koszt własny sprzedaży minus amortyzacja
Wartości tak sformułowanego wskaz
nika były większe od powyższych (ze względu na mniejszy mianownik) i wynosiły:
144 425 * 365 (144 425+414 783)/2*365
za 1995r.:------------------ = 125,9 dni; a za 1996r.: -------------------------------- = 30,0 dni
430 490 - 11 885 3 458 145 - 57 002
W 1995r. wskaz
nik ten wynosił około 4-ech miesięcy. W 1996r. uległ skróceniu do 1 miesiąca. Nie jest to korzystne dla
firmy, ale być może zostało wymuszone przez kredytujących (dostawców, usługodawców,...). Ze swej strony firma musi w takiej
sytuacji również odpowiednio skrócić terminy inkasowania należności, aby nie utracić płynności. Jeśli ze względów konkurencji
rynkowej byłoby to niemożliwe, to mogą powstać zobowiązania przeterminowane. Konieczne byłoby wtedy zaciągnięcie
dodatkowego kredytu krótkoterminowego na spłatę tych zobowiązań, co zwiększyłoby koszty finansowe i zmniejszyłoby zysk.
Jak widać następują w analizowanym okresie zmiany wszystkich czynników wpływających na zapotrzebowanie na
kapitał obrotowy przedsiębiorstwa. Rezultatem tych zmian jest zwiększenie lub zmniejszenie tego zapotrzebowania, czyli
wydłużenie lub skrócenie cyklu konwersji gotówki.
Cykl konwersji gotówki wylicza się na podstawie wcześniej zdefiniowanych wskaz
ników następująco:
Cykl konwersji Wskaz
nik rotacji Wskaz
nik rotacji Wskaz
nik rotacji
= + -
gotówki zapasów należności zobow. krótkoterm.
Krótki cykl konwersji gotówki jest korzystny dla firmy, gdyż zainwestowane w majątek obrotowy pieniądze szybko do
firmy wracają. Mniejsze jest wtedy zapotrzebowanie na kapitał obrotowy.
Cykl konwersji gotówki wynosił:
w 1995r.: 1,4 dni + 111,1 dni - 125,9 dni = -13,4 dni
w 1996r.: 0,1 dni + 31,8 dni - 30,0 dni = 1,9 dni.
W 1995r. cykl konwersji gotówki był ujemny, ze względu na wcześniejsze (średnio) inkasowanie należności niż płacenie
zobowiązań. Oznacza to brak zapotrzebowania na kapitał obrotowy. W 1996r. cykl konwersji gotówki jest dodatni (średnio
wcześniejsze płacenie zobowiązań niż inkasowanie należnośći). Krótki cykl - niecałe 2 dni - oznacza małe zapotrzebowanie na
kapitał obrotowy.
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy w porównaniu z poziomem tego kapitału wyznacza zapotrzebowanie na gotówkę
w dniach obrotu.
Zapotrzebowanie na gotówkę Cykl konwersji Poziom kapitału
= -
(w dniach obrotu) gotówki obrotowego
Wynosiło ono:
w 1995r.: -13,4 dni - 3,8 dni = -17,2 dni
w 1996r.: 1,9 dni - 7,1 dni = -5,5 dni
Jak widać, zapotrzebowanie na gotówkę w dniach obrotu w obu latach jest ujemne, co oznacza brak tego
zapotrzebowania. Pamiętając o tym, można jednocześnie stwierdzić, że w 1996r. było ono większe, niż w roku poprzednim
(tendencja wzrostu zapotrzebowania na gotówkę nie jest korzystna z punktu widzenia płynności). W 1995r. zapotrzebowanie na
kapitał obrotowy było ujemne (-13,4 dni), co przy niewielkim, ale jednak dodatnim poziomie tego kapitału (3,8 dni) dało jeszcze
mniejszą wartość zapotrzebowania na gotówkę (-17,2 dni). Natomiast w 1996r. zapotrzebowanie na kapitał było dodatnie (1,9 dni),
lecz mniejsze nawet od poziomu kapitału obrotowego z zeszłego roku (3,8 dni), co już daje ujemne zapotrzebowanie na gotówkę
(1,9 - 3,8), a tym bardziej było ono ujemne (1,9 - 7,1) przy zwiększonym w 1996r., w porównaniu z poprzednim rokiem,
poziomem kapitału obrotowego (7,1 dni).
Zapotrzebowanie na gotówkę można z kolei porównać z tzw. cyklem gotówki (nie mylić z cyklem konwersji gotówki!),
czyli średnią wielkością gotówki wyrażoną w dniach obrotu.
Cykl gotówki stan gotówki * 365
= -----------------------------
(w dniach obrotu) przychody ze sprzedaży
W przypadku niedoboru, tzn. większego zapotrzebowania na gotówkę niż cykl gotówki konieczne staje się zaciągnięcie
kredytu krótkoterminowego. Oczywistym jest, że przy braku zapotrzebowania na gotówkę (ujemne wartości) taka sytuacja nie
wystąpi, niezależnie od wielkości cyklu gotówki (jej stanu wyrażonego w dniach obrotu).
Wartości cyklu gotówki w analizowanym przedsiębiorstwie wynosiły
9 340 * 365 (9 340+12 487)/2*365
w 1995r.:--------------- = 7,5 dni, w 1996r.:------------------------ = 1,0 dni
454 145 3 942 117
W 1995r. średni stan gotówki był równy około tygodniowej wartości przychodów ze sprzedaży.W 1996r. cykl gotówki
zmniejszył się do 1-dniowej wielkości przychodów ze sprzedaży. Wartości bezwzględne nie są złe, ale kierunek zmian, ze względu
na płynność finansową nie jest korzystny.
WNIOSKI I OCENA KOC
COWA KONDYCJI FINANSOWEJ FIRMY
Przedsiębiorstwo rozpoczęło działalność na wiosnę 1995r. Rok ten to okres "rozruchu" firmy, który zakończył się
sukcesem - znaczny zysk, brak problemów pieniężnych (patrz wskaz
niki szczegółowe za 1995r.). W 1996r. nastąpił około 4-krotny
wzrost majątku przedsiębiorstwa , a na koniec roku wykazano 20-krotny wzrost zysku. Ten wzrost majątku został w większości
sfinansowany ze wzrostu kapitałów własnych. Nie zaciągano zobowiązań długoterminowych. Wzrost zysku nastąpił dzięki ponad
8-krotnemu wzrostowi przychodów ze sprzedaży, większemu od wzrosu kosztów. Nastąpiła duża zmiana struktury kapitału -
kapitał własny wzrósł z około 1/3 do ponad 2/3 kapitałów obcych (od 23% do 43% sumy pasywów). Firma uzyskała dzięki temu
bezpieczniejszą pozycję finansową. W całym okresie działalności firma spełnia zasady "Złotej reguły bilansowej", a na koniec
1996r. nastąpiło prawie 2-krotne pokrycie majątku trwałego kapitałem własnym.
 Wstępną ocenę ogólnej sytuacji finansowej przedstawia wskaz
nik tej sytuacji, wynoszący na koniec 1995r. nieco ponad
1, a na koniec 1996r. ponad 2,5. Dobra ogólna kondycja finansowa przedsiębiorstwa na koniec 1995r. znacznie się polepszyła po
następnym roku działalności.
W ramach analizy wskaz
nikowej przedsiębiorstwa formułuje się następujące wnioski i oceny.
Nastąpił znaczny, ponad 3,5-krotny, wzrost produktywności (sprawności, obrotowości) całego majątku. W 1995r.
majątek wartości 1 zł generował sprzedaż wartości 2 zł 42 gr, a w następnym roku średnio 8 zł 57 gr. Nastąpiła poprawa sprawności
składników majątku obrotowego - obrazują to wskaz
niki rotacji. Wskaz
nik rotacji całego majątku obrotowego (w dniach)
zmniejszył się ze 120 dni do średnio 33, rotacji zapasów z 1,4 dni do średnio 0,1 dni (na koniec roku firma wykazała zerowe
zapasy), a należności ze 111 dni do średnio 32 dni. W/w składniki majątku obrotowego krążą teraz około 3 razy szybciej. Niską
sprawność w 1995r. tłumaczy fakt dopiero rozpoczynania działalności w tym roku. Poprawa sprawności w 1996r. jest oceniana
pozytywnie.
Analiza zadłużenia potwierdza wstępną jego ocenę dokonaną w analizie ogólnej (wzrost kapitałów własnych).
Możliwości pokrycia zobowiązań własnymi zasobami majątkowymi znacznie wzrosły. Wskaz
nik zadłużenia długoterminowego
(tzw. wskaz
nik długu lub ryzyka) jest w firmie zerowy - zobowiązania o terminie płatności dłuższym niż rok nie występują. Można
zatem brać pod uwagę kredyt długoterminowy, jako ewentualne dodatkowe z
ródło finansowania.
Istotna jest ocena możliwości firmy do spłaty zobowiązań z osiągniętych efektów. Zysk brutto wraz z odsetkami
pokrywają te odsetki 28-krotnie, natomiast pokrycie odsetek wraz z ratami kredytu jest około 3-krotne. Analogiczne pokrycie
nadwyżką finansową (zysk netto + amortyzacja) jest około 2-krotne. Firma ma więc, w świetle powyższych wskaz
ników, dobrą
zdolność kredytową. Wskaz
nik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową uległ zasadniczej poprawie. Był niezadowalający w
1995r., a w 1996 jest większy od 1 w wyniku 20-krotnego wzrostu zysku netto i 5-krotnego wzrostu amortyzacji, odniesionych do
mniej niż 3-krotnego wzrostu zobowiązań na koniec tego roku.
Analiza rentowności przedsiębiorstwa wykazuje ponad 2-krotny wzrost rentowności sprzedaży (z 3% do 7%), ponad 8-
krotny wzrost rentowności majątku (z 7% do 60%) oraz ponad 4-krotny wzrost rentowności kapitałów własnych (z 36% do 152%).
Dz
wignia finansowa, mierzona różnicą rentowności kapitałów własnych i rentowności majątku, wzrosła ponad 3-krotnie (z 29% do
92%). Rentowność kapitału udziałowego wzrosła w analizowanym okresie ponad 20-krotnie (z 44% do 913%). Rentowność i jej
zmiany w latach 1995-1996 zasługują na jak najlepszą ocenę.
Standardowa analiza płynności (na bazie wskaz
ników płynności bieżącej, szybkiej i gotówkowej) nie umożliwia
sformułowania jednoznacznych ocen. Płynność bieżąca uległa poprawie (od 1,03 do 1,36), ale nadal jest niewystarczająca (od 1,5
do 2, wg literatury). Płynność szybka (wg literatury - około 1) była dobra w 1995r. - 1,02, lecz jest nadmierna w 1996r. - 1,36.
Płynność gotówkowa powinna wynosić około 0,2, a jest dużo mniejsza i pogorszyła się - spadek od 0,06 do 0,03.
A
ącznie można stwierdzić, że płynność firmy nie jest gwarantowana ani zapasami, ani środkami pieniężnymi, lecz jej
należnościami. Nasuwa się wniosek o konieczności weryfikacji stanu tych należności i przewidywanych terminów ich inkasa w
stosunku do terminów płatności zobowiązań. Wstępna ocena płynności nie jest zatem pozytywna.
Konieczna okazała się głębsza analiza przyczyn tego stanu. Przeprowadzono zatem analizę kapitału obrotowego i
czynników decydujących o zapotrzebowaniu na ten kapitał.
Kapitał obrotowy jest dodatni i następował w 1996r. jego wzrost nadążający za wzrostem sprzedaży (stanowi około 2%
sprzedaży). Udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku ogółem wzrósł z 2,5% do 20,2%, a majątku obrotowego z 3,2%
do 26,3%, co jest pozytywną zmianą. Relacja środków pieniężnych do kapitału obrotowego znacznie się pogorszyła. W 1996r.
stanowiły one 8,4% wartości tego kapitału.
Czynnikiem wpływającym na potrzeby gotówkowe firmy są między innymi terminy płatności zobowiązań. Określa je
wskaz
nik rotacji zobowiązań krótkoterminowych (cykl zobowiązań). Uległ on skróceniu ze 116 dni do 26 dni.
Porównanie wskaz
ników rotacji zapasów i należności (patrz - wskaz
niki sprawności omówione wyżej) z cyklem
zobowiązań, daje wartości cyklu konwersji gotówki, który w 1995r. był ujemny - minus 13,4 dni ze względu na średnio
wcześniejsze inkasowanie należności niż płacenie zobowiązań. W 1996r. cykl konwersji gotówki wzrósł do około +2 dni. Jest to
nadal bardzo krótki okres, co jest zjawiskiem pozytywnym.
Jednak to nie tylko cykl konwersji gotówki decyduje o zapotrzebowaniu na gotówkę. Zależy ono również od struktury
maj majątkowo-kapitałowej firmy, a konkretnie - od wynikającego z tej struktury poziomu kapitału obrotowego. Przeprowadzone
w pracy obliczenia pokazały wzrost zapotrzebowania na gotówkę w analizowanym okresie, mimo jego ujemnych w tym czasie
wartości, od (-17,2) dni do (-5,5) dni. Z kolei średni stan gotówki (tzw. cykl gotówki) zmniejszył się z 7,5 dni do 1-go dnia.
Wnioski końcowe z powyższych analiz dotyczących kapitału obrotowego, daje porównanie zmian zapotrzebowania na
gotówkę, ze zmianami średniego stanu gotówki. Stan gotówki powinien być większy od zapotrzebowania, i tak było w obu latach,
co świadczy pozytywnie o płynności finansowej. Im mniejsza jest jednak różnica między tym stanem, a zapotrzebowaniem, tym
bardziej płynność jest zagrożona. Różnica ta wynosiła w 1995r. 24,7 dni, a w1996r. zmniejszyła się do średnio 6,5 dni. Jeśli
kierunek zmian utrzyma się, przedsiębiorstwo może być narażone na utratę płynności finansowej.
Ostateczna ocena kondycji finansowej przedsiębiorstwa w latach 1995-1996 jest dobra, z zastrzeżeniem dotyczącym
ewentualnej, przyszłej płynności finansowej . Firma w analizowanym okresie wielokrotnie zwiększała sprzedaż i zyski, polepszała
się sprawność i rentowność. Poprawiła się struktura majątku i kapitałów. Ten dynamiczny wzrost niesie ze sobą jednak pewne
zagrożenie. Jest to zagrożenie, które zarówno według literatury [Davis], [Sierpińska], jak i obserwowanej rzeczywistości
gospodarczej, jest przyczyną większości bankructw - mianowicie zagrożenie utraty płynności finansowej.
Aby tego uniknąć należałoby podjąć pewne przeciwdziałania: zweryfikować stan należności w celu szybszej ich
egzekucji, negocjować korzystniejsze warunki zapłaty w nowych umowach, rozważyć kredyt długoterminowy jako z
ródło
finansowania inwestycji (zasada odpowiedniości z
ródeł finansowania i czasu "życia" majątku) oraz dostosować skalę inwestowania
do aktualnych możliwości płatniczych. Konieczna jest oczywiście również ciągła, aktywna obserwacja otoczenia przedsiębiorstwa
(stan gospodarki, marketing, zmiany kosztów kapitału, zmiany w technologii itp.). Te ostatnie zagadnienia nie są jednak
przedmiotem analiz finansowych firm.
Literatura (wybrane pozycje):
Bednarski Lech, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997]
Bień Witold, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997,
Czekaj Jan, Zbigniew Dresler, Podstawy zarządzania finansami firm, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995,
Davis David, Sztuka zarządzania finansami, Wydawnictwo Naukowe PWN i McGraw-Hill, Warszawa-Londyn 1993,
Sierpińska Maria, Dariusz Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1997,
Sierpińska Maria, Tomasz Jachna, Ocena przedsiębiorstwa wedłu standardów swiatowych, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1997,
Tablica 1. Bilans analityczny na koniec 95 i 96 r. w zł
Bilans Zmia- Dynami- Struktura wewnętrzna w % Struktura ogólna w %
1995 1996 ny ka w % 1995 1996 zmiana 1995 1996 zmiana
Aktywa 1 2 2-1 (2-1)/1 3 4 4-3 5 6 6-5
I Majątek trwały 38 500,14 169 437,79 130 937,65 340,10% 20,52% 23,15% 2,63% 20,52% 23,15% 2,63%
1 Wartości niematerialne i prawne --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
2 Rzeczowy majątek trwały 38 500,14 169 437,79 130 937,65 340,10% 100,00% 100,00% --- 20,52% 23,15% 2,63%
3 Finansowy majątek trwały --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
4 Należności długoterminowe --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
II Majątek obrotowy 149 166,22 562 592,33 413 426,11 277,16% 79,48% 76,85% -2,63% 79,48% 76,85% -2,63%
1 Zapasy 1 642,28 --- -1 642,28 -100,00% 1,10% --- -1,10% 0,88% --- -0,88%
2 Należności i roszczenia 138 183,81 549 303,15 411 119,34 297,52% 92,64% 97,64% 5,00% 73,63% 75,04% 1,41%
3 Środki pieniężne i papiery wartościowe 9 340,13 12 487,22 3 147,09 33,69% 6,26% 2,22% -4,04% 4,98% 1,71% -3,27%
4 Rozliczenia międzyokresowe --- 801,96 801,96 --- --- 0,11% 0,11% --- 0,11% 0,11%
SUMA AKTYWÓW 187 666,36 732 030,12 544 363,76 290,07% 100,00% 100,00% --- 100,00% 100,00% ---
Pasywa 1 2 2-1 (2-1)/1 3 4 4-3 5 6 6-5
I Kapitał ( fundusz ) własny i rezerwy 43 241,46 317 246,72 274 005,26 633,66% 23,04% 43,34% 20,30% 23,04% 43,34% 20,30%
1 Kapitał ( fundusz ) podstawowy 30 000,00 30 000,00 --- --- 69,38% 9,46% -59,92% 15,99% 4,10% -11,89%
2 Kapitał ( fundusz ) zapasowy --- 13 241,46 13 241,46 --- --- 4,17% 4,17% --- 1,81% 1,81%
3 Kapitał ( fundusz ) rezerwowy --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
4 Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
5 Wynik finansowy netto roku obrotowego 13 241,46 274 005,26 260 763,80 1969,30% 30,62% 86,37% 55,75% 7,06% 37,43% 30,38%
II Zobowiązania 144 424,90 414 783,40 270 358,50 187,20% 76,96% 56,66% -20,30% 76,96% 56,66% -20,30%
1 Długoterminowe --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---
2 Bieżące 144 424,90 414 783,40 270 358,50 187,20% 100,00% 100,00% --- 76,96% 56,66% -20,30%
SUMA PASYWÓW 187 666,36 732 030,12 544 363,76 290,07% 100,00% 100,00% --- 100,00% 100,00% ---
Tablica 2. Analityczny rachunek zysków i strat za 95 i 96 r. w zł
L.p. Wyniki 1995r. 1996r. Zmiany Dynamika Rok 1995 po ko- Zmiany skory- Dynamika Wskaz
niki struktury Zmiany stru-
(zł) (zł) 3 - 2 3 / 2 rekcie inf. 18,5% gowane (3-6) skoryg.(3/6) 1995r. 1996r. ktury (10-9)
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
A Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi 454 145 3 942 117 3 487 971 868% 538 162,26 3 403 954 733% 100,0% 100,0% ---
B Koszty działalności operacyjnej 430 490 3 458 145 3 027 655 803% 510 130,12 2 948 015 678% 94,8% 87,7% -7,1%
w tym amortyzacja 11 885 57 002 45 117 480% 14 083,82 42 918 405% 2,6% 1,4% -1,2%
C Zysk / strata ze sprzedaży (A - B) 23 656 483 972 460 316 2046% 28 032,15 455 940 1726% 5,2% 12,3% 7,1%
D Pozostałe przychody operacyjne 2 3 1 165% 2,04 1 139% 0,0% 0,0% 0,0%
E Pozostałe koszty operacyjne 864 2 013 1 149 233% 1 023,85 989 197% 0,2% 0,1% -0,1%
F Zysk / strata na działalności operacyjnej (C + (D - E)) 22 794 481 962 459 168 2114% 27 010,33 454 951 1784% 5,0% 12,2% 7,2%
G Przychody finansowe 302 2 379 2 077 788% 357,79 2 021 665% 0,1% 0,1% 0,0%
H Koszty finansowe 273 18 100 17 827 6630% 323,51 17 777 5595% 0,1% 0,5% 0,4%
w tym odsetki 273 17 547 17 274 6427% 323,51 17 223 5424% 0,1% 0,4% 0,4%
I Zysk / strata brutto na działalności gospodarczej (F+(G-H)) 22 822 466 240 443 418 2043% 27 044,62 439 196 1724% 5,0% 11,8% 6,8%
J Zyski nadzwyczajne 0 0 0 0% 0,00 0 0% 0,0% 0,0% 0,0%
K Straty nadzwyczajne 0 0 0 0% 0,00 0 0% 0,0% 0,0% 0,0%
L Zysk / strata brutto (I + (J - K)) 22 822 466 240 443 418 2043% 27 044,62 439 196 1724% 5,0% 11,8% 6,8%
M Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego 9 581 192 235 182 654 2006% 11 353,49 180 882 1693% 2,1% 4,9% 2,8%
N Zysk / strata netto (L - M) 13 241 274 005 260 764 2069% 15 691,13 258 314 1746% 2,9% 7,0% 4,0%