Metafory w naszym życiu
Karolina Szwaj
Wioleta Markowska
II rok  filologia romańska (nn)

Na wstępie warto zaznaczyć, że metafory
towarzyszą nam w każdym aspekcie życia.

A mianowicie umiejętność tworzenia i
posługiwania się metaforami, choć wydaje się
zdolnością ściśle związaną z kompetencją
językową, w znacznym stopniu zależy od
kompetencji komunikacyjnej

Metafora, jak powszechnie wiadomo jest
ważnym środkiem w tworzeniu pięknej
poezji

Występuje jednak także w j. codziennym,
tzw. języku figuratywnym. Jest to
figura retoryczna, termin pochodzenia
greckiego, który oznacza przeniesienie, a
w tym wypadku właściwości jednego
przedmiotu na inny

A jest jak B, lub A to B, np.
Kasia jest jak mimoza.
Jan to baran.

W warstwie dosłownej oba te zdania są
fałszywe, ale w j. figuratywnym mają
zastąpić zdania, które osoba je
wypowiadająca uważa za prawdziwe:
Jan jest głupi, a Kasia bardzo delikatna.

Mamy tu do czynienia z procesem
zastępowania jednego określenia A
innym określeniem B lub porównywania
ich pod jakimś względem C (McCabe,
1998/2005)

A nosi nazwę tematu lub podmiotu
(topic, target), a B nośnika (vehicle).
Natomiast C podstawę lub podłoże
(ground) tego porównania

Metafora zostaje zrozumiana, jeśli
związek między podmiotem, a nośnikiem
zostanie odkryty, a możliwe jest to tylko
wtedy, gdy uchwycimy istotę podłoża
Istnieje wiele teorii wyjaśniających różne
problemy związane z opisem tworzenia i
rozumienia metafor, m.in.

teorie porównawcze

teorie interakcyjne

Kategorialna wersja teorii interakcyjnych
(Glucksberg i Keysar, 1990, End, 1986)

Teorie porównawcze wywodzą się od samego
Arystotelesa.

Słowo użyte niedosłownie zastępuje słowo,
którym można by opisywaną osobę czy
przedmiot określić dosłownie.

np. Piotr jest chytry. Lis jest chytry, a więc: Piotr
to lis.

Na metaforę składają się wspólne cechy czy
atrybuty porównywanych istot lub przedmiotów.

Oczywiście, porównania takie mogą być
dokonywane między różnymi dziedzinami
(domenami): w obrębie istot żywych czy
przedmiotów martwych, jak też między nimi
W kategorialnej wersji teorii
interakcyjnych chodzi o to, że jedynie cechy
kategorialne nośnika, a nie podmiotu są
brane pod uwagę, po prostu przenosimy nań
owe cechy nośnika.
Moja praca to więzienie  oznacza, że
charakterystyczne cechy więzienia:
 nieprzyjemne i przymusowe zostają
przeniesione na pracę.
Zastrzeżenie budzi tu fakt, że jeśli tych cech
kategorialnych jest dużo, to zrozumienie
metafory może zabierać zbyt wiele czasu,
choć zwykle proces te jest bardzo szybki
W świetle przedstawionych powyżej propozycji
wyjaśniania mechanizmu rozumowania metafor
pozostaje nadal nierozwiązana pewna kwestia.
Zaproponowane teorie zakładają, że człowiek najpierw
próbuje odczytać metaforę dosłownie, a jeśli to się nie
udaje, to wtedy zaczyna doszukiwać się znaczeń
metaforycznych. Jednakże, czas przetwarzania metafor
nie różni się od czasu przetwarzania wyrażeń
metaforycznych.
George Lakoff i Mark Johnson uświadomili nam, że
metafory są wszędzie, posługujemy się nimi na
każdym kroku.
Metafory MARTWE a Metafory TWÓRCZE
Duża część metafor ma swoje z
ródło w projekcji
naszej cielesności na świat fizyczny. Stąd wynikają
określenia: noga stołu, głowa kolumny, ucho dzbana
czy rączka patelni.
Są to tzw. METAFORY MARTWE stojące w
opozycji do METAFOR TWÓRCZYCH,
stosowanych np. w poezji, których zrozumienie
wymaga pewnego wysiłku.
METONIMIA
Metonimie opierają się na zasadzie:
opuszczenia jednego członu z wyrażenia
dwuczłonowego.
np.  dzieło Sienkiewicza -  Czytam dzieło
Sienkiewicza jest zastępowane skrótem -  Czytam
Sienkiewicza
lub pars pro toto: zapraszam kogoś  pod mój dach
- dach jako część domu, zastępuje jego pojęcie.
Rola metafor w naszym życiu
wzbogacanie języka, poszerzanie środków
komunikacji
poezja - wyrażanie uczuć i emocji trudnych do
uchwycenia i opisania
nauka -  spór to wojna - metafora uwarunkowana
kulturowo, która zakłada, że każda dyskusja ma
zwycięzców i zwyciężonych, że poszczególne
argumenty są jak pociski, które są bardziej lub mniej
celne. Jakby to było, gdyby dominującą metaforą w
naszej kulturze była:  spór to współpraca ?
Czasem jednak wpływ metafory w obrębie danej
dziedziny może przyczynić się do jej bujnego rozwoju,
ale może powodować także skostnienie poglądów i
teorii. Nauka nie postępuje naprzód, bo trzyma się
jednego wzorca
metafora atomu jako małego systemu planetarnego
miała przyczynić się do rozwoju na polu fizyki, ale
utrudniała jednocześnie uznanie falowej natury cząstek
elementarnych.
 umysł to komputer - metafora przyczyniła się do
rozwoju kognitywistyki i powstania wielu modeli
przetwarzania informacji przez umysł
 życie jest narracją - ze względu na popularność
badań nad neuronami lustrzanymi.
Bibliografia:
Język jako przedmiot badań psychologicznych.
Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka,
pod. red. Kurcz Ida, Warszawa 2011.
Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym
życiu, Warszawa 1988.