9576709665

RYSZARD ORŁOWSKI

Polacy w

I odbiorcy nssmswfcięnan — posłużył* mą w dość dutym rakream polonijną pmą poWk, (.Wiana Po—d“ l m.)    i

I W wtiwnui z doić drażbwYm w otam^b latach, i to ui tylko * RFN, probkiuan robotników-obcokrajowców aa lorka przedstawia stopniowe wrasiamc .Polaków zi Zagłębia Ruhry" w XIX I XX wieku w zastana atmłtury społeczne | kulturowa (t

ilę~wi4śbiłl l~d. którzy Z—ąj s oo*a (występu* ta pewna trudność z przetłumaczeniem aa język pokki rwięztych pojęć nwnsecŁsch JEtabberte" i i ,!»*). Przy tym autorka podkreśla różnicę warunków, w jatach tyk OPW—ł

Republice Federalna. Nieporównywalny jaat przede

hr*> _ _ _ _ _ _ I

i prtyaorało wprawdzie pewne rezultaty, nłewapółmśarne Jednak do

I było natomiast mowy o rzeczywistych dobrowolnych bodźcach ietecraonnych w| rozumieniu te*o słowa. Z kolo obecna pobtyka paóMwa zmierza do I poaojow«| mtcgiaqi (zwfaaaoB w dziedzinie adukacyjoo-kułturowcj). ale i tu opiekuńcze Ir odki państwa aie przynoszą pojadanych wyników. Główną tego przyczynę widzi | autorka we wrogiej postawie wobne obcokrajowców duże* aęta spofcrmśnwa tackoó otomeuuadjcMo. me akcept mące] odrębności cuuczoq. rcftjntnci i kulturowej Turków I Greków, Jugoełowtao I przybyszów z krajów arabekicb. Pi

dommiąjąeym jaat gettowość I mofącycb znaleźć kontaktu z wrócim otoczeniem

trupę etnaczną w Zagłębiu Ruhry w XIX i ^wn i połowie XX wieku były wspólne mimo aruęopunowych róśnk wzorca kulturowe ¹    a także wipółna z robotaakami asasecarmi wałka o prawa ekonomiczne i

i polityczne. Tych elementów tatcpującycb dziś na ogól brak Autorka podkreśla ponad lc I bardzo islotay ^<~*~***-^v ~    Polaków w Zagłębiu Ruhry trwała numo Klawck

naoaków pofatycpsych (a moza właśnie dlatego? — J. M.) cała _ _ _

Tak wynika z lego wywodu, knąźka me ogranicza nę do tuctoryczacno orzndita loaów mektórych gmin połakidt (rozdział 2) ł macrenia UJ    wwojuj

| przemysłu. a zwłaszcza górnictwa w Zagłębiu Ruhry Jest faktem wielokrotnie dowiedzionym. I antorka powołuje nę na U dane, tc bez .wschodniej" ułj robocze] Ickipanąa prano* yilowa Niemiec w ko—u XIX wieku byłaby mc do pomviknia Tc

|    .md goapoiarezy* lat saaśódbcsźatuch był możliwy w dużej mlcrtc

dzięki napływowi tak robotników<udroncmców. Stąd tet problemy ich Integracji ijeszcze włażenie doceniona Z dniguj strony knąika V. M. Stefański w

. lagrach

w paóttwnch caacdksta I zawiera pewne wikarówki opary aJ

Partowi IW4. ■ ua

POLACY W WILHELMSBURGU    ^— j

Receozowana znana ukazała nę w ramach wydawnictw Ośrodka Badawczego , Europy środków o-Wachodnicj na Uoiwerzytecie Dorlmundzklm Jeat to rozprawa I doktorska obroniona oa Uniwersytecie w Hamburgu w 1981 r. Po wita nu kargśkt od momentu gromadzenia materiałów źródłowych ai po złożenie jej do druku, towarzyaząl | |prof dr O. Moltmano. autor miereaującego wstępu

Podstawa materiałowa pracy jeii bogata. Autorka wykorzystała zasoby Paśilwowcgo I I Archiwum w Hamburgu Dołnoaakaoótksego Archiwum Głównego w Hanowery, Archiwum Bukupatwa Hildeahesm oraz zbiory dokumentów Kalobduch Omni Kośdei- i inych. św Bonifacego (Wtlhdmsburg) oraz Iw Pawła (Bilbtcdl) Sięgnęła do publikacji I I urzędowych, lokalnych ksiąg adresowych oraz gazet i dzienników. Skorzystała również z wywiadów 7 oaób polak tego pochodzenia Autorka potwierdza jednostronność dostęp | |nych źródeł, przedstawiających nusmerki punkt widzenia Uskarża mą na ruedoaUlek dokumentów strooy polskiej Bibliografia opracowania zawiera 72 pozycje, wśród nich I I tylko 3 autorów potskrnh.

Przedmiotem pracy — łoay potakrh emigrantów w Wilhełmsbwrgu koło Hamburga w i i okraw Rzeszy Nsemaacknj ■ Republiki Womarskiq, mnsq więcej w latach 1870-1923 I ' Knąźka składa aęz9 rozdziałów, których treść obejmuje: genezę i zakres wychodźstwa , polskiego do Wilhdmshwrga w ramach ruchów migracyjnych wewnątrz Rzeszy Niemoc- | | k—. struklurę demograficzną emigrantów, ich sytuację osadniczą i warunki mieszkaniowe. pracę polskich robotników w przemyśle Wilhclatburgs. rolę kołooks katolickiego I jako .polsko gminy", charakter I zasięg działalności polskich stowarzyszeń, aktywność społeczno-poiityczną, postęptąący proca integracji i asymilacji osadników polskich. Pracę | I zamyka aneks zawaaąjący interes igące dane o polskich emigrantach i ich stowarzyszę- ¹

' mach w Hamburgu z lal 1880-1928.    ,

I Wychodźcy polscy przywędrowali do Wilhdmsburfa w rraśsc gorączki emigracyjnej. | I która objęła cale terytorium Rzazy Niemieckiej przed 1890 r W okresie tym wwłu Niemców wyjeżdżało do Ameryki w nad nas podnwascoia standardu życiowego Znaczący | był również wewnętrzny ruch migracyjny w obrębie państw niemieckich już od 1860 r..

który nabrał rozpędu w okresie Intensywnego uprzemysłowienia Zagłębia Ruhry i I I Westfalii Wychodźstwo ogarnęło wówczas przede wszystkim wscbodme prownnoc Prus (w tym zwłaszcza Pomorze i Poznańskie) oraz Górny Śląsk Masowe wędrówki Polaków , i za ad główny obrały emigrację zamorską do Stanów Zjednoczonych, drogą wiodącą przez I I Hamburg Ze względu jednak na poważać kocz ty I ryzyko spora część emigrantów ossedlala się w północno-zachodnich terenach Niemiec. O rozmiarach wychodźstwa | | Polaków ze wspomnianych terytoriów łwmdczą liczby W latach II7M9I4 dotyczyło to I 200 000 oaób. z czego do USA wyjechało 430 ty*., pozostało zaź w pótnoooo-zachodnich I I obszarach Rzeszy Niemieckiej 730 tys Wlałam wsady powitały tam duże skupiska emigrantów połskeh. które pond I wojną twistową o Marzan o na 420430 tys w Zagłębiu i i Ruhry, 15-21 ty* na obszarze Hamburga, okolę 8 tys. w Bremę i okobcach    I

I Autorka mc wyjalma Mibcj co zadecydowało o wyborze Wilhelm bu rgs jako miejsca oatadlsma mą polskich wychodźców Można aę domyślać, że magnesem prryesągającym | | było bliskie sąsiedztwo dużego miasta i portu Hamburga, dogodne połączenia komunikacyjne oraz błyskotliwy awans wyspy Wilhrimsburg bowiem był małą gminą, leżącą na I I wyspie obła nr] odnogami Laby. której ludność do końca XIX w. utrzymywała — z rolnictwa i rybołówstwa Wielki przemysł wkroczył tam dopiero w 1889 r. w postaci i dużych zakładów sukienniczych .Hamburga WoDkimmera AO". które przez długi określ

I były największym przedsiębiorstwem wyspy

Z czasem rozwinął się lam przemysł okrętowy i chemiczny. Wilhcłmsburg był ważnym| | węzłem kolejowym, który obsługiwało około 2300 kojarzy Liczba mieszkańców Wilhclmsburga stale /osła. w 1886 wynosiła 13.5 tys.. a w 1923 już pooad 32 tya W 19231 I r Wilhelm*burg podniesiono do rang miasta a w dwa lata później został wchłonięty przez

Hamburg jako HamMugWilhełmaburg-Noad.    i

| Pierwsi wychodźcy polscy dotarli do Wilhdmsburga w IS68 r. Byb to głównie Polacy zl ' Poznańskiego i Górnego śląska posiadający obywatelstwo pruskie, zderzak ssę także emigranci z Galicji, mimo łź obowiązywał zakaz zatrudniania cudzoziemców    |

I Okazuje się, ża połsey przybysze pochodzili z różnych mteęscowośa i przyjechali do

177