DSC05057

c ZAGADNIENI \ SZCZEUÓtOW F

W dcd> kacji i Przedmowie Rej nie ukrywał, że po_cu którą się posłużył, ma na celu przekazanie ważnych tn?^. * ^forTłlA wszystkim moralne pouczenie. Nic ufał jednak czytelnik****** wierzył, by ten zdołał sam zrozumieć abstrakcje, dlatego *°^W|* ^nic cic co rusz spotykamy prawidłowe wyjaśnienie alegorii. Ro/^³' utw ór na historię i jej objaśnienie moralne. Ponieważ celem 'r'⁰ jest pouczenie, dlatego poemat można określić mianem dydakt\ no-alegorycznego.

Bohaterem Wizerunku jest bezimienny Młodzieniec, który _w dmje ..po krainach zwątpień i doświadczeń"⁷⁵. Powody charakterystycznego dla Okszyca konstruowania postaci modelowej Każdego — wyraźnie zostały wyłożone w Przedmowie:

A lak pod figurą tego to młodzieńca każdy sic z nas tak tułać a tak sic pytać powinien o powinności swojej cnotliwej, aby nic żył jako ine nieme żwirze, i nie tracił sobie mamie wezwania i błogosławieństwa swego Atu będziesz miał t>lko kstałt a wizerunk do tego. a potym sie prawego gruntu z tych początków po woli dopytywaj.

Motyw drogi był popularny w egzemplach, hagiografii, średniowiecznej epice alegorycznej i zbiorach w rodzaju Historii rz\mskich. Rej miał również wielkich poprzedników: Homera, Wergiliusza i Dantego, zw łaszcza Odyseja i Eneida od daw na były interpretow ane w duchu alegorycznej walki i wędrówki ^Tg. Motywu drogi nie znał więc pisarz wyłącznie dzięki dziełu Palingeniusza. Alegoryczna struktura poematu, zarówno przeróbki, jak i pierwowzoru. w ogóle wyrasta ze średniowiecznej recepcji antyku'⁰. Rejowi jednak nie chodziło o konstruowanie związków międz\ pojęciem a obrazem, lecz o zilustrowanie w sposób przystępny tez abstrakcyjnych. Z tego powodu Wizerunk mocniej niż oryginał

n

"N

A K^cu^k,ri^IC* ^Rej, Lublin 1922, s. 91.

wieku poczciwego^ MiLu^Reja [wl Ł'"**    ‘

rencja teonetycznoliieracka w l itJ. ' ^Tradycja / nowoczesność: konie-1971. s. 18. '    " ^H Ustr°mu, red. J. Trzynadlowski. Wrocław

^w Ibidem, s. 11.

. ,_cst romansową fikcją, autor chrysuanizuje to wszystko, ^naSy ł łó mu się pogańskie. usuwa wątpliwości. które zasiewał ^C° "'V^l*nius/ mp. odnośnie do nieśmiertelności duszy, istnienia palmet ^ ingerencji Opatrzności w sprawy ludzkie czy samo-'\nwuako formy wyzwolenia z udręki życia). Inaczej mówiąc, huczne dzieło Włocha pod piórem Reja zostało przerobione ^SCutw\sr o Młodzieńcu, który wędnije w poszukiwaniu prawdy.

^S Proca Młodzieńca jest podróżą, która kończy się w punkcie wyjścia Bohater zatacza więc koło, przemieszczając się w przestrzeni ziemskiej i pozaziemskiej: Solon jest jego przewodnikiem no piekle, Arystoteles oprowadza go po przedsionku nieba, co pozwala uporządkować pisarzowi przedstawiony system etyczny Dr₀g_a Młodzieńca nie jest łatw a, a jego wybory unaocznia topografia poematu. Decyduje więc, czy pójść drogą rozkoszy, która jest szeroka, czy trudną ścieżką cnoty; wspina się na góry, schodzi w doliny, mija piękne zamki, wstępuje do położonych na uboczu domków, zwiedza ogrody, zagląda do piekła, wreszcie wspina się do nieba. Kręta trasa i strome góry nawiązują tu do uniwersalnej symboliki przestrzeni tradycyjnych toposów miejsc pięknych i odrażający ch (locits amoenus i loeus horridus). W ędrówkę bohatera można by więc nazwać podróżą edukacyjną i inicjacją w dojrzałość^Sl.

Nauczanie rozpoczyna lpokratcs wykładem o cnocie, następnie bohater, pouczony przez Diogenesa, czym jest rozum i umiarkowanie, zbacza / właściwej drogi, ulegając mowie F.pikura nakłaniającego go do „doczesnych rozkoszy”. Anaksagoras i Sokrates przedstaw iają Młodzieńcowi urok gospodarowania i życia rodzinnego, Teofrast opowiada o stanach ludzkich i o wolności, Solinus o prawdziwym szlachectwie, Platon kieruje jego myśli ku sprawom Boga i duszy oraz sprawiedliwości (a raczej niesprawiedliwości) ziemskiej, Zoroaster prawi mu o fatum i „przeżrzeniu Pańskim", _n. ° Szerzej: A. Wieczorkiewicz, Wędrowcy fikcyjnych światów. ; lefgrzym, rycerz i wńlczęai, Gdańsk 1996. s. 59, referuję częściowo ustalenia badaczki.