9580798318

Walka, jaką prowadził w moralitecie bohater, dokonywała się nie tylko na planie realistycznym. Pomimo pozostawionej bohaterowi wolności wyboru, na planie alegorycznym rozgrywała się walka między siłami dobra i zła, które prowadziły spór o ludzką duszę. Siły te najczęściej przybierały kształt postaci alegorycznych, dyskutujących na temat kwestii moralnych. To pod wpływem ich sporu bohater był wystawiany na próbę i ulegał pokusom, przedkładał wartości materialne, światowe ponad życie cnotliwe wiodące do osiągnięcia zbawienia i życia wiecznego. Prowadzona przez alegoryczne postacie psychomachia⁷ - walka o duszę bohatera, wprowadzała do sztuki przewagę dyskursu, dialogu nad akcją.

Konsekwencją włączenia w działalność bohatera upersonifikowanych sił dobra i zła było z kolei pojawienie się na scenie postaci fantastycznych, połączenie świata realnego z nadprzyrodzonym. Inną związaną z tymi personifikacjami konsekwencją było konstruowanie postaci jednoznacznie nacechowanych moralnie, co wprowadzało do moralitetu schemat czarno-biały, związany z tendencyjną jednostronnością przy podziale racji na aprobowane i odrzucane. Ostro zarysowanemu przeciwstawieniu dobra i zła odpowiada w moralitecie opozycja powagi i komizmu. Komizm najczęściej pojawia się wraz z postaciami diabłów i stanowi element wprowadzający odprężenie po scenach o dużym ładunku emocjonalnym. Akcja moralitetu działa się na ziemi, która rozumiana była jako część chrześcijańskiego kosmosu, miejsce położone między niebem a piekłem. Chociaż wydarzenia rozgrywały się w czasie bliżej nieokreślonym, to jednak realia współczesnego autorom życia umiejscawiały ją we współczesnej twórcom epoce.

Które z wymienionych elementów formy misteriów i moralitetów wykorzystuje Mickiewicz w swoim dramacie?

W III części Dziadów wprowadzeniem w specyficzną strukturę dramatu jest Prolog. Już w Prologu następuje kilka istotnych elementów, które wskazują na analogie pomiędzy dramatem Mickiewicza a formami dramatu średniowiecznego. To w nim, właśnie, pojawia się, podobnie jak w moralitecie, bohater reprezentujący los całego polskiego narodu - Konrad. Następu-je tu też od razu ostre przeciwstawienie dobra i zla, przy czym przeciwstawienie to nie odnosi się jedynie do wartości moralnych, lecz obejmuje / • •

również podział polityczny na patriotów oraz osoby współpracujące z zaborcami i samych zaborców, których głównym przedstawicielem jest senator Nowosilcow. Podział ten odpowiadać będzie rozgraniczeniu racji na aprobowane

Ibidem, s.486.

41