IMG#70

Wartościowanie Lukdcsa opiera się nie tylko na filozofii, ale i na analizie tekstów.

Zasługą badacza jest stworzenie socjologii form literackich jako dziedziny badającej powiązania i napięcia między rozwojem społecznym a rozwojem struktur artystycznych. Nawet jeżeli w żaden sposób nie możemy się zgodzić na Lukócsowskie oceny i klasyfikacje, godne. uwagi i szacunku jest to, że sformułowane zostały one na podstawie bliskich nam zjawisk literackich. Ani Plechanow, ani Thomson, ani Hauser nie pobudzają już dzisiaj do dyskusji. Prace Lukdcsa prowokują ją nieustannie²⁹. W tym sensie żyje on ciągle we współczesnej] świadomości humanistycznej i we współczesnym literaturoznawstwie. ] A podstawowa teza uczonego o homologii między świadomością 1 społeczną a rozwojem form artystycznych oczekuje ciągle na przefor- j mułowa nie i rozwinięcie.

²⁹ Świadczy o tym antologia Lama i Owczarka, Marksizm i literaturoznawstwo współczesne, gdzie przedstawiono szereg znakomitych artykułów dotyczących marksistowskiej metodologii badań literackich, które jednak rzadko kiedy łączą teorię z praktyką, a ponadto — co najbardziej paradoksalne — prawie nie wykraczają poza granice materiałowe znane klasykom. Obok Marksa, Engelsa, Lenina, najbardziej cytowanym autorem jest Lukńcs. La gloire posthume...

Formalizm rosyjski

Przeżycie artystyczne to przeżycie formy.

Szkiowsld

W roku 1921 miody reprezentant „metody formalnej" Roman Jakobson napisał:

Pnedmiotem nauki o literaturze nie jest literatura, lecz literackość, to jest to, co czyni dany utwór dziełem literackim. Tymczasem historycy literatury na ogól zachowywali się dotychczas jak policja, która chcąc aresztować określoną osobę, na wszelki wypadek zagarnia wszystkich i wszystko, co znalazło się w mieszkaniu, a także przypadkowych prcechodniów z ulicy, Podobnie historycy literatury korzystali ze wszystkiego, co wpadło im pod rękę — a więc obyczajów, psychologii, polityki, filozofii. Zamiast nauki o literaturze powstawał w ten sposób konglomerat domorosłych dyscyplin. Zapominano jak gdyby o tym, że powstające w ten sposób artykuły ciążą ku określonym dziedzinom nauki—w stronę historii filozofii, historii kultury, psychologii itd., które to dyscypliny nogą, rzecz jasna, korzystać z pomników literatury, traktując je jak drugorzędne, zdefektowane dokumenty'.

Zerwanie z historią literatury oznaczało powstanie nowej dyscypliny: była nią teoria literatury. Nauka, która ma się zajmować „literac-kością", rezygnuje z badań historycznych, proponuje dociekania systematyczne nad ogólnymi mechanizmami, które sprawiają, że dana wypowiedź staje się dziełem sztuki. Określając w ten sposób zakres badania, nowa nauka wyodrębnia się z dobrze znanej poetyki. Ta ostatnia zajmowała się budową utworów, teoria literatury przedstawia się jako teoria wszelkiej sztuki literackiej. W swym rewolucyjnym ekspansjonizmie chciałaby wyeliminować wszystkie inne sposoby mówienia: jedynym przedmiotem nauki o literaturze ma być

¹ R. Jakobson, Nowiejszaja russkaja poezija, 1921, przekład francuski w: R. tokobwn, Huit questions de pośtigue, Paris 1977, s. 16.

TU PROSIMY SKLEIĆI - TU PROSIMY SKLEIĆ! - TU PROSIMY SKLEIĆ! • TU PROSIMY SKLEIĆ! - TU PROSIMY SKLEIĆ) • TU PROSIMY SKLEIĆ)

231