IMG51

56    IV. Formy pracy wychowawcami

Kontrola i ocena prac domowych może odbywać się nie tylko przez nauczyciela, ale również przez uczniów, nawet tych słabo uczących się.

Ad ,3. Organizowanie pomocy koleżeńskiej w nauce. < Często uczniowie sial licj uczący się nie mogą samodzielnie odrobić prac domowych czy też przyswoić sobie pewnej ilości informacji. W takiej sytuacji nauczyciel niejednokrotnie odwołuje się do innych uczniów, zwykle tych, którzy nie mają trudności z nauką. Pomoc uczniom słabiej uczącym się przynosi często nie tylko efekty wyrażające się w uzyskiwaniu bardziej pozytywnych ocen, ale również wyzwala takie nastawienia, jak akceptacja, tolerancją czy Cierpliwość^    - - •    ,

Ad 4. Bezppśrednie, wspomaganie uęznia przez nauczyciela.' Polega to na koncentrowaniu uwagi nauczyciela na zachowaniu ucznia, który sprawia zwykle pewne trudności. Często taki uczeń nie może skupić swojej uwagi na tym, co istotne dla danej lekcji. Pomoc nauczyciela polega wówczas na dyskretnym wspomaganiu ucznia, np. poprzez spoglądanie na niego, delikatny dotyk, zbliżanie się do jego ławki. Te zabiegi mają na celu uświadomienie uczniom, że nauczyciel troszczy się o nich, chce im pomóc.

Wzmacnianie pozytywne i negatywne

Wzmacnianie pozytywne zmierza do utrwalenia u wychowanków pożądanych zachowań za pomocą pochwał i nagród, zaś wzmacnianie negatywne — do unikania zachowali niepożądanych w wyniku nieprzyjemnych reakcji ze strony nauczycieli.

Wśród metod wzmacniania pozytywnego, wyróżnia się m.in.: 1) technikę bezpośredniej gratyfikacji, 2) technikę zawierania kontraktu oraz 3) technikę sukcesywnej gratyfikacji (M. Łobocki 1992, s. 113).

Ad 1. Technika bezpośredniej gratyfikacji,polega na sygnalizowaniu wychowankowi zadowolenia lub udzielaniu pochwały wyrażającej aprobatę dla jego zachowań lub postępów w nauce. Wzmocnienia mogą przybierać czasami postać nagród lub pewnych przywilejów.

Ad 2. Technika zawierania kontraktu to ustalenie wspólnej umowy między nauczycielem a uczniem, bądź też rodzicami a dzieckiem. Umowa zawiera zwykle pewne zobowiązania obu stron, np. pozytywna zmiana zachowania wychowanka wiąże się z pewną gratyfikacją wychowawcy, otrzymywaną przez wychowanka po spełnieniu warunków kontraktu.

Ad 3. Technika aukceaywncj gratyfikacji, zwana systemem ekonomii żetonów lub systemem żetonowym. Wzmacnianie określonych (pozytywnych) zachowań następuje za pomocą punktów lub żetonów (M. Lobocki 1992,

s. 115), a później po spełnieniu przez wychowanka określonych zobowiązań można przyznać nagrody funkcyjne lub materialne.

Wśród metod wzmacniania negatywnego wymienia się: 1) techniki szybkiej interwencji, 2).słownego napomnienia oraz 3) technikę chwilowej izolacji.

Ad 1) Technika szybkiej interwencji .to natychmiastowe reagowanie wychowawcy na niewłaściwe zachowanie wychowanków, np. w sytuacji unie moźliwiającej prowadzenie lekcji, zajęć.

Ad 2)^Te<^hn,ika slęwnepo napomnienia polega na dyskretnym i w miarę serdecznym zwracaniu uczniowi uwagi na jego niestosowne zachowanie. W ten sposób apeluje się do jego ambicji i nie uwłacza jego godności osobistej.

Ad 3) Technika chwilowej izolacji to krótkotrwałe wyłączenie dziecka z zajęć lub wyeliminowanie go z prac czy zabaw grupowych. Występuje zwykle wtedy, gdy zachowanie ucznia uniemożliwia pracę innym.

C. Formy ignorowania niepożądanych zachowań uczniów

Czasami uczniowie poprzez swoje niewłaściwe zachowania chcą zwrócić uwagę wychowawcy lub też sprowokować go do działania. Jeżeli takie zachowania uczniów pojawiają się sporadycznie, nauczyciel zwykle reaguje na nie. Kiedy nauczyciel zauważy, że pewne niepożądane zachowania uczniów powtarzają się, może je ignorować, tzn. nie zwracać na nieszczególnej uwagi, nie komentować, odwracać od nich uwagę innych uczniów.

Ignorowanie zachowań niepożądanych przez nauczyciela wywołuje zwykle reakcję ucznia — przestaje on zwracać na siebie uwagę.

PYTANIA I ĆWICZENIA

1.    Na przykładzie dowolnie wybranej lekcji lub zajęć pozalekcyjnych zaobserwuj, jakie formy wychowania zostały zastosowane pi zez nauczyciela.

2.    Podaj przykłady sytuacji wychowawczy cli, podczas których wyślą piło wzmacnianie pozytywne ł negatywne.

3.    Jesteś wychowawcą ucznia klasy VII, który często bije dzieci z klas niższych. Zaproponuj formy wychowania, które może wykorzystać nauczyciel.

4.    Przeprowadź socjodramę w sytuacji, gdy większość grupy nie toleruje zachowania jednego ucznia.