68827 IMG48 (2)

60 IV. Formy pracy wychowawczej

Z. Zaborowski (1985) wyjaśnia mechanizm treningu interpersonalnego za pomocą^eprii równowagi interpersonalnej. Jest to teoria wieloczynni- } kowft, przyjmująca, że w.slosunkach międzyludzkich ważną rolę odgrywają: osobowość jednostek, rolę i pozycje społeczne, sfera emocjonalno-uczuciowa, sposób spostrzegania osobpwości, rola emocji i. uczuć oraz zachowania swoje i innych. Dotyczy tę szczególnie kategoriiidominacjarsubmiśja i życzliwość- v -wrogość. Równowaga między partnerami powinna występować na trzech ; poziomach:

—    zachowania — wzajemne świadczenie sobie usług i dostarczenie •' informacji;

—    uczuć i ich percepcji — relacje uczuciowe między partnerami;

—    osobowości i pozycji społecznej — zbliżenie postaw, potrzeb i wyrównanie pozycji.

Z. Zaborowski wyodrębnia łtrijy^ typy równowagi, interpersonalnej, ze względu na czynniki wysuwające się na plan pierwszy w konkretnych sy- •' tuacj&ch społecznych:

r-? pierwszy typ polega na regulowaniu zachowania za pomocą norm społecznych hamujących zbytnie zbliżenie partnerów;

—    drugi typ charakterystyczny dla relacji przełożony-podwładny związany jest z rolami partnerów, ich potrzebami i wykonywanymi zadaniami;

—    trzeci typ równowagi właściwy jest dla stosunków partnerskich

i podmiotowych, a równowaga opiera się na aktywacji czynników osobo- i wościowych i emocjonalno-uczuciowych.

lYening interpersonalny to trening grupowy, w którym ważną rolę od- . grywają czynniki i procesy grupowe. Trening grupowy stwarza korzystne dla kreowania zmian zachowania, warunki odreagowania emocjonalnego i wsparcia. Dostarcza cennych informacji zwrotnych, sprzyjających lepszemu zrozumieniu siebie, otwarciu na nowe doświadczenia i redukcję mechanizmów ■ obronnych osobowości.

’2. Formy oddziaływań niewerbalnych *

Formy oddziaływań niewerbalnych zwane są również .formami .oddziały* wań z zastosowaniem ekspresji niewerbalnej lub niesłpwnęj. Wykorzystuje się w nich. psychoterapeutyczne i wychowawcze wpływy aktywności ruchom wej, rekreacyjnej i artystycznej '(M. Łobocki 1990, s. 94). Można wśród nich wyodrębnić: improwizowaną dramatyzację, trening relaksacyjny, swobodna ekspresję plastyczną, muzykotęrapię, zabawę w teatr..

Improwizowana dramatyzacja

■Improwizowana dramatyzacja to wykorzystanie elementów sztuki ta-•' i _c latralnej w sposób umożliwiający rekonstrukcję wiasnej sytuacji zycipwąj f i obrazu samegosiebie. Zwracał na to szczególnie uwagę J. L. Moreno— ■ ; twórca psy chód ramy i socjodramy. Do psychodramy Moreno zalicza wszelkie zabiegi tzw. strategii wychowawczej, posługującej się spontaniczną drama-tyzacją. Podział na psychodramy i socjodramy zależy od tego, komu trzeba J pomóc. Psychpdrama związana jest z analizowaniem zachowania jednostki,

Fajej ęel to poznanie siebie i lepsze zrozumienie swoich reakcji (por. E. Roine I ’ i994)V Wisócjo^rąmję organizacja przebiegu akcji jest nastawioną nie na I jednostkę, lecz na grupę, a jej cel to wywieranie wpływu na życie zbiorowe całej grupy (por. C. ćzapów 1969; M. Łobocki 1990). W praktyce wychowawczej wykorzystuje się raczej socjodramy aniżeli psychodramy. Stosując socjodramy, zmierzamy do usunięcia zaburzeń w strukturze grupy, jej organizacji czy dynamice. Techniki dramatyczne ukazują autentyczne wydarzenia z życia klasy czy grupy, konflikty, kontakty i interakcje uczniów. Nie wymaga to wcześniejszego przygotowania, a jedynie wczucia się uczniów w zdarzenia i sytuacje oraz twórczego podejścia podczas ich odgrywania.

Socjodrarna umożliwia poznanie panujących w danej grupie stosunków społecznych. Należą do nich m.in. stosunki interpersonalne uczniów, niedostępne bezpośredniej obserwacji nauczyciela. Ujawnienie tych stosunków stanowi podstawę poznania ogólnej struktury klasy szkolnej czy grupy wychowawczej. Socjodrarna ukazuje nie tylko wydarzenia i sytuacje, ale również sposoby rozumienia przez uczniów tych zdarzeń. Istotnym jej celem jest możliwość wywierania bezpośredniego wpływu wychowawczego. Funkcję wychowawczych oddziaływali spełnia spontaniczne i twórcze zachowanie się psób uczestniczących w socjodramie. Odegranie ról opiera się wyłącznie na odpowiednim wczuciu się w sytuację, która ma być odegrana. Owa spontaniczność nie może cechować tylko zachowania uczniów, ale powinna stać się również ważną zasadą działania nauczycieli. Zadaniem nauczycieli jest więc twórcze ukierunkowanie przebiegu socjodramy, umiejętne wykorzystanie inicjatywy uczniów, wytworzenie atmosfery bezpieczeństwa i zaufania.

Techniki socjodramatyczne mogą przebiegać według nas tępiejących etapów (por. M. Łobocki 1990, s. 97):

1)    ustalenie i omówienie problemu;

2)    spontaniczne udramatyzowanie sytuacji;

3)    ustosunkowanie się do zaimprowizowanej sytuacji lub zdarzenia.

Przy ustalaniu problemu, który ma być przedmiotem socjodramy, należy

zwracać uwagę, by był to problem ważny dla całej niemal klasy, nie zaś tylko