9621686757

Spółgłoski. 27

Uwaga. Spółgłoska [ł] w wymowie, uważanej za najbardziej poprawną, jest ze względu na miejsce wytwarzania spółgłoską przedniojęzykowo-zębową, a ze względu na stopień rozwarcia jamy ustnej spółgłoską półotwartą z otwarciem bocznem; tworzy się więc przez zwarcie przodu języka z gór nenii zębami przy jednoczesnem opuszczeniu się boków języka, wskutek czego po bokach jamy ustnej powstaje dla wydechu wolne przejście. Taka wymowa spotyka się jednak stosunkowo rzadko. W zwykłej wymowie nietylko ludu, lecz i warstw wykształconych [ł] nie ma zwarcia przedniojęzykowo-zębowego, natomiast wargi przybierają położenie okrągłe tak, że [ł] otrzymuje brzmienie krótkiego spółgłoskowego (niezgłoskotwórczego) [u]. Zamiast ładny, ława, głowa z [ł] przedniojęzykowo-zębowem wymawiamy zwykle [uadny], [uava], [guova] z [u] niezgłoskotwórczem. Tern pomieszaniem [ł] z [u] tłumaczą się takie, dość pospolite u ludzi niewykształconych, błędy w pisowni, jak ałłor zamiast autor, miałczeć zamiast miauczeć, bo w wyrazach tych, wprawdzie wbrew zwyczajom pisowni, ale zgodnie z utartą wymową, głoska [u] zostaje niekiedy wyrażana zwykłym swoim znakiem, to jest, literą ł. Tern się też tłumaczą takie oboczności formalne, jak statua, fonet. [statuua] // statule, kakao, fonet. [kakauo]// w kalcale, tworzone na wzór takich, jak skala, fonet. [skaua] // skale, kolo, fonet. [kouo] // w kole.

|    § 20. Jeżeli, włożywszy palec do ust tak, żeby przylegał

do powierzchni języka, będziemy wymawiali kolejno [pa—p'a], i [ba—b'a], [ma—lfia], [va—va] to spostrzeżemy, że przy wymawianiu spółgłosek [p' b' m v] w przeciwieństwie do [p b m v] podnosi się ku górze środek języka. Przy spółgłoskach [p' b'], [m v] narządy mowy wykonywają te same ruchy, które są potrzebne do wymówienia [p b m v], a prócz tego podnosi się ku podniebieniu środek języka; spółgłoski [p' b' lh v] są więc uśredniojęzyko wionę mi [p b m v].

Spółgłoski uśredniojęzykowione mają ton wyższy od odpowiednich nieuśredniojęzykowionych, dają przeto wrażenie słuchowo czegoś pieszczotliwego, dlatego też nazywają się inaczej spółgłoskami m i ę k k i e m i.