9914713829

Teleskopy

SmU i

cień) do 1 x 120 minut (gwiazda przechodzi przez cięciwę pierścienia bez wchodzenia w centralny martwy obszar). Jest to czas wystarczający do przeprowadzenia tylko wybranych rodzajów obserwacji. Teleskop ten będzie wyspecjalizowany w obserwacjach spektroskopowych bardzo słabych obiektów, np. gwiazd w innych galaktykach.

Pierwszy powstał HET, zbudowany w Obserwatorium Mc.Donald s w Teksasie. Jego zadaniem będzie obserwacja obiektów na północnej półkuli nieba. Teleskop ten jest już zupełnie ukończony i trwają pierwsze próbne obserwacje. Drugi teleskop SALT powstanie w RPA na terenie South African Astronomical Observatory i będzie obserwował niebo południowe. Dzięki uproszczonej konstrukcji, taniej sile roboczej w RPA, lokalizacji na terenie pracującego już obserwatorium, a także dzięki wykorzystaniu doświadczeń z budowy HETa, cena tego instrumentu wyniesie około 20 milionów dolarów.

Środowisko polskich astronomów uznało, że jest to okazja do włączenia się naszego kraju w ten projekt, tak aby również polscy naukowcy mieli możliwość obserwowania nieba przy użyciu wielkiego teleskopu. Obecnie pracujące na terenie Polski instrumenty mają średnice 0,6 m. (np. teleskop naszej uczelni na Suhorze), a Uniwersytet Warszawski posiada także 1,3-metrowy teleskop w Chile (w dogodniejszych niż u nas warunkach klimatycznych). Dotychczas Polacy mogli pracować na wielkich teleskopach tylko sporadycznie, np. dzięki współpracy z zagranicznymi astronomami.

Teleskop SALT będzie finansowany przez RPA, Polskę oraz kilka uniwersytetów amerykańskich i niemieckich. Planowany udział naszego kraju w tej inwestycji to 20-25% całości, czyli około 4. milionów dolarów. Część tej sumy to pieniądze przeznaczone przez Rząd Polski na współpracę z RPA (podpisano już odpowiednią umowę), a reszta to składka polskich uniwersytetów: Toruńskiego, Wrocławskiego, Warszawskiego i Jagiellońskiego oraz Centrum Astronomicznego

PAN. Nie wszystkie te pieniądze wywędrują do RPA. Część prac konstrukcyjnych zostanie wykonana w naszym kraju.

Czas obserwacyjny będzie przyznawany poszczególnym współwłaścicielom proporcjonalnie do poniesionych kosztów budowy oraz późniejszej eksploatacji teleskopu. Dzięki odpowiednim umowom możliwa będzie też „odsprzedaż” czasu obserwacyjnego.

W RPA zakończono już badania warunków klimatycznych i wybrano lokalizację teleskopu, którego budowa ruszy lada dzień. Wpisowe do klubu SALT wynosi 100 tys. dolarów (płatne w ciągu pięciu lat). Czy Akademia Pedagogiczna w Krakowie może się włączyć do tego projektu?

Waldemar Ogłoza

Teleskop HET, pierwowzór instrumentu SALT (obecnie w trakcie prób)