psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Marcin Marcinko: Problematyka terroryzmu we współczesnym
prawie międzynarodowym
Autor: Marcin Marcinko
27.05.2004.
Wprowadzenie Atak terrorystyczny na USA z dnia 11 września 2001 roku w
drastyczny sposób pokazał, jak poważnym zagrożeniem dla światowego porządku i
bezpieczeństwa jest zjawisko terroryzmu. Tym samym niezwykle istotne stało się zagadnienie
walki z tym niebezpiecznym i skomplikowanym fenomenem przestępczego świata. Terroryzm
jest bowiem wyjątkową formą działalności przestępczej. Akty terrorystyczne zawierają w sobie
przeważnie jednocześnie elementy działań wojennych, polityki i propagandy. Samo słowo
,,terroryzm'' pochodzi z języka łacińskiego i oznacza w sensie dosłownym strach i grozę, stan
wielkiej obawy i bojaz
ni, trwogę. Są to uczucia, które rodzi stosowanie przemocy (łac. terrere -
przerażać), gwałtu i okrucieństwa. Oczywiście, terroryzm nie jest zjawiskiem nowym. Jego
początki można znalez
ć już w okresie starożytnym. Przykładowo, w latach 66-73 n.e. na
terenach dzisiejszego Izraela działała sekta żydowska tzw. zelotów, walcząca z rzymską
okupacją. Zeloci prowadzili bezlitosną kampanię zabójstw, przeważnie indywidualnych, za
pomocą sica, czyli prymitywnego sztyletu, a ich celem byli rzymscy legioniści lub obywatele
żydowscy, winni - zdaniem członków sekty - zdrady lub apostazy, a często obydwu tych
przewinień. Na okres średniowiecza - a ściślej na lata 1090-1272 - przypada działalność
asasynów, czyli muzułmańskich skrytobójców, walczących z chrześcijańskimi krzyżowcami,
podbijajÄ…cymi tereny obecnej Syrii i Iranu. Za swoiste ,,rzÄ…dy terroru'' (régime de la terreur)
uznaje się dyktaturę jakobinów z lat 1793-1794, wprowadzoną przez nich we Francji po
zwycięstwie Wielkiej Rewolucji. Wiek XIX z kolei to okres działalności różnorodnych
radykalnych ugrupowań nacjonalistycznych, separatystycznych i etnicznych, o konotacjach
rewolucyjnych, próbujących zburzyć porządek ustanowiony przez Kongres Wiedeński w 1815
roku. Jednak aż do XX wieku terroryzm miał przede wszystkim charakter wewnętrzny i rzadko
wykraczał poza granice jednego państwa. Dopiero w XX stuleciu, a dokładniej w jego drugiej
połowie, terroryzm przeistoczył się w poważny i groz
ny problem gnębiący cały świat. W
okresie ,,zimnej wojny'' terroryzm stał się w pewnym sensie elementem wojny ideologicznej,
prowadzonej przede wszystkim przez ZSRR i jego państwa satelickie. Na początku lat
osiemdziesiątych w państwach Europy Zachodniej zaczęto nawet pojmować odizolowane
incydenty terrorystyczne dokonywane przez odrębne grupy rozsiane po całym świecie jako
świadomy sposób destabilizacji Zachodu, stanowiący część globalnego spisku. To właśnie
działalność terrorystyczna takich grup, jak Frakcja Czerwonej Armii, Czerwone Brygady czy
Japońska Czerwona Armia sprawiła, że zjawisko terroryzmu urosło do rangi zagrożenia o
charakterze międzynarodowym. Koniec ,,zimnej wojny'' spowodował jednak, że tzw.
terroryzm lewacki (zwany też ,,czerwonym'' terroryzmem), głównie z braku środków
finansowych dostarczanych przez ideologicznego sojusznika - ZSRR - zmuszony został do
istotnego ograniczenia swej aktywności i niemal całkowicie stracił na znaczeniu, z drugiej
strony ,,depolaryzacja'' świata z całą siłą ujawniła zadawnione konflikty o charakterze
etniczno-religijnym, przejawiające się w destabilizacji poszczególnych regionów, powstaniach
zbrojnych, wojnach domowych i - aktach terrorystycznych. Co więcej, korzenie terroryzmu
etniczno-religijnego sięgają bardzo głęboko, co znacznie utrudnia prowadzenie z nim walki,
należy się też spodziewać, że w przyszłości przesłanki etniczne i religijne będą stały u podstaw
większości ataków terrorystycznych. Poza tym, innowacje w dziedzinie komunikacji globalnej
pozwoliły niektórym grupom terrorystycznym o charakterze lokalnym zaistnieć na forum
światowym i nawiązać współpracę z innymi, podobnymi organizacjami zajmującymi się
omawianym przestępczym procederem. Terroryści z jednego kraju bardzo często mają swe
bazy bÄ…dz
kryjówki na terytorium innego państwa, które poza udzieleniem danej grupie
terrorystycznej schronienia może też wspierać ją materialnie i finansowo. Zdarza się, że
terroryści ukrywają się wśród wspólnot emigrantów lub uchodz
ców. Z braku pomocy
finansowej płynącej ,,z zewnątrz'', niektóre organizacje terrorystyczne same zatroszczyły się o
swe fundusze i zajęły prowadzeniem legalnej działalności gospodarczej bądz
też nielegalnym
handlem narkotykami i bronią. Co więcej, cechą charakterystyczną współczesnego terroryzmu
stała się jego swoista symbioza z ,,klasyczną'' przestępczością zorganizowaną, w wyniku
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
której powoli zanika linia rozgraniczająca obie nielegalne formy działalności, a terroryści i
,,zwykli'' przestępcy podjęli współpracę i udzielają sobie wzajemnie pomocy, nie tylko
finansowej[1]. y
ródła terroryzmu i jego przesłanki mają przeważnie charakter wewnętrzny
bÄ…dz
regionalny, lecz efekty działalności ugrupowań terrorystycznych często przyjmują skalę
międzynarodową. Dlatego od dawna już myślano nad wypracowaniem odpowiednich
konwencji w ramach prawa międzynarodowego, które traktowałyby terroryzm jako
,,przestępstwo przeciw ludzkości'', ścigane solidarnie przez wszystkie państwa (bez względu
na przynależność państwową sprawcy i miejsce popełnionego czynu). Jednak prace nad
umowami międzynarodowymi w tym zakresie napotykały, i nadal napotykają, na przeszkody,
nie pozwalające na opracowanie jednej konwencji całościowo regulującej powyższą
problematykę. Współczesny terroryzm nie jest bowiem zjawiskiem jednolitym, a jego zaplecze
ideologiczne jest niezwykle zróżnicowane. Zasadnicze różnice istnieją m. in. w motywacjach
ideowo - politycznych, światopoglądzie lub religii, założeniach ,,filozofii przemocy'', rozumieniu
samej funkcji przemocy. Odmienności nie brak w koncepcjach organizacyjnych, założeniach
konspiracyjnych, powiązaniach z ,,zapleczem'' ułatwiającym działanie i udzielającym pomocy.
Wreszcie, odmienna jest geneza różnych organizacji i ugrupowań terrorystycznych, różne są
ich powiązania klasowe i środowiskowe, działalność i cele, a w wielu wypadkach - także
tradycje[2]. Niewiele jest terminów opisywanych tak obszernie i jednocześnie tak nielogicznie.
Płynność i nieprecyzyjność pojęć prowadzi do interpretacyjnej dowolności samego zjawiska
terroryzmu, a między innymi do świadomego i celowego rozciągania terminu ,,terroryzm'' na
zjawiska, które z terroryzmem nie mają nic wspólnego. Zdefiniowanie tak różnorodnego i
wieloznacznego zjawiska stanowi więc dla doktryny prawa międzynarodowego ogromne
wyzwanie. Ważna jest również odpowiedz
na pytanie, czy w ogóle możliwe jest opracowanie
jednej, ogólnej i w miarę kompleksowo normującej wszelkie aspekty walki z terroryzmem
konwencji międzynarodowej, uwzględniającej różnorodność form i motywacji działalności
terrorystycznej. Skuteczność walki z badanym zagrożeniem zależy bowiem w dużej mierze od
odpowiedniego sformułowania jego elementów definicyjnych.
Konwencje o charakterze uniwersalnym Problem terroryzmu w prawie
międzynarodowym pojawił się po raz pierwszy w okresie działalności Ligi Narodów. Rada tej
organizacji, po zamachu marsylskim w 1934 roku na króla Jugosławii Aleksandra[3], podjęła
kroki dla opracowania konwencji o zapobieganiu i karaniu terroryzmu. Konwencja ta została
podpisana w Genewie, dnia 16 listopada 1937 roku, przez przedstawicieli 23 państw.
Definiowała ona jako akty terroryzmu przestępstwa skierowane przeciwko państwu innemu niż
to, na którego terytorium zostały one popełnione, i zmierzające do wywołania stanu
zastraszenia (state of terror) u określonych osób, grup lub całego społeczeństwa. Konwencja
zobowiązywała sygnatariuszy do traktowania aktów terroru, a także zmowy do nich,
podżegania i pomocnictwa, jako przestępstw kryminalnych[4]. Było to z pewnością
rozwiązanie słuszne, jednak w praktyce nie znalazło akceptacji, podobnie jak sama definicja
terroryzmu, która budzi szereg zastrzeżeń. Określenie terroryzmu poprzez odwoływanie się do
pojęcia ,,terror'', ,,zastraszenie'' stanowi tautologię. Poza tym należy pamiętać, że określony
czyn niekoniecznie musi być traktowany w systemach prawnych wszystkich państw jako
przestępstwo[5]. Zbyt wąskie jest ponadto określenie państwa i związanego z nim
międzynarodowego elementu aktu terrorystycznego. Dany akt można bowiem uznać za
mający charakter międzynarodowy w dwóch wypadkach: gdy przestępca i ofiara są
obywatelami różnych państw oraz gdy akt został dokonany w całości lub w części w więcej niż
jednym państwie[6]. Równolegle z konwencją o zwalczaniu i karaniu terroryzmu, przyjęta
została konwencja o utworzeniu międzynarodowego sądu karnego. Przewidywała ona dość
interesującą możliwość fakultatywnego przekazywania przez państwa-strony sprawców aktów
terroryzmu międzynarodowego do sądzenia przed trybunałem międzynarodowym zamiast
przed własnymi sądami. Konwencja ta nie weszła jednak w życie z powodu wybuchu II wojny
światowej. Jej los podzieliła zresztą konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu. Choć
została podpisana, nie uzyskała odpowiedniej liczby ratyfikacji i nigdy nie weszła w życie[7].
Kłopoty z opracowaniem ogólnej, kompleksowej konwencji antyterrorystycznej miała też
(i nadal ma) Organizacja Narodów Zjednoczonych. Trudności te ujawniły się z całą siłą na
XXVII sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ, kiedy Sekretarz Generalny Kurt Waldheim wystąpił
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
z wnioskiem o omówienie sprawy zapobiegania szerzącym się w świecie aktom terroru[8].
Wniesiony przez niego punkt porządku dziennego brzmiał: ,,Kroki zmierzające do
zapobiegania aktom terroru i innym formom przemocy, zagrażającym życiu niewinnych ludzi
lub podważającym podstawowe swobody''. Wiele krajów, przede wszystkim arabskich i
afrykańskich, podało jednak w wątpliwość sens podejmowania dyskusji na tak wielkim i
zróżnicowanym forum, obawiając się, aby ewentualna uchwała przeciwko terroryzmowi nie
obróciła się przeciwko ruchom narodowowyzwoleńczym. Na to niebezpieczeństwo zwrócili
również uwagę przedstawiciele delegacji krajów socjalistycznych. Podczas głosowania - 22
września 1972 roku - w Komitecie Generalnym większość delegacji poparła wniosek
Waldheima. W czasie dyskusji uległa jednakże modyfikacji formuła, którą Waldheim nadał
sprawie terroryzmu. Punkt ten otrzymał następujące brzmienie: ,,Środki, jakie należy podjąć
w celu zapobieżenia międzynarodowemu terroryzmowi, który zagraża życiu lub powoduje
śmierć niewinnych ludzi i narusza podstawowe swobody, oraz analiza przyczyn tych form
terroryzmu i aktów przemocy, których podłożem jest nędza, rozczarowanie, smutek i rozpacz,
powodujące, że niektórzy ludzie nie wahają się poświęcać życia swego i innych w celu
doprowadzenia do radykalnych zmian''. Przewodniczący XXVII sesji Zgromadzenia Ogólnego
powołał Komitet Ad Hoc Do Spraw Terroryzmu[9] składający się z przedstawicieli 35 państw,
który miał rozważyć opinie i wnioski oraz przedstawić odpowiedni raport. Obrady komitetu
toczyły się w trzech sekcjach. Pierwsza sekcja miała za zadanie zdefiniować pojęcie
terroryzmu międzynarodowego, druga sekcja - ustalić jego przyczyny, trzecia sekcja -
przedstawić sposoby rozwiązania problemu terroryzmu międzynarodowego. Niestety żadna z
sekcji nie doszła do konkluzji. Nieprzezwyciężoną przeszkodą w pracach komitetu okazała się
bowiem sprawa ustalenia ścisłej definicji międzynarodowego terroryzmu, która wyraz
nie
rozgraniczałaby czysto kryminalne akty terroru i akcje podejmowane przez ruchy
narodowowyzwoleńcze. W związku z tym Komitet zakończył swą działalność w sierpniu 1973
roku, nie będąc w stanie sformułować jakichkolwiek zaleceń dla Zgromadzenia
Ogólnego[10]. Jednak wysiłki ONZ w celu uregulowania kwestii zapobiegania i
zwalczania terroryzmu na tym się nie skończyły. Mimo przedstawionych wyżej trudności,
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło w sumie dwanaście konwencji i protokołów dodatkowych
poświęconych walce z omawianym zjawiskiem[11]. Żaden z tych międzynarodowych
dokumentów nie jest jednak na tyle uniwersalnym aktem, by rodzajowo obejmował wszystkie
przejawy działalności terrorystycznej. W przypadku konwencji ONZ można jedynie mówić o
wypracowaniu norm prawnych dotyczących zapobiegania i zwalczania poszczególnych
rodzajów terroryzmu. W rezultacie terroryzm definiowany jest poprzez wyliczenie przestępstw,
które wchodzą w jego zakres. Trudno jednak uznać ten katalog za zamknięty. Wskazuje na to
choćby sposób, w jaki terroryści dokonali zamachu na World Trade Center i Pentagon 11
września 2001 roku - była to całkiem nowa forma ataku, nie przewidziana w żadnej z
obowiązujących konwencji międzynarodowych. Katalog przestępstw o charakterze
terrorystycznym będzie się więc progresywnie powiększał, w miarę uchwalania na forum
międzynarodowym nowych konwencji szczegółowych regulujących określone aspekty
omawianego zjawiska. Pierwszy krok w tym kierunku został już wykonany. Od ponad pięciu lat
prace nad międzynarodowymi konwencjami antyterrorystycznymi prowadzi kolejny Komitet
Ad Hoc Do Spraw Terroryzmu, powołany do życia rezolucją 51/210 Zgromadzenia Ogólnego
ONZ z 17 grudnia 1996 roku[12]. Niewątpliwym sukcesem tego Komitetu okazało się
opracowanie Międzynarodowej Konwencji w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków
bombowych oraz Międzynarodowej Konwencji w sprawie zwalczania finansowania terroryzmu.
Obecnie Komitet skupia swÄ… uwagÄ™ na pracach nad tekstem konwencji w sprawie zwalczania
aktów terroryzmu nuklearnego oraz odrębnej, kompleksowej konwencji poświęconej walce z
międzynarodowym terroryzmem[13]. Chociaż wciąż nie opracowano ogólnej,
prawnomiędzynarodowej definicji terroryzmu, można mimo to na podstawie istniejących
umów międzynarodowych wyróżnić pewną grupę przestępstw uznanych za akty
terrorystyczne. Są nimi: 1) akty bezprawnej ingerencji w sprawy międzynarodowego
lotnictwa cywilnego i jego urządzeń, w tym bezprawne zawładnięcie statkiem powietrznym i
sabotaż lub zbrojny atak skierowany przeciw statkowi powietrznemu używanemu w
międzynarodowym przewozie powietrznym lub przeciw urządzeniom naziemnym używanym
przez taki przewóz; 2) bezprawne i umyślne akty wymierzone w bezpieczeństwo żeglugi
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
morskiej; 3) akty umyślnego morderstwa, porwania lub innego ataku na osobę chronioną
przez prawo międzynarodowe lub jej wolność oraz ataki przy użyciu siły na oficjalne
nieruchomości, prywatne mieszkanie lub środki transportu takiej osoby, jeśli to zagraża jej
życiu lub jej wolności; 4) przestępstwa pociągające za sobą porwanie, branie zakładników
lub poważne bezprawne zatrzymanie; 5) przestępstwa pociągające za sobą użycie bomb,
granatów, rakiet, automatycznej broni palnej lub bomb w przesyłkach pocztowych, jeśli takie
użycie zagraża ludziom; 6) wszelkie działania polegające na udzielaniu terrorystom
wsparcia materialnego i finansowego, a także popieranie ich dążeń, szkolenie i prowadzenie
obozów treningowych oraz organizowanie i nakłanianie innych do przestępstw o charakterze
terrorystycznym. Ponadto w ramach prac pierwszego Komitetu Ad Hoc ds. terroryzmu
zaproponowano zaliczenie do aktów terrorystycznych wszelkich bezprawnych aktów przemocy
skierowanych przeciw obywatelom państw obcych, takich jak: morderstwo, poważne
obrażenie ciała, akt zniszczenia lub znacznego uszkodzenia własności publicznej i prywatnej,
akty skierowane przeciw środkom transportu i komunikacji, a także funkcjonowaniu poczty,
radia i telewizji[14]. Do przestępstw pociągających za sobą użycie broni i materiałów
wybuchowych należałoby również zaliczyć akty terrorystyczne popełniane przy użyciu broni
masowego rażenia[15]. Stosunkowo największa ilość międzynarodowych konwencji
antyterrorystycznych zawartych pod auspicjami ONZ dotyczy takich form aktów
terrorystycznych, jak akty bezprawnej ingerencji w sprawy międzynarodowego lotnictwa
cywilnego, czyli tzw. terroryzm powietrzny (bezprawne zawładnięcie statkiem powietrznym,
czyny przestępcze zagrażające bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego). Prawnomiędzynarodowe
środki w dziedzinie zwalczania terroryzmu powietrznego zostały ustanowione w konwencjach
pod auspicjami ICAO: konwencji tokijskiej w sprawie przestępstw i niektórych innych czynów
popełnionych na pokładzie statku powietrznego z 14 września 1963 roku[16], konwencji
haskiej o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkiem powietrznym z 16 grudnia 1970
roku[17] oraz konwencji montrealskiej w sprawie zwalczania bezprawnych czynów
skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego z 23 września 1971 roku[18].
Konwencję montrealską uzupełnia ponadto Protokół w sprawie zwalczania bezprawnych aktów
przemocy w portach lotniczych służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu z 24
grudnia 1988 roku[19]. Od 1970 roku w ramach ICAO rozpatrywane są też środki mające na
celu zapewnienie wykonywania przez państwa zobowiązań wynikających z powyższych
konwencji. Zgodnie z art. 1 ust. 1 konwencja tokijska ma zastosowanie do ,,przestępstw
przewidzianych w prawie karnym'' oraz do ,,czynów, które niezależnie od tego, czy są
przestępstwami, mogą narażać lub narażają na niebezpieczeństwo statek powietrzny, osoby
albo mienie znajdujące się na pokładzie, lub czynów, które naruszają porządek i dyscyplinę na
pokładzie''. Konwencja nie ma więc na celu wyłącznie zwalczania aktów terroryzmu
politycznego, polegającego na porywaniu samolotów i zgłaszaniu określonych żądań, ale
dotyczy przede wszystkim bezpieczeństwa międzynarodowej komunikacji lotniczej[20]. Nie
stosuje się jej do statków powietrznych używanych w służbie wojskowej, celnej lub
policyjnej[21]. Zgodnie z postanowieniami konwencji, dowódca statku powietrznego,
członkowie załogi i w szczególnych przypadkach pasażerowie mogą podjąć odpowiednie
środki, łącznie ze środkami przymusu, wobec osoby, która popełniła lub usiłuje popełnić czyn
zagrażający bezpieczeństwu statku powietrznego, osób albo mienia znajdujących się na
pokładzie. Dowódca statku może też usunąć z pokładu sprawcę powyższego czynu lub, jeśli
czyn stanowi ciężkie przestępstwo w świetle prawa karnego państwa rejestracji statku, wydać
sprawcę właściwym władzom jakiegokolwiek państwa-strony po wylądowaniu na terytorium
tego państwa. Konwencja zwalnia z odpowiedzialności dowódcę statku i każdego członka
załogi oraz każdego pasażera, który podjął niezbędne środki w celu zapewnienia
bezpieczeństwa statku powietrznego, oczywiście jeśli zastosowanie tych środków nastąpiło w
sposób zgodny z postanowieniami konwencji. Konwencja tokijska zajęła się zatem jedną z
form terroryzmu powietrznego, mianowicie bezprawnym zawładnięciem statkiem
powietrznym. Ogólnym założeniem konwencji nie było jednak określenie tego pojęcia, ale
zobowiązanie umawiających się państw do podjęcia prawnych kroków w następstwie
dokonania takiego czynu. W przeciwieństwie do konwencji tokijskiej, art. 1 konwencji
haskiej zawiera wyraz
ne określenie przestępstwa będącego przedmiotem tej umowy: ,,Każda
osoba, która na pokładzie statku powietrznego będącego w locie: a) bezprawnie, przemocą
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
lub groz
bą użycia przemocy lub w każdej innej formie zastraszenia dokonuje zawładnięcia
statkiem powietrznym lub przejęcia nad nim kontroli albo też usiłuje popełnić taki czyn lub b)
współdziała z osobą, która popełnia lub usiłuje popełnić taki czyn - popełnia przestępstwo''.
Poza dokładnym już określeniem przestępstwa bezprawnego zawładnięcia statkiem
powietrznym, konwencja haska uznaje też wyraz
nie za przestępstwo usiłowanie popełnienia
jednego z wymienionych czynów, bez powtarzania za konwencją tokijską dość
problematycznej sytuacji zamiaru dokonania takiego czynu[22]. Istotny jest również fakt, że
konwencja haska zajęła się współsprawcą (accomplice), uznając go za przestępcę obok
sprawcy głównego. Konwencja haska wymaga również, aby państwo-strona, na terytorium
którego znajduje się statek powietrzny, pasażerowie lub załoga, ułatwiło tak szybko, jak to
tylko jest możliwe, pasażerom i załodze kontynuowanie podróży oraz bez zwłoki zwróciło
osobom uprawnionym statek powietrzny i jego Å‚adunek. Konwencja montrealska to
kolejna umowa międzynarodowa dotycząca bezpieczeństwa w żegludze powietrznej i po części
dotycząca terroryzmu. Jest to najpełniejsza z wymienionych umów międzynarodowych. Jej
art. 1 w następujący sposób określa przestępstwa będące przedmiotem tej umowy: ,,Popełnia
przestępstwo każda osoba, która bezprawnie i umyślnie: a) dokonuje aktu przemocy wobec
osoby znajdującej się na pokładzie statku powietrznego będącego w locie, jeśli czyn ten może
zagrażać bezpieczeństwu tego statku powietrznego lub b) niszczy statek powietrzny będący w
służbie lub powoduje jego uszkodzenie, które czyni go niezdolnym do lotu lub które może
stworzyć zagrożenie jego bezpieczeństwa w locie lub c) umieszcza lub powoduje umieszczenie
w jakikolwiek sposób na statku powietrznym będącym w służbie urządzeń lub substancji,
które mogą ten statek zniszczyć albo spowodować jego uszkodzenie czyniące go niezdolnym
do lotu lub mogące stworzyć zagrożenie jego bezpieczeństwa w locie lub d) niszczy lub
uszkadza lotnicze urządzenia nawigacyjne lub zakłóca ich działanie, jeżeli czyn taki może
zagrozić bezpieczeństwu statku powietrznego w locie lub e) przekazuje informacje, o których
wie, że są fałszywe, stwarzając w ten sposób zagrożenie bezpieczeństwa statku powietrznego
w locie''. Ponadto Protokół w sprawie zwalczania bezprawnych aktów przemocy w portach
lotniczych służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu, uzupełniający konwencję
montrealską, dodaje do powyższego katalogu przestępstw ,,akt przemocy popełniony
umyślnie wobec osoby znajdującej się w porcie lotniczym służącym międzynarodowemu
lotnictwu cywilnemu, który to akt powoduje lub może spowodować poważne obrażenia lub
śmierć'', a także ,,zniszczenie lub poważne uszkodzenie instalacji portu lotniczego służącego
międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu lub znajdującego się tam statku powietrznego nie
będącego w służbie bądz
zakłócenie działania portu lotniczego, jeśli taki akt zagraża lub
może zagrozić bezpieczeństwu w tym porcie lotniczym'' (art. II Protokołu). W świetle
konwencji montrealskiej na równi z popełnieniem przestępstwa traktowane jest również
usiłowanie i współudział (art. 1 ust. 2). Ponadto strony tej konwencji zobowiązały się do
wprowadzenia do ustawodawstwa wewnętrznego przepisów o odpowiedzialności za
wymienione w konwencji przestępstwa. Poza aktami terrorystycznymi wymierzonymi w
bezpieczeństwo międzynarodowego lotnictwa cywilnego terroryści równie często dokonywali
zamachów wymierzonych w bezpieczeństwo żeglugi morskiej. Wystarczy choćby wspomnieć
głośne porwanie przez palestyńskich terrorystów włoskiego statku wycieczkowego ,,Achille
Lauro'' w paz
dzierniku 1985 roku, czy też porwanie pasażerskiego statku ,,City of Poros'' w
lipcu 1988 roku, dokonane przez terrorystów z organizacji Abu Nidala (ANO). Walce z tego
rodzaju zamachami poświęcona jest Konwencja w sprawie przeciwdziałania bezprawnym
czynom przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej, podpisana w Rzymie, 10 marca 1988
roku[23]. Konwencję stosuje się do przestępstw polegających na bezprawnym i umyślnym: a)
zajęciu statku lub przejęciu nad nim kontroli przy użyciu siły lub groz
by jej użycia lub za
pomocÄ… wszelkiej innej formy zastraszenia, lub b) dokonaniu aktu przemocy przeciwko osobie
znajdującej się na statku, jeżeli działanie to może zagrażać bezpiecznej żegludze tego statku,
lub c) zniszczeniu statku albo spowodowaniu uszkodzeń statku lub jego ładunku, jeżeli
działanie to może zagrażać bezpiecznej żegludze tego statku, lub d) umieszczeniu na statku
urządzenia lub substancji, która może zniszczyć ten statek lub spowodować jego uszkodzenie
lub znajdującego się na nim ładunku, lub e) zniszczeniu albo poważnemu uszkodzeniu
morskich urządzeń nawigacyjnych, albo przeszkadzaniu w ich obsłudze, jeżeli działanie takie
może zagrażać bezpiecznej żegludze statku, lub f) przekazaniu fałszywych informacji, co
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
powoduje zagrożenie dla bezpiecznej żeglugi statku, lub g) zranieniu albo zabiciu innej osoby
w związku z popełnieniem lub próbą popełnienia jakiegokolwiek wyżej wymienionego
przestępstwa (art. 3 konwencji). Karalne jest również usiłowanie popełnienia jakiegokolwiek z
powyższych przestępstw, a także formy zjawiskowe przestępstwa - podżeganie i
współsprawstwo. Zgodnie z art. 4, konwencja ma zastosowanie, ,,jeżeli statek przepływa lub
według planu ma wpłynąć na, przepłynąć przez lub wypłynąć z wód znajdujących się poza
zewnętrzną granicą morza terytorialnego jednego państwa lub poza bocznymi granicami jego
morza terytorialnego graniczącego z przyległymi państwami''. Konwencja nie znajduje
natomiast zastosowania do: a) okrętu wojennego lub b) statku należącego do państwa lub
przez nie eksploatowanego, jeśli jest on wykorzystywany jako wojskowa jednostka
pomocnicza lub służy organom celnym bądz
policji lub c) statku wycofanego z żeglugi lub nie
będącego w eksploatacji (art. 2). Ponadto, żaden przepis konwencji nie narusza immunitetu
okrętów wojennych i innych niehandlowych statków państwowych. Szeroki katalog
przestępstw wymieniony w art. 3 konwencji rzymskiej odnosi się również do sytuacji, gdy
czyny te zostały popełnione na stałej platformie (np. wiertniczej), zgodnie z postanowieniami
Protokołu w sprawie przeciwdziałania bezprawnym czynom przeciwko bezpieczeństwu stałych
platform umieszczonych na szelfie kontynentalnym[24]. W rozumieniu Protokołu ,,stała
platforma'' oznacza sztuczną wyspę, instalację lub urządzenie na stałe związane z dnem
morskim, wybudowaną w celu prowadzenia badań lub eksploatacji zasobów morskich lub w
innych celach o charakterze ekonomicznym. Podkreślono jednakże, iż żadne z postanowień
Protokołu nie narusza w jakikolwiek sposób norm prawa międzynarodowego odnoszących się
do stałych platform umieszczonych na szelfie kontynentalnym. Kolejną kategorią
przestępstw, wyjątkowo często popełnianych przez terrorystów, są zamachy bezpośrednio
zagrażające życiu i zdrowiu osób. Zwalczanie takich przestępstw regulują przede wszystkim
wielostronne umowy międzynarodowe, zawarte pod auspicjami ONZ: Konwencja w sprawie
zapobiegania i karania zbrodni przeciwko osobom chronionym przez prawo międzynarodowe,
w tym przeciwko dyplomatom, podpisana w Nowym Jorku 14 grudnia 1973 roku[25] oraz
Konwencja przeciwko braniu zakładników, podpisana w Nowym Jorku 17 grudnia 1979
roku[26]. Konwencja z 1973 roku za akty terrorystyczne uznaje przestępstwa wymierzone w
osoby uprawnione do szczególnej ochrony, do których zalicza: a) szefów państw, premierów i
ministrów spraw zagranicznych, gdy przebywają za granicą, a także towarzyszących im
członków rodzin oraz b) oficjalnych przedstawicieli i funkcjonariuszy państw i organizacji
międzyrządowych i mieszkających z nimi członków rodzin. Lista przestępstw jest obszerna, od
zabójstwa i innych zamachów na osobę chronioną, poprzez porwanie i pozbawienie wolności w
inny sposób. Na uwagę zasługuje art. 2, który do powyższej listy przestępstw dodaje też
przestępstwa przeciwko lokalom, środkom transportu i mieszkaniom osób chronionych, jeśli
czyny takie zostały popełnione przy użyciu przemocy. Groz
ba popełnienia przestępstwa, jego
usiłowanie, a także współuczestnictwo również podlegają ściganiu karnemu[27]. Jakkolwiek
konwencja ta ma zastosowanie tylko do ograniczonego kręgu zagadnień, to jednak przyjęte
przez nią rozwiązanie - łączące w pojęciu terroryzmu zarówno czyny skierowane przeciwko
osobom, jak i mieniu - mogłoby być zastosowane w bardziej ogólnych przepisach dotyczących
generalnie problematyki terroryzmu międzynarodowego[28]. Konwencja ONZ przeciwko
braniu zakładników z 1979 roku zawiera podobne merytorycznie uregulowania do poprzednio
omówionej konwencji o ochronie niektórych osób, w tym dyplomatów. Zgodnie z treścią
konwencji ONZ z 1979 roku, przestępstwa wzięcia zakładników dopuszcza się każdy, kto
uprowadza lub pozbawia wolności inną osobę, grożąc jej zabójstwem, uszkodzeniem ciała lub
kontynuowaniem pozbawienia wolności, przy czym sprawca musi działać w celu wymuszenia
działania lub zaniechania ze strony państwa, międzynarodowej organizacji rządowej, osoby
fizycznej lub prawnej albo grupy osób i uzależniać uwolnienie zakładnika od spełnienia tych
żądań. Karalne jest również współuczestnictwo oraz usiłowanie popełnienia przestępstwa (art.
1). Postanowienia konwencji nie mają zastosowania, gdy przestępstwo popełniono w
granicach jednego państwa, zakładnik i domniemany przestępca są obywatelami tego państwa
i domniemany przestępca został zatrzymany w tym państwie (art. 13). Powyższa konwencja
dotyczy więc wyłącznie jednej z form działalności terrorystycznej, tzw. kidnapingu, przy czym
warunkiem sine qua non zastosowania przepisów umowy jest międzynarodowy charakter
popełnionego przestępstwa. Poza tym nie skupia się ona wyłącznie na sprawcy przestępstwa,
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
ale zawiera też przepisy odnoszące się do sytuacji zakładników. Zgodnie z art. 3, państwo-
strona, na terytorium którego przetrzymywani są przez przestępcę zakładnicy, zobowiązane
jest podjąć wszystkie środki, jakie uzna za właściwe, w celu ułatwienia sytuacji zakładników i
zabezpieczenia ich zwolnienia. Państwa-strony powinny dołożyć też wszelkich starań, by
ułatwić wyjazd zwolnionym już zakładnikom. Zdecydowana większość aktów
terrorystycznych jest popełniana przy pomocy środków i materiałów wybuchowych w postaci
wszelkiego rodzaju bomb, granatów, min, rakiet, itp. Z uwagi na fakt, że terroryści do
przeprowadzania swoich zamachów wykorzystują coraz większe ilości tego rodzaju materiałów
i tego typu ataki pociągają za sobą szczególnie wysoką liczbę ofiar, Komitet Ad Hoc Do Spraw
Terroryzmu, powołany w 1996 roku, podjął prace w celu uregulowania kwestii walki z tym
zjawiskiem, czego rezultatem stała się Międzynarodowa Konwencja w sprawie zwalczania
terrorystycznych ataków bombowych, podpisana w Nowym Jorku 12 stycznia 1998 roku[29].
Konwencja ta wymaga od państw-stron przyjęcie w prawie wewnętrznym niezbędnych
środków potrzebnych do uznania przestępstw w niej określonych za przestępstwa o
charakterze kryminalnym i do ustanowienia odpowiednich kar, uwzględniających poważną
naturę tych czynów. Przestępstwa określone w konwencji powinny być ponadto uznane za
przestępstwa kryminalne według prawa wewnętrznego, jeśli zmierzają one bądz
sÄ… obliczone
na wywołanie w społeczeństwie atmosfery strachu i zagrożenia. Przestępstwem określonym w
konwencji jest każde bezprawne i zamierzone użycie materiałów wybuchowych lub innych
śmiercionośnych środków w miejscu, w kierunku lub wobec miejsca użyteczności publicznej
(szeroko zdefiniowanego w art. 1 pkt 5), infrastruktury państwowej lub rządowej lub systemu
transportu publicznego, w celu spowodowania śmierci lub poważnych obrażeń ciała, albo w
celu spowodowania znacznych zniszczeń danego miejsca, infrastruktury lub systemu, jeśli
takie zniszczenie powoduje lub może spowodować poważne straty gospodarcze. Za
przestępstwo uważa się również usiłowanie, organizowanie oraz współdziałanie grupy osób,
które wspólnie podejmują się dokonania zamachu bombowego. Konwencja nakazuje więc
traktowanie każdego sprawcy zamachu bombowego jak przestępcy kryminalnego, bez
względu na jego przekonania czy motywacje i niezależnie od ich charakteru. Przepisów
konwencji nie stosuje się jednak w przypadku, gdy sprawca zamachu i ofiary są narodowości
tego samego państwa, zamach miał miejsce na terytorium tego państwa, sprawca został w
tym państwie schwytany i żadne inne państwo nie ma podstaw do zastosowania przepisów
jurysdykcyjnych. Podkreślono w ten sposób międzynarodowy charakter opisanych w
konwencji terrorystycznych zamachów bombowych. Postanowienia konwencji nie mają też
zastosowania do działań o charakterze militarnym, zarówno w czasie konfliktu zbrojnego, jak i
poza nim, np. w ramach ćwiczeń wojskowych. Wskazany wyżej fakt coraz częstszego
wykorzystywania przez terrorystów materiałów wybuchowych o dużej sile rażenia, zwłaszcza
tzw. plastycznych środków wybuchowych (plastic explosives), a także stosunkowo łatwy do
nich dostęp stały się powodem opracowania pod auspicjami ICAO Konwencji o oznaczaniu
plastycznych środków wybuchowych w celu ich wykrywania. Konwencja ta została podpisana
w Montrealu, 1 marca 1991 roku[30]. Wymaga ona, aby każde państwo-strona zakazywało i
zapobiegało produkcji na jego terytorium nieoznakowanych materiałów wybuchowych.
Plastyczne środki wybuchowe powinny być oznaczane poprzez wprowadzanie w procesie ich
wytwarzania tzw. czynników wykrywających określonych w załączniku technicznym
dołączonym do konwencji[31]. Ponadto, państwa-strony mają obowiązek podjąć niezbędne i
skuteczne środki w celu zakazania i zapobieżenia wwozu na lub wywozu z jego terytorium
nieoznakowanych materiałów wybuchowych, a także ustanowić ścisłą i skuteczną kontrolę nad
posiadaniem istniejących zapasów tych materiałów. Wszelkie zapasy plastycznych środków
wybuchowych, które nie znajdują się w posiadaniu organów państwa-strony spełniających
funkcje wojskowe lub policyjne, mają zostać zniszczone lub wykorzystane dla celów
niesprzecznych z celami konwencji, oznakowane, albo pozbawione właściwości wybuchowych
w przeciągu trzech lat od wejścia w życie konwencji w odniesieniu do tego państwa.
Konwencja powołała ponadto Komisję Techniczną do spraw Materiałów Wybuchowych,
składającą się ze specjalistów w dziedzinie wytwarzania lub wykrywania materiałów
wybuchowych, lub też prowadzenia odpowiednich prac badawczych. Główne zadania Komisji
to dokonywanie oceny postępu technicznego wytwarzania, znakowania i wykrywania
materiałów wybuchowych, informowanie za pośrednictwem Rady ICAO państw-stron oraz
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
zainteresowanych organizacji międzynarodowych o rezultatach swojej pracy oraz
proponowanie zmian w załączniku technicznym do konwencji, o ile oczywiście takie zmiany są
wymagane. Terroryzm międzynarodowy z pewnością nie byłby tak groz
nym i trudnym
do przezwyciężenia wyzwaniem dla światowego porządku i bezpieczeństwa, gdyby nie
otrzymywał szerokiej pomocy z zewnątrz, dostarczanej w różnej formie zarówno przez osoby
prywatne czy organizacje, jak i niektóre państwa. Dlatego obok ,,zwykłych'' sprawców aktów
terrorystycznych za przestępców należy też uznać wszystkich tych, którzy udzielają
terrorystom schronienia, wsparcia finansowego lub materialnego, bÄ…dz
jakiejkolwiek innej
pomocy. Wyrazem tych postulatów stała się Międzynarodowa Konwencja w sprawie zwalczania
finansowania terroryzmu, podpisana w Nowym Jorku 9 grudnia 1999 roku[32]. W preambule
konwencji podkreślono, że finansowanie terroryzmu stanowi problem wielkiej wagi dla
społeczności międzynarodowej oraz że liczba i ciężar gatunkowy aktów międzynarodowego
terroryzmu zależy od środków finansowych, które mogą otrzymywać terroryści. Zgodnie z art.
1, środki te oznaczają wszelkiego rodzaju aktywa, materialne jak i niematerialne, ruchomości i
nieruchomości, bez względu jak nabyte, a także wszelkie dokumenty i instrumenty prawne
(również w formie elektronicznej lub cyfrowej), potwierdzające tytuł prawny lub udział w
takich aktywach, w tym m. in. czeki podróżne, czeki bankowe, przekazy pieniężne, weksle,
akcje i obligacje. Według art. 2, przestępstwo w rozumieniu konwencji popełnia każda osoba,
która bezpośrednio lub pośrednio, w sposób bezprawny i zawiniony, dostarcza lub przyjmuje
środki finansowe z zamiarem ich użycia bądz
ze świadomością, że zostaną one użyte w całości
lub w części w celu przeprowadzenia aktu uznanego za przestępczy według konwencji
wymienionych w aneksie[33] bÄ…dz
innego aktu skierowanego na spowodowanie śmierci lub
poważnych obrażeń osoby cywilnej lub innej osoby nie biorącej czynnego udziału w konflikcie
zbrojnym. Celem takiego aktu ma być zastraszenie ludności lub zmuszenie rządu albo
organizacji międzynarodowej do podjęcia bądz
powstrzymania się od podjęcia określonego
działania. Faktyczne wykorzystanie funduszy do dokonania przestępstwa określonego w art. 2
nie stanowi warunku przestępności tego czynu. Przestępstwem jest również usiłowanie,
współudział oraz organizowanie i nakłanianie innych do popełnienia wyżej określonych aktów.
Konwencja nie znajduje zastosowania, jeśli przestępstwo nie ma charakteru
międzynarodowego w świetle art. 3 (np. jeśli akt został popełniony w jednym państwie,
sprawca jest obywatelem tego państwa i przebywa na jego terytorium). Każde państwo-strona
omawianej konwencji powinno podjąć takie środki, jakie będą niezbędne dla uznania w prawie
wewnętrznym przestępstw wymienionych w art. 2 za przestępstwa kryminalne, a także
ustanowienia odpowiednich kar, które będą brały pod uwagę wysoką społeczną szkodliwość
tych aktów (art. 4). Obowiązkiem stron konwencji jest również podjęcie odpowiednich
środków celem identyfikowania, wykrywania i zamrażania lub zajmowania wszelkich funduszy
używanych lub przeznaczonych do popełnienia przestępstwa określonego w art. 2, a także
przychodów osiąganych z takich przestępstw, celem ewentualnego orzeczenia ich przepadku.
Państwa-strony powinny również zadbać o to, by żadne okoliczności natury politycznej,
filozoficznej, ideologicznej, rasowej, etnicznej, religijnej bÄ…dz
innej do nich podobnej nie
usprawiedliwiały powyższych przestępstw (art. 6). Akty określone w art. 2 nie powinny być też
uważane za przestępstwa finansowe bądz
polityczne albo inspirowane motywami politycznymi
oraz powinny podlegać ekstradycji, zgodnie z istniejącymi i przyszłymi traktatami
ekstradycyjnymi, jak też na podstawie postanowień omawianej konwencji. Państwa-strony
zobowiązane są do udzielania sobie wzajemnie pomocy w zapobieganiu i ściganiu przestępstw
wymienionych w konwencji oraz do wymiany niezbędnych informacji w związku z
dochodzeniami w sprawach karnych lub z postępowaniem karnym lub ekstradycyjnym
dotyczącym omawianych przestępstw, łącznie z pomocą w uzyskiwaniu dowodów potrzebnych
w związku z takim postępowaniem. Omawiana konwencja jest wyrazem tendencji do
oddzielania aktów terrorystycznych od motywacji i ideologii politycznych lub im podobnych i
uznawanie tych aktów za przestępstwa o charakterze kryminalnym. Podobnie należy
traktować działalność związaną z terroryzmem, przede wszystkim wsparcie materialne i
finansowe udzielane terrorystom na ich cele, ale również - zgodnie z treścią rezolucji 54/110
Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 9 grudnia 1999 roku[34] - popieranie ich dążeń, prowadzenie
obozów treningowych i każdy inny sposób, wspierający bezpośrednio lub pośrednio,
działalność terrorystyczną. Podobne stanowisko prezentuje Rada Bezpieczeństwa ONZ w
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
swoich rezolucjach - 1269 (1999) i 1373 (2001). W pierwszej z nich Rada wezwała wszystkie
państwa członkowskie ONZ do podjęcia odpowiednich kroków w celu zapobiegania i zwalczania
wszelkimi prawnymi środkami przygotowywania i finansowania aktów terrorystycznych oraz
do odmowy udzielenia schronienia każdemu, kto przygotowuje, finansuje lub popełnia akty
terrorystyczne. W drugiej rezolucji natomiast Rada Bezpieczeństwa zadecydowała między
innymi, że państwa członkowskie zobowiązane są do zlokalizowania i zablokowania wszelkich
środków finansowych i ekonomicznych osób popełniających lub popierających akty
terrorystyczne, a także do zakazania swoim obywatelom przekazywania im takich środków.
Dostarczanie lub zbieranie funduszy na takie cele powinno być nie tylko zagrożone karą, ale
kary te powinny być egzekwowane. W celu skutecznego ścigania przestępstw finansowania lub
wspierania aktów terrorystycznych państwa powinny udzielać sobie najdalej idącej pomocy w
prowadzeniu śledztw i procesów karnych przeciwko osobom finansującym i wspierającym
terroryzm poprzez wymianę informacji i dowodów procesowych. Państwa powinny też same
powstrzymywać się od udzielania jakiejkolwiek formy wsparcia, czynnego bądz
biernego,
organizacjom i osobom zaangażowanym w działalność terrorystyczną, w czym mieści się
zwalczanie procederu rekrutacji nowych członków do grup terrorystycznych oraz eliminowanie
dostaw broni przeznaczonych dla terrorystów (punkt 2 (a) ). Do listy przestępstw o
charakterze terrorystycznym należałoby również zaliczyć wszelkie ataki terrorystyczne z
użyciem broni biologicznej, chemicznej i nuklearnej - czyli broni masowego rażenia. Przez
wiele lat, głównie dzięki szerokiej akceptacji udzielanej wielostronnym porozumieniom
rozbrojeniowym, zawieranym w celu ograniczania lub nawet likwidowania tej broni, udawało
się jakoś zapobiec ziszczeniu czarnego dla świata scenariusza, w którym broń masowego
rażenia trafia w ręce terrorystów[35]. Jednak istniejące konwencje antyterrorystyczne, a
nawet te stricte dotyczące problematyki broni masowego rażenia, są mocno nieadekwatne do
obecnej sytuacji i powinny być jak najszybciej poddane rewizji. Ponieważ rośnie ze strony
terrorystów zapotrzebowanie na ataki połączone z coraz większą liczbą ofiar i rośnie również
dostępność materiałów i technologii do produkcji broni masowej zagłady, należy stwierdzić, że
prawdopodobieństwo użycia broni biologicznej, chemicznej i jądrowej przez terrorystów jest
obecnie bardzo wysokie i staje siÄ™ coraz bardziej znaczÄ…ce[36]. Ataki terrorystyczne
przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych przy użyciu przesyłek listowych zawierających
bakterie wąglika udowodniły, że wykorzystanie przez terrorystów broni biologicznej nie jest
fikcją. Podobnie wygląda kwestia użycia w zamachach terrorystycznych broni chemicznej.
Przykładowo, w 1995 roku japońska sekta Najwyższa Prawda (Aum Shinrikyo) rozpyliła na
kilku węzłowych stacjach metra śmiercionośny gaz bojowy - sarin. Na skutek tego ataku
śmierć poniosło dwanaście osób, a ponad pięć tysięcy trafiło do szpitali z silnymi zatruciami,
oparzeniami układu oddechowego lub uszkodzeniami wzroku. Natomiast zagrożenie, jakie
niesie ze sobą użycie broni nuklearnej, jest oczywiste. Jak dotąd terroryści nie posłużyli się
bronią jądrową, wiadomym jest jednak, że niektóre organizacje terrorystyczne, w tym al-
Kaida Osamy bin Ladena, próbowały zdobyć materiały nuklearne[37]. Tymczasem
międzynarodowe konwencje antyterrorystyczne - jak do tej pory - w niewystarczający sposób
regulowały problematykę użycia przez terrorystów broni masowej zagłady. Międzynarodowa
Konwencja w sprawie zwalczania terrorystycznych ataków bombowych w art. 1 pkt 3 za
,,materiał wybuchowy lub inne śmiercionośne narzędzie'' uważa m. in. ,,broń lub narzędzie,
którego przeznaczeniem jest lub które może spowodować śmierć, poważne obrażenia ciała lub
znaczne szkody materialne poprzez (...) wpływ toksycznych substancji chemicznych,
czynników biologicznych bądz
toksyn lub podobnych substancji, albo poprzez promieniowanie
lub materiał radioaktywny''. Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych, podpisana
w Wiedniu 3 marca 1980 roku[38], w art. 7 za przestępstwo uważa zaś ,,umyślne działanie
będące: - aktem nielegalnego pozyskania, posiadania, używania, przekazywania,
przetwarzania, pozbycia się lub rozproszenia materiałów jądrowych, co powoduje lub może
spowodować śmierć lub ciężkie uszkodzenie ciała jakiejkolwiek osoby albo znaczne szkody
materialne; - kradzieżą lub rabunkiem materiałów jądrowych; - przywłaszczeniem
lub uzyskaniem w drodze oszustwa materiałów jądrowych; - aktem żądania wydania
materiałów jądrowych pod groz
bą użycia siły lub przy użyciu siły albo jakiejkolwiek innej
formy zastraszenia''. Przestępstwem jest również ,,grożenie użyciem materiałów jądrowych
dla spowodowania śmierci lub poważnych obrażeń jakiejkolwiek osoby albo znacznej szkody
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
materialnej lub (...) dla zmuszenia osób fizycznych lub prawnych, organizacji
międzynarodowej lub państwa do podjęcia albo powstrzymania się od podjęcia jakiegokolwiek
działania''. Karze podlega również współsprawstwo oraz usiłowanie popełnienia któregoś z
wyżej wymienionych przestępstw. Przedstawione wyżej regulacje wciąż są jednak
niewystarczające. Zgromadzenie Ogólne ONZ we wspomnianej już rezolucji 51/210 zwróciło
uwagę na potrzebę usprawnienia międzynarodowej współpracy, by zapobiegać wykorzystaniu
materiałów nuklearnych dla celów terrorystycznych oraz wprowadzić odpowiedni instrument
prawny do walki z tym zjawiskiem. Terroryzm wykorzystujący broń jądrową jest niewątpliwie
jednym z tych zjawisk, którym należy przede wszystkim zapobiegać, bowiem zwalczanie
skutków może okazać się niemożliwe. Konwencja w sprawie zwalczania aktów terroryzmu
nuklearnego, nad którą trwają obecnie prace w Komitecie Ad Hoc, powinna być zatem
pierwszym poważnym krokiem w kierunku wypełnienia tej niebezpiecznej luki w prawie
międzynarodowym, związanej z wykorzystaniem przez terrorystów broni masowego rażenia.
Konwencje o charakterze regionalnym Zagadnienie terroryzmu jest przedmiotem wielu
umów regionalnych, a przede wszystkim dwustronnych, w tym umów o ekstradycji
przestępców. Co więcej, obecnie niemal każda organizacja regionalna w swoim dorobku
prawnym może poszczycić się umową bądz
porozumieniem odnoszÄ…cym siÄ™ do walki z
terroryzmem. Dokładna analiza każdej z tych umów, nawet ograniczona tylko do tych stricte
regionalnych, przekraczałaby znacznie ramy niniejszej publikacji, dlatego najwłaściwszym
rozwiązaniem w tej sytuacji wydaje się być dokonanie odpowiedniej selekcji - a więc wybór
tych umów, które z uwagi na przyjęte w nich rozwiązania mogłyby stać się w przyszłości
pomocne w sformułowaniu ogólnej i jednocześnie kompleksowej konwencji
antyterrorystycznej. CechÄ… charakterystycznÄ… regionalnych regulacji antyterrorystycznych jest
bowiem fakt, iż niemal wszystkie odnoszą się do terroryzmu jako do pewnego ogólnego
fenomenu przestępczego świata, generalnego zagrożenia, każda z nich zawiera też ogólną
definicjÄ™ terroryzmu - zgodnÄ… z postrzeganiem i rozumieniem omawianego zjawiska przez
państwa-strony danej konwencji. Powyższy fakt nie budzi zresztą zdziwienia. Państwom
zdecydowanie łatwiej jest przecież osiągnąć porozumienie w bardziej homogenicznym gronie,
gdzie uczestników konferencji lub członków organizacji regionalnej łączy wspólny system
wartości, jednakowy bądz
zbliżony system polityczny, często wspólna tradycja, historia,
kultura, czy nawet religia. Poza tym, każda z wybranych i przedstawionych poniżej konwencji
związana jest z określonym regionem świata, co pozwala na - przynajmniej ogólną -
orientację, jak jest rozumiany terroryzm w poszczególnych częściach naszego globu.
Konwencją, która wyłamuje się z powszechnej tendencji traktowania terroryzmu przez
organizacje regionalne jako ogólnego zjawiska i regulowania kwestii walki z nim w sposób
całościowy, jest Konwencja Organizacji Państw Amerykańskich (OAS - Organization of
American States) o zapobieganiu i karaniu za akty terroryzmu przybierajÄ…ce formÄ™
przestępstw przeciwko osobom oraz związanych z tym wymuszeń, mających znaczenie
międzynarodowe[39]. Została ona podpisana w Waszyngtonie 2 lutego 1971 roku. Co prawda
jej zasięg ograniczony jest tylko do państw wchodzących w skład OAS, a zakres przedmiotowy
dotyczy tylko przestępstw (takich jak porwania, zabójstwa i inne zamachy na integralność
fizyczną) skierowanych przeciwko osobom, którym przysługuje szczególna ochrona
międzynarodowa, jednak konwencja ta stanowi ważny przyczynek do zdefiniowania ogólnego
pojęcia terroryzmu międzynarodowego. Mianowicie, strony dla celów konwencji zobowiązują
się w art. 2 traktować te akty terrorystyczne jako zbrodnie pospolite o znaczeniu
międzynarodowym (common crimes of international significance) i to niezależnie od
motywów, którymi kierował się sprawca. Ponadto rezolucja OAS z 30 czerwca 1970 roku
potępiła akty terroryzmu jako zbrodnie przeciw ludzkości, ale była to tylko ogólna deklaracja,
nie poparta sankcjami prawnymi lub szczegółowymi zobowiązaniami państw członkowskich
OAS[40]. W przypadku Europy podstawowe znaczenie ma konwencja regionalna zawarta w
ramach Rady Europy - Europejska Konwencja o zwalczaniu terroryzmu, podpisana w Paryżu
27 stycznia 1977 roku[41]. Prezentuje ona swoiste podejście do problemu określenia czynów
przestępczych wchodzących w zakres pojęcia terroryzmu międzynarodowego. Uznając
ekstradycję sprawców za najbardziej efektywny środek zwalczania tego zjawiska, konwencja
ta zawiera katalog przestępstw podlegających obowiązkowej ekstradycji między jej stronami.
Katalog ten jest jednym z najpełniejszych wyliczeń czynów uznawanych obecnie za akty
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
terroryzmu międzynarodowego[42]. Zgodnie z art. 1, zaliczono do nich przestępstwa
stanowiące przedmiot wspomnianych wcześniej konwencji - haskiej z 1970 roku i
montrealskiej z 1971 roku, poważne przestępstwa polegające na zamachach na życie,
integralność fizyczną lub wolność osób uprawnionych do szczególnej ochrony
międzynarodowej, w tym dyplomatów, przestępstwa porywania osób, brania zakładników i
bezprawnego pozbawiania wolności, a także przestępcze używanie bomb, granatów, rakiet,
automatycznej broni albo też paczek i listów-pułapek, jeżeli powoduje to niebezpieczeństwo
dla ludzi. Na równi z wymienionymi przestępstwami konwencja europejska traktuje usiłowanie
popełnienia wymienionych przestępstw, a także pomocnictwo lub udział w ich dokonaniu,
jednak nie mówi nic o podżeganiu do powyższych przestępstw. Wyliczenie to nie jest
wyczerpujące. Państwa-strony konwencji mogą ponadto dokonać ekstradycji według swego
uznania, jeżeli przestępstwo o charakterze politycznym lub o motywacji politycznej
skierowane było przeciwko życiu, integralności fizycznej lub wolności osób (art. 2). Istotne
jest jednak zastrzeżenie z art. 5, iż ekstradycji można odmówić, gdy istnieją poważne
podstawy by podejrzewać, że faktycznym powodem wniosku o ekstradycję jest zamiar
ścigania określonej osoby nie za akt terroryzmu, ale z powodów rasowych, religijnych,
narodowościowych lub politycznych, albo gdyby takie względy miały stanowić okoliczności
obciążające w postępowaniu karnym przeciwko ekstradowanej osobie[43]. Konwencja
europejska z 1977 była więc próbą stworzenia instrumentu prawnomiędzynarodowego
regulującego zagadnienia terroryzmu w miarę całościowo. Definiuje terroryzm poprzez
wyliczenie przestępstw składających się na to zjawisko i najbardziej dla niego
charakterystycznych. Określa też okoliczności, w których pojęcie terroryzmu mogłoby być
interpretowane zbyt szeroko. Jak widać, konwencja ta charakteryzuje się niezwykle bogatym
zakresem przedmiotowym, ale - jako umowa regionalna - ograniczona jest w swym zasięgu
tylko do państw wchodzących w skład Rady Europy. Poza tym, konwencja RE skupia się
przede wszystkim na zagadnieniach ekstradycyjnych i przestaje być już adekwatna do
rzeczywistości, dlatego istotna stała się jej odpowiednia modyfikacja, zwłaszcza po zamachach
z 11 września i zawiązaniu koalicji antyterrorystycznej. Zmiany te wprowadza Protokół do
Europejskiej Konwencji o zwalczaniu terroryzmu, otwarty do podpisu w Strasburgu, 15 maja
2003 roku[44]. Protokół ten wprowadza do tekstu konwencji kilka istotnych postanowień. Po
pierwsze, uzupełnia listę międzynarodowych konwencji antyterrorystycznych ustaloną w
dotychczasowym art. 1 o kolejne umowy, które od czasu wejścia w życie Europejskiej
Konwencji zostały w omawianej dziedzinie zawarte oraz wprowadza uproszczoną procedurę
póz
niejszego aktualizowania tej listy, kiedy zajdzie taka potrzeba. Po drugie, za przestępstwa
podlegające ekstradycji pomiędzy państwami-stronami konwencji będą uważane nie tylko
przestępstwa wymienione w art. 1, lecz także usiłowanie ich popełnienia, współsprawstwo,
przygotowanie oraz sprawstwo kierownicze. Po trzecie wreszcie, w preambule Protokołu
wyraz
nie zwrócono uwagę na potrzebę wzmocnienia walki z terroryzmem, ale przy
poszanowaniu praw człowieka, uwzględniając w tej walce Wytyczne dotyczące praw człowieka
i walki z terroryzmem, przyjęte przez Komitet Ministrów Rady Europy 11 lipca 2002 roku[45].
Postulat ten znalazł oczywiście odzwierciedlenie w przepisach omawianego Protokołu. Zgodnie
z jego art. 4, państwo wezwane do ekstradycji może jej odmówić, jeżeli istnieje ryzyko, że
osoba podlegająca ekstradycji będzie narażona na tortury. Analogicznie państwo wezwane
może odmówić ekstradycji, jeśli ryzyko dotyczy narażenia na karę śmierci lub, jeśli prawo
państwa wezwanego nie przewiduje kary dożywotniego pozbawienia wolności, narażenia na tą
karę bez możliwości zwolnienia warunkowego, chyba że państwo wzywające w wystarczający
sposób zapewni państwo wezwane, że kara śmierci nie będzie orzeczona lub, jeśli zostanie
orzeczona, nie będzie wykonana, bądz
że osoba podlegająca ekstradycji, wobec której
orzeczono karę dożywotniego pozbawienia wolności, będzie miała możliwość ubiegania się o
warunkowe zwolnienie. Kwestia uwzględniania praw człowieka w walce z terroryzmem i
poszanowania gwarancji procesowych w postępowaniu karnym przeciwko terrorystom stanowi
niezwykle ważny element wojny z terroryzmem - zwłaszcza, że atmosfera strachu, jaka
nastąpiła po 11 września, a także presja opinii publicznej spowodowały, że wiele rządów
państw, wprowadzając antyterrorystyczne instrumenty prawne do swoich ustawodawstw
wewnętrznych, zignorowało, ograniczyło lub otwarcie pogwałciło podstawowe zasady
międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka. Niektóre państwa wręcz
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
,,zapomniały'' o prawach człowieka, co więcej - starały się wykorzystać ,,światową wojnę
przeciwko terroryzmowi'' do zalegalizowania represji wobec własnych wrogów politycznych
oraz rozwiązywania, nierzadko metodami siłowymi, wewnętrznych problemów i konfliktów
lokalnych[46]. Tymczasem legalność działań antyterrorystycznych jest jedną z podstawowych
cech odróżniających je od aktów terrorystycznych. Istnieje bowiem poważne ryzyko, że
państwo, dążąc do eliminacji zagrożenia, jakim jest terroryzm, posunie się do stosowania
nadmiernych sankcji oraz naruszeń praw i wolności na szerszą skalę, nie tylko wobec samych
terrorystów, ale i wobec społeczeństwa - a stąd już tylko krok do tego, by kontrterroryzm
przeistoczył się w terror państwowy. Chronologicznie kolejną konwencją o charakterze
regionalnym odnoszÄ…cÄ… siÄ™ do problematyki terroryzmu jest Regionalna Konwencja o
zwalczaniu terroryzmu, zawarta w ramach Południowo-Azjatyckiego Stowarzyszenia na rzecz
Współpracy Regionalnej (SAARC - South Asian Association For Regional Cooperation),
podpisana w Katmandu, 4 listopada 1987 roku[47]. Za przestępstwa terrorystyczne zostały tu
uznane przestępstwa określone w konwencjach ONZ dotyczących bezpieczeństwa lotnictwa
cywilnego (a ściślej - w konwencjach haskiej i montrealskiej), w konwencji ONZ o ochronie
dyplomatów z 1973 roku oraz w każdej innej konwencji antyterrorystycznej, której państwa
członkowskie SAARC są stroną. Ponadto za przestępstwa terrorystyczne omawiana konwencja
uważa ,,morderstwo, zabójstwo, zamach powodujący ciężkie obrażenia ciała, porwanie i
branie zakładników oraz przestępstwa z użyciem broni, materiałów wybuchowych i substancji
niebezpiecznych, jeśli czyny takie mają na celu, poprzez stosowanie ślepej przemocy,
spowodowanie śmierci lub ciężkich obrażeń ciała u osób albo spowodowanie znacznych strat
majÄ…tkowych'' (art. 1 pkt e). InteresujÄ…cy jest tu zwrot ,,substancje niebezpieczne'' - ta
szeroka formuła pozwala bowiem na zaliczenie do tych substancji m. in. broni biologicznej i
chemicznej, a nawet nuklearnej (choć raczej w postaci materiałów radioaktywnych,
ewentualnie tzw. ,,brudnej'' bomby[48], aniżeli ,,zwykłej'' bomby atomowej). Może to
świadczyć o przewidywalności oraz przezorności twórców omawianej konwencji. Obok
sprawstwa głównego karalne jest również współsprawstwo, usiłowanie oraz przygotowanie do
popełnienia któregoś z przestępstw przytoczonych powyżej, a także podżeganie, pomocnictwo
i każdy rodzaj ,,doradztwa'' udzielanego sprawcy w związku z popełnieniem przez niego tego
typu przestępstw. Poza tym żaden z przytoczonych aktów terrorystycznych nie może być
uznany za przestępstwo polityczne lub podobnej natury lub przestępstwo inspirowane
motywami politycznymi - co zresztą zaczyna być już pewną regułą w konwencjach
antyterrorystycznych, zarówno regionalnych, jak i międzynarodowych. Istotny wkład w
zdefiniowanie zjawiska terroryzmu i określenie prawnych metod i środków jego zwalczania
wnoszÄ…: Arabska Konwencja w sprawie zwalczania terroryzmu, podpisana w Kairze 22
kwietnia 1998 roku[49], zawarta przez kraje arabskie bedące członkami Ligi Państw Arabskich
(LPA, LAS - League of Arab States) oraz Konwencja Organizacji Konferencji Islamskiej (OIC -
Organisation of the Islamic Conference) w sprawie walki z międzynarodowym terroryzmem,
przyjęta w Wagadugu 1 lipca 1999 roku[50]. Obie konwencje są do siebie bardzo podobne -
zarówno w kwestiach definicyjnych, jak i postanowieniach odnoszących się do zapobiegania i
zwalczania terroryzmu. Taki stan rzeczy wynika m.in. z faktu, że państwa arabskie z uwagi na
wyznawaną w nich religię są zrzeszone w OIC, skupiającej kraje, w których islam jest religią
państwową lub w których wyznaje go znaczna część miejscowej ludności[51]. Konwencja
Ligi Państw Arabskich jest niezwykle rozbudowana, składa się z części, rozdziałów i sekcji,
równie rozbudowane jest też zawarte w niej pojęcie terroryzmu i przestępstw
terrorystycznych. Według art. 1 pkt 2, terroryzm oznacza każdy akt przemocy (lub grożenie
jej użyciem), bez względu na jego motywy lub cele, nastawiony na szerzenie paniki wśród
ludzi, powodujący strach poprzez zadawanie im obrażeń lub narażający ich życie, wolność lub
bezpieczeństwo, lub nastawiony na spowodowanie zniszczeń środowiska naturalnego,
publicznych lub prywatnych urządzeń lub własności, lub polegający na ich zajęciu lub
konfiskacie, lub też na narażaniu na niebezpieczeństwo narodowych bogactw naturalnych.
Przestępstwem terrorystycznym jest zaś każde przestępstwo, lub jego usiłowanie, popełnione
w celu zrealizowania planów terrorystów wobec któregokolwiek z państw-stron lub przeciwko
ich obywatelom, ich własności lub interesom narodowym, karalne w świetle prawa
wewnętrznego tych państw. Za przestępstwa terrorystyczne uznawane są też czyny określone
w międzynarodowych konwencjach odnoszących się do terroryzmu lotniczego (chodzi o
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
konwencje: tokijską, haską i montrealską), ochrony osób (konwencje ONZ z 1973 i 1979
roku) oraz w postanowieniach Konwencji ONZ o prawie morza z 1982 roku dotyczÄ…cych
piractwa. Pomimo przyjęcia tak szerokiej formuły terroryzmu i przestępstw z nim
zwiazązanych, państwa-strony w art. 2 konwencji zawarły jednak pewien istotny wyjątek.
Chodzi mianowicie o przypadki walki, włączając w to walkę zbrojną, przeciwko obcej okupacji i
agresji, o wyzwolenie i samostanowienie, zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego. Taka
walka nie jest w świetle konwencji uznawana za przestępstwo. Z kolei żadnego z
przedstawionych w art. 1 czynów o charakterze terrorystycznym nie należy traktować jako
przestępstwa politycznego, nie będą też uważane za polityczne, nawet, jeśli zostały
popełnione z pobudek politycznych: zamachy na głowy państw, szefów rządów i ministrów
oraz osoby korzystające z ochrony międzynarodowej, morderstwa lub rozboje, których celem
są jednostki czy przedstawiciele władzy, akty sabotażu i niszczenie własności publicznej lub
przeznaczonej do użytku publicznego, nawet jeśli jest to własność innego państwa-strony, a
także przestępstwa wytwarzania, przemytu lub posiadania broni i amunicji lub środków
wybuchowych albo innych materiałów przygotowanych w celu popełnienia zamachu
terrorystycznego. Państwa-strony zobowiązują się do powstrzymywania od organizowania,
finansowania i popełniania aktów terrorystycznych oraz od udzielania terrorystom
jakiejkolwiek pomocy. W tym celu określiły w konwencji szereg działań o charakterze
prewencyjnym, m.in. wzmocnienie systemów wykrywania przemytu broni i środków
wybuchowych, bardziej dokładne monitorowanie granic czy utworzenie specjalnej bazy
danych, pozwalającej zbierać i analizować informacje o grupach terrorystycznych, ich
działaniach, przemieszczaniu się oraz organizacji ich struktur. Państwa-strony postanowiły też
koordynować wspólne działania podejmowane przeciwko terroryzmowi, szczególnie w tych
regionach, gdzie sąsiadujące kraje cierpią z powodu nadmiernej aktywności ugrupowań
terrorystycznych. Spośród sposobów służących zwalczaniu terroryzmu warto wymienić
działania podejmowane w celu zapewnienia skutecznej ochrony osobom zaangażowanym w
postępowanie karne przeciw terrorystom, a także z
ródłom informacji o przestępstwach
terrorystycznych, ekspertom i świadkom w procesie. Konwencja wymaga również, by państwa-
strony zwiększyły zakres niezbędnej pomocy udzielanej ofiarom terroryzmu. Rozwiązania te
zasługują na uznanie i warto byłoby powielać je w innych konwencjach mających na celu
zwalczanie terroryzmu. Jak już zostało wspomniane, rozwiązania przyjęte w konwencji
Organizacji Konferencji Islamskiej w dużej mierze pokrywają się z regulacjami konwencji LPA.
Konwencja OIC również dzieli się na części, rozdziały i sekcje, zawiera analogiczne regulacje
dotyczące działań prewencyjnych, bierze pod ochronę pracowników wymiaru sprawiedliwości,
ekspertów i świadków, wymaga zapewnienia należytej pomocy ofiarom zamachów
terrorystycznych. W stosunku do konwencji LPA, w konwencji OIC obszar współpracy w
dziedzinie zapobiegania i zwalczania przestępstw terrorystycznych został jednak poszerzony o
działalność edukacyjną i informacyjną (art. 4). W myśl tych postanowień, państwa-strony
powinny podjąć współpracę polegającą na popieraniu działalności informacyjnej i wspieraniu
środków masowego przekazu w celu skonfrontowania fałszywej kampanii przedstawiającej
wypaczony obraz islamu z prawdziwym tolerancyjnym obliczem tej religii, a także w celu
ukazania zagrożenia, jakie grupy terrorystyczne stanowią dla stabilności i bezpieczeństwa
państw islamskich. W nieco szerszy sposób konwencja OIC definiuje też terroryzm i
przestępstwa terrorystyczne. Artykuł 1 punkt 2 tej konwencji zawiera wyrażoną wprost
definicję terroryzmu, którym jest ,,każdy akt przemocy lub groz
ba jej użycia bez względu na
motywy lub zamiary, popełnione w celu urzeczywistnienia indywidualnego lub zbiorowego
planu mającego na celu sterroryzowanie osób lub wywołanie zagrożenia dla ich zdrowia lub
narażenie na niebezpieczeństwo ich życia, godności, wolności, bezpieczeństwa lub praw lub
też narażenie na niebezpieczeństwo środowiska naturalnego lub jakiejkolwiek instytucji bądz

własności publicznej lub prywatnej, jak też ich zajęcie lub konfiskata, lub też wystawienie na
niebezpieczeństwo narodowych zasobów naturalnych lub instytucji międzynarodowych lub
zagrożenie stabilności, terytorialnej integralności, politycznej jedności lub suwerenności
niepodległych państw''. Jak widać, definicja ta zwraca wyraz
nie uwagę na szereg dóbr i
wartości, zarówno materialnych, jak i niematerialnych, które mogą stać się obiektem
zamachów terrorystycznych. Artykuł 1 punkt 3 określa natomiast, jakie akty będą uważane za
przestępstwa o charakterze terrorystycznym - chodzi tu o każde przestępstwo mające na celu
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
realizację planów terrorystów wobec któregokolwiek z państw-stron lub przeciwko ich
obywatelom, ich własności albo przeciwko instytucjom zagranicznym i cudzoziemcom
przebywającym na terytorium państw-stron. Takie przestępstwa powinny być w
ustawodawstwach wewnętrznych państw-stron zagrożone surowymi karami. Za przestępstwa
terrorystyczne uważane są ponadto przestępstwa określone w międzynarodowych
konwencjach antyterrorystycznych, wymienionych w art. 1 pkt 4, z wyjątkiem tych, które
zostały wyłączone przez państwa-strony na mocy ich przepisów wewnętrznych albo tych
traktatów, których państwa-strony nie ratyfikowały. Zgodnie z art. 2, żadne z wymienionych
powyżej przestępstw nie może być uznane za przestępstwo polityczne (nawet, jeśli zostało
dokonane z pobudek politycznych), podobnie jak wszelkie akty agresji skierowane przeciwko
głowom państw i rządów, ministrom oraz osobom posiadającym immunitet w znaczeniu
prawnomiędzynarodowym, w tym ambasadorom i dyplomatom. Na tym jednak nie koniec.
Podobnie jak konwencja LPA, za przestępstwa o charakterze terrorystycznym konwencja OIC
uważa morderstwo lub rozbój, których celem są jednostki czy przedstawiciele władzy, akty
sabotażu i niszczenie własności publicznej lub przeznaczonej do użytku publicznego, nawet
jeśli jest to własność innego państwa-strony, przestępstwa wytwarzania, przemytu lub
posiadania broni i amunicji lub środków wybuchowych albo innych materiałów
przygotowanych w celu popełnienia zamachu terrorystycznego, a ponadto wszystkie formy
przestępstw o charakterze międzynarodowym, w tym nielegalny handel narkotykami i ludz
mi
oraz pranie pieniędzy, jeśli przestępstwa te popełniane są w celu finansowania działalności
terrorystycznej. Spośród dotychczasowych prób zdefiniowania terroryzmu jest to z pewnością
definicja idąca najdalej - oprócz ogólnego i stosunkowo szerokiego określenia samego
zjawiska terroryzmu zawiera ona również rozbudowany katalog przestępstw, które powinny
być uważane za terrorystyczne. Należy jednak pamiętać (o czym już była mowa), że definicja
ta została wypracowana w ramach organizacji regionalnej, której państwa członkowskie łączy
wiele czynników. Wypracowanie tak ogólnej i szerokiej formuły dla terroryzmu
międzynarodowego na niezwykle zróżnicowanym forum światowym może okazać się zadaniem
znacznie trudniejszym, choć niektóre rozwiązania przyjęte przez Organizację Konferencji
Islamskiej powinny znalez
ć się w międzynarodowych konwencjach antyterrorystycznych, jak
chociażby uznanie za terrorystyczne przestępstw polegających na wytwarzaniu, przemycie lub
posiadaniu broni i amunicji lub środków wybuchowych przygotowanych w celu popełnienia
ataku terrorystycznego. W omawianej konwencji jest jednak pewien zapis, który - podobnie
jak niemal identycznie brzmiący i cytowany wyżej artykuł konwencji LPA - z pewnością
wywołałby sporo kontrowersji na forum międzynarodowym. Chodzi tu o art.2 (a), zgodnie z
którym ,,walka narodu, w tym walka zbrojna, przeciwko obcej okupacji, agresji,
kolonializmowi i hegemonii, podejmowana w celu wyzwolenia i samostanowienia zgodnie z
zasadami prawa międzynarodowego, nie będzie uważana za działalność terrorystyczną''.
Problem wyraz
nego oddzielenia aktów terrorystycznych od walk narodowowyzwoleńczych
pojawił się już zresztą na forum ONZ, przy okazji prac Komitetu Ad Hoc w 1972 roku, jednak
nie udało się wówczas rozwiązać tej niezwykle drażliwej kwestii. Rozwiązania nie przyniosła
również rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ 44/29 z 4 grudnia 1989 roku. Dokument ten
próbował pogodzić odmienne stanowiska krajów rozwiniętych z jednej strony i rozwijających
siÄ™ z drugiej, w rezultacie jednak ani nie wypracowano definicji terroryzmu, ani tym bardziej
nie zdołano określić w sposób ścisły i nie budzący wątpliwości ram prawnych odnoszących się
do ruchów narodowowyzwoleńczych[52]. Artykuł 2 (a) konwencji OIC przypomina zatem, jak
trudno jest ustalić ścisłą granicę pomiędzy terroryzmem a walką o wyzwolenie i niepodległość,
jak trudno określić, co jest terroryzmem, a co nim z pewnością nie jest. Jak słusznie bowiem
stwierdzono w raporcie Sekretariatu ONZ dotyczÄ…cym problematyki terroryzmu z 2 listopada
1972 roku: ,,nawet jeżeli użycie siły jest legalne i moralnie usprawiedliwione, pewne środki,
jak w każdej formie konfliktu ludzkiego, nie mogą być użyte; legalność przyczyn nie
usprawiedliwia sama w sobie pewnych form przemocy, szczególnie przeciw niewinnym''[53].
Problem ten wymaga jeszcze bardzo dokładnych badań i bez wątpienia powinien stać się
jednym z głównych punktów programu prac nad ogólną międzynarodową konwencją
antyterrorystyczną. Walka z międzynarodowym terroryzmem znalazła się również w
spektrum zainteresowań Wspólnoty Niepodległych Państw. Kraje zrzeszone w tej Wspólnocie
podpisały 4 czerwca 1999 roku w Mińsku Traktat o współpracy między Państwami
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Członkowskimi Wspólnoty Niepodległych Państw w walce z terroryzmem. W dokumencie tym
terroryzm został zdefiniowany jako ,,nielegalny, karalny w świetle prawa karnego akt
popełniony w celu osłabienia bezpieczeństwa publicznego, wpłynięcia na podejmowanie
decyzji przez władze lub sterroryzowania ludności, przyjmujący postać: - aktu przemocy
lub groz
by jej użycia przeciw osobom fizycznym lub prawnym; - zniszczenia lub
uszkodzenia bÄ…dz
groz
by zniszczenia lub uszkodzenia własności i innych przedmiotów
materialnych, tak aby narazić na niebezpieczeństwo ludzkie życie; - spowodowania
znacznych szkód materialnych lub wypadku powodującego inne skutki niebezpieczne dla
społeczeństwa; - zagrożenia życia męża stanu lub osoby publicznej w celu położenia
kresu jego działalności państwowej lub innej działalności publicznej lub w akcie zemsty za tą
działalność; - ataku na przedstawiciela innego państwa lub na korzystającego z ochrony
prawnomiędzynarodowej członka personelu organizacji międzynarodowej, jak również ataku
na pomieszczenia i pojazdy służbowe osób chronionych prawem międzynarodowym; -
innych aktów uznawanych za terrorystyczne w świetle przepisów wewnętrznych państw-stron
Traktatu lub w świetle powszechnie uznawanych międzynarodowych instrumentów prawnych
służących zwalczaniu terroryzmu''. Omawiany traktat wprowadza ponadto nowe pojęcie -
tzw. ,,terroryzm techniczny'', którym jest użycie lub groz
ba użycia broni jądrowej,
radiologicznej, chemicznej lub biologicznej bÄ…dz
ich składników, mikroorganizmów
chorobotwórczych, substancji radioaktywnych lub innych substancji szkodliwych dla zdrowia, a
także przechwycenie, wyłączenie lub zniszczenie instalacji nuklearnych, chemicznych bądz

innych, co może doprowadzić do katastrofy technicznej lub ekologicznej, jeśli takie działania
są wymierzone w bezpieczeństwo publiczne, mają na celu sterroryzowanie ludności lub
wpłynięcie na decyzje władz, by w ten sposób osiągnąć polityczne lub inne cele.
Przestępstwem jest również usiłowanie popełnienia jednego z wyżej wymienionych czynów
oraz sprawstwo kierownicze, współsprawstwo, podżeganie i pomocnictwo oraz finansowanie
aktu terrorystycznego. Spora część traktatu poświęcona jest wzajemnej współpracy państw-
stron w zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu. W art. 11 podkreślono znaczenie wymiany
informacji w kwestiach kluczowych dla prowadzenia tej walki - chodzi m.in. o przekazywanie
informacji na temat organizacji i grup terrorystycznych, a nawet jednostek, które stanowią
zagrożenie dla bezpieczeństwa państw-stron, nielegalnych formacji zbrojnych, stosujących
metody charakterystyczne dla terroryzmu oraz ich struktury, członków, zamiarów i celów,
zgodnych z prawem praktyk stosowanych w operacjach antyterrorystycznych, czy
zidentyfikowanych i przypuszczalnych kanałów, którymi terroryści otrzymują pieniądze, broń i
inne środki potrzebne im do prowadzenia przestępczej działalności. Ciekawym rozwiązaniem
zaproponowanym w traktacie jest możliwość wysyłania przez państwo-stronę, na żądanie lub
za zgodą zainteresowanego państwa-strony, przedstawicieli rządu lub nawet specjalnych
jednostek antyterrorystycznych, w celu udzielenia wsparcia proceduralnego, konsultacyjnego
lub praktycznego, zgodnie z postanowieniami traktatu. Istnieje również możliwość
przeprowadzenia, na mocy wzajemnych, odrębnych porozumień, wspólnych ćwiczeń
specjalnych jednostek antyterrorystycznych oraz organizowanie szkoleń dla przedstawicieli
innego państwa-strony. Co prawda traktat nie przewiduje utworzenia wspólnych oddziałów
antyterrorystycznych, choć porozumienia regionalne wydają się takim inicjatywom sprzyjać. O
wiele trudniejsze byłoby utworzenie międzynarodowych jednostek antyterrorystycznych.
Przykładowo, w 1985 roku nie uzyskała poparcia propozycja ówczesnego prezydenta USA
Ronalda Reagana, aby stworzyć międzynarodową antyterrorystyczną ,,grupę uderzeniową'',
na co miałyby się składać międzynarodowe oddziały komandosów, międzynarodowe środki
karne i więzienia dla terrorystów, a nawet międzynarodowe trybunały antyterrorystyczne[54].
Biorąc jednak pod uwagę sukces koalicji antyterrorystycznej w Afganistanie, a także
powołanie podczas szczytu praskiego Sojuszu Północnoatlantyckiego Sił Odpowiedzi NATO,
które mają wyposażyć Sojusz w nową zdolność do szybkiego reagowania w przypadku
zagrożenia, w tym również o charakterze terrorystycznym, być może udałoby się powyższy
pomysł przynajmniej częściowo zrealizować. Na koniec należy jeszcze wspomnieć o
Konwencji Organizacji Jedności Afrykańskiej o zapobieganiu i zwalczaniu terroryzmu, przyjętej
w Algierze, 14 lipca 1999 roku[55]. Organizacja ta, w lipcu 2002 roku przemianowana na UniÄ™
Afrykańską, za akt terrorystyczny uważa ,,każdy czyn będący pogwałceniem prawa karnego
państwa-strony, skierowany przeciw jednostce lub grupie osób, który może stanowić
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
zagrożenie dla życia, integralności fizycznej lub wolności, lub powodować ciężkie obrażenia
albo śmierć, bądz
powoduje lub może powodować znaczne zniszczenia mienia publicznego lub
prywatnego, bogactw naturalnych, dziedzictwa ekologicznego lub kulturalnego, i jest obliczony
bÄ…dz
zamierzony na: - zastraszenie, zmuszenie lub nakłonienie rządu, jego organu,
instytucji, administracji publicznej lub jakiejkolwiek ich jednostki do podjęcia działania bądz

powstrzymania się od działania, lub do przyjęcia bądz
odrzucenia określonego stanowiska, lub
do podjęcia działania zgodnie z określonymi zasadami; lub - zakłócenie w działalności
służb użyteczności publicznej lub wywołanie stanu wyjątkowego; lub - wywołanie
powszechnego powstania przeciw władzy w danym państwie''. Przestępstwem
terrorystycznym jest również poparcie, wsparcie materialne i finansowe oraz wszelka pomoc,
sprawowanie dowodzenia, podżeganie, zachęcanie, usiłowanie, groz
ba, zmowa i
organizowanie jakiegokolwiek aktu terrorystycznego wymienionego powyżej. Jest to
niewątpliwie jedna z najbardziej rozbudowanych regulacji odnoszących się do przestępstw
generalnie związanych z aktami terrorystycznymi. Mimo to, art. 3 wyłącza z powyższego
katalogu walkę, w tym również zbrojną, przeciwko kolonializmowi, okupacji, agresji i
zwierzchnictwu obcych sił, prowadzoną przez naród w imię jego wyzwolenia i
samostanowienia, zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego. Poza tym wyjątkiem, żadne
względy natury politycznej, filozoficznej, ideologicznej, rasowej, etnicznej, religijnej bądz

jakiejkolwiek innej nie mogą być powoływane na usprawiedliwienie aktów terrorystycznych.
Państwa-strony zobowiązały się też do powstrzymywania się od działań mających na celu
organizowanie, wspieranie, finansowanie, popełnianie lub podżeganie do popełnienia
zamachów terrorystycznych, jak też od udzielania terrorystom schronienia, bezpośrednio lub
pośrednio, w tym zaopatrzenia ich w broń i jej składowania na swoim terytorium oraz
wydawanie im wiz i dokumentów podróżnych. Panstwa-strony zobowiązały się w związku z
tym do poszerzenia współpracy policyjnej i sądowej, udzielania sobie wzajemnie pomocy przy
prowadzeniu śledztw i postępowań sądowych oraz ekstradycyjnych, a także dopuściły
możliwość przeprowadzenia dochodzenia ekstraterytorialnego. Warto jeszcze podkreślić, że
państwa członkowskie Unii Afrykańskiej w preambule omawianej konwencji wyraziły swe
zaniepokojenie coraz silniejszymi powiązaniami pomiędzy terroryzmem i przestępczością
zorganizowaną, polegającymi m.in. na współpracy w nielegalnym handlu bronią i narkotykami
oraz procederze prania pieniędzy. Tym samym potwierdziły, jak bardzo zmieniło się w
ostatnich latach oblicze terroryzmu, który z terroryzmem epoki lat siedemdziesiątych i
osiemdziesiątych ma już naprawdę niewiele wspólnego. Podsumowanie Jak
łatwo spostrzec z dokonanych rozważań, zarówno w nauce, jak i w praktyce prawa
międzynarodowego brak zgodności co do zdefiniowania zjawiska terroryzmu i określenia jego
elementów. Mając bowiem do czynienia z tak różnymi ideologicznie, społecznie i genetycznie
przejawami omawianej formy przestępczości, które służą zupełnie innym celom, jest wręcz
niemożliwością - bez popełnienia błędu tautologii - ogarnąć je wszystkie i zawrzeć w formie
definicji. Mimo to powołany ponownie w 1996 roku przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Komitet
Ad Hoc Do Spraw Terroryzmu, poprzez prace obejmujÄ…ce zagadnienia finansowania
organizacji terrorystycznych, kwestie zamachów bombowych i szeroko rozumianego
terroryzmu nuklearnego, zmierza do wypracowania ogólnej, łączącej w sobie wszystkie
aspekty terroryzmu konwencji międzynarodowej. Jednak nie jest pewne, czy usiłowanie
stworzenia za wszelką cenę w prawie pozytywnym takiej ogólnej, kompleksowej konwencji
jest słuszne i wskazane. Konwencja genewska z 1937 roku starająca się ująć zagadnienie
terroryzmu międzynarodowego w sposób całościowy, w rezultacie nie stała się nigdy prawem
obowiązującym. Natomiast pozytywne rezultaty zostały osiągnięte właśnie w zakresie
uregulowań częściowych, szczegółowych, dotyczących np. bezpieczeństwa międzynarodowej
żeglugi powietrznej czy też ochrony osobistości oficjalnych oraz przedstawicieli
dyplomatycznych i konsularnych. Ponadto uregulowania szczegółowe mają tę niewątpliwą
przewagę nad rozwiązaniami całościowymi, że potrafią z natury rzeczy lepiej uwzględnić
specyfikę danej dziedziny obrotu międzynarodowego i tym samym w sposób doskonalszy
zapewnić jej ochronę i zabezpieczenie przed aktami terroru. Wydaje się, że właśnie ta droga
rozwiązań cząstkowych jest właściwsza do stworzenia z czasem ogólnej koncepcji i definicji
terroryzmu międzynarodowego, a co za tym idzie - kompleksowej konwencji
antyterrorystycznej. Stworzenie ogólnej definicji prawnej na obecnym etapie może bowiem
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
przynieść negatywny rezultat w postaci pozostawienia poza nią, a zatem poza uregulowaniem
prawnym różnorodnych czynów czy to ze względu na ich cechy podmiotowe, czy też
przedmiotowe[56]. Przykładowo zdefiniowanie terroryzmu międzynarodowego z
uwzględnieniem motywów o charakterze politycznym wiąże się ze skomplikowaną kwestią
uznania aktów terroru za przestępstwa polityczne. Ustalenie, jaki akt jest tego typu
przestępstwem, nadal budzi wiele trudności tak w doktrynie, jak i w orzecznictwie
międzynarodowym[57]. Nie można jednak zawężać pojęcia terroryzmu międzynarodowego
tylko do aktów terrorystycznych dokonywanych z motywów politycznych, ponieważ akty
terrorystyczne, których z
ródłem są zwykłe cele przestępcze, jak wymuszenie, szantaż czy
uniknięcie kary za dokonane przestępstwo karne, stanowią wcale nie mniejsze
niebezpieczeństwo[58]. Co więcej, w prawie międzynarodowym coraz rzadziej zwraca się
uwagę na polityczny charakter terroryzmu, natomiast podkreśla się, że wszystkie akty,
metody i sposoby działania terroryzmu powinny być uważane za przestępstwa o charakterze
kryminalnym, bez względu na to, gdzie i przez kogo zostały popełnione. Takie stanowisko
znalazło wyraz m. in. w rezolucjach ZO ONZ dotyczących badanego zagadnienia[59]. W
podobnym duchu wypowiedziała się Komisja Prawa Międzynarodowego w komentarzu do
projektu konwencji z 1973 roku. Sformułowanie ,,niezależnie od motywów'' zawarte w
konwencji ma wyrażać powszechnie przyjętą zasadę prawną, według której ,,decydującym
czynnikiem jest przestępcza intencja popełnienia aktu, a nie przyczyny, jakie prowadzą do
jego popełnienia''[60]. Można byłoby zatem łącznie traktować motywy przestępcze i polityczne
aktów terrorystycznych, jako że trudno jest wskazać przestępstwa dokonywane wyłącznie z
pobudek politycznych. Jednak Zgromadzenie Ogólne ONZ w punkcie 3 Deklaracji dotyczącej
środków mających na celu wyeliminowanie międzynarodowego terroryzmu, będącej
załącznikiem do rezolucji 49/60 z 17 lutego 1995 roku, zwraca uwagę przede wszystkim na
przestępczy aspekt tego zjawiska, uznając, że ,,akty przestępcze, które w zamierzeniu
wywołują poczucie strachu (state of terror) w społeczeństwie, grupie osób lub jednostkach,
przeprowadzane dla celów politycznych, w żadnych okolicznościach nie mogą być uznane za
uzasadnione i nie mogą ich usprawiedliwiać żadne względy natury politycznej, filozoficznej,
ideologicznej, rasowej, etnicznej, religijnej i jakiejkolwiek innej''[61]. Stanowisko to zostało
potwierdzone w innych rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego dotyczących terroryzmu
międzynarodowego[62]. W świetle powyższych rozważań, najwłaściwszym rozwiązaniem jest
więc uznanie aktów terrorystycznych (oraz wszelkich form udzielanego mu wsparcia) za
zbrodnie o charakterze międzynarodowym, a nawet za zbrodnie przeciwko ludzkości, ścigane
solidarnie przez wszystkie państwa, zgodnie z zasadą odpowiedzialności erga omnes, które
mogłyby podlegać jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Karnego[63]. Traktowanie
aktów terrorystycznych jako zbrodni międzynarodowych, jako czynów przestępczych, bez
względu na ich konotacje polityczne, społeczne, religijne, ideologiczne i inne oraz uznawanie
terrorystów i ich popleczników za przestępców kryminalnych zagrażających rodzajowi
ludzkiemu, połączone z międzynarodową współpracą państw i organizacji międzynarodowych
oraz regionalnych w zakresie prewencji i zwalczania terroryzmu, może w przyszłości
przyczynić się do znacznego zahamowania ekspansji tego niebezpiecznego zjawiska, aby
terroryzm nie stał się najgroz
niejszÄ… plagÄ… XXI wieku.
[1] Zagadnieniem tym w sposób kompleksowy zajął się W. Laquer w swojej książce The
New Terrorism: Fanaticism and the Arms of Mass Destruction, Oxford University Press, New
York, Oxford 1999. [2] J. Muszyński Istota terroryzmu politycznego [w]: Terroryzm polityczny
pod red. J. Muszyńskiego, PWN, Warszawa 1981, s. 22. [3] Król zginął razem z witającym go
ministrem spraw zagranicznych Francji, Jeanem L. Barthou. Sprawcami zamachu byli
chorwaccy nacjonaliści. [4] M. Flemming Terroryzm polityczny w międzynarodowym
prawodawstwie, ,,Wojskowy PrzeglÄ…d Prawniczy'' nr 3-4/1996, s. 6. [5] B. Kwiatkowska-
Czechowska Prawnomiędzynarodowe aspekty zwalczania terroryzmu [w:] Terroryzm
polityczny (red. Jerzy Muszyński), PWN, Warszawa 1981, s. 146. [6] Ibidem, s. 146. [7]
Konwencja została ratyfikowana tylko przez jedno państwo, a mianowicie przez Indie. [8]
Miało to miejsce 11 września 1972 roku, a więc w trzy dni po zamachu terrorystów
palestyńskich na członków izraelskiej ekipy olimpijskiej w Monachium. [9] UN GA Res.
27/3034, http://www.un.org/ga/documents/gares27/ga27-3034.htm, 17.04.2001. [10] A.
Bernard Strategia terroryzmu, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
1978, s. 211. [11] Zob. UN outcry against attacks on US reflects longstanding opposition to
terrorism, http://www.un.org/News/dh/latest/feature_terror.htm, 14.02.2002. [12] UN GA
Res. 51/210, http://www.un.org/ga/documents/gares51/ga51-210.htm, 17.04.2001. [13]
Potrzebę kontynuowania prac nad tymi konwencjami potwierdziło Zgromadzenie Ogólne ONZ
w punkcie 12 swojej rezolucji 54/110 z 2 lutego 2000 r. [14] B. Kwiatkowska-Czechowska
Prawnomiędzynarodowe aspekty ..., s. 149-150. [15] Zgromadzenie Ogólne ONZ w swojej
rezolucji 51/210 z 16 stycznia 1997 r. zwróciło już uwagę na potrzebę międzynarodowego
współdziałania w celu zapobiegania wykorzystaniu materiałów jądrowych w atakach
terrorystycznych i wypracowania odpowiednich prewencyjnych instrumentów prawnych oraz
na analogiczną potrzebę wzmocnienia międzynarodowej współpracy w zapobieganiu użycia
przez terrorystów broni biologicznej i chemicznej w ich przestępczej działalności. [16] Dz.U.
Nr 15 z 1971 r., poz. 147 i załącznik. [17] Dz.U. Nr 25 z 1972 r., poz. 181 i załącznik. [18]
Dz.U. Nr 8 z 1976 r., poz. 37. [19] Protocol on the Suppression of Unlawful Acts of Violence
at Airports Serving International Civil Aviation, supplementary to the Convention for the
Suppression of Unlawful Acts against the Safety of Civil Aviation, Montreal, 24 February 1988,
http://untreaty.un.org/English/Terrorism/Conv7.pdf, 7.03.2002. [20] M. Flemming op. cit., s.
7 [21] Taki sam wyjątek zawiera również konwencja haska i konwencja montrealska. [22]
Szerzej - Z. Galicki Terroryzm lotniczy w świetle prawa międzynarodowego, seria: ,,Rozprawy
UW'', poz. 188, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1981, s. 59-60. [23]
Dz.U. Nr 129 z 1994 r., poz. 635. [24] Dz.U. Nr 22 z 2002 r., poz. 211. [25] Dz.U. Nr 37 z
1983 r., poz. 168 i załącznik. [26] Dz.U. Nr 106 z 2000 r., poz. 1123. [27] M. Flemming op.
cit., s. 9 [28] Z. Galicki op. cit., s. 20. [29] International Convention for the Suppression of
Terrorist Bombings, New York, 15 December 1997,
http://untreaty.un.org/English/Terrorism/Conv11.pdf, 5.01.2002. [30] Convention on the
Marking of Plastic Explosives for the Purpose of Identification, Montreal, 1 March 1991,
http://untreaty.un.org/English/Terrorism/Conv10.pdf, 5.01.2002. [31] ,,Czynnik
wykrywający'', w rozumieniu konwencji, oznacza substancję opisaną w załączniku
technicznym, która dodana do materiału wybuchowego czyni go wykrywalnym. [32]
International Convention for the Suppression of the Financing of Terrorism, New York, 9
December 1999, http://untreaty.un.org/English/Terrorism/Conv12.pdf, 5.01.2002. [33] SÄ…
tam zamieszczone wszystkie dotychczasowe konwencje zawarte pod auspicjami ONZ
dotyczące zwalczania terroryzmu międzynarodowego. [34] UN GA Res. 54/110,
http://www.un.org/Depts/dhl/resguide/r54c6.htm, 17.04.2001. [35] Zob. Fighting Terrorism
through Disarmament, http://www.un.org/News/dh/latest/feature_terror_disarm.htm,
14.02.2002. [36] Szerzej - zob. J. Pawłowski (red.) Terroryzm we współczesnym świecie,
,,Wojsko i Wychowanie'', Warszawa 2001, s. 15. [37] Ibidem. Dowodem na to, że w ręce
terrorystów trafiły materiały radioaktywne, jest choćby pewien epizod z okresu pierwszej
wojny w Czeczenii (lata 1994-1996). W 1995 roku Szamil Basajew zakopał w Parku
Izmailowskim w Moskwie paczkę zawierającą radioaktywny cez 137. Paczka zawierała
niewielkie ilości tego niebezpiecznego materiału i nie mogłaby spowodować większych szkód -
Basajew chciał jednak w ten sposób zademonstrować władzom rosyjskim fakt posiadania oraz
możliwość użycia materiałów radioaktywnych przez czeczeńskich rebeliantów (J. Stern The
Ultimate Terrorists Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London, England
1999, p. 67. Zob. też: W. Laquer op. cit., p. 73). [38] Dz.U. Nr 17 z 1989 r., poz. 93. [39]
Convention to Prevent and Punish the Acts of Terrorism Taking the Form of Crimes Against
Persons and Related Extortion that are of International Significance - z
ródło: ,,American
Journal of International Law'', Nr 5/1971, s. 898-901. [40] B. Kwiatkowska-Czechowska
Zagadnienie terroryzmu w świetle prawa międzynarodowego, ,,Sprawy Międzynarodowe'', nr
11/1976, s. 87. Por. też M. Flemming op. cit., s. 8. [41] Dz.U. Nr 25 z 1996 r., poz. 115.
[42] Z. Galicki op. cit., s. 19. [43] M. Flemming op. cit., s. 11-12. [44] Protocol amending
the European Convention on the Suppression of Terrorism, Strasbourg, 15 May 2003,
http://www.radaeuropy.sk/english/documents_coe/conventions/docs/190en.htm, 15.03.2004.
[45] Guidelines on human rights and the fight against terrorism, adopted by the Committee
of Ministers on 11 July 2002, Directorate General of Human Rights, December 2002. [46]
Szerzej - zob. Raport Roczny Amnesty International 2003 - Walka z terroryzmem i prawa
człowieka, http://amnesty.org.pl/raport/index.php?nav=walka, 21.08.2003. [47] SAARC
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06
psz.pl - Portal Spraw Zagranicznych
Regional Convention on Suppression of Terrorism, Kathmandu, 4 November 1987,
http://untreaty.un.org/English/Terrorism/Conv18.pdf, 7.03.2002. [48] Jest to
konwencjonalny ładunek wybuchowy połączony z silnie toksycznymi materiałami
radioaktywnymi - taka mieszanka tworzy prymitywnÄ…, nierozszczepialnÄ… bombÄ™ atomowÄ….
Skonstruowanie i użycie takiej bomby przez terrorystów jest niewątpliwie bardziej
prawdopodobnym zagrożeniem niż zdobycie przez nich broni nuklearnej. [49] Arab
Convention for the Suppression of Terrorism, Cairo, 22 April 1998, http://www.al-
bab.com/arab/docs/league/terrorism98.htm, 2.12.2003. [50] Convention of the Organisation
of the Islamic Conference on Combating International Terrorism, Ouagadougou, 1 July 1999,
http://www.oic-un.org/26icfm/c.html, 7.03.2002. [51] Warto tu wspomnieć, że chęć i
gotowość przystąpienia do OIC wyraziła w sierpniu 2003 r. Rosja. Islam jest bowiem drugą po
prawosławiu religią w tym kraju. [52] Szerzej - zob. A. Obote-Odora Defining International
Terrorism, http://www.murdoch.edu.au/elaw/issues/v6n1/obote-odora61.html, 20.03.2002.
[53] UN Doc. A/C.6/418, 2 November 1972. [54] Zob. Dziesięć sposobów na terror [w:]
Terroryzm międzynarodowy, cz. 2, red. K. Fekecz, ,,Zeszyty Dokumentacyjne PAP'', nr 11
(216), Warszawa 1985, s. 13. [55] OAU Convention on the Prevention and Combating of
Terrorism, Algiers, 14 July 1999, http://untreaty.un.org/English/Terrorism/oau_e.pdf,
2.12.2003. [56] Por. Z. Galicki op. cit., s. 31. [57] Trudności w precyzyjnym określeniu
przestępstwa politycznego były podstawową przyczyną nieratyfikowania konwencji z 1937
roku. [58] A. Bernard op. cit., s. 208. [59] Zob. np.: UN GA Res. 50/53, pkt 1 (11
December 1995), UN GA Res. 52/165, pkt 1 (15 December 1997), UN GA Res. 53/108, pkt 1
(26 January 1999), UN GA Res. 54/110, pkt 1 (2 February 2000), UN GA Res. 55/158, pkt 1
(30 January 2001). [60] Cyt. za: B. Kwiatkowska-Czechowska Zagadnienie terroryzmu..., s.
90. [61] UN GA Res. 49/60, 17 February 1995. [62] Zob. np.: UN GA Res. 51/210, pkt 2, UN
GA Res. 52/165, pkt 2, UN GA Res. 53/108, pkt 2, UN GA Res. 54/110, pkt 2, UN GA Res.
55/158, pkt 2. [63] Zob. - Council Of Europe Parliamentary Assembly Recommendation 1534
(2001) - Democracies facing terrorism, 26 September 2001,
http://stars.coe.fr/ta/TA01/EREC1534.htm, 05.03.2002. Mgr Marcin Marcinko - absolwent
Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktorant w Katedrze Prawa
Międzynarodowego Publicznego UJ, współpracownik Instytutu Studiów Strategicznych w
Krakowie.
content/view/396/ Utworzono 9 January, 2010, 18:06