Wykład 4.
Wykład 4.
CYKL
Ż
YCIA FIRMY RODZINNEJ
CYKL
Ż
YCIA FIRMY RODZINNEJ
1
CYKL
Ż
YCIA FIRMY RODZINNEJ
CYKL
Ż
YCIA FIRMY RODZINNEJ
1. Istota cyklu
ż
ycia firmy:
1. Istota cyklu
ż
ycia firmy:
Cykl
ż
ycia organizacji
Cykl
ż
ycia organizacji
obejmuje naturaln
ą
sekwencj
ę
obejmuje naturaln
ą
sekwencj
ę
faz, przez któr
ą
przechodzi wi
ę
kszo
ść
organizacji:
faz, przez któr
ą
przechodzi wi
ę
kszo
ść
organizacji:
narodziny
narodziny
–
– kieruje zało
ż
yciel, który stara si
ę
kieruje zało
ż
yciel, który stara si
ę
wykorzysta
ć
pojawiaj
ą
ce si
ę
okazje i przetrwa
ć
,
wykorzysta
ć
pojawiaj
ą
ce si
ę
okazje i przetrwa
ć
,
przy
przy ograniczonym
ograniczonym polu
polu działania
działania ii bez
bez specjalizacji,
specjalizacji,
dojrzało
ść
dojrzało
ść
, wraz z któr
ą
nast
ę
puje utrwalenie pro
, wraz z któr
ą
nast
ę
puje utrwalenie pro--
młodo
ść
młodo
ść
(wzrost)
(wzrost) –
– zwi
ę
kszenie rozmiarów firmy, a
zwi
ę
kszenie rozmiarów firmy, a
tak
ż
e dalsza innowacyjno
ść
i kreatywno
ść
wraz
tak
ż
e dalsza innowacyjno
ść
i kreatywno
ść
wraz
próbami procesów formalizacji i specjalizacji,
próbami procesów formalizacji i specjalizacji,
2
dojrzało
ść
dojrzało
ść
, wraz z któr
ą
nast
ę
puje utrwalenie pro
, wraz z któr
ą
nast
ę
puje utrwalenie pro--
cesów specjalizacji pracy, formalizacji i standary
cesów specjalizacji pracy, formalizacji i standary--
zacji i wykrystalizowania struktury organizacyjnej,
zacji i wykrystalizowania struktury organizacyjnej,
schyłek
schyłek
–
– powolne pojawianie si
ę
kryzysu, prowa
powolne pojawianie si
ę
kryzysu, prowa--
dz
ą
ce do upadku firmy jako nast
ę
pstwo jej biuro
dz
ą
ce do upadku firmy jako nast
ę
pstwo jej biuro--
kratyzowania i niedopasowania do otoczenia.
kratyzowania i niedopasowania do otoczenia.
Schyłek firmy
Schyłek firmy mo
ż
na
mo
ż
na przezwyci
ęż
y
ć
przezwyci
ęż
y
ć
poprzez
poprzez
odnow
ę
odnow
ę
,,
tj. rekonstrukcj
ę
, restrukturyzacj
ę
i zmiany
tj. rekonstrukcj
ę
, restrukturyzacj
ę
i zmiany –
– prowa
prowa--
dz
ą
ce do wej
ś
cia w
dz
ą
ce do wej
ś
cia w
nowy cykl
ż
ycia.
nowy cykl
ż
ycia.
2. Charakterystyka faz cyklu
ż
ycia firmy
2. Charakterystyka faz cyklu
ż
ycia firmy
rodzinnej:
rodzinnej:
Cykl
ż
ycia firmy rodzinnej jest wypadkow
ą
ró
ż
nych
Cykl
ż
ycia firmy rodzinnej jest wypadkow
ą
ró
ż
nych
cykli, a przede wszystkim:
cykli, a przede wszystkim:
cyklu
cyklu potencjału wytwórczego firmy,
potencjału wytwórczego firmy,
cyklu
cyklu
ż
ycia i wsparcia rodziny,
ż
ycia i wsparcia rodziny,
cyklu innowacji,
cyklu innowacji,
cyklu koniunkturalnego,
cyklu koniunkturalnego,
siły konkurencji.
siły konkurencji.
3
siły konkurencji.
siły konkurencji.
Szczególne znaczenie w cyklu
ż
ycia firmy rodzinnej
Szczególne znaczenie w cyklu
ż
ycia firmy rodzinnej
ma
ma cykl
cykl
ż
ycia
ż
ycia wła
ś
cicieli,
wła
ś
cicieli, a
a zwłaszcza zarz
ą
dzaj
ą
cych.
zwłaszcza zarz
ą
dzaj
ą
cych.
Model
Model cyklu
cyklu
ż
ycia
ż
ycia firmy
firmy rodzinnej
rodzinnej wg
wg C.
C. Rosenbauera
Rosenbauera
:
p
o
te
n
c
ja
ł
p
o
te
n
c
ja
ł
zmiana
zmiana
generacji
generacji
zmiana
zmiana
generacji
generacji
Cykl
ż
ycia
Cykl
ż
ycia
wła
ś
ciciela
wła
ś
ciciela
Cykl
Cykl
ż
ycia firmy
ż
ycia firmy
Cykl
ż
ycia
Cykl
ż
ycia
rodziny
rodziny
4
faza
faza
pionierska
pionierska
faza
faza
wzrostu
wzrostu
faza
faza
dojrzało
ś
ci
dojrzało
ś
ci
faza
faza
schyłku
schyłku
I generacja
I generacja
II generacja
II generacja
III generacja
III generacja
p
o
te
n
c
ja
ł
p
o
te
n
c
ja
ł
Trójwymiarowy model rozwoju firmy rodzinnej,
Trójwymiarowy model rozwoju firmy rodzinnej,
składaj
ą
cy si
ę
z:
składaj
ą
cy si
ę
z:
1. Wymiaru rodziny
1. Wymiaru rodziny
–
– zawieraj
ą
cego kolejno:
zawieraj
ą
cego kolejno:
■
■
młod
ą
rodzin
ę
przedsi
ę
biorcz
ą
,
młod
ą
rodzin
ę
przedsi
ę
biorcz
ą
,
■
■
wej
ś
cie do biznesu,
wej
ś
cie do biznesu,
■
współdziałanie,
współdziałanie,
■
■
przekazanie własno
ś
ci;
przekazanie własno
ś
ci;
2. Wymiaru firmy
2. Wymiaru firmy
–
– zawieraj
ą
cego kolejno:
zawieraj
ą
cego kolejno:
■
■
zało
ż
enie firmy,
zało
ż
enie firmy,
■
rozwój i formalizacja,
rozwój i formalizacja,
5
■
rozwój i formalizacja,
rozwój i formalizacja,
■
■
dojrzało
ść
;
dojrzało
ść
;
3. Wymiaru własno
ś
ci
3. Wymiaru własno
ś
ci
–
– zawieraj
ą
cego kolejno:
zawieraj
ą
cego kolejno:
■
■
własno
ść
jednego wła
ś
ciciela,
własno
ść
jednego wła
ś
ciciela,
■
■
spółka bliskiej rodziny,
spółka bliskiej rodziny,
■
■
konsorcjum rodzinne.
konsorcjum rodzinne.
3.
3. Rola
Rola rodziny
rodziny w poszczególnych
w poszczególnych fazach
fazach cyklu
cyklu
ż
ycia firmy rodzinnej:
ż
ycia firmy rodzinnej:
na bazie istniej
ą
cego podmiotu, w wyniku fuzji,
na bazie istniej
ą
cego podmiotu, w wyniku fuzji,
przekształce
ń
organizacyjno
przekształce
ń
organizacyjno--prawnych itp.,
prawnych itp.,
Narodziny
Narodziny
–
– faza zało
ż
ycielska (pionierska) firmy:
faza zało
ż
ycielska (pionierska) firmy:
utworzenie zakładu/oddziału w firmie,
utworzenie zakładu/oddziału w firmie,
usamodzielnienie si
ę
przez przej
ę
cie cz
ęś
ci firmy,
usamodzielnienie si
ę
przez przej
ę
cie cz
ęś
ci firmy,
zało
ż
enie od podstaw nowej firmy.
zało
ż
enie od podstaw nowej firmy.
Rodzina w fazie zało
ż
ycielskiej firmy:
Rodzina w fazie zało
ż
ycielskiej firmy:
6
Rodzina w fazie zało
ż
ycielskiej firmy:
Rodzina w fazie zało
ż
ycielskiej firmy:
dostarcza pomysły,
dostarcza pomysły,
dostarcza kapitał,
dostarcza kapitał,
dostarcza zasoby pracy,
dostarcza zasoby pracy,
jest zwykle wsparciem rozwoju, ale mo
ż
e te
ż
jest zwykle wsparciem rozwoju, ale mo
ż
e te
ż
utrudnia
ć
zało
ż
enie i prowadzenie biznesu.
utrudnia
ć
zało
ż
enie i prowadzenie biznesu.
wytyczenia kierunków i celów działania firmy,
wytyczenia kierunków i celów działania firmy,
Młodo
ść
Młodo
ść
–
– rozbudowa, wzrost itp. w wyniku:
rozbudowa, wzrost itp. w wyniku:
wzrostu wska
ź
ników: zatrudnienia, produkcji,
wzrostu wska
ź
ników: zatrudnienia, produkcji,
obrotów itp.,
obrotów itp.,
budowania relacji z klientami,
budowania relacji z klientami,
zaanga
ż
owania wła
ś
ciciela i rodziny, którzy
zaanga
ż
owania wła
ś
ciciela i rodziny, którzy
odgrywaj
ą
podstawow
ą
rol
ę
w firmie,
odgrywaj
ą
podstawow
ą
rol
ę
w firmie,
Rodzina w fazie młodo
ś
ci firmy:
Rodzina w fazie młodo
ś
ci firmy:
tak
ż
e dostarcza kapitał i prac
ę
,
tak
ż
e dostarcza kapitał i prac
ę
,
7
tak
ż
e dostarcza kapitał i prac
ę
,
tak
ż
e dostarcza kapitał i prac
ę
,
anga
ż
uje si
ę
w prace firmy, w tym w działania
anga
ż
uje si
ę
w prace firmy, w tym w działania
przedsi
ę
biorcze
przedsi
ę
biorcze,,
jest gwarantem nale
ż
ytego jej funkcjonowania.
jest gwarantem nale
ż
ytego jej funkcjonowania.
Dojrzało
ść
Dojrzało
ść
–
–
ugruntowana
ugruntowana pozycja
pozycja rynkowa,
rynkowa, ukształto
ukształto--
wany
wany kierunek
kierunek ii poziom
poziom rozwoju
rozwoju –
– charakteryzuje si
ę
:
charakteryzuje si
ę
:
wzrostem i spadkami, ale w ramach trendu,
wzrostem i spadkami, ale w ramach trendu,
stagnacj
ą
wielko
ś
ci sprzeda
ż
y i udziału w rynku,
stagnacj
ą
wielko
ś
ci sprzeda
ż
y i udziału w rynku,
zmianami w strategii działania, np. wej
ś
cia na
zmianami w strategii działania, np. wej
ś
cia na
nowe rynki, w sposobie dotarcia do klientów itp.,
nowe rynki, w sposobie dotarcia do klientów itp.,
Rodzina w fazie dojrzało
ś
ci firmy:
Rodzina w fazie dojrzało
ś
ci firmy:
ró
ż
ne zachowania w zale
ż
no
ś
ci od sposobu suk
ró
ż
ne zachowania w zale
ż
no
ś
ci od sposobu suk--
brakiem jasnych priorytetów rozwojowych,
brakiem jasnych priorytetów rozwojowych,
poszukiwaniem kadry kierowniczej z zewn
ą
trz.
poszukiwaniem kadry kierowniczej z zewn
ą
trz.
8
Rodzina w fazie dojrzało
ś
ci firmy:
Rodzina w fazie dojrzało
ś
ci firmy:
ró
ż
ne zachowania w zale
ż
no
ś
ci od sposobu suk
ró
ż
ne zachowania w zale
ż
no
ś
ci od sposobu suk--
cesji (np. planowanie sukcesji lub jej odwlekanie),
cesji (np. planowanie sukcesji lub jej odwlekanie),
przygotowanie do sukcesji i zmian
przygotowanie do sukcesji i zmian,,
powstawanie napi
ęć
i konfliktów rodzinnych zwi
ą
powstawanie napi
ęć
i konfliktów rodzinnych zwi
ą
--
zanych z firm
ą
.
zanych z firm
ą
.
Schyłek
Schyłek
charakteryzuje si
ę
:
charakteryzuje si
ę
:
zmniejszeniem
zmniejszeniem wielko
ś
ci
wielko
ś
ci produkcji
produkcji ii udziału
udziału w
w rynku,
rynku,
sytuacj
ą
sytuacj
ą
kryzysow
ą
firmy itp.
kryzysow
ą
firmy itp.
Rodzina w fazie schyłku firmy:
Rodzina w fazie schyłku firmy:
wewn
ę
trzne spory wspólników (rodziny jako
wewn
ę
trzne spory wspólników (rodziny jako
udziałowców) itp.
udziałowców) itp.
brak uzgodnionego nast
ę
pcy i
brak uzgodnionego nast
ę
pcy i wspólnoty rodziny
wspólnoty rodziny,,
Odnowa
Odnowa
charakteryzuje si
ę
:
charakteryzuje si
ę
:
nowymi strategiami działania, opartymi na
nowymi strategiami działania, opartymi na
przekształceniach i restrukturyzacji firmy,
przekształceniach i restrukturyzacji firmy,
9
nowymi strategiami działania, opartymi na
nowymi strategiami działania, opartymi na
przekształceniach i restrukturyzacji firmy,
przekształceniach i restrukturyzacji firmy,
zmianami sposobu kierowania firmy,
zmianami sposobu kierowania firmy, w
w tym
tym obejmu
obejmu--
j
ą
ce profesjonalizacj
ę
zarz
ą
dzania itp.
j
ą
ce profesjonalizacj
ę
zarz
ą
dzania itp.
Rodzina w fazie odnowy firmy:
Rodzina w fazie odnowy firmy:
ponowna konsolidacja
ponowna konsolidacja rodziny
rodziny,,
współpraca i wspomagania działa
ń
rozwojowych.
współpraca i wspomagania działa
ń
rozwojowych.
Kryzysy w rozwoju firmy rodzinnej
Kryzysy w rozwoju firmy rodzinnej
Faza 1
Faza 1
Faza 2
Faza 2
Faza 3
Faza 3
Faza 4
Faza 4
Faza 5
Faza 5
ś
ć
o
rg
a
n
iz
a
c
ji
ś
ć
o
rg
a
n
iz
a
c
ji
m
a
łe
d
u
ż
e
m
a
łe
d
u
ż
e
kryzys
kryzys
kontroli
kontroli
kryzys
kryzys
zarz
ą
du
zarz
ą
du
rodzin
rodzin--
nego
nego
kryzys
kryzys
własno
ś
ci
własno
ś
ci
rodzinnej
rodzinnej
nierodzinna
nierodzinna
kryzys
kryzys
rozwoju
rozwoju
firmy
firmy
rodzinnej
rodzinnej
10
młode
młode
wiek organizacji
wiek organizacji
dojrzałe
dojrzałe
przedsi
ę
biorczo
ść
przedsi
ę
biorczo
ść
w
ie
lk
o
ś
ć
o
rg
a
n
iz
a
c
ji
w
ie
lk
o
ś
ć
o
rg
a
n
iz
a
c
ji
m
a
łe
d
u
m
a
łe
d
u
kryzys
kryzys
selekcji
selekcji
famili
famili--
stycznej
stycznej
kolektywno
ść
kolektywno
ść
kryzys
kryzys
kontroli
kontroli
rodziny
rodziny
delegacja
delegacja
nego
nego
profesjonalizacja
profesjonalizacja
4. Uwarunkowania dynamiki zmian cyklu
ż
ycia
4. Uwarunkowania dynamiki zmian cyklu
ż
ycia
firmy:
firmy:
Analizuj
ą
c cykl
ż
ycia firmy nale
ż
y zadawa
ć
pytania o
Analizuj
ą
c cykl
ż
ycia firmy nale
ż
y zadawa
ć
pytania o
jego istot
ę
i przyczyny, np.:
jego istot
ę
i przyczyny, np.:
1.
1. Jakie s
ą
najbardziej charakterystyczne cechy
Jakie s
ą
najbardziej charakterystyczne cechy
skutecznej organizacji w poszczególnych fazach
skutecznej organizacji w poszczególnych fazach
cyklu?;
cyklu?;
2.
2. Czy przechodzenie od jednej do drugiej fazy musi
Czy przechodzenie od jednej do drugiej fazy musi
by
ć
zwi
ą
zane z kryzysami i rewolucjami w firmie,
by
ć
zwi
ą
zane z kryzysami i rewolucjami w firmie,
czy te
ż
mo
ż
na ewolucj
ą
organizacji skutecznie
czy te
ż
mo
ż
na ewolucj
ą
organizacji skutecznie
11
czy te
ż
mo
ż
na ewolucj
ą
organizacji skutecznie
czy te
ż
mo
ż
na ewolucj
ą
organizacji skutecznie
zarz
ą
dza
ć
;
zarz
ą
dza
ć
;
3. Ja
3. Jak tworzy
ć
w istniej
ą
cej firmie szans
ę
do odnowy,
k tworzy
ć
w istniej
ą
cej firmie szans
ę
do odnowy,
ponownych narodzin, czyli jak zapewni
ć
ponownych narodzin, czyli jak zapewni
ć
organizacji nie
ś
miertelno
ść
?
organizacji nie
ś
miertelno
ść
?
4. Ja
4. Jakie s
ą
najwa
ż
niejsze czynniki przebiegu cyklu
kie s
ą
najwa
ż
niejsze czynniki przebiegu cyklu
ż
ycia firmy i czy mo
ż
na nimi sterowa
ć
?
ż
ycia firmy i czy mo
ż
na nimi sterowa
ć
?
1. Zewn
ę
trznych:
1. Zewn
ę
trznych:
Podstaw
ą
odpowiedzi powinno by
ć
poznanie
Podstaw
ą
odpowiedzi powinno by
ć
poznanie
uwarunkowa
ń
cyklu i ich analizowanie.
uwarunkowa
ń
cyklu i ich analizowanie.
–
– oczekiwania klientów
oczekiwania klientów –
– dostosowanie lub brak,
dostosowanie lub brak,
–
– rozwoju innych firm i ich siły,
rozwoju innych firm i ich siły,
–
– współpracy z innymi firmami,
współpracy z innymi firmami,
–
– kryzysu lub rozkwitu otoczenia itp.
kryzysu lub rozkwitu otoczenia itp.
Dynamika zmian w
Dynamika zmian w cyklu
cyklu
ż
ycia firmy wynika
ż
ycia firmy wynika z
z ró
ż
nych
ró
ż
nych
uwarunkowa
ń
:
uwarunkowa
ń
:
12
2. Wewn
ę
trznych:
2. Wewn
ę
trznych:
–
– kryzysu lub rozkwitu otoczenia itp.
kryzysu lub rozkwitu otoczenia itp.
– decyzji zarz
ą
dzaj
ą
cych i rodziny,
decyzji zarz
ą
dzaj
ą
cych i rodziny,
–
– efektu
efektu podj
ę
tych działa
ń
, inwestycji itp.,
podj
ę
tych działa
ń
, inwestycji itp.,
–
– kondycji firmy, kryzysu organizacji itp.
kondycji firmy, kryzysu organizacji itp.
Analizuj
ą
c
Analizuj
ą
c cykl
cykl
ż
ycia
ż
ycia firmy
firmy nale
ż
y
nale
ż
y uwzgl
ę
dni
ć
,
uwzgl
ę
dni
ć
,
ż
e:
ż
e:
■
■
nie ma okre
ś
lonych reguł, jak długo firma mo
ż
e
nie ma okre
ś
lonych reguł, jak długo firma mo
ż
e
znajdowa
ć
si
ę
na danym etapie;
znajdowa
ć
si
ę
na danym etapie;
■
■
kolejno
ś
ci faz, czy form rozwojowych firmy, nie
kolejno
ś
ci faz, czy form rozwojowych firmy, nie
mo
ż
na dokładnie zaprogramowa
ć
;
mo
ż
na dokładnie zaprogramowa
ć
;
■
■
firmy jako systemy otwarte cechuje negatywna
firmy jako systemy otwarte cechuje negatywna
entropia, czyli zdolno
ść
do przeciwdziałania
entropia, czyli zdolno
ść
do przeciwdziałania
kryzysom;
kryzysom;
■
■
firmy maj
ą
cechy systemów „ucz
ą
cych si
ę
”, co
firmy maj
ą
cechy systemów „ucz
ą
cych si
ę
”, co
pozwala im aktywnie oddziaływa
ć
na otoczenie;
pozwala im aktywnie oddziaływa
ć
na otoczenie;
13
kryzysom;
kryzysom;
■
■
niektóre firmy przez cały czas znajduj
ą
si
ę
w
niektóre firmy przez cały czas znajduj
ą
si
ę
w etapie
etapie
narodzin i ci
ą
gle musz
ą
walczy
ć
o przetrwanie;
narodzin i ci
ą
gle musz
ą
walczy
ć
o przetrwanie;
■
■
firmy mog
ą
odradza
ć
si
ę
i od
ż
ywa
ć
wielokrotnie
firmy mog
ą
odradza
ć
si
ę
i od
ż
ywa
ć
wielokrotnie
i w wi
ę
kszo
ś
ci bez ogranicze
ń
.
i w wi
ę
kszo
ś
ci bez ogranicze
ń
.
Wpływ kadry kierowniczej i rodziny na przebieg
Wpływ kadry kierowniczej i rodziny na przebieg
cyklu
ż
ycia firmy:
cyklu
ż
ycia firmy:
••••••••
wytyczanie celów działania i elastyczno
ść
w ich
wytyczanie celów działania i elastyczno
ść
w ich
dostosowaniu do warunków działania,
dostosowaniu do warunków działania,
••••••••
przygotowanie i realizacja planów działania,
przygotowanie i realizacja planów działania,
zwłaszcza strategicznych,
zwłaszcza strategicznych,
••••••••
zbieranie informacji i stała analiza o charakterze
zbieranie informacji i stała analiza o charakterze
strategicznym,
strategicznym,
••••••••
stałe poszukiwanie dróg rozwoju i wprowadzanie
stałe poszukiwanie dróg rozwoju i wprowadzanie
innowacji,
innowacji,
14
innowacji,
innowacji,
••••••••
kreatywno
ść
i przedsi
ę
biorczo
ść
,
kreatywno
ść
i przedsi
ę
biorczo
ść
,
••••••••
przyjmowanie coraz to nowych wyzwa
ń
przyjmowanie coraz to nowych wyzwa
ń
rozwojowych.
rozwojowych.
Zaprzestanie działalno
ś
ci, jako brak prowadzenia
Zaprzestanie działalno
ś
ci, jako brak prowadzenia
działalno
ś
ci gospodarczej w nast
ę
pstwie:
działalno
ś
ci gospodarczej w nast
ę
pstwie:
●
●
woli rodziny jako wła
ś
cicieli
woli rodziny jako wła
ś
cicieli –
– z przyczyn ekonomi
z przyczyn ekonomi--
cznych, konfliktu, zaplanowania itp.,
cznych, konfliktu, zaplanowania itp.,
5. Zaprzestanie działalno
ś
ci firmy rodzinnej:
5. Zaprzestanie działalno
ś
ci firmy rodzinnej:
●
●
na mocy orzeczenia s
ą
du (przymusowo)
na mocy orzeczenia s
ą
du (przymusowo) –
– niespeł
niespeł--
nienie wymaga
ń
formalno
nienie wymaga
ń
formalno –
– prawnych
prawnych lub
lub upadło
ść
upadło
ść
z likwidacj
ą
maj
ą
tku.
z likwidacj
ą
maj
ą
tku.
Konsekwencj
ą
Konsekwencj
ą
zaprzestania
zaprzestania działalno
ś
ci
działalno
ś
ci jest
jest likwida
likwida--
15
Konsekwencj
ą
Konsekwencj
ą
zaprzestania
zaprzestania działalno
ś
ci
działalno
ś
ci jest
jest likwida
likwida--
cja poprzez:
cja poprzez:
►
►
sprzeda
ż
maj
ą
tku i spłat
ę
wierzycieli,
sprzeda
ż
maj
ą
tku i spłat
ę
wierzycieli,
►
►
upadło
ść
firmy,
upadło
ść
firmy,
►
►
powstanie innych przedsi
ę
biorstw rodzinnych lub
powstanie innych przedsi
ę
biorstw rodzinnych lub
nierodzinnych.
nierodzinnych.
Dzi
ę
kuj
ę
za uwag
ę
...
Dzi
ę
kuj
ę
za uwag
ę
...
16
Dzi
ę
kuj
ę
za uwag
ę
...
Dzi
ę
kuj
ę
za uwag
ę
...