JACQUES MARITAIN

HUMANIZM

INTEGRALNY

WYCHOWANIE NA

ROZDROŻU

BIBLIOGRAFIA

• Jacques Maritain, Od filozofii

człowieka do filozofii wychowania;
[w:] Franciszek Adamski (red.),
Człowiek, wychowanie, kultura.
Wybór tekstów, Kraków 1993

CELE WYCHOWANIA

• Pierwszy obowiązek:
• Stań się tym, kim jesteś – stań się człowiekiem
• Wychowanie człowieka – sztuka moralna
• Pierwszy błąd – skupienie na środkach,

zapomnienie o celach

• Drugi błąd – fałszywe rozumienie celów (pojęcie

człowieka tylko naukowe, z pominięciem

filozoficzno-religijnego – brak odpowiedzi na

pytanie o naturę i przeznaczenie człowieka

• CHRZEŚCIJAŃSKA IDEA CZŁOWIEKA

• CZŁOWIEK – OSOBA LUDZKA
• (inteligencja i wola)
• Istnienie nie tylko fizyczne, ale także

duchowe

• Dusza – pierwsza zasada życia
• Duch jest korzeniem osobowości
• Osobowość – całkowitość i

niezależność

• Absolutna godność
• Osoba a jednostka

• CELE WYCHOWANIA:
• Kierowanie człowieka w jego dynamicznym

rozwoju, kiedy formuje się jako osoba ludzka

• Podstawowe dążenie człowieka:
ZDOBYCIE WEWNĘTRZNEJ WOLNOŚCI
Trzeci błąd – pragmatyzm sceptycyzm
Czwarty błąd – socjologizm
(edukacja dla społeczeństwa, socjalizacja)
Piąty błąd – intelektualizm
Szósty błąd – woluntaryzm
Siódmy błąd – wszystkiego można się nauczyć

• Środowiska wychowawcze –
• Rodzina, szkoła, państwo, Kościół

podstawowe środowisko wychowawcze
oparte na naturze
Ważność sfer pozawychowawcych

(praca, miłość, zwyczaje, prawo)

Święci i męczennicy są prawdziwymi

wychowawcami ludzkości

DYNAMIKA

WYCHOWANIA

Koncepcja Platona –
• Wiedza tkwi w tym, kto się uczy,

nie w tym, co naucza

• (poznanie preegzystuje w duszy

ludzkiej)

• Uczenie – przypominanie sobie

• Arystoteles – rozum – tabula rasa
• Sztuka wychowania – jak sztuka medyczna
• Żywotne i aktywne źródło poznania

wewnątrz człowieka

• Nauczyciel – czynnik sprawczy

drugorzędny

• Edukacja rózgi – zła edukacja
• Autorytet wychowawcy – obowiązek

dorosłego w stosunku do wolności dziecka

• (rozum dziecka nie jest jeszcze rozwinięty)

PRAWDZIWE I FAŁSZYWE

WYZWOLENIE

OSOBOWOŚCI

OSOBOWOŚ
Ć

INDYWIDUALNOŚĆ

CZŁOWIEK

Duchowe istnienie duszy

Materia – zasada
niespecyficznego
zróżnicowania

Opanowanie
niezależność

Poddanie
skłonnościom
materii i
dziedziczności

Wewnętrzna
autonomia

Ego – irracjonalne
popędy

• Wychowanie – rozwój i wyzwolenie

indywidualnej osoby

• Błędne, jednostronne koncepcje:

• anarchiczna - akcent na

indywidualność, negacja dyscypliny,
ascezy, wysiłku

zamiast spełnienia – dezintegracja
• despotyczna - przekreślenie

jednostki na rzecz osoby

pozbawienie serca, autentyczności

PODSTAWOWE NORMY

WYCHOWANIA

• Reguła pierwsza – wyzwalanie dobrych

energii, wspieranie dyspozycji
umożliwiających wzrost

- poskramianie złych skłonności –

konieczne, ale wtórne

- Reguła druga – troska o wnętrze i

interioryzację wychowawczego wpływu

WNĘTRZE

PRZEDŚWIADOMO
ŚĆ

NIEŚWIADOMO
ŚĆ

Nieświadomość

irracjonalna

instynkty,

emocjonalne

impulsy,

skłonności

zmysłowe

Przedświadomość

ducha

Korzenie władz

duchowych:

rozumu i woli

duchowy mrok

intymnego życia duszy

Droga nieświadomości irracjonalnej
fałszywa wolność

Autentyczne aspiracje – wyzwolenie i oczyszczenie przedświadomości
duchowej z nieświadomości irracjonalnej

WYZWOLENIE WŁADZY
INTUICYJNEJ

Rozwój rozumu – rozbudzenie wewnętrznych zasobów i
kreatywności

nauczyciel– respekt dla ducha i dla rodzącego się
ludzkiego rozumu,
intelektualna sympatia i intuicja, troska o trudności i
problemy
osobista uwaga, wizja tego, co jest, a nie zbieranie faktów
i opinii
W życiu rozumu najważniejsza intelektualna percepcja
czyli intuicja
Droga zmysłowej percepcji, doświadczenia zmysłowego
Wyzwolenie – wolne przylgnięcie umysłu do obiektywnej
rzeczywistości

Intuicja – skłonność do ujęcia przedmiotu
Zrozumienie, nie powierzchowne gromadzenie informacji
(por. non multa sed multum)

Reguła 3. – jednoczenie, a nie rozpraszanie
Wzmacnianie i żywienie wewnętrznej jedności człowieka
Jedność pracy ręcznej i pracy umysłowej

Wychowanie: doświadczenie

rozum

empiryz
m

racjonalizm

Cel: wyzwolenie w jedności
Uleganie wielości wewnętrznych prądów i energii witalnych –
zniewolenie

Nieszczęście dzisiejszego świata – rozproszenie i atomizacja życia

Szkoła – ma pomagać w przezwyciężeniu tego rozproszenia

Cel nauczania – mądrość: poznanie , które przenika rzeczy
posługując się ujęciami intelektualnie najgłębszymi, najogólniejszymi
i najpełniejszymi

Mądrość jako najwyższy cel wychowania – źródło jedności
Podstawa wszelkiej specjalizacji

Reguła 4:
Nauczanie nie ma obciążać rozumu, lecz wyzwalać
Wyzwolenie umysłu przez panowanie nad rzeczami wyuczonymi
Czynić dziecko panem swojej pracy