Successio ex testamento

zasady

• Swoboda testowania (sporządzenia testamentu i

ukształtowania jego treści)

• Ograniczenia:

np. lex Fufia Caninia

Ograniczenia zapisów

– Lex Furia – legat max 1000 sesterców

– Lex Voconia – spadkobierca uzyskuje min. tyle, co

najmniejszy legat

– Lex Falcidia – ¼ majątku pozostaje dla spadkobiercy

Jeszcze jedno ograniczenie: 

– Zachowek

• Reguła wykładni: favor testamenti

Ustanowienie dziedzica

• Dziedzicem moim niech będzie…

• Essentiale negotii – decyduje, kto nabywa długi i prawa
• Na początku testamentu
• Niewolnik – obowiązkowo wyzwolenie (niech będzie

wolny)

• Dziedzic: persona certa (wyjątek: nasciturus)
• Ustanowiony do całości spadku lub w ułamkowej części

Nemo ex parte testatus ex parte intestatus decedere
potest

• Zastrzeżenie warunku i terminu – zawieszającego ok.;

rozwiązującego nieważna; potem: niedodany – zasada
semel heres semper heres)

substytucje

• …jeśli nie przyjmie spadku

[nie dodawać do sui

heredes]

, niech spadkobiercą będzie…

• Substitutio vulgaris (podstawienie pospolite)
• Substitutio pupillaris (subst. pupilarna)

– Jeśli mój spadkobierca umrze przed dojściem do dojrzałości,

niech spadkobiercą będzie…

• Substitutio quasi-pupillaris

– Jeśli mój spadkobierca umrze przed wyzdrowieniem, niech

moim spadkobiercą będzie…

– Przy wielości spadkobierców każdy z nich może mieć

osobnego (lub kilku) substytuta. Gdy brak – ius adcrescendi

wydziedziczenie

• Obowiązkowe dla wszystkich sui heredes

Sui heredes aut instituendi aut exheredandi sunt

• Synowie – nominatim
• kobiety i wnuczęta etc – inter ceteros
• postumi

• Synowie moi X i Y niech będą wydziedziczeni
• Wszyscy inni niech będą wydziedziczeni
• Ktokolwiek urodzi mi się synem, niech

będzie wydziedziczony

Skutki pominięcia sui heredes

(praeteritio)

• Mężczyzn – nieważność testamentu

(dotyczy to również postumi!)

• Kobiet (+ wnucząt)– dziedziczenie

przeciwtestamentowe formalne!

– Spadkobiercą ktoś z sui – kobieta dostaje

swój udział beztestamentowy

– Spadkobiercą jest osoba trzecia

(extraneus) – kobieta uzyskuje połowę
spadku lub udziału tej osoby

Co wolno?

• Wydziedziczyć mając słuszną

przyczynę (wolno wtedy zostawić
nic)

• Wydziedziczyć bez słusznej

przyczyny zostawiając zachowek

Wydziedziczenie bez słusznej przyczyny

• Dziedziczenie przeciwtestamentowe

materialne

• Gdy wydziedziczono: liberi, parentes,

rodzeństwo

• I nie pozostawiono min.1/4 ich udziału

beztestamentowego [

portio debita

ZACHOWEK]

• I nie ma po temu słusznej przyczyny

wskazanej w testamencie

Co mogą zrobić uprawnieni?

• Początkowo – obalić testament
• Potem: querella inofficiosi testamenti
• 5 lat od śmierci testatora
• Uprawnieni do wytoczenia skargi: liberi i

rodzice zawsze

• Rodzeństwo – gdy spadkobiercą jest persona

turpis

• Skutki querella: powód uzyskuje udział

beztestamentowy

Legaty

• Per vindicationem
• Per damnationem
• Sinendi modo
• Per praeceptionem

Legatum per vindicationem

• X-owi daję zapisuję…

• Skutek: przeniesienie własności kwirytarnej rzeczy

na zapisobiercę (w momencie przyjęcia spadku
przez dziedzica)

• Stąd: zapisobiercy przysługuje rei vindicatio
• (wielu legatariuszy – współwłasność)

• Przedmiot: rzecz oznaczona indywidualnie

(własność kwiryt. testatora w chwili sporządzania
testamentu i w chwili śmierci)
rzecz oznaczona gatunkowo (własność kwirytarna
testatora w chwili śmierci)

Tym legatem zapisujemy służebności!!!!

NIGDY

NIE ZAPISUJEMY DZIEDZICOWI
LEGATU WINDYKACYJNEGO

Legatum per damnationem

• Niech mój spadkobierca będzie

zobowiązany dać wydać X-owi coś

• Skutek: zobowiązujący (ochrona legatariusza

przez actio ex testamento)

• Przedmiot:

własna rzecz spadkodawcy lub spadkobiercy

rzecz cudza; pieniądze,

rzecz przyszła

Po S.C. Neronianum, nieważny legat

windykacyjny jest utrzymywany w mocy jako

legat damnacyjny

Legat damnacyjny cd.

• Sytuacja współzapisobierców

• Jeśli zapis dwóm osobom w 2 zdaniach

(niech mój dziedzic będzie zobowiązany dać
wydać x-owi konia Bucefała. niech mój
dziedzic będzie zobowiązany dać wydać x-
owi konia Bucefała

)

powstają 2 osobne zobowiązania (z 2
legatów) i spadkobierca decyduje,
komu wyda rzecz, a komu jej
równowartość

Legat damnacyjny cd

• Jeśli legat zapisany dwóm osobom w

jednym zdaniu
(Niech mój spadkobierca będzie
zobowiązany dać wydać X-owi i Y-owi
konia Bucefała)

Powstaje zobowiązanie solidarne

Legatum sinendi modo

• Niech mój spadkobierca będzie

zobowiązany do zezwolenia, aby X
zabrał i miał dla siebie….

• Skutek – zobowiązujący (a. ex

testamento)

• Przedmiot: rzecz należąca do

spadkodawcy lub spadkobiercy

Legat sinendi modo

• Współzapisobiercy – brak zgody

wśród jurystów:

– Każdemu przysługuje cała rzecz
– Lepsza sytuacja zawłaszczającego

Legatum per praeceptionem

• Niech X uprzednio weźmie…
• Zastosowanie:

przy wielości spadkobierców

• Zapisobierca: Sabinianie – tylko jeden ze

spadkobierców; Proculianie – os. trzecia też

• Ochrona: rei vindicatio lub actio familiae

erciscundae

•NIGDY

nie zapisujemy legatu per

praeceptionem

jedynemu

dziedzicowi