METABOLIZM

LIPIDÓW

Katedra i Zakład Biochemii

TRANSPORT LIPIDÓW W

TRANSPORT LIPIDÓW W

ORGANIZMIE I POMIĘDZY

ORGANIZMIE I POMIĘDZY

TKANKAMI

TKANKAMI

• WKT „wolne kwasy tłuszczowe

”

- związane z albuminami –

absorbowane w jelicie

i przenoszone

do wątroby, mięśni i adipocytów oraz

endogenne KT

pochodzące głównie

z tkanki tłuszczowej transportowane do
wątroby i mięśni, a także pozostałych
wykorzystujących je tkanek
b)

Lipoproteiny

– chylomikrony,

VLDL, LDL, IDL i HDL
c)

„ciała ketonowe”

– acetooctan

i β-hydroksymaślan

Chylomikrony

Chylomikrony



Transportują lipidy diety z enterocytów do
tkanek organizmu



Większość lipidów to triglicerydy



Mało białka

–

ApoA-I, ApoA-II, ApoB-48, ApoC

Resynteza: TAG, EstryCh i
Fosfolipidy
Apolipoproteina B-48
Wit. rozp. tłuszczach

do limfy do krwi

Tab. 1 Rodzaje kwasów tłuszczowych

Ogólny wzór strukturalny kwasu tłuszczowego

(CH

3

(CH

2

)

n

COOH)

n – liczba parzysta

 
 

Kwasy

tłuszczo

we

Wzór

Liczba

wiązań

podwójnyc

h

Liczba

atomów

C

Palmityni

an

CH

3

-(CH

2

)

14

COOH

-

16

Stearynia

n

CH

3

-(CH

2

)

16

COOH

-

18

Oleinian

CH

3

-

(CH

2

)

7

CH=CH(CH

2

)

7

C

OOH

1

18

Linolan

CH

3

-(CH

2

)

4

-

(CH=CHCH

2

)

2

(CH

2

)

6

C

OOH

2

18

Linolenia

n

CH

3

-CH

2

-

(CH=CHCH

2

)

3

(CH

2

)

6

C

OOH

3

18

 

C16:0

C18:0

C18:1,


9

C18:2, 

9,12

C18:3, 

9,12,15

Kwasy Tłuszczowe jako źródło

Kwasy Tłuszczowe jako źródło

energii

energii

α- oksydacja – retikulum endoplazmatyczne, mitochondria – służy prawdopodobnie
utlenianiu nietypowych KT (np. z gr. –CH

3

) [utl. C 2 poprzez –OH

i usunięcia C 1 jako CO

2

,

z utlenieniem –OH do –COOH – skrócenie o 1C

β - oksydacja – mitochondria – energia, udział karnityny, acetylo-CoA;
peroksysomy – skracanie KT n > 20C, rozgałęzionych, hydroksylowanych,
brak udziału karnityny i zysku energii

ω – oksydacja – retikulum endoplazmatyczne – metabolizm nietypowych KT (w tym
hydroksykwasów poprzez utlenienie ostatniego węgla (CH

3

-

)

do grupy –COOH,
powstawanie krótkich kwasów dikarboksylowych

Synteza kwasów tłuszczowych

Synteza kwasów tłuszczowych

-lipogeneza

-lipogeneza

Syntaza KT

acetylo-CoA + 7 malonylo-CoA + 14

(NADPH + H

+

)

kwas palmitynowy (16 C) + 7 CO

2

+ 14

NADP

+ 8 CoA +

6 H

2

O

Acetylo~CoA łączy się z malonylo~CoA
7 kolejnych etapów katalizowanych przez
wielofunkcyjny enzym

syntazę kwasów tłuszczowych

Proces aktywny w tkance tłuszczowej, w gruczołach
mlekowych
w czasie laktacji

Granica - 16 C (palmitynian)
Kluczowymi enzymami regulacyjnym są:

karboksylaza acetylo~CoA (powstaje
malonylo~CoA)
syntaza kwasów tłuszczowych

Synteza

Synteza

de novo

de novo

Kwasów

Kwasów

Tłuszczowych

Tłuszczowych

źródło acetylo~CoA w cytozolu

źródło acetylo~CoA w cytozolu

cytrynian

szczawiooctan +

acetylo~CoA

CoA

ATP

ADP + Pi

Liaza cytrynianowa

acetylo-CoA

acetylo-CoA

NADH

NADPH

Źródło
NADPH

Cykl pentozowy

dehydrogenaza G6P (NADP)

oraz

Synteza malonylo~CoA

Synteza malonylo~CoA

Acetylo~CoA

Malonylo~CoA

CO

2

ATP

ADP + Pi

Karboksylaza acetylo~CoA

biotyna

(HCO

3

-

)

fosfopantoteina –

grupa prostetyczna ACP

ACP

Synteza kwasów tłuszczowych

Synteza kwasów tłuszczowych

w drugim cyklu syntezy KT

butyrylo-

ACP

kondensuje

z malonylo-

ACP

tworząc β–ketoacylo-

ACP

,

który w wyniku redukcji, dehydratacji

i ponownej redukcji jest przekształcany

do acylo-

ACP

.

Acylo-

ACP

rozpoczyna trzeci cykl syntezy

kwasów tłuszczowych.

Synteza kwasów tłuszczowych

Synteza kwasów tłuszczowych

REGULACJA allosteryczna

REGULACJA allosteryczna

Acetylo~CoA

Malonylo~CoA

CO

2

ATP

ADP + Pi

Karboksylaza acetylo-CoA

biotyna

Cytrynian palmitoilo~CoA

+

--

aktywna

karboksylaza

acetylo-CoA

(forma

nieufosforylowana

)

nieaktywna

karboksylaza

acetylo-CoA

(forma

ufosforylowana

)

częściowo

aktywna

karboksylaza

acetylo-CoA

cytrynian

cytrynian

P

P

REGULACJA

REGULACJA

Acetylo~CoA

Malonylo~CoA

CO

2

ATP

ADP + Pi

Karboksylaza acetylo-CoA

(aktywna)

Karboksylaza acetylo-CoA

-P

(nieaktywna)

biotyna

Synteza malonylo~CoA

Synteza malonylo~CoA

regulacja hormonalna

regulacja hormonalna

P

i

Fosfataza

białkowa

+

Insulina

(w krótkim czasie –P)
(na dłużej przez
indukcję syntezy tego enzymu)

ATP

ADP

_--_

Glukagon

adrenalina

Wydłużanie kwasów tłuszczowych

i wprowadzanie wiązań

podwójnych

U Eukariontów wydłużanie KT dłuższych niż palmitynian (C16)

i tworzenie wiązania podwójnego są katalizowane przez enzymy

zlokalizowane na powierzchni gładkiego retikulum

endoplazmatycznego.

Donorem

jednostek dwuwęglowych jest

malonylo-CoA,

a wydłużny KT jest związany z CoA,

a nie z ACP.

Wprowadzenie wiązania podwójnego wymaga aktywności

3 enzymów:

reduktazy cytochromu b

5

[NADH, O

2

],

cytochromu b

5

i desaturazy. Δ

9

,

Δ

6

,

Δ

5

,

Δ

4

Wiązania podwójne

W organizmach ssaków

nie występują

enzymy

zdolne do tworzenia wiązań podwójnych w położeniu
dalszym niż przy węglu

C9.

Dlatego ssaki

nie potrafią

syntetyzować

NNKT

kwas linolowy

C18: cis - Δ

9

, Δ

12

(

ω-6)

do syntezy kwasu arachidonowego

kwas linolenowy

C18: cis - Δ

9

, Δ

12

, Δ

15

(

ω-3)

przekształcany do kwasu dokozaheksaenowego (DHA)

C 22:6 & kwasu eikozapentaenowego (EPA) C 20:5

Funkcje Niezbędnych Kwasów

Funkcje Niezbędnych Kwasów

Tłuszczowych

Tłuszczowych



Eikozanoidy

–

Lipidowe mediatory zapalenia
syntetyzowane z kwasu
arachidonowego i EPA

–

Zawierają



Prostaglandyny



Prostacykliny



Tromboksany



Leukotrieny

Tłuszcze obojętne stanowią

materiał

zapasowy

Funkcje Triglicerydów

Funkcje Triglicerydów



Dostarczają niezbędne KT do
funkcjonowania organizmu



Produkcja energii



Izolacja



Ochrona

Rezerwa Energetyczna

Rezerwa Energetyczna



Adipocyty



Podskórna tkanka tłuszczowa



Trzewna tkanka tłuszczowa

Nadmiar energii

Insulina stymuluje

magazynowanie

triacylogliceroli

Lipogeneza

(Synteza KT &

triacylogliceroli)

Aktywacja Kwasów

Aktywacja Kwasów

Tłuszczowych

Tłuszczowych



Dodanie CoA

Synteza triacylogliceroli –
lipogeneza

Kwas fosfatydowy

H

2

C

OH

C

HO

H

H

2

C O P

H

2

C

OH

C

H

2

C O P

O

sn-glycerol -3P

ATP

ADP

glycerol

glycerol

kinase

minor

pathway

glycerol-3P

dehydrogenase

NADPH+H

+

NAD

dihydroxyacetone-

phosphate

glycolysis

insulin

+

major

pathway

3 acyl-CoA

Triacylglycerol

Lipogeneza

w wątrobie i tkance tłuszczowej

P-dihydroksyaceton

kinaza

glicerolowa

dehydrogenaza

3P-glicerolu

Metabolizm Lipidów

Metabolizm Lipidów

Złożonych

Złożonych

Fosfolipidy: glicerofosfolipidy, sfingofosfolipidy

kwas palmitynowy w pozycji sn1 i sn2

+ białka = surfaktant (dipalmitoilolecytyna)

Synteza Lipidów Złożonych

Synteza Lipidów Złożonych



Glicerofosfolipidy



[1]

kwas fosfatydowy + CTP

=> CDP-diacyloglicerol + PP

i

CDP-diacyloglicerol + cholina (etanoloamina, seryna,

inozytol) =>

lecytyna

(fosfatydyloetanoloamina,

fosfatydyloseryna,

4,5-difosfoinozytyd) + CMP



[2]

DAG + CDP-cholina

(CDP-etanoloamina, CDP-seryna,

CDP-inozytol) =>

lecytyna

(fosfatydyloetanoloamina,

fosfatydyloseryna, 4,5-difosfoinozytyd) + CMP



[3] wzajemne przekształcenia fosfolipidów pomiędzy sobą –
udział

m.in. metylacji i SAM jako dawcy grup –CH

3

fosfatydyloetanoloamina + 3 SAM => fosfatydylocholina

(lecytyna)

Synteza Lipidów Złożonych

Synteza Lipidów Złożonych

• Sfingofosfolipidy

palmityloCoA + seryna => => => sfingozyna
sfingozyna + acyloCoA => ceramid
Ceramid + CDP-cholina => sfingomielina
Ceramid + UDP-glukoza lub UDP-galaktoza => cerebrozydy
Cerebrozydy + UDP-monosacharyd (+CMP-NANA) =>
gangliozydy
Gangliozydy oparte na sfingozynie – to co odróżnia
grupy A, B i 0 krwi człowieka

wiązanie amidowe (wiązanie peptydowe)

X- cholina, etanoloamina,
seryna, inozytol lub
inny związek

O – mono- lub oligosacharyd

X

Sterole &

Sterole &

Estry Steroli

Estry Steroli

Steroid

cyklopentanoperhydrofenantren

Synteza Cholesterolu

Synteza Cholesterolu



Całkowita dzienna synteza cholesterol –
ok. 700mg/24 h



Zaleca się spożycie 300 mg/dzień



W wątrobie powstaje do 50%
endogennego cholesterolu, 10% w
jelitach. Wszystkie komórki jądrzaste są
zdolne do syntezy cholesterolu.



Enzymy syntezy znajdują się we frakcji
mikrosomalnej i cytosolowej komórki

cholestero
l

acetoacetylo-

CoA

+

acetylo-CoA

+

H

2

O

3-hydroksy-3-metylo-

glutarylo-CoA

(HMG-CoA

)

mewalonian

reduktaza

w cytosolu

(mikrosomy)

Enzym

rozszczepiający

w

mitochondriach

acetylo-CoA

acetooctan

2 x acetylo-CoA

syntaza

HMG-CoA

Cytozolowa tiolaza

NADPH

mewalonian 5-fosfomewalonian

5-pirofosfomewalonian

pirofosforan
izopentenylu

ATP

ATP

ATP

cholesterol

C6

C6

C6

C5

izomeryzacja

pirofosforan izopentenylu

dimetyloallilopirofosforan

C5

C5

dimetyloallilopirofosforan

pirofosforan geranylu

pirofosforan farnezylu

skwalen

cholesterol

pirofosforan

izopentenylu

pirofosforan

izopentenylu

pirofosforan

farnezylu

C5

C5

C10

C5

C15

C15

skwalen (30 at. C)

epoksyd skwalenu (30 at. C)

lanosterol (30 at. C)

cholesterol (27 at. C)

3

4

1

5

19

8

18

14

21

24

26

27

3

1

4

5

19

8

18

21

24

27

26

A

B

C

D

A

B

C

D

3CH

3

dolichol i

ubichinon

Regulacja syntezy cholesterolu

Regulacja syntezy cholesterolu



Kluczowy enzym - reduktaza HMG-CoA.



[1] hamowanie allosteryczne przez metaboliczne

pochodne

mewalonianu i cholesterolu



[2] hamowanie przez modyfikacje kowalencyjna –

fosforylacja zależna od glukagonu (kaskada z

udziałem

cAMP i kinazy białkowej A)

P-enzym – nieaktywny



[3] aktywacja przez uzależnioną od insuliny

defosforylację

(aktywny)

(fosfataza fosfobiałkowa);

insulina stymuluje ekspresję genu reduktazy



Statyny

Obniżają poziom cholesterolu we krwi przez hamowanie

syntezy

cholesterolu (kompetycyjny inhibitor reduktazy HMG-CoA).

Cholesterol

Cholesterol



Cholesterol NIE jest związkiem dostarczającym energii



Jest transportowany do wątroby i usuwany do żółci

–

55% jako cholesterol

–

45% jako

kwasy żółciowe



Kwas cholowy i chenodeoksycholowy (pierwotne

kwasy ż.) (synteza 0.5 g/dzień)



Skonjugowane z glicyną lub tauryną

– Kwas glikocholowy lub taurocholowy



synteza hormonów steroidowych

-

kora nadnerczy,

gonady



synteza witaminy D

3

– wątroba, nerka



Estry cholesterolu = forma magazynowania

cholesterolu w komórce, zasadnicza postać

przenoszenia cholesterolu w lipoproteinach.

COOH

OH

HO

OH

3

7

12

COOH

OH

HO

3

7

12

COOH

HO

3

7

12

COOH

HO

OH

3

7

12

CHOLIC ACID

CHENODEOXYCHOLIC ACID

7-dehydroxylation

7-hydroxylation

7-dehydroxylation

DEOXYCHOLIC ACID

LITHOCHOLIC ACID

PRIMARY BILE ACIDS

SECONDARY

BILE ACIDS

Kwasy żółciowe (C 24)

NADPH

Cyt P450

wątroba

Bakterie jelitowe

Bakterie jelitowe

Previtamin D3

HO

HO

CH2

HO

UV

7-Dehydrocholesterol

Vitamin D3

(cholecarciferol)

Vit D3 + receptor

calcium binding protein mRNA transcription

absorption of calcium in the intestine

Cholesterol – prekursor witaminy D

3

1,25(OH)

2

cholekalciferol

Absorpcja Ca

+2

w jelicie

Transkrypcja mRNA- białka wiążącego Ca

+2

Hormony steroidowe

Hormony steroidowe

Cholesterol (C27)

Cholesterol (C27)

ACTH

ACTH

pregnenolon

pregnenolon

(C21)

(C21)

progestageny

progestageny

(C21)

(C21)

(progesteron -

(progesteron -

prekursor)

prekursor)

glikokortykosteroidy

glikokortykosteroidy

(C21)

(C21)

androgeny

androgeny

(C19)

(C19)

kortyzol

kortyzol

mineralokortykosteroidy

mineralokortykosteroidy

(C21)

(C21)

aldosteron

aldosteron

estrogeny

estrogeny

(C18)

(C18)

ACTH

ACTH

–

–

aktywacja cyklazy adenylanowej (cAMP ),

aktywacja cyklazy adenylanowej (cAMP ),

zwiększenie akt. PKA w tkance rdzenia akt.

zwiększenie akt. PKA w tkance rdzenia akt.

enzymu odcinającego łańcuch boczny, który

enzymu odcinającego łańcuch boczny, który

przekształca cholesterol do pregnenolonu.

przekształca cholesterol do pregnenolonu.

Zasadniczy efekt fizjologiczny ACTH to produkcja

Zasadniczy efekt fizjologiczny ACTH to produkcja

glikokortykosteroidów.

glikokortykosteroidów.

NADPH

Cyt. P450, O

2

eikozanoidy

prostanoidy

leukotrieny

prostaglandyny

prostacyklina

tromboksany

Eikozanoidy – pochodne arachidonianu C 20

Eikozanoidy – pochodne arachidonianu C 20

kwas arachidonowy

leukotrieny

PGG

2

prostaglandyna H

2

Prostacyklina
PGI

2

inne

tromboksan A

2

prostaglandyny F

2,

E

2

5-lipooksygenaza (LPO)

Aspiryna

(nieodwracalny inhibitor)

COX-1

Peroksydaza, GSH

COX-2 cyklooksygenaza

aspiryna (kwas acetylosalicylowy)

E-

Ser-OH

cyklooksygenaza (aktywna)

E-

Ser-O

-C-CH

3

O

cyklooksygenaza (nieaktywna)

Hamowanie COX przez kwas acetyloasalicylowy

Katabolizm Lipidów –

Katabolizm Lipidów –

mobilizacja zapasów tłuszczu

mobilizacja zapasów tłuszczu

i utlenianie KT

i utlenianie KT



Lipoliza



Transport KT



Pobieranie KT, aktywacja i utlenianie

Lipoliza

Lipoliza



Rozpad triacylogliceroli do glicerolu +
3 kwasów tłuszczowych (wolnych)

–

Lipaza hormono-wrażliwa w tkance
tłuszczowej

–

Lipaza lipoproteinowa w nabłonku naczyń
krwionośnych



Wolne kwasy tłuszczowe, zwane też
nie-zestryfikowanymi kwasami
tłuszczowymi (transport z albuminami)

Aktywacja lipazy hormono-

wrażliwej

w tkance tłuszczowej

Lipaza hormono-wrażliwa

(nieaktywna

)

Lipaza hormono-wrażliwa

(aktywna)

OH

O-

P

ATP

ADP

+

cAMP

kinaza białkowa

P

i

H

2

O

fosfataza

Stymulowana
przez:

-niski poziom
insuliny
podczas
hypoglikemii

-glukagon

- ćwiczenia
sportowe
- stres

fizjologiczny
adrenalina

Katabolizm Lipidów –

Katabolizm Lipidów –

wykorzystanie

wykorzystanie

glicerolu

glicerolu



Glicerol

glicerol

3-P glicerol

fosforan

dihydroksyacetonu

kinaza

glycerolowa

ATP

ADP

NAD

+

NADH + H

+

glukoneogeneza

glikoliza

dehydrogenaza
3-P glycerolowa

Wykorzystanie acetylo~CoA

Wykorzystanie acetylo~CoA

Acetylo~CoA

Cykl Krebsa

Synteza
kwasów
tłuszczowych

Ciała Ketonowe

Cholesterol

KT, glukoza, aminokwasy

ATP

Ketony

Ketony



β-oksydacja prowadzi do produkcji
znacznych ilości acetylo~CoA



Jeśli brakuje szczawiooctanu, wtedy
acetylo~CoA nie przechodzi przez
cykl Krebsa i jest przekształcany do
ciał ketonowych

–

Niski poziom glikolizy prowadzi do
zmniejszonej produkcji szczawiooctanu

Ciała ketonowe – alternatywne

Ciała ketonowe – alternatywne

źródło energii dla tkanek

źródło energii dla tkanek

obwodowych

obwodowych



Acetooctan, β-hydroksymaślan,
aceton

Acetylo~CoA + acetylo~CoA = acetoacetylo~CoA

acetoacetylo~CoA + acetylo~CoA = HMG~CoA

HMG~CoA

acetooctan

Liaza HMGCoA

CO

2

aceton

NAD

+

β

-hydroksymaślan

NADH+H

Ciała ketonowe – alternatywne

Ciała ketonowe – alternatywne

źródło energii dla tkanek

źródło energii dla tkanek

obwodowych

obwodowych



W wątrobie acetooctan i β-hydroksymaślan

nie są

utleniane, lecz wędrują do tkanek obwodowych,
gdzie mogą być przekształcone z powrotem do
acetylo~CoA i utlenione via cykl Krebsa.

–

mózg, serce, mięśnie szkieletowe, nerki

β-hydroksymaślan acetooctan
bursztynylo~

CoA

bursztynian

acetoacetylo~

CoA

2 acetylo~CoA

tioforaza

NAD

+

NADH+H

+

X

X – dh. 3-hydroksymaślanu

(brak w wątrobie)

Ketoza

Ketoza



Występuje, gdy synteza ciał
ketonowych przewyższa
wykorzystanie



Choroba - ketoacidoza

–

Cukrzyca typu 1

(zależna od insuliny)

Insulina Glukagon

Lipoliza

Wolne kwasy tłuszczowe w osoczu

Wyrzut ciał ketonowych z wątroby

Ketoacidoza

ketonemia/ketonuria

Degradacja fosfolipidów

a. fosfolipazy

O

CH

2

- O

- C – R

1

O

R

2

- C – O -CH

CH

2

– O -

P - X

A

1

A

2

C

D

głównie

rośliny

Sok trzustkowy, tkanki

Uwalnia kw. arachidonowy.
Obecna w jadzie węży i
pszczół.
Jest hamowana przez gliko-
kortykoidy (kortyzol)

tkanki

Lizosomy wątroby

Uwalnia wtórne przekaźniki.

Patogenne bakterie produkują.

Degradacja sfingomieliny

b)

Sfingomielinaza

Enzym lizosomalny

Uwalnia P-cholinę

Zostaje ceramid -----

ceramidaza

Odpowiedź na stres

KT +

Sfingozyna - hamuje

kinazę białkowa C

Choroba Niemana-Picka – sfingomielina nie jest rozkładana. Brak

sfingomielinazy – rodzaj fosfolipazy C.

Transport niezestryfikowanych

Transport niezestryfikowanych

KT

KT



Krążą we krwi w połączeniu z
albuminami.



Transportowane są do tkanek, które
potrzebują energii.



Nie są wykorzystywane przez
erytrocyty (brak mitochondriów) oraz
przez mózg (brak przepuszczalności
przez barierię krew-mózg).

Krążenie tłuszczu obojętnego

i cholesterolu w organizmie

a) Pobieranie tłuszczu obojętnego z chylomikronów

do komórki

TAG

tkanka tłuszczowa – przechowanie
gruczoły mleczne – wydzielanie
mięśnie i inne tkanki – produkcja

energii

wątroba

Wolne kwasy tłuszczowe swobodnie przechodzą

przez błonę,

TAG nie, dlatego muszą być hydrolizowane w

naczyniach

włosowatych przez

lipazę lipoproteinową

(zewnętrzna strona komórek wyściełających

naczynia krwionośne, związana przez siarczan
heparanu)

do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

LIPAZA LIPOPROTEINOWA

b) krążenie TAG i cholesterolu w organizmie

Wątroba jest głównym źródłem lipidów i cholesterolu krążących
we krwi w formie lipoprotein (poza chylomikronami).

Wątroba syntetyzuje TAG z glukozy i innych metabolitów,
poza tym dostaje ~ 10% zaabsorbowanego tłuszczu z diety
(remnanty chylomikronów).

Wątroba eksportuje TAG w postaci VLDL.
Wątroba - główny dostawca tłuszczu do mięśni i tkanki tłuszczowej
Wątroba – główne miejsce syntezy cholesterolu w organizmie.
Dostaje go również z diety via remnanty chylomikronów. Eksportuje
go w postaci VLDL, które są przekształcane w LDL.

Jest również

odwrotny kierunek

transportu cholesterolu

tkanki obwodowe

wątroba

Lipaza lipoproteinowa

Ściany naczyń włosowatych tkanki tłuszczowej, serca i
gruczołów
mlecznych mają dużo lipazy lipoproteinowej. Wątroba dorosłych
osób nie ma tego enzymu.

Ilość tego enzymu zależy od stanu fizjologicznego organizmu,
np. dużo insuliny/mało glukagonu wzrost ilości
lipazy lipoproteinowej

remnanty chylomikronów z całym cholesterolem
i jego estrami oraz ~ 10% wyjściowego TAG
pobierane są przez wątrobę (transport receptorowy –
endocytoza)

Skład Lipoprotein

Skład Lipoprotein

50

21

15

8

2

Białka
(%)

50

79

85

92

98

Lipidy
(%)

1.063-

1.21

1.019-

1.063

1.006-

1.019

<1.006

<1.006

Gęstość
(g/mL)

HDL

LDL

IDL

VLDL

Chylomikro

n

Apolipoproteiny

apoB

48

w chylomikronach

apoB

100

w VLDL, LDL

Rola: -

ukierunkowanie transportu

np. apoB

100

na LDL wiąże je do receptora LDL

apoE na remnantach chylomikronów wiąże je z wątrobą

-

aktywacja enzymów

np. apoCII na chylomikronach konieczna jest do

aktywacji lipazy lipoproteinowej

Synteza VLDL w wątrobie

VLDL dostarczają

lipidy do tkanek

obwodowych (TAG)

Zalecany poziom lipidów

Zalecany poziom lipidów

krwi

krwi



Całkowity cholesterol: <190 mg/dl



LDL cholesterol: 100-130 mg/dl optymalne
HDL cholesterol: małe u mężczyzn <40
mg/dl

małe u kobiet <46 mg/dl



Triglicerydy: >150 mg/dl (za wysokie)



Dane wg Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego

Lipoproteiny i ryzyko chorób UK

Lipoproteiny i ryzyko chorób UK



LDL – pozytywna korelacja



HDL - negatywna korelacja

Wpływ lipidów na lipoproteiny i

Wpływ lipidów na lipoproteiny i

ryzyko chorób układu krążenia

ryzyko chorób układu krążenia



Cholesterol w diecie

–

Brak efektu na cholesterol we krwi



Nasycone KT

–

Wzrost LDL



Kwasy Trans

–

Wzrost LDL i spadek HDL



Jedno-nienasycone KT

–

Spadek LDL



Omega-3 (n-3) wielonienasycone KT

–

Obniżenie cholesterolu we krwi

Wybrane choroby związane z

Wybrane choroby związane z

metabolizmem lipoprotein

metabolizmem lipoprotein

1. ABETALIPOPROTEINEMIA

1. ABETALIPOPROTEINEMIA

Brak białka B-48

Brak białka B-48

- brak

- brak





lipoprotein (LDL) w osoczu.

lipoprotein (LDL) w osoczu.

Nie są syntetyzowane VLDL i chylomikrony. Nagromadzenie tłuszczu

Nie są syntetyzowane VLDL i chylomikrony. Nagromadzenie tłuszczu

w komórkach endotelialnych jelita i w wątrobie. Osłabienie i degeneracja

w komórkach endotelialnych jelita i w wątrobie. Osłabienie i degeneracja

mięśni oraz nerwów

mięśni oraz nerwów

2. RODZINNY NIEDOBÓR

2. RODZINNY NIEDOBÓR





LIPOPROTEIN

LIPOPROTEIN

- CHOROBA WYSPY

- CHOROBA WYSPY

TANGIER

TANGIER

Brak białka A-I

Brak białka A-I

- nie powstają HDL, estry cholesterolu są odkładane

- nie powstają HDL, estry cholesterolu są odkładane

w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego; pomarańczowy kolor

w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego; pomarańczowy kolor

migdałków, powiększona wątroba i śledziona.

migdałków, powiększona wątroba i śledziona.

A.
HYPOLIPOPROTEINEMI
E

B. HYPERLIPOPROTEINEMIE

1. RODZINNY NIEDOBÓR LIPAZY LIPOPROTEINOWEJ (typ I)

1. RODZINNY NIEDOBÓR LIPAZY LIPOPROTEINOWEJ (typ I)

- 4 000 mg% lipidów we krwi, nienormalnie wysokie stężenie

- 4 000 mg% lipidów we krwi, nienormalnie wysokie stężenie

chylomikronów. Wysokie VLDL, niskie stężenie LDL i HDL

chylomikronów. Wysokie VLDL, niskie stężenie LDL i HDL

2. RODZINNA HIPERCHOLESTEROLEMIA (typ II)

2. RODZINNA HIPERCHOLESTEROLEMIA (typ II)

Brak receptorów LDL

Brak receptorów LDL

- stężenie cholesterolu we krwi dochodzi do 1000 mg%

- stężenie cholesterolu we krwi dochodzi do 1000 mg%

(przed 10-tym rokiem życia). Hiperbetalipoproteinemia

(przed 10-tym rokiem życia). Hiperbetalipoproteinemia

(LDL). Rozwój miażdżycy, udary i zawały serca.

(LDL). Rozwój miażdżycy, udary i zawały serca.

LDL i atherosclerosis

LDL i atherosclerosis