Trawienie i

Trawienie i

wchłanianie

wchłanianie

lipidów

lipidów

Robert Dąbrowski, Maciej Rudziński

Robert Dąbrowski, Maciej Rudziński

Tłuszcze

Tłuszcze

Tłuszcze

Tłuszcze

– zwyczajowa nazwa grupy lipidów, estrów

– zwyczajowa nazwa grupy lipidów, estrów

glicerolu i kwasów tłuszczowych, głównie triacylogliceroli.

glicerolu i kwasów tłuszczowych, głównie triacylogliceroli.

Reszty kwasowe występujące

Reszty kwasowe występujące

w cząsteczkach tłuszczów

w cząsteczkach tłuszczów

zawierają zwykle od 12 do 18 atomów węgla.

zawierają zwykle od 12 do 18 atomów węgla.

Większość tłuszczów nie ma zapachu, jest nierozpuszczalna

Większość tłuszczów nie ma zapachu, jest nierozpuszczalna

w wodzie

w wodzie

i rozpuszczalnikach polarnych oraz dobrze

i rozpuszczalnikach polarnych oraz dobrze

rozpuszczalna

rozpuszczalna

w rozpuszczalnikach

w rozpuszczalnikach

niepolarnych. Wszystkie tłuszcze są lżejsze od wody, pH

niepolarnych. Wszystkie tłuszcze są lżejsze od wody, pH

tłuszczów jest obojętne. Ich stan skupienia zależy od tego,

tłuszczów jest obojętne. Ich stan skupienia zależy od tego,

jakie reszty kwasowe tworzą cząsteczkę.

jakie reszty kwasowe tworzą cząsteczkę.

Lipidy pełnią wiele ró

Lipidy pełnią wiele ró

ż

ż

norodnych funkcji biologicznych,

norodnych funkcji biologicznych,

niektóre z nich są naje

niektóre z nich są naje

fe

fe

ktywniejszą formą magazynowania

ktywniejszą formą magazynowania

energii (triglicerydy), inne działają np. jako przenośniki

energii (triglicerydy), inne działają np. jako przenośniki

elektronów (koenzym Q), hormony (steriody) czy

elektronów (koenzym Q), hormony (steriody) czy

przekaźniki wewnątrzkomórkowe (fosfoinozytol)

przekaźniki wewnątrzkomórkowe (fosfoinozytol)

.

.

Trawienie lipidów

Trawienie lipidów

Enzymy odpowiedzialne za trawienie tłuszczów:

Enzymy odpowiedzialne za trawienie tłuszczów:

-

-

lipaza ślinowa

lipaza ślinowa

: Przejawia aktywność u ludzi. Jest

: Przejawia aktywność u ludzi. Jest

wydzielana przez ślinianki języka. Może działać w

wydzielana przez ślinianki języka. Może działać w

żołądku, pomimo niskiego pH, dzięki obecności

żołądku, pomimo niskiego pH, dzięki obecności

emulsji lipidowej. Ta zaś powstaje pod wpływem

emulsji lipidowej. Ta zaś powstaje pod wpływem

ruchów perystaltycznych oraz dostającej się tu

ruchów perystaltycznych oraz dostającej się tu

żółci z jelit. Jest ona odpowiedzialna za

żółci z jelit. Jest ona odpowiedzialna za

intensywną hydrolizę triacylogliceroli

intensywną hydrolizę triacylogliceroli

zawierających reszty kwasów tłuszczowych o

zawierających reszty kwasów tłuszczowych o

krótszych lub średnich łańcuchach.

krótszych lub średnich łańcuchach.

-

lipaza żołądkowa:

lipaza żołądkowa:

Katalizuje hydrolizę

Katalizuje hydrolizę

triacylogliceroli o krótszych i dłuższych

triacylogliceroli o krótszych i dłuższych

łańcuchach.

łańcuchach.

-

- lipaza trzustkowa:

- lipaza trzustkowa:

Katalizuje hydrolizę prawie

Katalizuje hydrolizę prawie

wszystkich triacylogliceroli

wszystkich triacylogliceroli

Proces emulgacji

Proces emulgacji

DUŻA KROPLA TłUSZCZU

Działanie soli KŻ

Emulsja

Sole

kwasów żółciowych, lipaza trzustkowa

i kolipaza

Micelle rozpuszczalne
w wodzie

Działanie lipazy

Działanie lipazy

trzustkowej

trzustkowej

Losy kwasów

Losy kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

Krótkołańcuchowe kwasy

Krótkołańcuchowe kwasy

tłuszczowe

tłuszczowe

-

-

przenikają przez ścianę

przenikają przez ścianę

żołądka

żołądka

i

i

jelit bezpośrednio do żyły

jelit bezpośrednio do żyły

wrotnej.

wrotnej.

Długołańcuchowe kwasy

Długołańcuchowe kwasy

tłuszczowe

tłuszczowe

-

-

rozpuszczają się w emulsji

rozpuszczają się w emulsji

lipidowej

lipidowej

i

i

przedostają do dwunastnicy.

przedostają do dwunastnicy.

Wytwarzanie

Wytwarzanie

chylomikronów

chylomikronów

1.

1.

Apolipoproteina B jest syntetyzowana w RER

Apolipoproteina B jest syntetyzowana w RER

i

i

wbudowywana do lipoprotein w SER

wbudowywana do lipoprotein w SER

,

,

która jest

która jest

głównym miejscem syntezy triacylogliceroli

głównym miejscem syntezy triacylogliceroli

.

.

2. Lipoproteiny przechodzą przez Aparat Golgiego

2. Lipoproteiny przechodzą przez Aparat Golgiego

,

,

gdzie przyłączane są reszty cukrowcowe

gdzie przyłączane są reszty cukrowcowe

.

.

3. Chylomikrony są uwalniane z komórki jelita przez

3. Chylomikrony są uwalniane z komórki jelita przez

fuzję pęcherzyka wydzielniczego z błoną komórkową-

fuzję pęcherzyka wydzielniczego z błoną komórkową-

odwrotna pinocytoza.

odwrotna pinocytoza.

4. Chylomikrony przechodzą do przestrzeni między

4. Chylomikrony przechodzą do przestrzeni między

komórkami jelitowymi, skąd dostają się do układu

komórkami jelitowymi, skąd dostają się do układu

limfatycznego jelita.

limfatycznego jelita.

Transport z jelit

Transport z jelit

Triacyloglicerole są transportowane z

Triacyloglicerole są transportowane z

jelita

jelita

w chylomikronach które

w chylomikronach które

znajdują się w chłonce

znajdują się w chłonce

,

,

czyli limfie (łac.

czyli limfie (łac.

c

c

hylus). Powstają one jedynie

hylus). Powstają one jedynie

w

w

układzie odprowadzającym chłonkę z

układzie odprowadzającym chłonkę z

jelita. Są odpowiedzialne za transport

jelita. Są odpowiedzialne za transport

wszy

wszy

s

s

tkich lipidów zawartych w

tkich lipidów zawartych w

pokarmach do układu krążenia.

pokarmach do układu krążenia.

Rola enterocytów

Rola enterocytów



Micele utorzone z kwasów żółciowych pełnią funkcję

Micele utorzone z kwasów żółciowych pełnią funkcję

przenośnika nierozpuszczalnych w wodzie produktów

przenośnika nierozpuszczalnych w wodzie produktów

lipolizy, z miejsca ich powstawania na powierzchni

lipolizy, z miejsca ich powstawania na powierzchni

kropelek tłuszczowych na powierzchnię błony śluzowej

kropelek tłuszczowych na powierzchnię błony śluzowej

jelita. Stąd w wyniku zwykłej dyfuzji dostają się do

jelita. Stąd w wyniku zwykłej dyfuzji dostają się do

enterocytów, czyli komórek chłonnych kosmków jelitowych.

enterocytów, czyli komórek chłonnych kosmków jelitowych.



 

 

75% lipidów pokarmowych ulega resorpcji w postaci

75% lipidów pokarmowych ulega resorpcji w postaci

2-monoacyloglicerolu i kwasów tłuszczowych, reszta

2-monoacyloglicerolu i kwasów tłuszczowych, reszta

zostaje całkowicie rozłożona przez lipazę 2-

zostaje całkowicie rozłożona przez lipazę 2-

monoacyloglicerolową do glicerolu i kwasów żółciowych.

monoacyloglicerolową do glicerolu i kwasów żółciowych.



 

 

Produkty lipolizy bezpośrednio po ich wniknięciu do

Produkty lipolizy bezpośrednio po ich wniknięciu do

enterocytu podlegają resyntezie do triacylogliceroli.

enterocytu podlegają resyntezie do triacylogliceroli.

 

 

Transport z wątroby

Transport z wątroby

Triacylolicergole są transportowane z

Triacylolicergole są transportowane z

wątroby

wątroby

w lipoproteinach o bardzo

w lipoproteinach o bardzo

małej gęstości (VLDL) do tkanek

małej gęstości (VLDL) do tkanek

pozawątrobowych.

pozawątrobowych.

Lipidy są

Lipidy są

transportowane w

transportowane w

osoczu jako

osoczu jako

lipoproteiny

lipoproteiny

Po rozdziale wyciągu z lipidów osocza

Po rozdziale wyciągu z lipidów osocza

można wykazać w nim:

można wykazać w nim:

-triacyglicerole

-triacyglicerole

-fosfolipidy

-fosfolipidy

-cholesterol

-cholesterol

-estry cholesterolu

-estry cholesterolu

-wolne kwasy tłuszczowe (WKT, z

-wolne kwasy tłuszczowe (WKT, z

ang.FFA)

ang.FFA)

4 główne grupy

4 główne grupy

lipoprotein

lipoprotein

Chylomikrony

Chylomikrony

, powstają z wchłanianych w jelicie

, powstają z wchłanianych w jelicie

tr

tr

ia

ia

cylogliceroli

cylogliceroli

Lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL)

Lipoproteiny o bardzo małej gęstości (VLDL)

,

,

pochodzą

pochodzą

z wątroby i pełnią funkcję

z wątroby i pełnią funkcję

eksportera triacyloglic

eksportera triacyloglic

e

e

roli z tego narządu

roli z tego narządu

Lipoproteiny o małej gęstości (LDL),

Lipoproteiny o małej gęstości (LDL),

są

są

przedstawicielami końcowych produktów

przedstawicielami końcowych produktów

kataboli

kataboli

z

z

mu VLDL

mu VLDL

Lipoproteidy o dużej gęstości (HDL)

Lipoproteidy o dużej gęstości (HDL)

główną ich

główną ich

funkcją jest działanie jako składowisko dla apo C i E,

funkcją jest działanie jako składowisko dla apo C i E,

które są potrzebne

które są potrzebne

w metabolizmie

w metabolizmie

chylomikronów i VLDL

chylomikronów i VLDL

Rozkład

Rozkład

chylomikronów we

chylomikronów we

krwi

krwi

Okres półtrwania tych cząstek we krwi

Okres półtrwania tych cząstek we krwi

jest bardzo krótki i u człowieka wynosi

jest bardzo krótki i u człowieka wynosi

mniej niż 1h. Triacyloglicerole

mniej niż 1h. Triacyloglicerole

chylomikronów są katabolizowane

chylomikronów są katabolizowane

przez lipazę lipoproteinową. Enzym ten

przez lipazę lipoproteinową. Enzym ten

jest umiejscowiony na powierzchni

jest umiejscowiony na powierzchni

komórek śródbłonkowych naczyń

komórek śródbłonkowych naczyń

krwionośnych włosowatych. Do

krwionośnych włosowatych. Do

aktywności lipazy są potrzebne jako

aktywności lipazy są potrzebne jako

kofaktory fosfolipidy oraz

kofaktory fosfolipidy oraz

apolipoproteina

apolipoproteina

C-II. Działanie enzymu

C-II. Działanie enzymu

powoduje powstawanie resztkowych

powoduje powstawanie resztkowych

lipoprotein (remnantów).

lipoprotein (remnantów).

Remnanty

Remnanty

-

-

Mają średnicę o połowę mniejszą niż

Mają średnicę o połowę mniejszą niż

chylomikron

chylomikron

- Na skutek utraty 90% acylogliceroli są

- Na skutek utraty 90% acylogliceroli są

bogatsze

bogatsze

w cholesterol i estry

w cholesterol i estry

cholesterolu

cholesterolu

- Tracą apolipoproteinę C, która powraca

- Tracą apolipoproteinę C, która powraca

do HDL

do HDL

- Posiadają apo E, za pośrednictwem

- Posiadają apo E, za pośrednictwem

której wątroba ma możliwość ich

której wątroba ma możliwość ich

wychwycenia poprzez swoisty receptror

wychwycenia poprzez swoisty receptror

dla apo E

dla apo E

- Po wychwyceniu ich przez wątrobę są

- Po wychwyceniu ich przez wątrobę są

hydrolizowane i metabolizowane

hydrolizowane i metabolizowane

W

W

ą

ą

troba odgrywa

troba odgrywa

główną rolę w

główną rolę w

transporcie

transporcie

i

i

metabolizmie lipidów

metabolizmie lipidów

1. Ułatwia trawienie i wchłanianie lipidów z prz

1. Ułatwia trawienie i wchłanianie lipidów z prz

e

e

wodu

wodu

pokarmowego

pokarmowego

,

,

gdyż wytwarza żółć zawierającą

gdyż wytwarza żółć zawierającą

cholesterol

cholesterol

i sole kwasów żółciowych

i sole kwasów żółciowych

.

.

2. Ma aktywne układy enzymatyczne niezbędne do

2. Ma aktywne układy enzymatyczne niezbędne do

syntetyzowania

syntetyzowania

i

i

utleniania kwasów tłuszczowych,

utleniania kwasów tłuszczowych,

syntetyzowania triacylogliceroli, fosfolipidów

syntetyzowania triacylogliceroli, fosfolipidów

i

i

cholesterolu

cholesterolu

.

.

3. Syntetyzuje lipoproteiny osocza

3. Syntetyzuje lipoproteiny osocza

.

.

4. Przekształca kwasy tłuszczowe w ciała ketonowe

4. Przekształca kwasy tłuszczowe w ciała ketonowe

.

.

5. Odgrywa integrującą rolę w przemianie lipoprotein

5. Odgrywa integrującą rolę w przemianie lipoprotein

osocza

osocza

.

.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ





Źródła:
„Biochemia Harpera”
„Biochemia kręgowców” – W. Minakowski i S. Weidner
Wikipedia