FIZJOTERAPIA

W SCHORZENIACH

NEUROLOGICZNYCH

WIEKU DZIECIĘCEGO

1. Podstawy rehabilitacji i medycyny fizykalnej Susan J.
Garrison

Warszawa 1997 wydawnictwo Lekarskie PZWL

2. Pediatria pod redakcja Bolesława Górnickiego , Barbary
Dębiec

Warszawa 1985 PZWL

3. Neurologia Kliniczna pod red. Anatola Dowżenki,
Ignacego Walda, Anny Członkowskiej, Warszawa 1980
PZWL

4. Neurologia Kliniczna w zarysie Warszawa 1981 PZWL

5.Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja
niemowląt metodą Vojty Grażyna Banaszek α – medica
press 2004 Bielsko - Biała

Rodzaj

zaburzenia

(dominuje)

Miejsce uszkodzenia Cechy charakterystyczne ,

możliwe wszelkie

konfiguracje

SPASTYCZNOŚĆ

Kora ruchowa obszar

VI , układ piramidowy

Wzmożone napięcie ,

wygórowanie odruchów,

łatwe wywoływanie

odruchów, opór dla pełnego

zakresu ruchu w stawach

ATETOZA-

powolne ruchy

mimowolne,

kończyn

Zwoje podstawy

mózgu , układ

pozapiramidowy-

zanik komórek

Powolne bezwiedne ciągłe

ruchy spazmatyczne

kończyn, tułowia i twarzy

PORAŻENIE MÓZGOWE –zespół objawów klinicznych
wynikających z uszkodzenia mózgu do jakiego doszło w
okresie od poczęcia aż do wieku ok. 5-6 lat . Występuje u ok.
5,5 / 1000 żywo urodzonych dzieci.

Prowadzi do osłabienia lub całkowitej kontroli OUN nad
mięśniami zależnymi od woli. (mm. poprzecznieprążkowane).
Zespół ten prezentuje różnorodne objawy od ledwo
dostrzegalnych aż do dominujących.

ATAKSJ A-

zaburzenia

koordynacji

ruchu

Móżdżek lub drogi

móżdżkowe

Chód niepewny o szerokiej

podstawie, drżenie

zamiarowe w kk górnych ,

chwianie tułowia przy

chodzeniu

DRŻENIE

Zwoje podstawy mózgu

Drobne drżenie mięśni( bez

znacznego ograniczenia)

SZTYWNOŚĆ Rozlane zmiany w

zwojach podstawy

mózgu, uszkodzenie

kory

Mięśnie kurczą się powoli,

sztywno, wzmożony opór

ruchów biernych Ruchy

dowolne z wysiłkiem.

HIPOTONIA

Kora ruchowa , obszar

IV

Nadmierna elastyczność ,

obniżone napięcie,

wygórowane odruchy

głębokie typu ścięgnistego

Patogeneza:

•czynniki oddziaływujące w okresie przedporodowym:

- niedotlenienie ( alkohol, nikotyna),-anemia u matki,- wadliwe łożysko,

- niezgodność Rh,

- choroby infekcyjne ( wirusowe ,bakteryjne i inne) , głównie : różyczka,
cytomegalia, herpes, AIDS, kiła,

- uraz,- czynniki metaboliczne

•czynniki oddziaływujące w okresie okołoporodowym:

- niedotlenienie - - przedłużone fazy porodu,

- nieprawidłowe ułożenie płodu,

- dysfunkcja łożyska,

- wcześniactwo ( waga)

-uraz OUN,

- zakażenia,

- zatrucia,

- przedłużone niedotlenienie,

-choroby rozrostowe

Trudności diagnostyczne:

•spastyczność nierozpoznawalna do ok.. 6-9 mż,
•atetonia po ok.. 2 rż

Rozpoznanie oparte na niemożności osiągnięcia przez dziecko
prawidłowych determinant rozwoju psychoruchowego. Wywiad
sugerujący ww. czynniki.

Leczenie farmakologiczne ukierunkowane na dominujące
objawy patologiczne.

LECZENIE FIZJOTERAPEUTYCZNE

I. Od porodu do 3 rż. - rozwój motoryki i podstawowych umiejętności
językowych.

Leczenie winno wdrożyć rozwój i naukę prawidłowych wzorców
ruchowych.

Instruktaż dla opiekunów/ rodziców do wykrywania i kontrolowania
czynności związanych z zabawą pozwalający na późniejsze
samodzielne egzystowanie.

Ćwiczenia:

•bierne napinanie kończyn dolnych w zakresie:

- więzadła podkolanowego,

- pasma biodrowo-piszczelowego,

- więzadła piętowego - konieczne dla
chodzenia

•układanie wspomagające osłabione mięśnie , ograniczające
powstawanie zniekształceń,

•techniki karmienia wyzwalające prawidłowe odruchy żucia, rozwój
mięśni j. ustnej, gardła -
mówienie.

II. Wiek od 3 do 7 rż.

•Aparaty ortopedyczne wzmacniające osłabione mięśnie i
ograniczające dominacje silnych grup mięśniowych ( ograniczanie
deformacji),

•orteza skokowo-stopowa stabilizująca ATC , ograniczając
podeszwowe zgięcie stopy

•orteza kolanowo - skokowa przy spastyczności mm. przywodzicieli.

Leczenie operacyjne w tych przypadkach, w których nie udało się
osiągnąć sprawnej czynnościowo chodu do ok. 7 rż.

Leczenie operacyjne dobrze rokuje u tych dzieci, które:

•samodzielnie zachowują równowagę,
•kontrolują ruchy dowolne,
•chcą chodzić ( psychika, otoczenie itp.)

Problem zwichnięć w stawach biodrowych przy nadmiernej
spastyczności przywodzicieli .

Nauka podstawowych czynności codziennych:

•toaleta,
•jedzenie,
•ubieranie się itp.

Praca logopedy.

III. Od ok. 8 rż. do dojrzałości

Okresowe kontrole korygujące pojawiające się zniekształceń .
Program fizjoterapeutyczny wspierający w zakresie :

• zapobiegania przykurczom ( ograniczania) i zniekształceniom,
•samodzielnego korzystanie z wózka inwalidzkiego,
•terapia zajęciowa,
•ewentualnie nauka tzw. alternatywnych sposobów porozumiewania
się przy niemożności nauki mówienia.

Wybiórcze przecięcie tylnych korzeni nerwowych( 3-14 rż) jako
radykalna metoda ograniczeń spastyczności na poziomie L-S ?

•zniesienie nadmiernej spastyczności,
•trwała hipotonia nie ograniczająca funkcji kk dolnych w zakresie
chodzenia

DYSTROFIA MIĘŚNIOWA

Charakteryzuje się postępowym osłabieniem mięsni zależnych od
woli, aż do pełnej jej utraty .

Choroba przekazywana genetycznie.

TYP

% WYSTĘPOWANIA /

SPOSÓB DZIEDZICZENIA

WIEK WYSTĘPOWANIA

Duchenne

,

a

30%

recesywny związany z płcią

3-5

Twarzowo -
Łopatkowa

10 %

dominanta autosomalna

20-30 rż

Zanikowa:
H.Leydena

Mobiusa

5 %

mieszany, w większości

recesywny autosomalnie

10-30rż

Miotoniczna

50%

dominanta autosomalna

20-30 rż.

Dystrofia mięśniowa Duchennea

•tylko dzieci płci męskiej ( chromosom X) ; żeńskiej tylko przy
translokacji w miejscu Xp 21 chromosom X, lub w zespole Turnera.

W okresie po 3 rż. Pierwsze objawy ( upadki, trudności w chodzeniu)

- wywiad w kierunku męskich członków rodziny.

W badaniu zwraca się uwagę mocno pogłębioną lordozę lędźwiową i
pogrubienie mm łydek , płaskostopie, kołyszący chód.

Nie istnieją sposoby na zatrzymanie postępu choroby . Należy dążyć
do jak najdłuższego utrzymania maksymalnie możliwej siły
mięśniowej , z ograniczeniem unieruchomienia i wtórnych degeneracji.

Leczenie operacyjne z wykonaniem przez skórnych tenotomii na
poziomie stawów biodrowych , kolanowych, skokowych - przedłużają
zdolność do chodzenia z zablokowaniem st.kolanowych w
odpowiednich ortezach kolanowo - skokowych.

Ważny instruktaż opiekunów / rodziców co do systematycznego i
stałego wykonywania ćwiczeń :

•spanie, układanie na brzuchu - ograniczenie zgięciowego
przykurczu bioder,

•delikatne rozciąganie - ogranicza przykurcze w stawach,
•szyny modelujące,
•indywidualizowane ćwiczenia wzmacniające siłę i elastyczność
mięśni,

• [przy poruszaniu się na wózku bardzo szybko powstają przykurcze,]
•gorsety L/Th ograniczające skoliozy,
•ćwiczenia oddechowe z monitorowaniem pojemności życiowej,
•nauka efektywnego kaszlu,
•walka z infekcjami i nadkażeniami w ukł. oddechowym, moczowym
itp..

•psychoterapia zaburzeń emocjonalnych.

METODA VOJTY REHABILITACJI DZIECI Z USZKODZENIAMI
MÓZGU

W latach 50 tych XX wieku Vaclaw Vojta prowadził badania

nad rozwojem sprawności psychoruchowej i występującymi jej
zaburzeniami. Podkreślał wpływ stanu psychicznego, sprawności
narządów wewnętrznych na sprawność psychomotoryczną.
Podkreślał rolę koordynacji nerwowo-mięśniowej jako wyraz
dynamicznego dojrzewania ukł. nerwowego.

Zajmował się zaburzeniami rozwoju psychomotorycznego oraz
możliwościami ich leczenia.

Prof.Vojta stworzył trzy wzajemnie powiązane i uzupełniające się
części składowe metody terapeutycznej , składające się z badania
ilościowego i jakościowego :

•zachowań podczas 7 reakcji zmian ułożeń ciała w przestrzeni -
oceniane głównie u dzieci do ok.. 1r.ż.

•tzw. motoryki spontanicznej.
•wybranych odruchów pierwotnych
Obserwacje te umożliwiają dokonanie oceny istniejących
zaburzeń w ukł. ruchu nazywanej wg. Vojty zaburzeniami koordynacji
centralnej. Wśród ocenianych 7 reakcji
wyróżniamy :

1. Reakcja Landau a - próba podwieszania brzusznego w pozycji
ściśle poziomej ;z pozycji na brzuchu dziecko ujęte pod brzuch
płaską dłonią , zostaje nagle uniesione do położenia poziomego

2.Reakcja zawieszenia pachowego - dziecko chwycone oburącz za
tułów zostaje podniesione do pozycji pionowej (grzbietem do
badającego)

3.Reakcja trakcyjna.

4.Reakcja wychylenia bocznego wg. Vojty - dziecko zwrócone
plecami do badającego zostaje uniesione nagle do pozycji pionowej -
ważne - dłonie dziecka muszą pozostać otwarte.

5.Reakcja zawieszenia poziomego wg. Collins ( reakcja.
zawieszenia bocznego wg. Collins) - dziecko uchwycone za udo i
ramię po tej same stronie zostaje uniesione .

6.Reakcja zawieszenia pionowego wg. Peiper-Isbert ( próba
zwisania głowy wg. Peiper -Isbert) - dziecko trzymane za uda tuż przy
kolanach , zostaje uniesione do pionu.

7.Reakcja zawieszenia pionowego wg.Collins (próba zwisania
głowy) - badający chwyta prawą dłonią prawe udo dziecka powyżej
kolana i unosi dziecko do pionu.

Założenia teoretyczne tego sposobu leczenia opierają się na
spostrzeżeniu, że w dwóch zespołach ruchów , tj. ruchu
odruchowego obrotu i pełzania zawarte są wszystkie prawidłowe
elementy rozwoju postawy i motoryki ciała :

•prawidłowe ustawienie łopatek i obręczy barkowej,
•prawidłowe ustawienie miednicy,
•centrowanie stawów biodrowych , prawidłowe ustawienie kręgosłupa.

Wytwarza to odpowiednio prawidłowe kształtowanie i obciążenie
stawów –ich powierzchni ( dysfunkcje więzadłowo-kostno-stawowe).

Metoda Vojty = terapia odruchowej lokomocji , polega na
wyzwalaniu zespołów ruchowych pod wpływem stymulacji ściśle
określonych punktów = stref na ciele dziecka, w ściśle określonych
kierunkach i pozycjach . Aktywizują one wytworzenie określonego
ruchu , zbliżonego do tzw wzorca idealnego ( jw.). Mobilizacja układu
nerwowego z torowaniem prawidłowego ruchu , w którym ruch
kończyn poprzedzony jest ruchem i stabilizacją tułowia.

Metoda ta może być stosowana już od pierwszych dni życia 3-4/ dzień
i powinna być kontrolowana przez terapeutę co najmniej 1-2 / tydzień.

Zaleca się , aby każdorazowy czas ćwiczeń nie przekraczał :

•dla niemowląt poniżej 4 tyg. : 5-6 min,
•dla niemowląt starszych : 10 min,
•dla dzieci małych : 15 min,
•dla młodzieży i dorosłych : 20 min.(orientacyjnie , indywidualizowanie
)

Nie należy prowadzić terapii , gdy :

•temperatura powyżej 38

0

C ( odbyt),

•ostre stany zapalne ,
•npl
•po szczepieniach - w przypadkach objawów poszczepiennych.

WAŻNE JEST :

•aby oceniać prawidłowość funkcji mm. dziecka wg szczegółowych
instrukcji terapeuty,

•unikać niepożądanych , patologicznych ruchów dziecka. Trening
dla dziecka

•( małego) jest męczący i trudny, dlatego też próbuje ono wykonywać
ruchy „łatwiejsza drogą” - nieprawidłowo - uwaga na torowanie
ruchów patologicznych.

Jest to metoda niebolesna , nieinwazyjna, a przy tym łatwa ,
precyzyjna i stosunkowo tania.

Dodatkowo wykonywana przez rodzica = matkę , której nikt nie jest
w stanie zastąpić w zakresie potrzeb emocjonalnych.