13/10/2009

Listopad - VII wydanie podręcznika.

Można warunek.

Zerówka w połowie maja.

Egzam ustny.

Zaczyna pytanie od istoty jakiejś instytucji.

PK materialne (?) to:

Zespół norm określających, jakie czyny są czynami zabronionymi pod groźba kary

Zasady odpowiedzialności za te czyny

System kar, środków prawno-karnej reakcji

Zasady stosowania tych środków reakcji.

PK materialne może być realizowane wyłącznie na drodze postępowania karnego zwanego inaczej procesem karnym - można te dwa pojęcia traktować, jako synonimy.

O ile PC może być realizowane poza postępowaniem cywilnym (np. dłużnik spełnia dobrowolnie świadczenie), w PK materialnym jest to niemożliwe - konieczne jest dla realizacji norm prawa karnego materialnego przeprowadzenie postępowania karnego.

*Postępowanie karne - to prawnie uregulowana działalność zmierzająca do realizacji norm PK materialnego.

*Prawo karne procesowe / postępowanie karne - to zespół norm regulujących postępowanie karne. Te dwa pojęcia leżą w różnych płaszczyznach - prawo karne procesowe leży w płaszczyźnie normatywnej, postępowanie karne w płaszczyźnie faktów, gdyż jest to działalność.

Prawo karne procesowe stanowi podstawę prawną postępowania karnego czyli zespołu czynności zmierzających do realizacji prawa karnego materialnego.

Podstawowym źródłem PK procesowego jest KPK.

Przepisy natury procesowej są zawarte także w KON - niektóre zasady postępowania karnego zostały podniesione do rangi zasad konstytucyjnych.

Inne źródła:

- ustawa o ustroju sądów powszechnych,

- ustawie o prokuraturze,

- ustawa o świadku koronnym.

Przepisy dot. trybów ścigania są również zawarte w KK.

Dlaczego wymagana jest prawna regulacja postępowania karnego?

Dla wyeliminowania dowolności działania organów procesowych, nie mogą być one pozostawione ich swobodzie, bowiem ustawodawca musi określić granice działalności która jest dopuszczalna.

Poza tym prawna regulacja ma zapewnić skuteczność ścigania sprawców przestępstw. Wreszcie prawna regulacja podyktowana jest koniecznością określenia praw i obowiązków uczestników procesu. Musza oni wiedzieć jakie maja prawa, jakie obowiązki spoczywają na nich z drugiej strony.

*Funkcje PK procesowego:

1 - Porządkująca przebieg postępowania - funkcja ta polega na tym ze przepisy prawa procesowego określają kolejność czynności procesowych, określają prawa i obowiązki organów procesowych oraz pozostałych uczestników procesu

2 - Instrumentalna - prawo procesowe kształtuje postępowanie w taki sposób aby możliwa była prawidłowa realizacja norm prawa materialnego.

3 - Gwarancyjna - prawo wyznacza granice ingerencji organów procesowych w sferę swobód obywatelskich uczestników postępowania. Zwrócić należy uwagę na powiązania PKP z prawem KON, oraz międzynarodowym - gdyż akty prawa międzynarodowego wyznaczają standardy postępowania procesowego (europejska konwencja podstawowych praw i wolności Rzym 1950, pakt ONZ 16 grudnia 1966 r. ).

*Uczestnicy postępowania - jest każda osoba biorąca udział w postępowaniu w roli określonej przez prawo. Wyodrębniamy kilka kategorii uczestników:

a) organy procesowe:

- organy ścigania

- sąd

- prezes sądu

b) strony:

- oskarżony

- oskarżyciel (publiczny, posiłkowy, prywatny)

- powód cywilny

+ W postępowaniu karnym skarbowym podmiot odpowiedzialny posiłkowo i interwenient.

c) przedstawiciele procesowi stron:

- przedstawiciel ustawowy

- obrońca

- pełnomocnik

d) quasi strony (niby strony - to ci uczestnicy, których ustawodawca do stron nie zaliczył ale przyznał im określone, wymienione wyraźnie uprawnienia procesowe - zmiany przepisów KPK poszły w kierunku rozszerzenia tych uprawnień quasi stron):

- podmiot z art. 52

- pokrzywdzony w postępowaniu sądowym gdy nie występuje on jako strona - ustawa przewiduje określone role w których pokrzywdzony może wystąpić jako strona, jeżeli w żadnej z nich nie występuje, czyli z faktu samego pokrzywdzenia przysługują mu pewne uprawnienia procesowe które zbliżają go do pozycji strony).

- pomocnicy procesowi (np. tłumacz, protokolant)

- osobowe źródła dowodowe (oskarżony - występuje w procesowe w podwójnej roli jest strona oraz jednocześnie środkiem dowodowym, gdyż jego wyjaśnienia są środkiem obrony, ale także są środkiem dowodowym ; świadek ; biegły).

To nie tylko czynności procesowe bowiem są też zdarzenia z którymi prawo procesowe łączy określone skutki w procesie, np.:

Śmierć oskarżonego powoduje umorzenie postępowania - wyjątek : postępowanie rehabilitacyjne.

Śmierć oskarżyciela stwarza wymóg zapewnienia osobom najbliższym możliwość wstąpienia do procesu w miejsce zmarłej strony.

Pożar akt - konieczność ich odtworzenia.

Jednak w postępowaniu dominują czynności procesowe - *Czynność procesowe - zachowanie uczestnika procesu zmierzające do wywołania określonych skutków. Wśród czynności procesowych (podział czynności to przedmiot ćwiczeń) wymienia się czynności negatywne - zachowanie się polegające na zaniechaniu dokonania określonej czynności , np. strona nie skorzystała z prawa do wniesienia środka odwoławczego, po nie skorzystaniu z tego brak dalszej takiej możliwości, czyli zaniechanie dokonania powoduje określony skutek w procesie.

Czynności procesowe powodują:

zawiązywanie się, zmianę lub wygaśniecie stosunków procesowych !

*Stosunek procesowy - to stosunek prawny zachodzący między uczestnikami procesu. I tak dochodzi do zawiązania się wielu różnorakich stosunków procesowych, maja one różny charakter równorzędności lub nadrzędności, np. x dopuszczony do bycia świadkiem, sąd wzywa go o stawienia się do złożenia zeznań - taka czynność sądu powoduje zawiązanie się stosunku to stosunek nadrzędności sądu do adresata = sąd wiąże adresata, gdyby się uchylał to organ procesowy dysponuje środkami do wyegzekwowania obowiązku, który spoczywa na świadku.

Jeżeli sad umorzy postępowanie to postanowienie o umorzeniu spowoduje wygaśniecie stosunku pomiędzy podejrzanym a organem prowadzącym postępowanie.

Wśród tych wielu stosunków na plan pierwszy wybija się :

*Podstawowy stosunek procesowy - trójczłonowy zachodzący miedzy organami procesowymi a stronami.

W postępowaniu przygotowawczym: strony to oskarżyciel(?) i pokrzywdzony, u wierzchołka organ prowadzący postępowanie.

W postępowaniu sądowym: u wierzchołka sąd, a u podstaw oskarżyciel i pokrzywdzony.

Z podstawowym stosunkiem procesowym łączy się pojecie podmiotów procesu, gdyż ten stosunek zachodzi pomiędzy podmiotami procesu.

*Podmioty procesu: strony i organ procesowy.

Z pojęciem podmiotów procesu poza podstawowym stosunkiem procesowym łączy się pojęcie funkcji procesowych - otóż podmiotami są ci spośród uczestników procesu, którzy realizują podstawowe funkcje procesowe.

*Funkcje procesowe - to podstawowe rodzaje (kierunki) działania podmiotów procesu.

I tak wyodrębniamy 3 funkcje:

1 - Ścigania - to działalność, która zmierza do wykrycia przestępstwa, sprawców przestępstwa i zgromadzenia dowodów pozwalających na udowodnienie winy sprawcom oraz doprowadzenie do ukarania. Na etapie postępowania sadowego określana jest mianem funkcji „oskarżania”, a realizowana przez oskarżyciela.

2 - Obrony - to działalność, która zmierza do obrony interesów oskarżonego przed stawianymi mu zarzutami.

3 - Orzekania - konsekwencja jej jest funkcja wykonania orzeczenia. To działalność, która polega na rozstrzyganiu o przedmiocie procesu. Orzeczenia mogą być tez wydawane w kwestiach ubocznych, np. stosowania środków zapobiegawczych oraz innych kwestiach które pojawiają się w toku postępowania. O przedmiocie procesu może orzec tylko niezawisły sąd. Wcześniej prokurator mógł podejmować decyzje o warunkowym umorzeniu postępowania., aktualnie byłoby to niezgodne z KON, może teraz tylko wystąpić z wnioskiem.

Może być realizowana jeszcze funkcja:

4 - dochodzenia roszczeń o charakterze majątkowym wynikających z przestępstwa w tzw. procesie adhezyjnym (czyli dołączonym do procesu karnego).

Aktualnie dążenie do tego aby proces karny służył zaspokojeniu roszczeń majątkowych pokrzywdzonego, które wynikają z przestępstwa, aby pokrzywdzony nie musiał dochodzić oddzielnie tego w toku procesu cywilnego i specjalnie wszczynać tego procesu.

Restytucja szkód wyrządzonych przez przestępstwo - jest to wyrazem innej filozofii karania w której zwraca się uwagę nie tylko na represje oskarżonego, ale także na ochronę pokrzywdzonego.

*Przedmiot procesu - w nauce procesu karnego zagadnienie to należy do spornych, zwłaszcza gdy weźmiemy rozwój nauki procesu karnego to w różnych okresach różne koncepcje na ten temat. Obecnie przyjmujemy że przedmiotem procesu jest kwestia odpowiedzialności prawnej za zarzucony oskarżonemu czyn. W skrócie: czyn przestępny, ale nie jest to ścisłe określenie, gdyż po przeprowadzonym postępowaniu może się okazać, że czyn przestępny nie miał miejsca.

Schemat drogi procesu karnego

W toku postępowania występują następujące stadia:

1 - Stadium przygotowawcze.

Wszczyna się gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa.

Art. 303 KPK, do wszczęcia tego postępowania nie jest zatem wymagana pewność, wystarczy mniejszy stopień prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa. Gdy prawdopodobieństwo jest większe niż teza, że nie było przestępstwa wtedy jest *uzasadnione podejrzenie.

Art. 297 KPK - ustalenie czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo. Ustalenie tego ma nastąpić w toku postępowania karnego.

Jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie to organ procesowy wydaje postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia - jest to pierwsza czynność rozpoczynająca postępowanie przygotowawcze.

WYJĄTEK: art. 308 - zanim nastąpi wydanie postanowienia o wszyciu śledztwa może nastąpić np. przeszukanie na miejscu zdarzenia.

Gdy sprawca nie jest znany wówczas dojdzie do wszczęcia postępowania poprzez wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania i będzie wówczas miała miejsce pierwsza faza postępowania = w sprawie (in rem), zadaniem tej fazy będzie przede wszystkim znalezienie sprawcy. Sprawca zostanie znaleziony, jeżeli zostaną zebrane dowody, w świetle, których będzie zachodził wysoki stopień prawdopodobieństwa, że zostało popełnione przestępstwo.

Poprzez wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów dochodzi do wszczęcia postępowania przeciwko określonej osobie (ad persona). Od tego momentu - podejrzany występuje, jako strona przeciwko której toczy się postępowanie karne, wyjątek: dopuszczalność przedstawienia ustnie zarzutów i przedstawienia do przesłuchania w charakterze podejrzanego, wtedy nie ma postanowienia o wszczęciu postępowania.

Może być tak też, że już w chwili wszczęcia postępowania zebrane dane uzasadniają dostatecznie podejrzenie ze czyn popełniła określona osoba, wtedy od razu wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów - od razu postępowanie wchodzi w fazę ad persona.

Art. 297 - określa zadania postępowania przygotowawczego.

Może się w różny sposób zakończyć, może np. zakończyć się na tym etapie (przygotowawczym) gdy dojdzie do umorzenia postępowania.

Do stadium sądowego dochodzi wtedy gdy po zamknięciu postępowania przygotowawczego (…)?

2 - Stadium sądowe - jurysdykcyjne.

Sad wszczyna je na podstawie skargi uprawnionego oskarżyciela.

Dzieli się na:

a) Postępowanie przed sadem I instancji (główne)

b) Postępowanie odwoławcze (kontrolne) - sad wszczyna je na podstawie skargi odwoławczej, a wiec inicjatorem tego postępowania są strony które wnoszą środek odwoławczy.

Z postępowania odwoławczego sprawa może trafić ponownie do rozpoznania.

Może być:

utrzymanie zaskarżonego orzeczenia w mocy,

zmiana wydanego orzeczenia (odmienne orzeczenie, co do istoty sprawy),

uchylenie zaskarżonego orzeczenia,

umorzenie postępowania, gdy jest ono niedopuszczalne, uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji. Jeżeli sąd ten (jako sąd I instancji) wydał drugi wyrok nadal przysługuje od niego skarga odwoławcza.

W postępowaniu przed sadem mogą toczyć się postępowania jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia.

Postępowanie przejściowe - nie ma tego w PL - sporządzenie aktu oskarżenia, wniesienie go do sądu oraz ???

*Oddanie pod sąd w szerokim znaczeniu - to akt procesowy określonej władzy lub osoby, na mocy, którego dana osoba zostaje postawiona przed sad i odpowiada przed sądem.

*Oddanie pod sąd w wąskim znaczeniu - badanie przez sąd przed rozprawą faktycznej zasadności oskarżenia i umorzenie postępowania z powodu braku faktycznych podstaw

oskarżenia.

3 - Stadium wykonawcze.

Podstawowym etapem jest postępowanie przed sądem I instancji, które dzieli się na kolejne fazy:

[Postępowanie rozpoczyna się od wpłynięcia aktu oskarżenia i dokumentów oraz materiałów zebranych w postępowaniu przygotowawczym.]

1. Wstępna kontrola oskarżenia - w ramach tej fazy prezes sądu przede wszystkim sprawuje kontrolę formalną wniesionego aktu oskarżenia, bada czy akt odpowiada stawianym mu warunkom formalnym. Jeżeli brak formalny w akcie to prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu uzupełnienia w ciągu 7 dni. W ramach tej wstępnej kontroli szereg uprawnień przysługuje również sadowi który na posiedzeniu przed rozprawą może podjąć różne decyzje, między innymi może umorzyć postępowanie, wtedy nie dojdzie do dalszych etapów postępowania, nastąpi zakończenie jeszcze na etapie wstępnej kontroli oskarżenia. Sąd może także zwrócić sprawę do postępowania przygotowawczego prokuratorowi gdy dostrzeże braki w postępowaniu przygotowawczym.

2. Rozprawa główna i czynności końcowe.

20/10/2009 [zastępstwo]

Zasada skargowości

- akt oskarżenia jest skargą zasadniczą, czyli proces karny rozpoczyna się od wpłynięcia skargi do sadu, a skargą tą jest właśnie akt oskarżenia. Są też inne formy skargi, np. skarga odwoławcza np. apelacja.

Alternatywą dla aktu oskarżenia - Art. 346 - może być wniosek o umorzenie warunkowe postępowania.

1 - Postępowanie jurysdykcyjne / postępowanie przed sadem I instancji - w momencie gdy akt wpłynie lub wniosek rozpoczyna się więc faza postępowania przed sadem.

Next Akt ten podlega *wstępnej kontroli oskarżenia - bywa nazywana oddaniem pod sąd.

W ramach tej kontroli / oddania pod sad, dokonuje się weryfikacji skargi / aktu oskarżenia lub wniosku o umorzenie w sądzie, z jednej strony pod względem formalnym, z drugiej pod względem merytorycznym, dlatego że mogą tu zapaść decyzje o charakterze merytorycznym które będą miały skutek co tego co dalej stanie się z procesem - może tu zapaść decyzja np. o umorzeniu postępowania.

W tej chwili gospodarzem jest sąd (wcześniej był prokurator) i od tej chwili nowe strony : oskarżony (art. 71) i

z drugiej strony oskarżyciel (ten kto oskarża, przy czym występują trzy rodzaje oskarżycieli - to jacy oni są zależy od rodzaju przestępstwa:

1. gdy ścigane na wniosek oskarżyciel publiczny <prokurator, ale czasami może to być ktoś inny dlatego należy zawsze posługiwać się pojęciem „oskarżyciel publiczny”>;

2. ścigane z urzędu i na wniosek oskarżyciel posiłkowy, jest nim pokrzywdzony (składa oświadczenie przed sadem ze chce być oskarżycielem posiłkowy, bo po postępowaniu przygotowawczym traci uprawnienia strony i swoje kompetencje w procesie);

3. gdy ścigane z oskarżenia prywatnego oskarżyciel prywatny, np. sprawy o zniesławienie itd.

Jeżeli sprawa się nie skończy (nie spadnie) to dalsza faza:

2 - Przygotowanie do rozprawy - wyznaczenie sędziów, terminu, sali, daty, zawiadomienie osób itd.

3 - Rozprawa główna - wywołanie sprawy (sad wywołuje sprawę czyli protokolant ogłasza sprawę na korytarzu, wszyscy wchodzą), sprawdza się obecność, legitymuje osoby, czy wszyscy są powiadomieni o sprawie w sposób prawidłowy.

Gdy sprawa może się odbyć i wszystko jest w porządku sąd prosi by wszyscy wyszli poza stronami i rozpoczyna się *przewód sądowy - z chwilą odczytania aktu oskarżenia przez oskarżyciela. Po odczytaniu go przewodniczący składu orzekającego zwraca się z zapytaniem czy oskarżony:

- rozumie treść aktu oskarżenia?

- przyznaje się do winy?

- czy chce składać wyjaśnienia?

Jeśli godzi się o składanie wyjaśnień, to zaczyna się *przewód dowodowy / postępowanie dowodowe (rozpoczyna się więc od składania wyjaśnień przez oskarżonego). Wszyscy przesłuchiwani przed sadem składają zeznania, natomiast oskarżony składa wyjaśnienia (ważne w PK zawsze pokrzywdzony, nie ma poszkodowanego).

W ramach tego postępowania można odczytywać protokoły zawiadomienia, dokumenty, mogą być przerwy, może być odroczenie, wszystko zależy do tego jak postępowanie jest ułożone.

Kończy się w ten sposób ze przewodniczący składu orzekającego pyta czy składa jakie wnioski jak nie to zamyka przewód i udziela głosu stronom - najpierw oskarżyciel, publiczny, posiłkowy, prywatny, a kończymy na stronie przeciwnej, oskarżony na końcu, przy czym oskarżony na *prawo repliki, czyli odpowiedzi.

Sad udaje się na naradę, jednocześnie mówi, że „ogłoszenie wyroku nastąpi… „ (odroczenie na max 7 dni).

Na glosowaniu może pojawić się np. kwestia sztucznej większości, możliwość zgłoszenia zdania odrębnego (votum separatum) itd.

Wyroki merytoryczne:

1. uniewinnienie

2. skazanie

3. warunkowe umorzenie

Wyroki formalne:

1. umorzenie

Zapada wyrok. Po wydaniu wyroku mamy, to że ktoś z reguły jest niezadowolony, w związku z czym każda ze stron może zwrócić się w ciągu 7 dni do sadu o uzasadnienie wyroku.

Sąd ma 14 dni na napisanie tego uzasadnienia (teoretycznie), jest ono doręczane tylko temu kto tego zadał.

Next ta osoba licząc od dnia doręczenia ma 14 dni na wniesienie środka odwoławczego w postaci apelacji.

Jeżeli wyrok nie zaskarżony - prawomocny

Jeżeli zaskarżony - postępowanie drugo-instancyjne.

4 - Postępowanie II instancji - rozpoczyna się Z chwila wniesienia apelacji, apelacje wnosi się do sadu który wydal kwestionowany wyrok. Apelacja podlega badaniu - kontrola środka odwoławczego (czy przez osobę uprawniona, czy we właściwym terminie i czy jest dopuszczalny).

Prezes sądu dokonuje pierwszej kontroli weryfikacji - jeżeli ok. - kieruje się do sadu właściwego, tam dokonuje się drugiej kontroli formalnej (to samo co wyżej). Jeżeli all ok. to znowu przygotowanie do rozprawy apelacyjnej, jaki termin, sędziowie, sala, dzień.

Początek taki sam jak w 1s instancji.

Przewód sadowy rozprawy odwoławczej rozpoczyna się do tego ze sędzia sprawozdawca referuje przebieg dotychczasowego postępowania, jakie były podniesione zarzuty - mówi co się do tej pory w sprawie działo.

Next przewodniczący składu orzekającego udziela głosu temu kto skarżył, kto wniósł apelacje.

Next głos zabiera strona przeciwna. Po przedstawieniu tych wywodów postępowania dowodowego się nie przeprowadza. Sąd zamyka przewód i udaje się na naradę.

Tutaj są inne wyroki:

1. Utrzymanie w mocy,

2. Zmiana wyroku (można go zmienić albo przy winie albo przy sankcji wyrok reformatoryjny),

3. Uchylenie zaskarżonego wyroku (orzeczenie kasatoryjne) jeżeli uchyla to musi mieć miejsce orzeczenie następcze - ponowne przekazanie sprawy sadowi I instancji do ponownego rozpoznania.

np. zakaz reformatio in peius, czyli zakaz zmiany na gorsze, reguły ne peius - sad nie może uchylić wyroku uniewinniającego i zmienić na skazujący.

Jak wyrok zapadnie to w zależności od jego rodzaju - jeżeli trzymanie w mocy albo zmiana wyroku na tym proces się kończy, jeżeli uchylenie to do ponownego rozpoznania, jeżeli uchylił i umorzył to koniec (prawomocność).

*Nadzwyczajne środki zaskarżania:

1 - kasacja - rozpoznawana przez sąd najwyższy.

2 - wznowienie postępowania.

Przysługują od orzeczeń prawomocnych.

Nadzwyczajne środki poza kodeksem:

*3 - ustawa z 1991 r. wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczenia wydanego wobec osoby represjonowanej za działalność na rzecz nie podległego bytu państwa polskiego.

Ograniczenia - kasacja została potraktowana w pewnym momencie jako 3 instancja, wiec ograniczenia wnoszenia kasacji zostały ustanowione.

Obok postępowań powszechnych *postępowania szczególne - różnią się w jakimś stopniu od normalnego postępowania, różnica ta może polegać na odformalizowaniu, przyspieszeniu, krótsze terminy (sądy 24 godzinne) itp.

Rodzaje postępowań szczególnych:

1 - Postępowanie uproszczone

2 - Postępowanie nakazowe

3 - Postępowanie przyspieszone

4 - Postępowanie prywatno-skargowe

W osobnym rozdziale KPK następujące kwestie:

- postępowanie po uprawomocnieniu się orzeczenia (w ramach tego postępowania: podjecie postępowania warunkowo umorzonego; odszkodowanie za niesłuszne zatrzymanie, tymczasowe aresztowanie lub skazanie <odszkodowania rangi różnego rzędu, szacują ile siedział ile na tym stracił> ; ułaskawienie; wydanie wyroku łącznego.

W ramach tego kodeksu jeszcze:

- postępowanie w sprawach karnych ze stosunków międzynarodowych <immunitety związane z zakrajowością konsularne, dyplomatyczne, kwestie ekstradycji, przejęcia ścigania, wykonywania kar>.

- postępowania w sprawach które podlegają orzecznictwu sądów wojskowych.

Gwarancje procesowe

- są to przewidziane w prawie środki, które mają na celu ochronę określonych praw i interesów w postępowaniu karnym.

Dzielą się na:

1 - gwarancje wymiaru sprawiedliwości - ustanawiane w celu zapewnienia prawidłowej realizacji prawa karnego materialnego,

2 - gwarancje uczestników postępowania karnego - wśród w których w szczególności wyróżniamy gwarancje oskarżonego (np. prawo do obrony, prawo nietykalności osobistej, prawo do odwołania się

Mają one swoje źródło w KON. Z drugiej strony mamy system wymiaru sprawiedliwości.

Przyjmuje się ze jest konflikt interesów, gdyż gwarancje się zderzają, ale przyjmuje się koncepcje że te gwarancje nie pozostaje w sprzeczności, gdyż WS zależy na tym żeby osoba winna została pociągnięta do odpowiedzialności karnej, w związku z powyższym oskarżonemu tez powinno na tym zależeć.

Efekt - każdy ma prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego, jeżeli ktoś jest zatem zatrzymany musi mieć podany powód zatrzymania, ma prawo do uzyskania obrońcy itd.

27/10/2009 (od Asi P.)

Zasady procesowe

Pojęcie zasad procesowych ma cel dydaktyczny - to pojęcie pozwala na charakterystykę danego systemu procesowego.

Poza celem dydaktycznym mają także cel praktyczny - zasady procesowe spełniają rolę reflektora oświetlającego drogę wykładni.

- najprościej ujmując zasady procesowe to zespół obowiązujących naczelnych zasad prawa !

*Forma procesu - to model procesu określony przez zespół naczelnych zasad procesowych formy:

1. Proces skargowy - forma skargowa

2. Proces inkwizycyjny

Współczesny proces zaliczyć możemy do *formy mieszanej - w różnych formach procesu obowiązują różne zasady.

Zasada to uregulowana dyrektywa określonego zadania procesowego.

Zasada jako dyrektywa to norma zobowiązująca lub uprawniająca.

Zasada w znaczeniu reguły - wskazuje ona coś co statystycznie …??

WYJĄTEK: zasada jako dyrektywa może być:

- ujmowana abstrakcyjnie - jest to dyrektywa wskazująca możliwy kierunek rozwiązania danego zagadnienia procesowego, nie jest związana z żadnym systemem procesowym, ustawodawca może przyjąć rozwiązanie zgodne z określoną zasadą lub nie; albo

- ujmowana konkretnie.

Krańcowość ich ujęcia - procesowe rozwiązanie musi być rozwiązaniem kompromisowym. Ustawodawca przyjmuje jedną zasadę z dwóch przeciwstawnych.

Zasada legalizmu - w KPK mamy do czynienia z przeciwstawną zasada oportunizmu.

Zasada działania z urzędu - WYJĄTKI: ściganie z oskarżenia prywatnego - ustawowy wyraz zasady abstrakcyjnej.

Podział zasad na zdefiniowane i niezdefiniowane.

Ustawodawca może posługiwać się różną techniką legislacyjną.

Zasady procesowe mogą mieć różny zakres działania:

Zasady ogólno-procesowe:

- zasada bezstronności

- zasada prawa do obrony

- zasada prawdy materialnej

- zasada skargowości

- zasada domniemania niewinności

Zasada prawdy materialnej / obiektywnej

- art. 2 §2 - zasada ta odnosi się do *ustaleń faktycznych - czyli stwierdzenia istnienia bądź nie istnienia faktów, o których orzeka organ procesowy. Ich zgodność z rzeczywistością = prawdziwość.

*Proces poznania na podstawie następstw poznajemy który organ ma orzec,

redukcyjne postępowanie - wynik wysoki stopień prawdopodobieństwa. Formułowany jest postulat - by fakty uznane na podstawie rozstrzygnięcia były udowodnione.

Warunki udowodnienia:

• Warunek obiektywny - oznacza *obiektywną przekonywalność dowodów, tzn. że każdy człowiek na podstawie tych dowodów doszedłby do takiego samego wniosku, do którego doszedł dany organ.

• Warunek subiektywny - przekonanie organu o prawdziwości zdarzeń faktycznych.

Wyrok uniewinniający:

1. gdy niewinność jest udowodniona

2. wobec nie udowodnienia winy

* Także w procesie poszlakowym wina musi być udowodniona.

O *udowodnieniu można mówić, gdy wysoce prawdopodobna jest jedna wersja zdarzenia. Jeżeli prawdopodobne są dwie różna - nie można mówić o sytuacji, że wina została udowodniona.

1. Obowiązek inicjatywy dowodowej spoczywa na organach procesowych.

2. Kontradyktoryjność rozprawy sądowej.

Zasada bezpośredniości - zw. dowodów oryginalnych - określa drogę prowadzącą do celu.

Zasada niepodważalności prawomocnych orzeczeń.

Ograniczenia dowodowe /zakazy dowodowe - czasami ograniczają dotarcie do prawdy.

Zasada prawdy formalnej - dociera się do niej na podstawie legalnej reguły dowodowej.

Zasada kontradyktoryjności

- jest to dyrektywa uprawniająca strony do prowadzenia sporu w celu obrony swoich interesów.

Jest zasadą przeciwstawną w stosunku do zasady śledczej zwanej inkwizycyjną.

*Proces kontradyktoryjny - to proces trój-podmiotowy. Oskarżony nie jest podmiotem procesu.

Warunki kontradyktoryjności:

• Musi być możliwe dokładne oznaczenie podmiotu procesu.

1. Postanowienie o wszczęciu postępowania

2. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów

3. Akt oskarżenia

4. Wyrok

5. Środek odwoławczy

• Istnienie przeciwstawnych sobie stron sporu przed bezstronnym arbitrem - organem prowadzącym postępowanie.

Zasada ta jest realizowana zarówno na rozprawie głównej jak i odwoławczej - art. 367 - strony mogą być obecne również na rozprawie odwoławczej.

W postępowaniu jurysdykcyjnym strony biorą udział w postępowaniu gdy ustawa to przewiduje.

Jeżeli ustawa nie przewiduje udziału stron, strony mogą się stawić, jeśli tak to mogą brać udział, ale są wypadki przewidziane przez prawo gdy udział ich będzie wyłączony.

WYJĄTKI od zasady kontradyktoryjności w postępowaniu przygotowawczym - dominuje w nim zasada śledcza / inkwizycyjna.

Obowiązywanie zasady kontradyktoryjności zostało uregulowane kolejnością zadawania pytań - art. 370:

§1 - Po swobodnym wypowiedzeniu się osoby przesłuchiwanej na wezwanie przewodniczącego, stosownie do art. 171 § 1, mogą zadawać jej pytania w następującym porządku: oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciel prywatny, pełnomocnik oskarżyciela prywatnego, powód cywilny, pełnomocnik powoda cywilnego, biegły, podmiot, o którym mowa w art. 416,obrońca, oskarżony, członkowie składu orzekającego.

§2 - Strona, na której wniosek świadek został dopuszczony, zadaje pytania przed pozostałymi stronami.

§3 - W razie potrzeby członkowie składu orzekającego mogą zadawać dodatkowe pytania poza kolejnością.

§4 - Przewodniczący uchyla pytania, o których mowa w art. 171 § 6, lub gdy z innych powodów uznaje je za niestosowne.

Kontradyktoryjność służy ochronie zasady prawa do odwołania - art. 428:

§1 - Środek odwoławczy wnosi się na piśmie do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie.

§2 - Strona może złożyć pisemną odpowiedź na środek odwoławczy

Zasada działania z urzędu

- jest to dyrektywa wg której organ ściga sprawców przestępstwa z urzędu, niezależnie od czyjegoś działania.

Gdy wszczęcie postępowania jest faktyczne zasadne oraz prawnie dopuszczalne.

WYJĄTKI / ODSTĘPSTWA od niej przy przestępstwach ściganych z urzędu lecz na wniosek - art. 12:

§1 - W sprawach o przestępstwa ścigane na wniosek postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu. Organ ścigania poucza osobę uprawnioną do złożenia wniosku o przysługującym jej uprawnieniu.

§2 - W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku, o czym należy uprzedzić składającego wniosek. Przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej wniosek.

§3 - Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

+ Art. 17 §1 - Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Dwie grupy przestępstw wnioskowych:

Przestępstwa bezwzględnie wnioskowe - ściganie ich jest dopuszczalne w razie złożenia wniosku (np. przestępstwo zgwałcenia).

Przestępstwa względnie wnioskowe - tutaj ściganie zależy od relacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą (np. kradzież czy przywłaszczenie na rzecz osoby najbliższej - ustawodawca nie chce sam wchodzić w te relacje).

Zasada niepodzielności podmiotowej wniosku

- art. 12 §2 - W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje również inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku(…) - oznacza, ze będzie dopuszczone postępowanie na podstawie wniosku.

Ta zasada nie dotyczy osób najbliższych składających wniosek.

Warunki skuteczności cofnięcia tego wniosku - art. 12 §3:

• Wniosek może być cofnięty w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora,

• a w postępowaniu sądowym za zgodą sądu - do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, chyba że chodzi o przestępstwo określone w art. 197 Kodeksu karnego (gwałt) .

• Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne.

Gdy osoba pokrzywdzona nie jest w stanie złożyć wniosku, może dokonanie czynności nie cierpiących zwłoki mimo braku wniosku.

3/11/2009

Zasada legalizmu

- to zasada zdefiniowana w polskim procesie karnym, jej wyraz daje art. 10 KPK - jest to dyrektywa zobowiązująca organy ścigania do wszczynania i kontynuowania ścigania przestępstw ściganych z urzędu jeżeli to ściganie jest faktycznie zasadne i prawne dopuszczalne.

Przeciwieństwem tej zasady jest zasada oportunizmu - zwana inaczej zasadą celowości - jest to dyrektywa uprawniające organ ściągania do zaniechania jako nie celowego ścigania przestępstw ściganych z urzędu, mimo iż ściąganie to jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne.

*Faktycznie zasadne - do wszczęcia postępowania przygotowawczego konieczne jest uzasadnione podejrzenie ze przestępstwo zostało popełnione.

*Prawne dopuszczalne - to znaczy ze nie ma przeszkód procesowych, do prowadzenia postępowania w sprawie.

Nasz ustawodawstwa - zasada legalizmu, przewidując odstępstwa od niej na rzecz zasady oportunizmu.

Czemu ma służyć zasada legalizmu?

- Przede wszystkim by nikt nie uniknął odpowiedzialności.

- Ma ona gwarantować respektowanie konstytucyjnej zasady równości wobec prawa (art. 32 KON).

- Zaspakaja społeczne poczucie sprawiedliwości.

- Ma eliminować dowolność w postępowaniu organów ścigania.

- Pozwala organom ścigania na danie odporu naciskom z zewnątrz w kierunku zaniechania ściągania.

Przesłanka jej jest wynikający z PK materialnego obowiązek karania.

W różny sposób może ustawodawca dać wyraz obowiązywania oportunizmu, z reguły takie ustawodawstwa (w których ta zasada oportunizmu obowiązuje) wprowadzają *ograniczony oportunizm - czyli wskazywane są w nich ustawowe kryteria, które wiąże organy przy podejmowaniu zaniechania ściągania np. skutek przestępstwa nieznaczny. Czyli tutaj mimo iż ustawodawca nakłada obowiązek zaniechania ścigania, przez określenia ogólnikowe podstaw rezygnacji ze ściągania, daje wyraz zasady oportunizmu.

Przepisy ustawy o prokuraturze - z nich tez wynika obowiązek ścigania.

Zasada legalizmu dot. przestępstw ściganych z urzędu.

Co do przestępstw prywatno-skargowych - ustawodawca pozostawia swobodę w zakresie ścigania w zasadzie pokrzywdzonemu + możliwa tu jest ingerencja prokuratora - art. 60 - przepis ten również jest wyrazem zasady legalizmu (jeżeli prokurator dojdzie do wniosku ze interes społeczny wymaga jego interwencji to jest zobowiązany ingerować).

Wyraz zasady oportunizmu może tu mieć miejsce przez mylną ocenę braku interesu społecznego w ściganiu.

Wszelkie okoliczności, które wyłączają odpowiedzialność w świetle PK materialnego, lub w świetle prawa procesowego wyłączają możliwość przeprowadzania procesu, ale nie wyłączają zasady legalizmu.

Gdzie ustawodawca posługuje się formalną definicją przestępstwa tam potrzeba stworzenia ustawowych odstępstw od zasady legalizmu, gdyż nie można nałożyć na organy ścigania obowiązku ściągania „pudełka zapałek” - chodzi drobne przestępstwa.

Nasz ustawodawca w art. 2 §2 KK stwierdza iż nie stanowi przestępstwa czyn którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Znikoma szkodliwość czynu wyłącza przestępczość czynu oraz zasadność prowadzenia postępowania, rezygnacja ze ściągania w takim przypadku nie stanowi odstępstwa od zasady legalizmu.

Inną sprawa jest praktyka na tle stosowania tego przepisu - mając na uwadze wcześniejszą złą praktykę ustawodawca w nowym kodeksie w art. 115 wymienia okoliczności, które należy brać przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu - plus zamiast społecznego niebezpieczeństwa pojawiła się tam społeczna szkodliwość czynu.

Problem legalizmu czy oportunizmu występuje, gdy nie ma przeszkód do prowadzenia postępowania - problem obowiązku ścigania czy rezygnacji ze ścigania jako niecelowego.

Rozwiązania które maja gwarantować przestrzeganie zasady legalizmu - nowy kodeks znacznie wzmocnił te gwarancje - przede wszystkim :

1. Obowiązek dokonania czynności niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów - art. 17 §2.

2. Prawo osoby lub instytucji, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie do złożenia zażalenia na bezczynność organu - jeżeli w ciągu 6 tygodni nie zostanie powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa - art. 306 §3.

3. Prawo pokrzywdzonego oraz instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa oraz przysługujące stronom zażalenie na postanowienie o jego umorzeniu - 306 §1.

4. Kontrola sądowa decyzji o zaniechaniu działania.

5. Oskarżyciel posiłkowy ma prawo wnieść zażalenie w razie dwukrotnego zaniechania ścigania przez oskarżyciela publicznego - pokrzywdzony może wnieść tzw. subsydiarny akt oskarżenia w sprawach o przestępstwa publiczno skargowe.

6. Art. 334 §2 - zawiadomienie osoby i instytucji która zawiadomiła o przestępstwie, a także ujawnionego pokrzywdzonego oraz oskarżonego o przesłaniu do sadu aktu oskarżenia.

Zasada legalizmu jest zasadą obowiązującą w naszym procesie karnym lecz ustawodawca przewiduje następujące odstępstwa od niej:

1. Instytucja świadka koronnego - wprowadzona ustawą poza kodeksem - z 1997 r. o świadku koronnym - początkowo była to ustawa epizodyczna, miała obowiązywać przez 3 lata. *Świadkiem koronnym jest osoba która będąc podejrzanym o przestępstwo określone w ustawie zostaje dopuszczona przez sad do składania zeznań w postępowaniu przeciwko innym współsprawcom przestępstwa. Ustawa zakłada ze świadek koronny nie podlega karze, za to przestępstwo w odniesieniu do którego ma zastosowanie owa instytucja. Skoro nie podlega karze a popełnił przestępstwo, postępowanie zostało umorzone, a wiec jest to niewątpliwie odstępstwo.

2. Umorzenie absorpcyjne - jest to nazwa nie ustawowa, sytuacja w której oskarżony został już skazany prawomocnym orzeczeniem na karę wyższą od tej której należałoby się spodziewać za występek zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 5. Mówimy o umorzeniu absorpcyjnym gdyż ustawodawca wyszedł z założenia, że kara za ten występek byłaby pochłonięta przez karę wymierzona za cięższe przestępstwo. §2 jeżeli postępowanie o to cięższe przestępstwo jest w toku to postępowanie o występek można zawiesić, czekając na rozstrzygnięcie w sprawie za przestępstwo cięższe - należy je umorzyć albo podjąć w ciągu 3 m-cy od uprawomocnienia się wyroku za przestępstwo cięższe.

3. Umorzenie rejestrowe - polega na tym, iż można 5 dni prowadzić dochodzenie i gdy materiał zebrany w toku jego nie pozwala na wykrycie sprawcy to umarza się postępowanie wpisując sprawę do rejestru przestępstw. Nie jest to definitywne rozstanie się z tą sprawa, gdyż w drodze czynności operacyjnych policja może zbierać materiał dowodowy wskazujący na to kto jest sprawcą i w razie zebrania ich policja może postępowanie podjąć.

To rozwiązanie nie statuuje wyjątku od zasady legalizmu, ale na pewno nie sprzyja realizacji tej zasady, pozwala na to, aby policja nie wykazywała się dostateczna aktywnością w kierunku wykrycia sprawców.

Zasada skargowości

Jeśli chodzi o polski proces karny to ta zasada jest wyrażona w art. 14 KPK - §1 wszczęcie postępowania sadowego następuje na wniosek uprawionego oskarżyciela lub innego podmiotu uprawnionego ( §2 odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu).

- odnosi się do postępowania sądowego, jego wszczęcia przed sadem I instancji i postępowania odwoławczego.

Sad nie wszczyna postępowania z urzędu, ale na żądanie uprawnionego oskarżyciela.

Skargi:

1. Skarga zasadnicza - to akt oskarżenia - może być wniesiony przez uprawnionego oskarżyciela:

a) publicznego

b) posiłkowego

c) prywatnego

Należy do niej także zaliczyć powództwo cywilne, które stanowi podstawę wszczęcia *procesu adhezyjnego - o roszczenia majątkowe cywilne wynikające bezpośrednio z przestępstwa.

2. Skarga etapowa - to skarga która warunkuje wszczęcie określonego etapu - są to środki odwoławcze jak zażalenie i apelacja, czy kasacja.

3. Skarga incydentalna - wszczyna postępowanie incydentalne, czyli chodzi o jakieś uboczne kwestie procesu, np. wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego.

Podstawową skarga jest akt oskarżenia - czyli żądanie wszczęcia i przeprowadzenia postępowania sadowego przez oskarżyciela uprawnionego.

Akt oskarżenia spełnia szereg funkcji w procesie karnym:

1 - Funkcja bilansująca - oznacza, że w uzasadnieniu aktu oskarżenia mamy podsumowanie wyników postępowania przygotowawczego, musi być w nim wskazane, że wniesienie aktu oskarżenia jest zasadne w oparciu o zebrany materiał.

2 - Funkcja inicjująca - oznacza iż akt oskarżenia inicjuje postępowanie przed sądem.

3 - Funkcja programowa / programująca - akt oskarżenia określa program postępowania przed sadem, wyznacza granice przedmiotowe i podmiotowe postępowania.

*Granice podmiotowe poprzez wskazania oskarżonych osób - sąd nie może rozpoznać sprawy przeciwko osobom nie wskazanym w akcie oskarżenia.

*Granice przedmiotowe wyznaczone są przez czyn/ czyny zarzucony w akcie oskarżenia oskarżonemu/ oskarżonym.

Z zasady skargowości wynika *wymóg zachowania tożsamości czynu - zarzucanego (w akcie oskarżenia) i przypisanego (w wyroku).

W praktyce zwykle sad nie ma kłopotów czy ma do czynienia z tym samym czynem czy z innym, gorzej gdy chodzi o uogólnienie teoretyczne.

Kryteria tożsamości czynu (negatywne), gdyż łatwiej jest wskazać na te okoliczności przy wystąpieniu których nie zachodzi tożsamość czynu:

- nie będzie można mówić o tożsamości gdy nastąpiła zmiana osoby sprawcy

- inne dobro prawne (zmiana przedmiotu ochrony prawnej)

- nastąpiła zmiana osoby pokrzywdzonego lub równocześnie wystąpiła różnica miejsca, czasu czy przedmiotu wykonawczego.

4 - Funkcja obligacyjna - występuje w aspekcie pozytywnym i negatywnym - oznacza, że akt oskarżenia obliguje sąd do rozpoznawania spraw. Brak skargi stanowi przeszkodę procesową. Jeżeli akt oskarżenia zostaje wniesiony przez uprawnionego oskarżyciela to obliguje to sąd do rozpoznania sprawy w granicach przedmiotowych i podmiotowych.

Przyjęcie zasady skargowości oznacza, że „panem procesu” jest oskarżyciel, który wnosi akt oskarżenia ale tez może od niego odstąpić - oskarżyciel uprawniony jest więc dominus litis - od jego woli zależy postępowanie przed sadem.

Ustawodawca łączy różne konsekwencje z odstąpieniem różnych oskarżycieli w różnych sytuacjach.

Gdy chodzi o odstąpienie oskarżyciela publicznego - art. 14 §2 - Odstąpienie oskarżyciela publicznego od wniesionego oskarżenia nie wiąże sądu - nie stanowi to więc samoistnej przeszkody procesowej - sad władny jest kontynuować w takiej sytuacji postępowanie w graniach zakreślonych przez akt oskarżenia.

Jest zatem możliwa teoretycznie taka sytuacja, ze oskarżyciel odstąpił od oskarżenia a sad wydał wyrok skazujący (teoretyczna gdyż oskarżyciel jest zobowiązany popierać skargę, ścigać; może odstąpić gdy dowody zgromadzone nie potwierdzają zarzutów oskarżenia).

Kiedy sad umorzy postępowanie w razie odstąpienia oskarżyciela publicznego?

Gdy sad podzieli stanowisko oskarżyciela uprawnionego co do wystąpienia przeszkody procesowej to umorzy postępowanie. Ale może nie podzielić jego stanowiska, może uznać, że postępowanie jest dopuszczalne i będzie zatem je kontynuował.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia praw oskarżyciela prywatnego.

Gdy chodzi o odstąpienie oskarżyciela prywatnego - jego odstąpienie powoduje umorzenie postępowania - wiąże sąd.

W sprawach z oskarżenia prywatnego sad prowadzi postępowanie dopóki oskarżyciel prywatny sobie tego życzy.

Jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpił od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sadowego - sad umarza postępowanie.

W wypadku odstąpienia w późniejszym etapie postępowania, umorzenie nastąpi, jeżeli zgodzi się na to oskarżony (art. 496).

Gdy chodzi o odstąpienie oskarżyciela posiłkowego / subsydiarnego - oskarżenie może objąć prokurator, gdyby tego nie zrobił sąd umarza postępowanie.

Problem: tzw. przedmiotowego rozszerzenia oskarżenia - proces wpadkowy - art. 398 - 

§1 - Jeżeli na podstawie okoliczności, które wyszły na jaw w toku rozprawy, oskarżyciel zarzucił oskarżonemu inny czyn oprócz objętego aktem oskarżenia, sąd może za zgodą oskarżonego rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie, chyba że zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do nowego czynu.

§2 - W razie odroczenia rozprawy oskarżyciel wnosi nowy lub dodatkowy akt oskarżenia.

Nie ma tu odstępstwa od zasady skargowości - jest tu odstępstwo od pisemnej formy skargi, gdyż mamy tu ustnie postawiony zarzut.

WYJĄTKI/ODSTĘPSTWA od zasady skargowości polegają na tym, że pewne kwestie sąd rozstrzyga z urzędu np. wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem sądu czy art. 415 - odszkodowanie z urzędu; w przedmiocie wydania wyroku łącznego trzeba orzec karę łączną na podstawie kar orzeczonych prawomocnymi wyrokami - z urzędu lub na wniosek skazanego lub prokuratora.

Zasada skargowości pozostaje w ścisłym związku z zasadą kontradyktoryjności (obowiązuje w procesie skargowym), ale zasada skargowości zakłada rozdział funkcji.

* W sprawach nieletnich nie obowiązuje zasada skargowości - jeden sędzia prowadzi takie postępowanie - regulowane ono jest odrębna ustawą, nie jest to postępowanie karne. Aczkolwiek KPK z 1928 r. regulował je jako szczególne postępowanie - postępowanie w sprawach nieletnich.

Nie jasna jest koncepcja postępowania w sprawach nieletnich, jedynie w postępowaniu poprawczym stosuje się odpowiednio przepisy KPK z odstępstwami przewidzianymi w tej ustawie.

* Postępowanie etapowe - również jest oparte na zasadzie skargowości.

* Postępowanie w trybie wznowienia toczyć się może na wniosek; z urzędu tylko wtedy gdy podstawą są bezwzględne przyczyny wznowienia.

Zasada bezpośredniości

- inaczej zwana zasadą pierwszeństwa dowodów oryginalnych.

Nie jest związana z podziałem dowodów na bezpośrednie i pośrednie.

Ma natomiast związek z podziałem na dowody pierwotne i wtórne !

Wytycza cel do realizacji którego powinny dążyć organy procesowe.

Określa metodę dotarcia do tego celu.

W przeciwieństwie do poprzednich zasada ta nie została zdefiniowana w pełni w przepisach.

Na jej treść składają się trzy dyrektywy:

1) Organ procesowy powinien opierać się tylko na dowodach przeprowadzonych w toku postępowania, wyrażona ona została wprost w art. 92 (odnosi się do wszelkich orzeczeń) oraz w art. 410 (w odniesieniu do wyroków).

2) Sąd powinien bezpośrednio zetknąć się z dowodem - jest ona określana w sposób negatywny przez wskazanie w ustawie wyjątków pozwalających na odczytanie protokołów wyjaśnień oskarżonego czy zeznań świadków.

3) Sąd powinien opierać się przede wszystkim na dowodach pierwotnych, a dopiero w razie niemożliwości dotarcia do nich sięgać do dowodów o charakterze wtórnym (pochodnym).

Czym są one podyktowane?

Ad. 1) Pierwsza z nich zakłada, że organ procesowy powinien uwzględnić wszystkie okoliczności ujawnione w procesie postępowania, z drugiej strony nie może poza nie wyjść.

Ad. 2) Po drugie sad powinien zetknąć się bezpośrednio z danym środkiem dowodowym, czyli bezpośrednio przesłuchać świadków biegłych itd. wynika to z konieczności zapewnienia warunków do prawidłowej oceny dowodów. Ponadto ma to znaczenie dla realizacji zasady kontradyktoryjności, strony uczestniczące w rozprawie maja prawo do aktywnego udziału w postępowaniu dowodowym.

Ad. 3) Po trzecie - *dowody pierwotne to tzw. dowody z pierwszej ręki. W procesie karnym mimo istotnego postępu techniki znaczącą rolę mają osobowe środki dowodowe.

*Dowody wtórne, a więc np. protokół z przesłuchania, sąd z nich może korzystać:

- gdy nie ma dowodów pierwotnych

- można posłużyć się nimi dla weryfikacji dowodu pierwotnego

- bądź tez są to dowody które mają z istoty swej charakter dowodu wtórnego np. opinia biegłego przyjmuje się iż ma charakter pierwotny, gdyż dowodem pierwotnym są ślady z wypadku, wiec biegły wydaje opinie na podstawie tych śladów.

10/11/2009

cd. zasada bezpośredniości.

Niektóre dyrektywy składające się na jej treść wyrażone są wprost, a inne zaś poprzez wskazanie wyjątków pozwalających sadowi na pewne odstępstwa, która wyrażają tą zasadę.

Odstępstwami tymi są przede wszystkim przepisy pozwalające na odczytanie protokołów sporządzonych w biegu wcześniej dokonanych czynności (* wcześniej czyli przed rozprawą - w postępowaniu przygotowawczym, sadowym bądź tez innym postępowaniu niż karne).

Art. 389 :

§1 - Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnień lub wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnień złożonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

[Zarys historyczny:

W czasie obrad okrągłego stołu padało wiele słów krytyki pod adresem rozwiązania pozwalającego sądowi w bardzo szerokim zakresie na odczytywanie protokołów sporządzonych w postępowaniu przygotowawczym - w rezultacie podnoszono zarzut, że sąd opiera się na wynikach czynności dowodowych przeprowadzonych przez Policję.

W związku ze słowami krytyki ustawodawca tworząc kodeks `97 uznał, że należy ograniczyć w stos. do poprzedniego kodeksu możliwość korzystania przez sad takich protokołów.

A zatem ustawodawca tworząc kodeks dbał o to by respektowana była w szerszym zakresie zasada bezpośredniości.

Jednakże pod wpływem oczekiwań praktyki wprowadzono nowelę z 10 stycznia 2003 r. która rozszerzyła możliwość odczytywania protokołów wyjaśnień oskarżonego złożonych nie tylko w postępowaniu karnym, ale także innym niż karne (o jakie inne postępowanie tu chodzi? Karne skarbowe to także karne, doktryna - chodzi o wyjaśnienia złożone przez dzisiejszego oskarżonego w charakterze np. obwinionego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia czy w postępowaniu dyscyplinarnym, czyli w postępowaniach które toczyły się przeciwko niemu; gdyż jako oskarżony mógł w nich odmówić składania wyjaśnień).

Prawo do obrony nie pozwala na odczytywanie protokołów wypowiedzi złożonych przez dzisiejszego oskarżonego w charakterze świadka.

Sytuacja świadka jest diametralnie różna od oskarżonego, grozi mu odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań.

Zatem wykorzystanie dziś w charakterze dowodów protokołów złożonych poprzednio w charakterze świadka byłaby złamaniem prawa oskarżonego do obrony.

„Wczoraj oskarżony dzisiaj świadek” ]

§2 - Po odczytaniu protokołu przewodniczący zwraca się do oskarżonego o wypowiedzenie się co do jego treści i o wyjaśnienie zachodzących sprzeczności.

Także w postępowaniu uproszczonym gdzie obecność oskarżonego na rozprawie głównej nie jest obowiązkowa - art. 489 §2 - Na wniosek lub za zgodą stron sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin dla przeprowadzenia postępowania mediacyjnego. Przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.

Art. 387 §4 pozwala na przesłuchanie oskarżonego w drodze *pomocy sądowej - Przychylając się do wniosku sąd może uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę.

Art. 377 - §4 - Jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień przed sądem, można zastosować art. 396 § 2 lub uznać za wystarczające odczytanie jego poprzednio złożonych wyjaśnień - chodzi o sytuacje w której oskarżony nie bierze z własnej woli udziału w rozprawie.

Jeśli chodzi o odczytanie protokołów zeznań świadków - art. 391 - Jeżeli świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio albo oświadczy, że pewnych okoliczności nie pamięta, albo przebywa za granicą lub nie można mu było doręczyć wezwania, albo nie stawił się z powodu nie dających się usunąć przeszkód lub prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podstawie art. 333 § 2, a także wtedy, gdy świadek zmarł, wolno odczytywać w odpowiednim zakresie protokoły złożonych poprzednio przez niego zeznań w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem w tej lub innej sprawie albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę ( w postępowaniu administracyjnym itd.)

Dwie sytuacje:

1 - nie ma zeznań

2 - są te dowody w postaci zeznań, świadek zeznaje ale sąd mimo to odczytuje dla weryfikacji tych zeznań.

W warunkach tych (z art. 391) oraz w sytuacji z art. 182 wolno również odczytywać na rozprawie protokoły z wyjaśnień złożonych przez świadka w charakterze oskarżonego.

Szerokie ODSTĘPSTWO od zasady bezpośredniości - art. 392:

§ 1. Sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia.

§ 2. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą, nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu.

Podobne rozwiązanie zawierał KPK z 69 r. - wyłoniła się wątpliwość natury interpretacyjnej, w jakich sytuacjach ten przepis może być zastosowany, niewłaściwie zastosowanie jego może wprowadzić bardzo daleko idące odstępstwo od zasady bezpośredniości, że stanie pod znakiem zapytania przestrzeganie tej zasady w praktyce.

Doktryna - przepis ten może być stosowany gdy protokoły odnoszą się co do okoliczności nie mających istotnego znaczenia w danej sprawie.

Np. jeżeli jest powołanych kilku czy kilkunastu świadków potwierdzających tę sama okoliczność.

Sąd może w postępowaniu przygotowawczym przesłuchać świadka, gdy zachodzi obawa że na rozprawie nie będzie można go przesłuchać - art. 316 §3 - Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd.

- odczytany będzie protokół zeznań takiego świadka na rozprawie, dlatego dla zagwarantowania jakości tego dowodu ustawa przewiduje czynność sądu dowodową w postępowaniu przygotowawczym jaką jest przesłuchanie świadka.

Poza tym, mówiąc o odstępstwach od zasady bezpośredniości musimy pamiętać - art. 185 a i b (będzie o nim później) - ogólnie chodzi o przesłuchanie w postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat - przesłuchuje się go w charakterze świadka (sąd przesłuchuje) w sprawach o przestępstwa z rozdziału XXV i XXVI KK na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologia, prokuratora i przedstawiciela ustawowego. Ten protokół odczytuje się na rozprawie, jeżeli zarejestrowano obraz i dźwięk to się odtwarza.

* Stosuje się to również w stos. do świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat.

Art. 393 - pozwala na odczytywanie protokołów z różnych czynności np. z zatrzymania rzeczy, protokołu oględzin itd. ; przy czym nie wolno odczytywać notatek dot. tych czynności z których przebiegu sporządzą się (ustawa wymaga jego sporządzenia) protokół , te czynności przewiduje art. 143:

1) przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie,

2) przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora,

3) dokonanie oględzin,

4) dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcie zwłok z grobu,

5) przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania,

6) przeszukanie osoby, miejsca, rzeczy i systemu informatycznego oraz zatrzymanie rzeczy i danych informatycznych,

7) otwarcie korespondencji i przesyłki oraz odtworzenie utrwalonych zapisów,

8) zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym,

9) przyjęcie poręczenia,

10) przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione osoby albo ich obecność jest obowiązkowa,

11) przebieg rozprawy.

§2 - Z innych czynności spisuje się protokół, jeżeli przepis szczególny tego wymaga albo przeprowadzający czynność uzna to za potrzebne. W innych wypadkach można ograniczyć się do sporządzenia notatki urzędowej.

Notatka nie może zastąpić protokołu !

W szerokim zakresie z odstępstwem od tej zasady mamy do czynienia w postępowaniu odwoławczym. Sad odwoławczy co do zasady nie przeprowadza postępowania dowodowego - art. 452 :

§1 - Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy.

§2 - Sąd odwoławczy może jednak w wyjątkowych wypadkach, uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, przeprowadzić dowód na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Dowód można dopuścić również przed rozprawą.

Sąd odwoławczy orzeka opierając się co do zasady na dowodach przeprowadzonych w sadzie I instancji, w wyjątkowych wypadkach uznając potrzebę uzupełnienia przewodu sądowego, może przeprowadzić.

Odstępstwem od tej zasady jest także instytucja *pomocy sądowej - polega na przeprowadzeniu dowodu poprzez wezwany sąd lub przez któregoś członka wyznaczonego sędziego ze składu orzekającego - w takich przypadkach sad orzekający zapoznaje się z protokołem czynności dowodowych sporządzonych przez wyznaczonego sędziego

- art. 396:

§1 - Jeżeli zapoznanie się z dowodem rzeczowym lub przeprowadzenie oględzin przez pełny skład sądu napotyka znaczne trudności albo jeżeli strony wyrażają na to zgodę, sąd wyznacza do tej czynności sędziego ze swego składu albo sąd wezwany.

§2 - Sąd może zlecić przesłuchanie świadka sędziemu wyznaczonemu ze swego składu lub sądowi wezwanemu, w którego okręgu świadek przebywa, jeżeli świadek nie stawił się z powodu przeszkód zbyt trudnych do usunięcia.

§3 - W czynnościach wskazanych w § 1 i 2 mają prawo brać udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się tylko wtedy, gdy sąd uzna to za konieczne.

§4 - Sędzia wyznaczony lub sąd wezwany może przeprowadzić także inny dowód, którego potrzeba wyłoni się w toku czynności wskazanej w § 1 lub 2.

Rozwiązania przewidujące konsensualny sposób zakończenia postępowania karnego - wskazanie bez rozprawy art. 343 - sad wydaje wyrok skazujący na posiedzeniu bez rozprawy, nie przeprowadza postępowania dowodowego. Tylko zapoznaje się z aktami dołączonymi.

Podobnie - art. 387 - §1 Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono występek może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego(…) - instytucja dowolnego poddania się karze bez przeprowadzania postępowania dowodowego na rozprawie

Ograniczenie postępowania dowodowego na rozprawie - art. 388 - Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości - gdy za zgoda stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, nie może jednakże w oparciu o ten przepis poprzestać tylko na wyjaśnieniach oskarżonego ,który przyznaje się do winy - może jedynie ograniczyć postępowanie dowodowe, czyli np. przesłuchać 3 nie 5 świadków.

Zasada swobodnej oceny dowodów

- przeciwstawną w stosunku do niej jest zasada legalnej/ formalnej/ prawnej oceny dowodów.

Zasada ta to dyrektywa, w myśl której organ procesowy ocenia dowody na podstawie swego przekonania nie będąc skrępowany regułami prawnymi, które nakazują przyjąć określona wartość danego środka dowodowego.

Była rozwinięta w powszechnym procesie niemieckim przede wszystkim.

Legalna teoria oceny dowodów występowała w dwóch postaciach:

1 - Postać pozytywna - do końca XVIII wieku funkcjonowała - istota tej teorii polegała na tym, że w razie istnienia określonych przez ustawę dowodów sąd musiał uznać dany fakt za udowodniony. Np. jeżeli zeznania dwóch świadków stanu duchownego wskazywały na winę oskarżonego to sąd był zobowiązany uznać, ze oskarżony jest winny.

2 - Postać negatywna - oznaczała wymóg istnienia określonych dowodów, bez wystąpienia których sąd nie mógł uznać danego faktu za udowodniony, np. bez zeznań dwóch świadków nie można było uznać winy oskarżonego. Natomiast występowanie tych dowodów jeszcze nie przesądzało o uznaniu winy, a wiec określało minimum dowodowe.

Od czasów rewolucji francuskiej - zasada swobodnej oceny dowodów.

Obowiązywał wówczas system swobodnej lecz nie kontrolowanej oceny dowodów.

W praktyce oznaczało to dowolną ocenę dowodów. Sędzia nie musiał uzasadniać dlaczego właśnie taką a nie inna ocenę dowodów przyjmuje. Ocena dowodów nie podlegała kontroli instancyjnej.

* Ten system jest charakterystyczny dla sądów przysięgłych.

W polskim systemie obowiązuje swobodna ale kontrolowana ocena dowodów, łączy się ona z obowiązkiem uzasadniania przez sąd dokonanej oceny dowodów i kontroli prawidłowości tej oceny.

Zasada ta jest zasada zdefiniowana - art. 7 KPK - Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego.

Adresatem jej są wszystkie organy, które oceniają dowody i wydają decyzje, nie jest ona dowolna musi być oparta na wszystkich przeprowadzonych dowodach z uwzględnieniem całej wiedzy w tym logiki i doświadczenia życiowego.

Art. 424 - określa, co powinno zawierać uzasadnienie wyroku -

§1 - Uzasadnienie powinno zawierać:

1) wskazanie, jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nie udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych,

2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku.

§2 -  W uzasadnieniu wyroku należy ponadto przytoczyć okoliczności, które sąd miał na względzie przy wymiarze kary, a zwłaszcza przy zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary, środków zabezpieczających, uwzględnieniu powództwa cywilnego oraz przy innych rozstrzygnięciach zawartych w wyroku.

Błąd w ustaleniach faktycznych stanowi jedna z przyczyn odwoławczych.

Ten błąd może być wynikiem błędnej oceny dowodów - podlega kontroli przez sad odwoławczy.

Jeżeli SO uzna ze ta ocena była błędna może dokonać innych ustaleń faktycznych aniżeli dokonał sąd I instancji.

Ocena dowodów jest wyłącznie domeną organów, które tej oceny dokonują, żaden organ nie może narzucić oceny dowodów - SO po rozpoznaniu środka odwoławczego jeżeli uchyla zaskarżonego orzeczenie i ponownie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania może jedynie zawrzeć w swoim orzeczeniu wiążące wskazówki co do zapatrywań prawnych, interpretacji przepisów, jakie dowody powinno się przeprowadzić ale nie może wskazać oceny jaką sad powinien przyjąć.

Zasada domniemania niewinności

Została zdefiniowana w art. 5 KPK:

§1 - Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.

§2 - Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Nie możemy ograniczyć się tylko do tego art., gdyż jest to zasada rangi konstytucyjnej - art. 42 ust. 3 KON.

Przepisy aktów prawa międzynarodowego również ją wyrażają:

- Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.

- art. 6 ust 2 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka.

- art. 8 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

Przeciwstawną do niej jest zasada domniemania winy - ta zasada charakterystyczna była dla procesu feudalnego - oskarżony musiał udowodnić swą niewinność musiał obalić domniemanie winy, gdy tego nie uczynił zapadł wynik skazujący.

Trzecia koncepcja odrzuca wszelkie wstępne założenia co do winy oskarżonego - zakłada możliwość wydania wyroków pośrednich m, orzekających o utrzymywaniu danej osoby w stanie podejrzenia - intitutio ad instancja - ta zasad pozwalała podejmować przeciwko oskarżonemu postępowanie w każdym przypadku gdy ujawniły się dowody jego winy.

Zasada domniemania niewinności - funkcje :

a) Kształtuje pozycje oskarżonego w procesie karnym, gdyż chroni go przed skazaniem w razie braku dowodów jego winy, ma istotne znaczenie gwarancyjne dla interesów oskarżonego.

b) Jest również instrumentem kształtowania kultury prawnej społeczeństwa, ma chronić dobre imię obywatela. Ma zasięg obowiązywania szerszy niż tylko obowiązywanie w procesie. Także poza procesem - w tym aspekcie obowiązuje wszystkich a zwłaszcza przedstawicieli prasy, którzy przekazując informacje NT procesu i zdają się o niej zapominać.

* brzmienie art. 5 uległo zmianie w drodze nowelizacji z 10 stycznia 2003 roku, poprzednie brzmienie : dopóki jego wina nie zostanie udowodniona i stworzona prawomocnym orzeczeniem, czyli nie było zsynchronizowane z brzmieniem tej zasady w KON (tam było „wyrokiem”).

Przed zmiana art. 5 można było rozstrzygać o warunkowym umorzeniu postępowania zarówno wyrokiem jak i postanowieniem.

Domniemanie niewinności to domniemanie prawne obalalne - jest ono wzruszalne, obalić go można dowodem przeciwstawnym, nie jest to typowe domniemanie, polega ono na tym ze wobec trudności udowodnienia faktu, na którym ma się oprzeć postępowanie sadowe prawo pozwala na udowodnienie tezy łatwiejszej ;domniemanie niewinności jest domniemaniem szczególnego rodzaju - tutaj oskarżonemu trzeba udowodnić winę. Jego niewinność zakłada ustawa.

DN w teorii ujmuje się:

1 - Ujęcie subiektywistycznie - oznacza sąd organów procesowych o winie oskarżonego; czyli przekonanie organu procesowego o niewinności oskarżonego.

Zakłada odwołanie do przeżyć psychicznych określonych treści. W związku z tym uważa się że takie domniemanie jest fikcją prawną, ponieważ norma żadna nie może nakazać nikomu przeżyć psychicznych określonych treści.

Zakłada się relatywizm w zakresie obowiązywania tej zasady - obowiązuje ona organ prowadzący postępowanie dopóki w swej decyzji nie da on wyrazu odmiennemu przekonaniu.

2 - Ujęcie obiektywistyczne - zrywa z przeżyciami psychicznymi organu prowadzącego postępowanie, przekonanie organu , sąd tego organu który prowadzi postępowania jest tutaj bez znaczenia. DN jest bowiem normą prawną, w myśl której oskarżony jest niewinny i dlatego organy procesowe obowiązane są traktować oskarżonego jako niewinnego. Sędzia nie może pominąć dowodów osłabiających twierdzenie o winie oskarżonego.

Stosowanie środków przymusu (jak aresztowanie tymczasowe) nie oznacza obalenia DN, stosujemy AT na ogólnej podstawie stwarzającej duże prawdopodobieństwo, że dana osoba popełniła czyn, a ponadto podstawy szczególne stosowania środków zapobiegawczych.

Jeżeli dojdzie do uchylenia prawomocnego orzeczenia, czy tez podjęcia postępowania warunkowo umorzonego wcześniej DN odżywa - znowu obowiązuje.

W aspekcie procesowym - zasada ta obowiązuje od chwili wszczęcia postępowania aż do zakończenia jego prawomocnym wyrokiem stwierdzającym winę.

Art. 74 - zakaz samooskarżania się - § 1. Oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności ani obowiązku dostarczania dowodów na swoją niekorzyść.

W aspekcie poza procesowym - zasada ta wiąże wszystkich.

Problem: czy zasada DN dotyczy innych osób aniżeli tej przeciwko której wszczęto postępowanie?

Tak, taka osoba również korzysta z DN - obowiązuje tu domniemanie uczciwości każdego człowieka.

W tym aspekcie zasada DN obowiązuje także prasę - art. 13 prawa prasowego - zakaz wypowiadania w prasie opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sadowym przed wydaniem rozstrzygnięcia w I instancji. Jeżeli wyrok zapadł już w I instancji, wówczas prasa może już opinię swą wypowiadać.

Ten zakaz uchyla niebezpieczeństwo jednostronnego kształtowania opinii publicznej przez przedstawicieli prasy.

Mówiąc o tej zasadzie należy wskazać na *zasadę anonimatu - art. 13 ust. 2 prawa prasowego - nie wolno publikować w prasie danych osobowych i wizerunku osób przeciwko którym toczy się postępowanie w postępowaniu przygotowawczym czy sądowym, chyba ze wyrażą one na to zgodę.

Sąd lub prokurator mogą zezwolić na ujawnienie ze względu na ważny interes społeczny !

17/11/2009 [zastępstwo - prof. Olszewski]

Zasada in dubio pro reo

Zdefiniowana w KPK w art. 5 §2 - fakt takiego umiejscowienia tej zasady rodzi konsekwencje takie, że cześć doktryny wiąże te zasadę z zasada domniemania niewinności.

Jej rzeczywiste znaczenie w postępowaniu karnym pozwala ją określić jako odrębną zasadę procesową.

Czym jest in dubio pro reo?

Oznacza ze nie dające się usunąć wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego.

Co to znaczy?

W żadnym razie nie wolno tej zasady interpretować w taki sposób ze jest to upoważnienie organów procesowych do zaniechania czynności procesowych pozostających w ich zasięgu.

Innymi słowy organy procesowe są zobowiązane do tego aby dołożyć wszelkich starań zmierzających do usunięcia wątpliwości za pomocą dopuszczalnych przez prawo i dostępnych środków procesowych.

Norma o charakterze gwarancyjnym dla oskarżonego.

Zasada ta nie musi dotyczyć i nie zawsze dotyczy głównego nurtu postępowania, ale może dotyczyć poszczególnych wątków postępowania.

Zasada ta może dotyczyć kwestii o charakterze faktycznym, ale może tez również (co będzie wynikać np. z orzeczeń trybunału) dotyczyć aspektów o charakterze prawnym.

Ciekawym przykładem sięgnięcia po te zasadę jest art. 397 §4 KPK - chodzi o instytucje powierzenia oskarżycielowi publicznemu w toku rozprawy głównej przeprowadzenia określonych czynności o charakterze dowodowym w związku z ujawnieniem na tej rozprawie głównej istotnych braków postępowania przygotowawczego. W tym celu sad może przerwać lub odroczyć rozprawę główną.

Może się okazać ze oskarżyciel publiczny nie zrealizuje zadania nałożonego na niego przez sad. §4 należy interpretować w świetle zasady in dubio pro reo, czyli nie literalnie (sad miałby związane ręce) lecz poprzez wykładnie systemową należy sięgnąć do art. 5 §2 KPK.

Zasada onus probanci - ciężar dowodu

Co do zasady o tej zasadzie mówimy w aspekcie strony czynnej inicjującej i popierającej oskarżenie przed sadem.

Te strony czynne to są te strony które maja interes prawny w nałożeniu odpowiedzialności na osobę której zarzucono popełnienie określonego czynu. Na gruncie postępowania sadowego tym podmiotem jest przede wszystkim w sprawach publiczno-skargowych: oskarżyciel publiczny (najczęściej).

Mogą się też pojawiać oskarżyciele posiłkowi, ich zadaniem wynikającym z tej zasady jest obalenie chroniącego oskarżonego domniemania niewinności.

A zatem zasada ciężaru dowodu nakazuje / wymusza na oskarżycielu aktywność dowodową, w celu wykazania sprawstwa, wykazania winy oskarżonego.

A to wszystko dlatego że oskarżonego (co wynika z art. 5 §1) chroni domniemanie niewinności.

Powody wydawania wyroków uniewinniających:

1 - gdy uda się udowodnić niewinność oskarżonego

2 - czasami jest tak ze brak dowodów wystarczających do tego, aby obalić domniemanie niewinności, by przypisać sprawstwo oskarżonego - wtedy trzeba wydąć wyrok uniewinniający.

W jednym przypadku tylko onus probanci / ciężar dowodu przerzucony jest na oskarżonego - przesłanki uwolnienia od zarzutu zniesławienia ma wykazać oskarżony

Konsekwencje tej zasady:

obowiązek dołączenia do aktu oskarżenia listy dowodów - listy osób które maja być przesłuchane itd.

art. 369 - dowody powinny być w miarę możliwości przeprowadzane w pierwszej kolejności

jeżeli zasada kontradyktoryjności mówi o pewnym sporze pomiędzy stronami, a kodeks przewiduje kolejność zadawania pytań to - art. 370 - pierwszy zabiera głos oskarżyciel publiczny.

art. 406 - kolejność wypowiadania się osób po zakończeniu przewodu sadowego, a przed udaniem się sadu na naradę - pierwszy wypowiada się oskarżyciel publiczny.

I nawet jest tak, ze jeżeli po wypowiedzi oskarżonego i jego obrońcy, jako podsumowanie głosu udzieli sad oskarżycielowi publicznemu jeżeli tego zaradza, ale później tak czy siak jeszcze raz musi udzielić glosie obronie (*uprawnienie favor defensionis)

Zasada koncentracji

Oznacza, że postępowanie karne powinno stanowić zwarty konsekwentny tok czynności przeprowadzonych bez zbędnych przerw i zahamowań.

Sposób postrzegania tej zasady zmieniał się na przestrzeni lat.

Mówi się ze miedzy ta zasada a postulatem szybkości zachodzi stosunek krzyżowania, biorąc pod uwagę cechy: jakość do szybkości.

Do tej zasady należy wyjść z art.2 §1 pkt. 4 KPK - Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby (…) rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło w rozsądnym terminie.

Ten *rozsądny termin realizowany jest poprzez szereg instytucji które:

- z jednej strony mają określone maksymalne terminy (np. maksymalny czas trwania postępowania przygotowawczego i maksymalne terminy dla śledztwa; warunki i podmioty uprawniające do przedłużenia czasu śledztwa),

- a z drugiej strony określają etapy postępowania procesowego (np. na etapie wstępnej kontroli oskarżenia możliwe jest w trybie art. 339 §3 pkt 4 w związku z art. 345 KPK przekazanie sprawy prokuratorowi do uzupełnienia postępowania przygotowawczego ze względu na istotne braki postępowania przygotowawczego, odbywa się to w ramach wstępnej kontroli oskarżenia).

Mówimy o realizacji bądź ograniczeniach zasady koncentracji w związku z pojawieniem się tych instytucji.

Innym przejawem tej zasady są instytucje:

- Przerwy w rozprawie - może być zarządzona przez przewodniczącego składu orzekającego dla wypoczynku, dla sprowadzenia dowodów lub z innej ważnej przyczyny. Każdorazowa przerwa może trwać maksymalnie 35 dni i co do zasady rozprawa przerwana jest w nowym terminie kontynuowana.

- Odroczenia rozprawy głównej - z tych samych powodów dla których przerywa się rozprawę, ale tutaj zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające. Rozprawę odroczoną prowadzi się w nowym terminie od początku. *Inny ważny powód to może być jakikolwiek powód, który sad uzna za powodujący niemożność kontynuowania postępowania.

W trybie przyspieszonym 21 dni, przekroczenie terminu powoduje powrót do trybu zwykłego.

- Odroczenia wydania wyroku - art. 411 - w sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów - na czas nie przekraczający 7 dni. Można kilkakrotnie odroczyć wydanie wyroku, byleby czas ten łącznie nie przekroczył 7 dni. Gdy zdoła się w tym czasie sporządzić wyrok i go ogłosić to wszystko w porządku, gdy nie można tego zrobić w tym czasie rozprawa musi być przeprowadzona od początku.

Z zasada koncentracji wiąże się również kwestią *niezmienności ciała orzekającego - przejawem koncentracji na rozprawie głównej jest to żeby ten sam skład orzekający, ci sami sędziowie i ewentualnie ci sami ławnicy którzy orzekają w rozprawie głównej wydali orzeczenie w sprawie.

Niewątpliwie przejawem realizacji koncentracji postępowania karnego są też maksymalne terminy do wnoszenia środków odwoławczych 

Termin maksymalny na złożenie wniosku o uzasadnienie wyroku (tzw. zapowiedz apelacji) 7 dni od ogłoszenia wyroku.

Później sędzia ma sporządzić to uzasadnienie, ma być ono nam doręczone, termin dla sadu 14 dni, ale z ważnych powodów może być przedłużony - jest to termin instrukcyjny - przekroczenie go nie powoduje dla możliwości wniesienia środków dowodowych żadnych konsekwencji procesowych.

Termin maksymalny do wniesienia apelacji dla strony to 14 dni od momentu gdy stronie która prosiła o uzasadnienie wyroku zostanie on doręczony wraz z odpisem wyroku.

Jeżeli chodzi o koncentracje procesową to z jednej strony rozsądny termin, sprawne procedowanie, ale z drugiej strony dbałość o zasadę prawdy materialnej !

Zasada prawa do obrony

Prawo do obrony jest zasada zdefiniowaną w art. 6 - Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć .

Już w tym artykule zawarte są jej dwa ujęcia:

1. Ujęcie materialne - dot. wszelkich czynności (dopuszczalnych przez prawo) zmierzających do obrony przed zarzutem, spowodowaniem żeby oskarżony niewinny odpowiedzialności nie poniósł w ogóle; a z drugiej strony żeby nie poniósł odpowiedzialności większej niż wynikałoby z popełnionego przez niego czynu.

2. Ujęcie formalne - prawo posiadania obrońcy w postępowaniu karnym.

Realizując prawo do obrony można jeszcze wskazać sposób merytoryczny (wskazywanie argumentów polemizujących z zarzutem oskarżenia, np., że oskarżony wcale tego nie zrobił) oraz formalny / procesowy (podważanie prawidłowości czynności podejmowanych przez stronę czynną opozycyjną dla strony oskarżonego).

W ramach prawa do obrony oskarżony ma uprawnienia o charakterze fundamentalnym w zakresie komunikowania się z organami procesowymi :

prawo do składania wyjaśnień,

prawo do odmowy składania wyjaśnień,

prawo do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania,

- są to jego autonomiczne prawa, z których może on dowolnie wg swojego uznania korzystać, co więcej w żadnym razie korzystanie z tych praw nie może stać się powodem przedsięwzięcia wobec oskarżonego negatywnych instrumentów prawnych, np. nie może sad tymczasowo aresztować oskarżonego dlatego ze on milczy. Co więcej on nie musi tego motywować (dlaczego nie mówi).

O tych uprawnieniach należy oskarżonego pouczyć już w postępowaniu przygotowawczym w związku z *instytucją przedstawienia zarzutu - kiedy organ procesowy, dochodzenia lub śledztwa przedstawia zarzut podejrzanemu to w związku z ta czynnością powinien go przesłuchać, ale zanim to zrobi musi go pouczyć, czyli m. in. wskazać, że ma te wymienione wyżej + możliwość ustanowienia obrońcy procesowego. Takie pouczenie powinien oskarżony potwierdzić na piśmie, ale jeżeli tego nie uczyni należy na protokole przesłuchania podejrzanego napisać dlaczego nie złożył podpisu (nie chce, ma złamaną rękę itd.).

To wyjaśnienie nie jest zeznaniem które składa świadek. Wyjaśnienie nie wiąże się z obowiązkiem mówienia prawdy. Gdyby oskarżony rozminął się z prawdą co do zasady nie możemy czynić mu z tego zarzutu. Co innego świadek, który skalda zeznanie (tutaj zarzut z art. 233 KK z zagrożeniem karą pozbawienia wolności do lat 3).

Oskarżony sensu largu już w postępowaniu przygotowawczym występujący jako podejrzany ma prawo do owych wyjaśnień oraz *prawo do posiadania obrońcy:

Obrońców można mieć maksymalnie 3.

Obrońca w postępowaniu karnym może być tylko i wyłącznie adwokat.

Co do obrońcy zastrzeżenie wynikające z art. 86 §1 - może skutecznie podjąć czynności tylko i wyłącznie na korzyść oskarżonego czyli nie skuteczna jest czynność podjęta na niekorzyść klienta przez obrońcę.

Obrońca może być zarówno z wyboru jak i z urzędu. Zawsze jest tak, że pierwszeństwo ma obrońca z wyboru.

Są sytuacje w procesie karnym gdy obrona obligatoryjna wymusza posiadanie przez oskarżonego posiadania obrońcy - jeżeli będą zachodziły w procesie określone okoliczności wymagające ustanowienia obrońcy, a oskarżony obrońcy nie będzie go miał to będzie to powód nieprawidłowości prowadzenia postępowania.

Takimi okolicznościami są - art. 79 :

1 - oskarżony jest nieletni (art. 10 §2 KK)

2 - oskarżony jest głuchy, niemy lub niewidomy

3 -gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności (tutaj należy po pierwsze powołać biegłych lekarzy psychiatrów w celu zweryfikowania podejrzenia, po drugie jeżeli stwierdza ze jest poczytalny i nie mamy zastrzeżeń co do jego poczytalności aktualnie to prezes sadu czyli przewodniczący wydziału, ewentualnie już w toku rozprawy sad może cofnąć wyznaczenie takiego obrońcy).

Przy obronie obligatoryjnej oskarżony musi mieć obrońcę niezależnie od swojego statusu majątkowego !

Art. 78:

§1 - można ustanowić obrońcę z urzędu takiemu oskarżonemu który w sposób należyty wykaże, ze nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla należytego utrzymania siebie i swojej rodziny.

Nie tylko wniosek, ale również i stosowne oświadczenie majątkowe musi temu towarzyszyć.

§2 - sad może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli nie istnieją okoliczności na podstawie których wyznaczono obrońcę.

Obrona obligatoryjna ograniczona do postępowania sadowego - art. 80 - Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli zarzucono mu zbrodnię lub jest pozbawiony wolności. W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

Zarówno w pos. przygotowawczym jak i sądowym oskarżony ma *prawo do składania wniosków dowodowych!

W postępowaniu przygotowawczym jest nawet tak, że oskarżony:

1. Jeżeli składa wniosek dowodowy - art. 315 - ma prawo wziąć udział w czynności przez siebie zawnioskowanej.

2. Ma prawo brać udział w czynnościach niepowtarzalnych - art. 316.

3. Ma prawo do tego aby mu pokazać opinię biegłego, a jeżeli biegły jest przesłuchiwany ma prawo wziąć udział w tym przesłuchaniu.

4. Podejrzany może zapoznawać się z aktami sprawy, ale tylko za zgodą organu prowadzącego dochodzenie lub śledztwo * odmowa jest zaskarżalna.

5. Na podstawie art. 321 - Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy (…) -sytuacja się zmienia - zaznajomienie na wniosek podejrzanego lub obrońcy.

W postępowaniu sądowym:

1. Może brać udział w czynnościach dowodowych.

2. Może składać wnioski dowodowe, ale wcześniej jeszcze gdy prezes sadu lub wydziału doręczy mu odpis aktu oskarżenia to on :

1. Może odpowiedzieć na ten akt oskarżenia

2. Gdy wzywany jest do składania wniosków dowodowych w ciągu 7 dni nie musi zachować tego terminu.

3. Ma prawo do ostatniego głosu na końcu.

Jako strona postępowania przygotowawczego i sadowego ma *prawo do składania środków odwoławczych oraz środków zaskarżenia (np. sprzeciw od wyroku nakazowego) oraz nadzwyczajnych środków zaskarżenia (np. kasacje od prawomocnego wyroku sadu odwoławczego).

Źródeł prawa do obrony oraz zasady prawa do obrony poszukujemy nie tylko w KPK, ale też w KON oraz rozwiązaniach międzynarodowych.

24/11/2009

Zasada jawności

Jest to zasada, podobnie jak inne zasady, należąca do standardów współczesnego procesu karnego.

Zasada ta została podniesiona do rangi konstytucyjnej - znajduje wyraz w art. 45 KON:

§1 - Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

§2 - Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

art. 45 §2 - kryteria wyłączenia jawności:

- ze względu na moralność

- ze względu na bezpieczeństwo państwa

- ze względu na porządek publiczny

- ze względu na ochronę życia prywatnego stron

- ze względu na inny ważny interes prawny.

Wyrok ogłaszany jest publicznie - przejaw zasady jawności.

O tym, że zasada ta należy do standardów świadczą również przepisy prawa międzynarodowego:

- art. 6 Europejskiej Konwencji

- art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.

*Zasada jawności to dyrektywa w myśl której przejawy procesu maja być udostępnione

świadomości określonych osób.

W zależności od tego o jakie osoby chodzi mamy do czynienia z różnymi kierunkami jawności.

Proces jako działalność wielu osób z istoty swej jest jawny wobec uczestników poszczególnych czynności procesowych.

Jawność procesu może być rozpatrywana w odniesieniu do osób uczestniczących w procesie jak i osób nie związanych z nim.

O jawności wobec uczestników procesu możemy z kolei mówić w różnych układach, np.

- o jawności wobec stron procesowych i ich przedstawicieli procesowych

- o jawności w stosunku do osobowych źródeł dowodowych, np. biegłym w miarę potrzeby udostępnia się akta sprawy.

Z pośród rożnych kierunków jawności najważniejsze znaczenie ma:

Jawność wobec stron i ich przedstawicieli procesowych - tzw. *jawność wewnętrzna - spowodowana potrzebą zapewnienia stronom warunków niezbędnych do prowadzenia procesu kontradyktoryjnego, czyli prowadzenia sporu o korzystne dla nich rozstrzygniecie.

Jawność wobec społeczeństwa - tzw. *jawność zewnętrzna.

Jawność wobec stron jest warunkiem sine qua non kontradyktoryjności procesu, stąd też w nauce procesu karnego możemy spotkać się z różnymi ujęciami zasady jawności, niektórzy rozumieją jawność tylko w aspekcie zewnętrznym traktując jawność wobec stron jako warunek kontradyktoryjności procesu - mamy tu do czynienia z *wąskim ujęciem zasady jawności - przez jawność rozumie się tylko publiczność procesu.

Miedzy zasada jawności wobec stron a zasada kontradyktoryjności zachodzi stosunek krzyżowania, polega on na tym że nie zawsze możliwość prowadzenia sporu idzie w parze z jawnością wobec stron, nie w każdym wiec w przypadku w którym ustawa daje stronom możliwość prowadzenia walki o korzystne dla nich rozstrzygniecie zapewnia im jawność tego procesu !

- jest to widoczne w post. przygotowawczym, tu strony mogą przeglądać akta za zgoda prowadzącego postępowanie, nie oznacza to pozbawienia stron prawa do składania wniosków dowodowych, uczestniczenia w czynnościach śledztwa lub dochodzenia.

Nie zawsze więc jawność idzie w parze z kontradyktoryjnością.

Za zaliczaniem postulatu jawności wobec stron do zasady jawności - za *szerokim rozumieniem jawności przemawia także argument natury historycznej, z tego że jedna zasada procesowa warunkuje i stanowi gwarancje innej zasady nie wynika jeszcze że jedna z zasad jest jedynie przejawem drugiej, związki miedzy zasadami nie negują autonomicznego charakteru każdej z zasad.

Punktem wyjścia będzie wiec szerokie rozumienie zasady jawności - składają się na nią dwie dyrektywy:

- dyrektywa dot. jawności wewnętrznej - postępowanie powinno być jawne wobec stron i ich przedstawicieli procesowych.

- dyrektywa dot. jawności zewnętrznej - postępowanie powinno być jawne w stosunku do społeczeństwa.

Zasada jawności w obu tych aspektach może być w rożnym zakresie realizowana w poszczególnych stadiach procesu karnego.

W pierwszym stadium - postępowaniu przygotowawczym:

Tu niektórzy mówią, że nie może być mowy o jawności zewnętrznej. Nie może to być całkowicie prawda, gdyż tutaj mamy również do czynienia z przejawami jawności zewnętrznej coraz częściej słyszy się, że postawiono komuś jakieś zarzuty albo zastosowano tymczasowe aresztowanie - jest to przejaw jawności zewnętrznej. Innym przejawem jest to, iż osobom trzecim nie będącym stronami za zgoda prokuratora mogą być udostępnione akta sprawy czy to, że o wszczęciu postępowania lub odmowie wszczęcia musi być zawiadomiony podmiot który złożył zawiadomienie o przestępstwie.

Jeśli chodzi o jawność wewnętrzną w post. przygotowawczym - prawo do robienia odpisów kopii, udział stron w czynnościach postępowania przygotowawczego, prawo do zapoznania się z materiałami, doręczanie stronom decyzji które zapadły w postępowaniu przygotowawczym - to przejawy jawności wobec stron.

W najszerszym zakresie w obydwu aspektach zasada ta jest realizowana w postępowaniu jurysdykcyjnym - na rozprawie głównej jak i odwoławczej:

Strony mają prawo uczestniczenia w rozprawie, a czasami maja taki obowiązek np w postępowaniu zwyczajnym obowiązkowy jest udział oskarżonego., ustawa pozwala w postępowaniu zwyczajnym wydać wyrok pod nieobecność oskarżonego, ale jako reguła jego udział jest obowiązkowy; czy obowiązkowy udział oskarżyciela publicznego (nie dot. postępowania uproszczonego).

Jeśli chodzi o udział w posiedzeniach - posiedzenia są niejawne dla osób trzecich. Jedynie strony i ich przedstawiciele procesowi maja prawo uczestniczenia ale nie, w każdym posiedzeniu.

Na tle art. 96 można wyodrębnić cztery sytuacje stron i osób nie będących stronami:

1) kiedy ustawa przewiduje ich prawo udziału

2) kiedy ich udział jest obowiązkowy

3) kiedy ich udział jest wyłączony

4) kiedy mogą one wziąć udział w posiedzeniu ale tylko wtedy gdy się stawią (sąd nie ma obowiązku wezwania ich na rozprawę).

§1 - Strony oraz osoby nie będące stronami, jeżeli ma to znaczenie dla ochrony ich praw lub interesów, mają prawo wziąć udział w posiedzeniu wówczas, gdy ustawa tak stanowi, chyba że ich udział jest obowiązkowy.

§2 - W pozostałych wypadkach mają one prawo wziąć udział w posiedzeniu, jeżeli się stawią, chyba że ustawa stanowi inaczej.

W postępowaniu jurysdykcyjnym strony maja prawo zapoznawania się z aktami sprawy - przejaw jawności.

Są takie rozwiązania procesowe które służą realizacji innego celu aniżeli jawność ale przy realizacji tego zasadniczego celu realizują również jawność, są jej przejawami np. :

- list gończy, służy poszukiwaniu oskarżonego, ale list ten rozpowszechnia się za pośrednictwem prasy.

- podanie wyroku do publicznej wiadomości - środek orzeczony wobec oskarżonego ale jest tez przekazywany szerszemu kręgowi odbiorców.

- czynności poszukiwawcza (przeszukanie, znalezienie osoby lub rzeczy, ale również udostępniane są wiadomości innym osobom, mogą tam być obecni mężowie zaufania).

Jeśli chodzi o jawność w aspekcie zewnętrznym rozprawa odbywa się jawnie.

W obecnych warunkach życia główną rola w realizacji zasady jawności przypada prasie.

juz kodeks z `69 r. uregulował kwestię dopuszczalności utrwaleń przebiegu rozprawy za pomocą aparatury przez przedstawicieli prasy szeroko rozumianej - chodzi o utrwalanie obrazu i dźwięku - art. 357:

§1 - Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia.

§2 - Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia przewidzianego w § 1.

Wprowadzenie to było poprzedzone długotrwałą dyskusja, było dużo przeciwników wpuszczania kamery na sale rozpraw, gdyż wprowadza to atmosferę widowiskową, a rozprawa powinna przebiegać w atmosferze skupienia i spokoju.

O dopuszczenie możliwości rejestracji decyduje (…) sad orzekający w danej sprawie.

Kodeks '69 r. uzależniał utrwalanie od zgody stron, ale odstąpiono od tego rozwiązania gdyż obawiano się, że strony nie będą się w ogóle godzić.

Zrezygnowano z tego jednocześnie czyniąc odpowiedzialnym niejako za to żeby ważny interes stron nie doznał uszczerbku - sąd.

Oczywiście strony mogą się od tej decyzji odwoływać.

Nie ulega wątpliwości, że utrwalenia przebiegu rozprawy czynione przez przedstawicieli mass mediów maja na celu rozpowszechnianie tego, przekazywanie wiadomości, ale należy pamiętać ze art. 357 (aczkolwiek zdania podzielone) reguluje tylko kwestię utrwaleń, nie reguluje kwestii publikacji tych utrwaleń - w tym zakresie należy sięgnąć do przepisów prawa prasowego - zasada anonimatu.

Krótko mówiąc za treść publikacji odpowiada dziennikarz !

Prasa chce mieć wolność i rozumie to jako ogólną wolność od odpowiedzialności, ale tak być nie może. Dziennikarze nie mogą być wyjęci spod prawa.

Jeśli chodzi o opinie - cechą prasy jest kreowanie opinii, w tym o pracy wymiaru sprawiedliwości - art. 13 zabrania jednak zamieszczania w prasie szeroko rozumianej opinii zanim zapadł wyrok sądu I instancji. Można dyskutować nad tym czy nie za wąsko jest ujęty ten zakaz, czy nie powinien dot. całego postępowania. Prasa jest przeciwna temu zakazowi, twierdząc, że jest to kagańcowe rozwiązanie i wydaje się jednak iż zbyt daleko idącym rozwiązaniem byłoby rozciągnięcie tego zakazu na całe postępowanie czyli do chwili jego zakończenia prawomocnym orzeczeniem.

Jeżeli zapadł wyrok I instancji to zainteresowani tym wyrokiem mają możliwość rzetelnego przedstawienia sprawy, *rzetelne przedstawienie wymaga tego aby dziennikarz przedstawił motywy rozstrzygnięcia sprawy wzięte pod uwagę przez sąd i obok tego może zamieścić własną opinię, wtedy odbiorca nie jest skazany na jednostronne kształtowanie opinii przez dziennikarza.

Chodzi tez o to aby sądy były wolne od sądu ferowanego przez prasę.

Zakaz ten odgrywa istotną rolę zwłaszcza w przypadku orzekania przez sędziów przysięgłych - istnieje tutaj niebezpieczeństwo sugestii.

Ponieważ KON wymaga aby ogłoszenie wyroku było jawne, a jak wiemy kodeks z 1997 rozszerzył możliwość wydawania wyroków merytorycznych na posiedzeniu bez rozprawy - TK zarzucił, że wyrok wydawany na posiedzeniu nie jest ogłaszany publicznie a zatem jest to rozwiązanie niezgodne z KON, w odpowiedzi w 2003 roku dodano art. 418 a:

Poza przedstawicielami prasy przebieg rejestrować mogą strony ale tylko za zgoda sądu na ich wniosek za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk - art. 358 - Jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Art. 355 - Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa

Nie mogą brać w niej udziały osoby nie licujące z powaga sadu tzw. „wczorajsze”.

Przewodniczący może zezwolić na obecność małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni.

Wyłączenie jawności rozprawy - art. 359 - dobra z uwagi, na które może nastąpić wyłączenie.

Niejawna jest rozprawa ex lege która dotyczy:

1) wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego,

2) spraw o pomówienie lub znieważenie (tutaj by była jawna musi być wniosek pokrzywdzonego)

+ art. 360 - 3) §1 Sąd wyłącza jawność rozprawy w całości albo w części, jeżeli jawność mogłaby:

a) wywołać zakłócenie spokoju publicznego,

b) obrażać dobre obyczaje,

c) ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy,

d) naruszyć ważny interes prywatny.

§2 - Sąd wyłącza jawność całości lub części rozprawy także na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie.

§3 - Sąd może wyłączyć jawność całości albo części rozprawy, jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat.

Namiastką jawności rozprawy, w której jawność wyłączono jest udział tzw. *mężów zaufania - oprócz osób biorących udział w postępowaniu którego jawność została wyłączona mogą brać udział w nim po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego, jeżeli jest ich kilku to każdy z nich może wskazać po jednej osobie.

Mężowie zaufanie nie mogą być obecni gdy chodzi o ujawnienie tajemnicy państwowej.

Art. 361 §1 - W razie wyłączenia jawności mogą być obecne na rozprawie, oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po dwie osoby wskazane przez oskarżyciela publicznego, oskarżyciela posiłkowego, oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli jest kilku oskarżycieli lub oskarżonych, każdy z nich może żądać pozostawienia na sali rozpraw po jednej osobie.

Pytanie: czy tymi osobami mogą być przedstawiciele prasy?

Przepis nie mówi, wiec mogą być pod warunkiem, że wiadomości pozyskane na takiej rozprawie w której wyłączono jawność nie będą udostępniane i publikowane.

Te osoby które są obecne na sali rozpraw kiedy jawność jest wyłączona są zobowiązane do zachowania w tajemnicy okoliczności sprawy oraz uprzedza się je o skutkach nie dochowania tego obowiązku.

*Tryb wyłączenia jawności rozprawy - Z chwilą zgłoszenia wniosku o wyłączenie jawności rozprawa w zakresie tego wniosku odbywa się z wyłączeniem jawności, jeżeli o to wnosi strona lub sąd uzna to za potrzebne - art. 363.

*Wyłączenie jawności na czas przesłuchiwana świadków:

Art. 179:

§1 - Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, tylko po zwolnieniu tych osób od obowiązku zachowania tajemnicy przez uprawniony organ przełożony.

§2 - Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną szkodę państwu.

§3 - Sąd lub prokurator może zwrócić się do właściwego naczelnego organu administracji rządowej o zwolnienie świadka od obowiązku zachowania tajemnicy.

Art. 180:

§1 - Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy.

§2 - Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.  

§3 - Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższych danych.

§4 - Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

§5 - Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.

Art. 181 §1 - W wypadkach przewidzianych w art. 179 i 180 sąd przesłuchuje taką osobę na rozprawie z wyłączeniem jawności.

Art. 13 ustawy o świadku koronnym stanowi, iż sąd wyłącza jawność na czas przesłuchiwania tego świadka, w takim przypadku nie maja zastosowania przepisy dot. udziału w rozprawie meżów zaufania.

Zasada kontroli instancyjnej orzeczenia

Orzeczenia podlegają kontroli instancyjnej - zasada ta jest zasada konstytucyjną - art. ? KON -

Nie można rozumieć tego przepisu tak, że każda decyzja jaka zapada w postępowaniu sądowym ma być zaskarżalna, ona ma podlegać kontroli.

Rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu - muszą podlegać kontroli, jeśli chodzi o pozostałe rozstrzygnięcia to podlegają one kontroli instancyjnej gdy ustawa taką kontrole dopuszcza.

W nauce procesu wyodrębnia się trzy zasadnicze modele kontroli instancyjnej.:

1 - Model kontroli apelacyjnej - jest to najstarszy model.

Najważniejsze cechy tego modelu kontroli:

a) jest to kontrola orzeczenia pod względem faktycznym jak i prawnym - sąd odwoławczy bada prawidłowość ustaleń faktycznych w sadzie I instancji oraz prawidłowość zastosowania przepisów.

b) prawo sadu do przeprowadzenia postępowania dowodowego i na jego podstawie poczynienia własnych ustaleń faktycznych.

c) prawo do wydawania własnego merytorycznego orzeczenia - sąd apelacyjny w ramach kontroli nie przekazuje sprawy do ponownego rozpoznania sprawy sadowi I instancji tylko wydaje własne orzeczenie po uchyleniu poprzedniego.

d) sad apelacyjny orzeka w granicach zaskarżenia - bada tylko prawidłowość tej części która została zaskarżona.

2 - Model kontroli kasacyjnej - wywodzi się z sytemu francuskiego.

a) to kontrola orzeczenia pod względem prawnym i tylko prawnym, stąd podstawę kasacji stanowić mogą wyłącznie zarzuty obrazy prawa materialnego bądź procesowego

b) niedopuszczalne jest przeprowadzanie postępowania dowodowego dowodów ścisłych.

c) nie dokonuje kontroli merytorycznej orzeczenia

d) sad kasacyjny sam nigdy nie orzeka, albo kasacje oddala gdy jest bezzasadna albo gdy uznaje ją za zasadną uchyla zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania.

e) kasacje rozpoznaje się granicach zaskarżenia oraz zarzutu.

Temu systemowi zarzuca się daleko idący formalizm - nie wnikanie w meritum sprawy, niejednokrotnie w praktyce (gdy obowiązywał u nas jeszcze system apelacyjno-kasacyjny *trój-instancyjny )sędziowie sięgali do meritum sprawy i działając zgodnie ze swoim sumieniem naciągali uzasadnienie decyzji powołując się na obrazę przepisów by dać sadowi I instancji możliwość poprawienia ustaleń faktycznych.

System ten był systemem kosztownym, kasacja podlegała wysokiej opłacie, poza tym sąd apelacyjny w tym systemie mógł na podstawie własnych ustaleń wydać własne orzeczenie które nie podlegało zaskarżeniu co do meritum.

3 - Model kontroli rewizyjnej.

a) jest to kontrola orzeczenia zarówno pod względem merytorycznym jak i prawnym

b) sad rewizyjny może uchylić orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sadowi I instancji.

c) ma możliwość orzekania co do istoty sprawy - w zasadzie na podstawie ustaleń faktycznych przyjętych przez sad I instancji.

d) w zasadzie może orzekać tylko na korzyść oskarżonego.

e) nie dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodów co do istoty sprawy i dokonywanie na ich podstawie własnych ustaleń faktycznych

f) orzekanie w graniach zaskarżenia (z wyjątkami w ustawie).

Powyższe cechy poszczególnych modeli kontroli to najważniejsze cechy poszczególnego modelu, ale należy zaznaczyć, że ustawodawca przyjmując w danym systemie procesowym jako trzon rozwiązania określony model kontroli wprowadza odstępstwa na rzecz innego modelu kontroli.

Nasz model to właściwie model kontroli rewizyjnej.

Przesłanki procesowe

nie jest to pojecie ustawowe, występuje w nauce, twórcą jest Oskar Bilow(?)

Konstrukcja ta również została przyjęta również w nauce niemieckiej przez do procesu karnego i obecnie „jest ona lansowana”.

*Przesłanki procesowe to warunki dopuszczalności procesu

Niektórzy mówią, że przesłanki są to stany, okoliczności warunkujące dopuszczalność procesu.

W nauce procesu spotkać można różne podejście, niektórzy przedstawiciele przyjmują *szerokie rozumienie przesłanek - zaliczając do nich wszystkie podstawy umorzenia postępowania, inni zaś przyjmują *wąskie rozumienie przesłanek odróżniając przesłanki od merytorycznych podstaw umorzenia postępowania.

Jako punkt wyjścia przyjmujemy szerokie rozumienie przesłanek - co uzasadnia art. 17:

§1 - Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,

2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa,

3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma,

4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze,

5) oskarżony zmarł,

6) nastąpiło przedawnienie karalności,

7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone albo wcześniej wszczęte toczy się,

8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych,

9) brak skargi uprawnionego oskarżyciela,

10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej,

11) zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.

§2 - Do chwili otrzymania wniosku lub zezwolenia władzy, od których ustawa uzależnia ściganie, organy procesowe dokonują tylko czynności nie cierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów, a także czynności zmierzających do wyjaśnienia, czy wniosek będzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

§3 - Niemożność przypisania winy sprawcy czynu nie wyłącza postępowania dotyczącego zastosowania środków zabezpieczających.

W pewnych sytuacjach proces jest niedopuszczalny.

Funkcje przesłanek:

Gwarancyjna - każdy organ procesowy jest zobowiązany z urzędu badać czy proces jest dopuszczalny, zarówno przed wszczęciem procesu jak i w każdym etapie procesu. Nie może prowadzić postępowania które jest niedopuszczalne.

Czemu to ma służyć?

Ma to istotne znaczenie gwarancyjne z punktu widzenia interesu obywateli - chroni obywatela przed bezzasadnym wciągnięciem go do procesu, a zatem pozwala obywatelowi uniknąć negatywnych konsekwencji jakie wiążą się z prowadzeniem przeciwko niemu procesu.

Z procesem wiąże się wkroczenie w sferę swobód obywatelskich.

Względne oszczędnościowe przyczyny są za tym by nie prowadzić procesu który nie może zakończyć się pozytywnym rozstrzygnięciem.

W nauce szereg podziałów przesłanek:

Pierwszy podział ze względu na stadia których dopuszczalność przesłanki warunkują:

1 - przesłanki warunkujące postępowanie przygotowawcze, główne i odwoławcze np. śmierć oskarżonego (pomijamy tu post. rehabilitacyjne)
2 - przesłanki warunkujące postępowanie przygotowawcze, główne i odwoławcze - np. wniosek pokrzywdzonego.

3 - przesłanki warunkujące postępowanie główne i odwoławcze - akt oskarżenia uprawnionego oskarżyciela.

4 - przesłanki warunkujące postępowanie wykonawcze - uzależnione od uprawomocnienia się wyroku.

Nie ma takich przesłanek które dotyczyłyby tylko postępowania przygotowawczego a nie dotyczyłyby innych stadiów postępowania wynika to z funkcji stadium przygotowawczego, które ma przygotować sprawę do postępowania sądowego. Zatem przesłanki, które warunkują dopuszczalność postępowania przygotowawczego decydują także o dopuszczalności postępowania sadowego.

Trzeba wiedzieć, że postępowanie odwoławcze jest dopuszczalne mimo, iż brak jest przesłanki warunkującej postępowanie główne. Wynika to z funkcji kontrolnej postępowania odwoławczego. Chodzi o wykazanie ze postępowanie główne było niedopuszczalne i z tego powodu orzeczenie zapadle w postępowaniu należy uchylić i postępowanie umorzyć.

Drugi podział z punkt widzenia funkcji jaką dana okoliczność spełnia w procesie:

1 - przesłanki pozytywne (dodatnie) - muszą istnieć aby proces był dopuszczalny

2 - przesłanki negatywne (ujemne) - art. 17 - nie mogą istnieć aby proces był dopuszczalny, skutkują niedopuszczalnością procesu.

Czyli żeby proces był dopuszczalny muszą być all przesłanki pozytywne i nie może być ani jednej negatywnej.

1/12/2009

Trzeci podział:

1 - przesłanki ogólne - warunkuje proces w trybie zwyczajnym

2 - przesłanki szczególne - decydują o dopuszczalności szczególnego typu procesu.

Postępowanie szczególne dopuszczalne jest zwykle gdy spełnione są przesłanki ogólne a ponadto szczególne charakterystyczne dla danego rodzaju postępowania.

Tak np. przesłanką szczególną negatywną postępowania nakazowego jest pozbawienie wolności w tej lub innej sprawie.

Niedopuszczalność rozpoznania sprawy w postępowaniu szczególnym nie oznacza, że nie jest dopuszczalne w ogóle rozpoznanie sprawy.

Czwarty podział:

1 - przesłanki materialne - wywodzą się z prawa materialnego na gruncie którego są warunkami odpowiedzialności karnej - czyli źródłem ich jest prawo karne materialne, które uznaje te okoliczności za warunki odpowiedzialności karnej, np. brak przestępności czynu -postępowanie jest niedopuszczalne dlatego, że w świetle prawa karnego materialnego brak jest warunków odpowiedzialności.

Inaczej mówiąc są to okoliczności, które podlegają *podwójnemu wartościowaniu - raz wartościowane są przez przepisy prawa materialnego i na jego gruncie stanowią negatywny warunek odpowiedzialności, zaś na gruncie prawa procesowego stanowią warunek negatywny dopuszczalności procesu.

2 - przesłanki formalne - zwane ściśle procesowymi - są to okoliczności, których źródłem jest prawo karne procesowe, nie zajmuje się nimi prawo materialne - są one obojętne z punktu widzenia odpowiedzialności karnej w świetle przepisów prawa karnego, np. właściwość sadu nie ma znaczenia dla odpowiedzialności.

3 - przesłanki mieszane - niektórzy przedstawiciele nauki nie wymieniają tej grupy przesłanek - to okoliczności, które wywodzą się z prawa materialnego wywierają wpływ na odpowiedzialność wyłącznie na drodze procesowej i stąd nie różnią się pod względem działania od przesłanek formalnych.

Możemy do nich zaliczyć takie przesłanki/ okoliczności jak:

Przedawnienie

Amnestia

Przesłanki wykonania kary

Ułaskawienie

Co uzasadnia wyodrębnienie tej kategorii przesłanek?

W prawdzie są to okoliczności wywodzące się prawa materialnego ale skutki materialno-prawne są związane okolicznościami leżącymi poza czynem!

Przesłanką materialną jest brak przestępności czynu - w świetle przepisu prawa karnego dany czyn nie jest przestępstwem, jest to okoliczność związana ściśle z czynem (np. znikoma społeczna szkodliwość czynu), natomiast przedawnienie wywołuje skutek materialno-prawny w postaci wygaśnięcia karalności, skutek ten nie wiążę się z czynem lecz z upływem czasu - to upływ czasu powoduje skutek materialno-prawny a nie czyn.

Piąty podział:

1 - Przesłanki bezwzględne - powodują niedopuszczalność procesu w każdym układzie procesowym, proces jest raz na zawsze niedopuszczalny w danej sprawie, nikomu nie przysługuje prawo skargi.

Do tej grupy należy zaliczyć:

śmierć oskarżonego

brak jurysdykcji polskich sądów

res iudicata,

przedawnienie,

wszystkie przesłanki materialne maja charakter przesłanek bezwzględnych.

2 - Przesłanki względne - to takie przeszkody procesowe, które powodują niedopuszczalność postępowania w danym układzie procesowym, w zmienionym układzie procesowym proces jest dopuszczalny.

Do tej grupy zaliczymy:

niewłaściwość sądu,

brak wniosku o ściganie

brak skargi uprawnionego oskarżyciela (co jednak nie wyklucza postępowania po wniesieniu skargi przez uprawnionego oskarżyciela).

Podział ten ma znaczenie dla zakresu prawomocności orzeczeń umarzających postępowanie.

Przesłanki wymienione w art. 17 to przesłanki negatywne.

Konsekwencja ich wystąpienia (którejkolwiek z nich) jest odmówienie wszczęcia postępowania, a gdy została dostrzeżona lub powstała w toku procesu to postępowanie podlega umorzeniu.

WYJĄTEK: umorzenie jest rozstrzygnięciem o charakterze formalnym jednakże art. 414 przewiduje wydanie wyroku uniewinniającego czyli rozstrzygnięcia merytorycznego mimo wystąpienia przeszkody procesowej - §1 - W razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego okoliczności wyłączającej ściganie lub danych przemawiających za warunkowym umorzeniem postępowania, sąd wyrokiem umarza postępowanie albo umarza je warunkowo. Jednakże w razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 §1 p. 1 i 2 sąd wydaje wyrok uniewinniający, chyba że sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.

- stwierdzenie niepoczytalności sprawcy w chwilo czynu zawsze powoduje wydanie orzeczenia umarzającego bez względu w jakim momencie procesu okoliczność ta zostanie stwierdzona.

Można się zastanawiać dlaczego ustawodawca nie przewiduje tu wyroku umarzającego jeżeli ta okoliczność zostanie ujawniona po rozpoczęciu przewodu sądowego?

Należy pamiętać ze wobec sprawcy niepoczytalnego stosowane mogą być środki zabezpieczające, niedopuszczalność postępowania z powodu braku podstaw do odpowiedzialności nie wyklucza postępowania w sprawie o zastosowanie względem niepoczytalnego sprawcy takich środków.

Analiza przesłanek z art. 17

- artykuł ten nie zawiera zamkniętego katalogu przesłanek procesowych o czym świadczy §11 tego przepisu - taką inna okolicznością będzie pojednanie w sprawie o przestępstwo prywatno-skargowe.

Cztery pierwsze punkty tego art. wymieniają przesłanki mające charakter materialny, ale tylko dwa pierwsze punkty powodują, ujawnione po rozpoczęciu przewodu, wydanie wyroku uniewinniającego.

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia - chodzi o sytuacje kiedy w ogóle czyn nie został popełniony, albo nie miało miejsce zdarzenie, albo miało miejsce ale nie jest czynem w znaczeniu prawnym.

Czy brak danych uzasadniających fakt popełnienia - tzw. *podstawowa przesłanka faktyczna - powoduje odmowę wszczęcia, a jeżeli zostało już wszczęte to należy je umorzyć?

Jeżeli zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia to sąd umarza postępowanie w fazie wstępnej kontroli oskarżenia (art. 339), jeżeli zaś brak dostatecznych dowodów winy ujawni się po rozpoczęciu przewodu sadowego to wyrok uniewinniający.

2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa - został popełniony czyn w znaczeniu prawnym, ale nie jest czynem w znaczeniu prawa karnego, np. delikt cywilny.

Tu znów przepisy KK mówią kiedy sprawca nie popełnia przestępstwa.

Powoduje to również umorzenie postępowania jeżeli ta okoliczność ujawniła się przed rozpoczęciem przewodu, a jeżeli po rozpoczęciu to uniewinnienie.

3) społeczna szkodliwość czynu jest znikoma - zawsze stwierdzenie tej przesłanki powoduje umorzenie postępowania.

Znów można się zastanawiać nad tym czy ustawodawca jest konsekwentny przyjmując takie rozwiązanie (patrz art. 1 §2 KK - nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma)?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie dlaczego tu nie ma wyroku uniewinniającego.

Być może tutaj argument roli historycznej - w poprzednich kodeksach stwierdzenie tej przesłanki powodowało umorzenie postępowania.

Ponadto chodziło również o zaakcentowanie tego, że pomimo iż ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu zabronionego czyn ten nie stanowi przestępstwa w świetle art. 1 §2 KK, ale czyn ten formalnie wypełnia znamiona czynu zabronionego.

Art. 115 wskazuje okoliczności jakie należy mieć na uwadze przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu - § 2 -  Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.

Pytanie czy jest możliwość umorzenia postępowania w sprawie przed przedstawieniem zarzutów i czy takie umorzenie wywołuje stan rzeczy osadzonej?

Czy jest możliwość powrotu do postępowania ?

SN stwierdził, że mimo iż nie przedstawiono zarzutów to umorzenie w fazie in rem oznacza , że jednak doszło do wszczęcia postępowania przeciwko określonej osobie.

4) ustawa stanowi, że sprawca nie podlega karze - nie podleganie karze z innego powodu niż przedawnienie.

Nie podleganie karze również skutkuje zawsze umorzeniem postępowania już wszczętego bądź odmową wszczęcia jeżeli nie doszło do wszczęcia.

5) oskarżony zmarł - warunkiem prowadzenia postępowania jest istnienie stron.

W art. 17 nie mówi się o konsekwencjach śmierci innych stron, regulują to inne przepisy dot. poszczególnych stron.

Jest to także przesłanka o charakterze bezwzględnym, ale ona uniemożliwia prowadzenie postępowania w którym miałaby być realizowana funkcja ścigania, nie można ścigać kogoś po śmierci.

Śmierć nie wyklucza natomiast *postępowania rehabilitacyjnego, w którym chodzi o rehabilitacje osoby wcześniej skazanej która zmarła, nie zaś o rozstrzyganie o jej odpowiedzialności - chodzi tu o postępowania:

- postępowanie w trybie kasacji, która może być wniesiona na korzyść oskarżone także po jego śmierci

- wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego - także może toczyć się po śmierci oskarżonego.


6) nastąpiło przedawnienie karalności - przedawnienie to instytucja prawa materialnego, są dwa rodzaje przedawnienia:

- przedawnienie karalności

- przedawnienie środków

Jest to przesłanka o charakterze bezwzględnym.

art. 101:

§1 - Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:

p. 1 - 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,  

p. 2 - 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,  

p. 2a - 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat, 

p. 3 - 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,  

p. 4 - 5 - gdy chodzi o pozostałe występki. 

§2 -  Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

§3 - W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.

Termin przedawnienia to termin materialno-prawny w związku z czym będzie o tym mowa przy ingerencji prokuratora.

W sprawach prywatno-skargowych, termin ten wiąże nie tylko pokrzywdzonego ale także prokuratora !

Zdarzają się takie sytuacje ze na początku postępowania wszystko wskazuje na to, że popełniony czyn wskazuje znamiona przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego ale w toku postępowania zebrane dowody wskazują na potrzebę zmiany kwalifikacji czynu na prywatno-skargowe, może to mieć zwłaszcza miejsce przy przestępstwach uszkodzenia ciała.

Teraz prokurator mówi „a to ja obejmuje ściganie, ze względu na interes społeczny”, ale może to zrobić pod warunkiem że postępowanie o ten czyn zostało wszczęte przed upływem terminu przedawnienia karalności przestępstwa prywatno-skargowego.

W związku z czym taka zmiana kwalifikacji może być niejednokrotnie krzywdząca dla pokrzywdzonego.

Jeżeli przed upływem okresów z art. 101 wszczęto postępowanie przeciwko określonej osobie to następuje *przedłużenie przedawnienia karalności - ustaje z upływem lat 10 od zakończenia okresu wymienionego w art. 101 w p. 1-3. np. termin przedawnienia 20 lat (dla przestępstw innych niż zbrodnia) i przed upływem lat 20 wszczęto postępowanie, a nie udało się zakończyć tego postępowania wobec tego upłynął termin 20 lat od chwili popełnienia czynu ale wszczęto przed jego upływem postępowanie - wówczas termin przedawnienia przedłuża się o 10 lat od chwili zakończenia 20 letniego terminu przedawnienia.

Art. 103 - *przedawnienie wykonania kary - jest to negatywna przesłanka postępowania wykonawczego.

§ 1 - Nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku skazującego upłynęło lat:

p.1 - 30 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą,  

p.2 - 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat,

p.3 - 10 - w razie skazania na inną karę.  

§2 - Przepis § 1 p 3 stosuje się odpowiednio do środków karnych wymienionych w art. 39 p 1-4 oraz 6 i 7; przepis § 1 p 2 stosuje się odpowiednio do środka karnego wymienionego w art. 39 p 5.

Art. 104 - Przedawnienie nie biegnie, jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego; nie dotyczy to jednak braku wniosku albo oskarżenia prywatnego.

Problem, czy zawieszenie postępowania z powodu istniejącej przeszkody powoduje spoczywanie terminu przedawnienia, czy on biegnie. Np. oskarżony się ukrywa co spowodowało zawieszenie postępowania.

7) postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone - *przesłanka stanu rzeczy osadzonej - res iudicata.

Albo postępowanie w tej samej sprawie zostało wcześniej wszczęte i toczy się.

Ta przesłanka to *zawisłość sprawy, nie mylić zawiłością sprawy.

Wyłania się tu potrzeba określenia prawomocności - w nauce ustawodawca wielokrotnie posługuje się pojęciem prawomocności, nie definiuje jej.

W nauce wyodrębniają się jej dwa aspekty:

a) mówi się o prawomocności formalnej - to niezaskarżalność danego orzeczenia w zwykłym toku instancji, inaczej niezaskarżalność w drodze zwykłych środków odwoławczych, np. upłynął termin przeznaczony do wniesienia apelacji, brak podstaw do przywrócenia terminu;

Tutaj skutek wewnętrzny.

b) i prawomocności materialnej - oznacza wynikający z nie zaskarżalności skutek ne bis in idem - nie dwa razy o to samo. Oznacza niedopuszczalność prowadzenia drugiego postępowania o ten sam czyn przeciwko tej samej osobie, innymi słowy jeżeli postępowanie toczące się przeciwko określonej osobie o dany czyn zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem, to orzeczenie to wywołuje skutek ne bis in idem uniemożliwiając prowadzenie drugiego postępowania w tej samej sprawie.

Tutaj mówimy o skutku jaki na zewnątrz wywołuje prawomocne orzeczenie.

Pytanie: czy wszystkie orzeczenia które są niezaskarżalne czyli są formalnie prawomocne posiadają cechę prawomocności materialnej, wywołują skutek ne bis in idem?

Tutaj trzeba uwzględnić podział orzeczeń na:

a) takie które maja charakter materialny czyli merytorycznie rozstrzygają o przedmiocie procesu - wyrok skazujący, uniewinniający i warunkowo umarzający postępowanie

- te rozstrzygnięcia wywołują skutek ne bis in idem, czyli są prawomocne formalnie i materialnie.

Np. Jeżeli toczyło się postępowanie w sprawie o kradzież, zakończyło się wyrokiem uniewinniającym, ten wyrok jest prawomocny i nie może się toczyć drugie postępowanie o ten czyn, gdyż był już on przedmiotem osądu.

Oczywiście z drogi procesu ustawodawca przewiduje środki, które powodują wzruszenie prawomocnego orzeczenia, ale nie jest to możliwe przy istnieniu prawomocnego wyroku, ten wyrok musi zostać uchylony.

b) takie które mają charakter formalny - jak umorzenie postępowania.

Tutaj Odpowiedź zależy od tego co było przyczyna umorzenia:

- Jeżeli była to przesłanka o charakterze bezwzględnym to znaczy ze nikomu nie przysługuje prawo skargi, umorzenie na jej podstawie wywołuje skutek ne bis in idem!

Inaczej mówiąc prawomocne umorzenie na podstawie przesłanki bezwzględnej wywołuje skutek Ne bis In idem, czyli posiada cechę prawomocności materialnej !

- Jeżeli zaś na podstawie przesłanki o charakterze względnym to prawomocne orzeczenie i jego skutek ne bis in idem ma ograniczony zakres działania - ogranicza się tylko do takiej samej sytuacji procesowej w jakiej nastąpiło poprzednie umorzenie, nie działa skutek ne bis in idem w zmienionym układzie procesowym.

*Res iudicata - stan rzeczy osadzonej to przesłanka która odnosi się do orzeczeń sadowych, natomiast prawomocne zakończenie postępowania przygotowawczego w postaci umorzenia wywołuje przesłankę określaną jako *wygaśnięcie prawa skargi oskarżyciela publicznego. Jest możliwy powrót do postępowania przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn ale w trybie wznowienia postępowania.

*Lis pendens - zawisłość sporu - chodzi o wcześniej toczące się postępowanie - powstaje od momentu wszczęcia postępowania przeciwko określonej osobie i trwa do momentu zakończenia prawomocnym orzeczeniem.

Ustawodawca nakazuje unieważnić proces wszczęty w tej samej sprawie - ze względu na ekonomikę procesową.

* Z prawa karnego materialnego fikcja prawna w postaci *konstrukcji prawnej jedności czynu - ustawodawca traktuje jako jeden czyn - czyn ciągły.

Stan faktyczny: Sad ustalił, ze w okresie o 1 lutego do 30 czerwca sprawca wg z góry powziętego zamiaru w krótkich odstępach czasu dokonał 15 włamań do samochodu i wydał wyrok skazujący, a okazało się że tych włamań było nie 15 ale 25.

Pytanie: czy można prowadzić post. o te 10 włamań które nie zostały ujęte w wyroku, czy tez konstrukcja czynu ciągłego stoi na przeszkodzie?

Otóż nie można będzie, gdyż stan rzeczy osadzonej uniemożliwia osadzenie tych fragmentów czynu ciągłego które nie zostały wcześniej osadzone.

8) sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych - zgodnie z art. 175 KON rozpoznanie sprawy należy do właściwości sadów powszechnych bądź sądów szczególnych jakimi są sady wojskowe.

Sady wojskowe - ich jurysdykcja jest wyjątkiem od reguły przewidującej jurysdykcje sądów powszechnych - od 1 stycznia 2009 r. weszły w życie przepisy …

Kto nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych?

prezydent art. 145 KON - tylko przed Trybunałem Stanu.

osoby korzystające z immunitetów zakrajowości - dyplomatyczny art. 578 i konsularny art. 579.

Maja one charakter przeszkody o charakterze bezwzględnym.

Immunitet konsularny ma węższy zakres - gdyż w zakresie czynności popełnionych podczas i w związku pełnienia ich funkcji zawodowych.

Przy dyplomatycznym nie ma takiego ograniczenia.

Art. 580 przewiduje możliwość zrzeczenia się przez państwo wysyłające immunitetu co do takich osób - §1 Przepisów art. 578 i 579 nie stosuje się, gdy państwo wysyłające zrzeknie się w sposób wyraźny immunitetu w stosunku do osoby wymienionej w tych przepisach.

parlamentarzyści korzystający z immunitetu materialnego - art.105 - Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

Dwa rodzaje:

+ immunitet materialny - immunitet ten oznacza wyłączenie karalności danego czynu. Immunitety materialne maja charakter bezwzględnej przeszkody.

+ immunitet formalny - powoduje jedynie niedopuszczalność procesu, albo w ogóle jest niedopuszczalny tak jak w przypadku prezydenta albo jest niedopuszczalny bez zezwolenia określonego organu. Mogą one mieć charakter trwały, czyli obowiązywać także po zaprzestaniu wykonywania danej funkcji, z która zwiany jest immunitet, bądź nietrwały.

Immunitet parlamentarzysty w części ma charakter materialny a w części formalny - art. 105

W przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty … - w tym zakresie jest to immunitet formalny.

Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej - art. 105 §2 - immunitet formalny.

Immunitetu nie można się zrzec ale poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności za konkretny czyn w konkretnej sprawie. Tu zgoda sejmu nie jest potrzebna.

Jeśli chodzi o inne immunitety materialne:

^ adwokacki

^ prokuratorski

^ radców prawnych

Chodzi o zabezpieczenie wolności słowa. Podczas tych zawodów może dojść do nadużycia słownego stanowiącego znieważenie, zniesławienie itd. Ale tylko wobec strony, świadka tłumacza biegłego itd. maja immunitet i za nadużycie takie ponoszą oni wyłącznie odpowiedzialność dyscyplinarną.

Sędziowie TK zgodnie z art. 196 mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za zgoda Trybunału.

Sędziowie trybunału stanu również maja immunitet o charakterze formalnym - art. 200 - Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek Trybunału Stanu nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego - ten immunitet ma charakter trwały, także po ustaniu kadencji ale do czynów popełnionych w związku z pełnioną funkcją.

Prezes Izby Kontroli - za zgodą sejmu

RPO - za zgodą sejmu

Generalny Inspektor ochrony danych osobowych - za zgodą sejmu

Prezes instytutu pamięci narodowej - za zgodą sejmu

Wice prezesi i generalny dyrektor NIKU - za zgodą kolegium NIKu

Sędziowie (art. 181) , prokuratorzy - za zgodą sądu dyscyplinarnego - immunitet o charakterze formalnym, zatem do nich odnosi się punkt 10) art. 17.

10) brak wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie pochodzącego od osoby uprawnionej, chyba że ustawa stanowi inaczej -

Pytanie: czy członkowie rządu (członkowie RM) mogą ponosić odpowiedzialność przed sądem za przestępstwa czy tylko przed TK?

Ta wątpliwość w związku z art. 156 KON:

1.Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

2.Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

Czy ten przepis wyłącza odpowiedzialność członków RM przed sądem powszechnym czy wyłącznie mogą podlegać odpowiedzialności przed TK?

TK w 2001 roku stwierdził, że może być odpowiedzialność także przed sadem powszechnym, wtedy gdy członek RM nie został postawiony w stan oskarżenia, gdy nie odpowiada przed Trybunałem Stanu (jeżeli nie zapadła uchwala o stan oskarżenia przed TS).

Nie odpowiadanie przed sadem powszechnym byłoby w ogóle brakiem odpowiedzialności.

Reasumując art. 156 nie wyłącza postępowania przed sadami powszechnymi członków RM.

8/12/2009

Od przesłanek odróżnić należy *przeszkody natury faktycznej, które nie wiążą się z niedopuszczalnością prawna procesu ale skutkują zawieszeniem postępowania gdy jest to przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania - czyli postępowanie jest prawnie dopuszczalne ale występuje przeszkoda, w szczególności np. nie można ująć oskarżonego albo nie może brać udziału z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby - wówczas zawiesza się postępowanie na czas trwania tej przeszkody.

Czyli *zawieszenie postępowania oznacza wstrzymanie biegu do czasu ustania przeszkody.

Art. 22 - wymieniania przykładowo przeszkody zawieszenia postępowania.

Mówią one o oskarżonym.

Pytanie: czy przyczyna uzasadniająca zawieszenie postępowania ma dotyczyć tylko oskarżonego czy może zachodzić także po stronie innego uczestnika procesu?

Przepis nie daje jednoznacznej odpowiedzi.

Wypowiedzi w literaturze są rożne - niektórzy uważają że wobec przykładowego wymienia przeszkód przyczyna zawieszenia postępowania może występować po stronie innych uczestników, ale wydaje się jednak że racje mają ci którzy wiążą przyczynę zawieszenia z osoba oskarżonego bo on powinien brać udział w postępowaniu, a nie może z powodu tych przeszkód.

Co do innych uczestników postępowania przepisy określają iż oskarżyciel publiczny może być zastąpiony innym oskarżycielem publicznym.

Gdy chodzi o pokrzywdzonego ma on prawo brania udziału, a jako strona nie ma obowiązku udziału, może być zastąpiony przez pełnomocnika.

W czasie zawieszenia należy dokonać odpowiednich czynności w celu zabezpieczenia dowodów przed ich utratą lub zniekształceniem.

Postępowanie podejmuje się po ustaniu przeszkody.

Na postanowienie o zawieszeniu przysługuje zażalenie - można w czasie zawieszenia stosować środki zapobiegawcze w celu zabezpieczenia prowadzenia później prawidłowego postępowania.

Art. 22 nie jest jedynym przepisem stanowiącym podstawę prawną zawieszenia.

Inne:

art. 12 §2 - umorzenie absorpcyjne.

Ponadto: przepisy dot. udziału oskarżyciela prywatnego - art. 61:

§1 - W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego.

§2 - Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.

- ma on zastosowanie do oskarżyciela posiłkowego.

Ustawa o świadku koronnym - art. 7 - przewiduje zawieszenie postępowania wszczętego przeciwko podejrzanemu który został dopuszczony do udziału w charakterze świadka (dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego).

Mówiąc o przedawnieniu jako przesłance procesowej wspominane było ze jest sporną kwestią w doktrynie: czy zawieszenie postępowania powoduje wstrzymanie biegu przedawnienia czy nie?

Otóż prof. przypomina rozwiązanie z KON - art. 105 ust. 3 KON - Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.

Ustawodawca expressis verbis rozstrzygnął problem w tym przepisie, mianowicie ulega zawieszeniu bieg przedawnienia w czasie zawieszenia postępowania. Po wygaśnięciu mandatu postępowanie to jest podejmowane.

W drodze rozumowania a contrario skoro w innych przepisach, w art. 22 nie mówi się o tym że w czasie zawieszenia następuje wstrzymanie biegu terminu przedawnienia to znaczy, że zawieszenie nie powoduje wstrzymania biegu przedawnienia poza wyjątkami wynikającymi z ustawy.

Można mieć istotne zastrzeżenia co do tego rozwiązania, choćby natury moralnej że ustawodawca pozwala oskarżonemu czasami w ten sposób uniknąć odpowiedzialności.

Strony procesowe i ich przedstawiciele

*Uczestnik procesu - to każda osoba która bierze udział w postępowaniu w roli wyznaczonej przez prawo.

Węższy zakres ma pojecie *podmiotu procesu - są to ci spośród uczestników, którzy realizują podstawowe funkcje procesowe czyli są to organy i strony.

Najwęższy zakres z tych pojęć ma pojecie *strony - każda strona jest podmiotem i jednocześnie uczestnikiem procesu, ale nie każdy podmiot jest stroną.

Pojęcie strony rożnie było ujmowane, najczęściej spotykamy się z pojęciem strony w znaczeniu materialnym - jest to podmiot stosunku materialno-prawnego powstałego w wyniku przestępstwa.

Ujecie to budziło wątpliwości gdyż może okazać się ze stos. materialno-prawny między sprawcą przestępstwa a państwem nie powstał gdyż nie było przestępstwa.

Później mówiono, że stronami są te podmioty którym przysługiwało roszczenie o ukaranie wynikające z prawa materialnego, a więc państwo jest strona wg tego ujęcia oraz te podmioty przeciwko którym roszczenie to jest wysuwane czyli oskarżony.

Wg owej koncepcji państwo jest strona niezależnie od tego kto oskarża, czy oskarżyciel publiczny czy prywatny, gdyż jest tylko przedstawicielem strony którą jest państwo.

Koncepcja ta została odrzucona w nauce procesu karnego.

Obecnie pojecie strony łączy się interesem prawnym - otóż stroną jest podmiot posiadający interes prawny w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

W polskiej nauce procesu karnego prof. Daszkiewicz - strona jest to podmiot, który występuje w procesie we własnym imieniu i który ma interes w korzystnym dla siebie rozstrzygnięciu o przedmiocie procesu.

W świetle tej koncepcji oskarżyciel jest rzecznikiem interesu publicznego działający na prawach strony, ale nie jest stroną.

Wreszcie można spotkać się z czysto-procesową definicją strony odnoszącą się do postępowania jurysdykcyjnego - strony to te osoby, które we własnym imieniu wnoszą i popierają oskarżenie albo dochodzą roszczeń cywilnych oraz te przeciwko którym postępowanie się toczy.

W postępowaniu sądowym stronami są:

- oskarżyciel publiczny, posiłkowy i prywatny

- powód cywilny

- oskarżony

Zaś w postępowaniu przygotowawczym:

- podejrzany

- pokrzywdzony

W postępowaniu karnym skarbowym występują strony szczególne:

- odpowiedzialny posiłkowo

- oraz interwenient.


W nauce procesu wyodrębnia się:

1. Stronę czynną - strona z inicjatywy której proces jest wszczynany:

- oskarżyciel ,

- powód cywilny

W postępowaniu karnym skarbowym:

- interwenient

2. Stronę bierną - przeciwko której postępowanie się toczy:

- oskarżony

W postępowaniu karnym skarbowym:

- podmiot odpowiedzialny posiłkowo.

1. Strony zastępcze - osoby które wykonują uprawnienia pokrzywdzonego w razie jego śmierci, np. zmarł pokrzywdzony zanim złożył wniosek o ściganie przestępstwa ściganego na wniosek, nie złożył wniosku ale nie oznacza to ze postępowanie przeciwko sprawcy takiego przestępstwa nie będzie mogło się toczyć, gdyż jego prawa mogą wykonywać osoby najbliższe zgodnie z art. 52 - W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe, a w wypadku ich braku lub nie ujawnienia - prokurator, działając z urzędu.

2. Strony nowe - są to strony które wstępują w miejsce zmarłego pokrzywdzonego który już stał się stroną, czyli chodzi o sytuacje gdy pokrzywdzony zajął już pozycje oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego czy tez prywatnego oskarżyciela i zmarł, wtedy w razie jego śmierci osoby najbliższe mogą wstąpić do procesu w jego miejsce.

*Pojecie zdolności procesowej - jest to zdolność do zajęcia pozycji strony procesowej inaczej mówiąc zdolność bycia stroną w procesie karnym.

Jest to pojecie abstrakcyjne nie dot. konkretnego procesu, toczącego się w konkretnej sprawie.

Po stronie czynnej - osoba fizyczna w tym małoletnia, osoba prawna a także podmiot nie mający osobowości prawnej

Zdolność bycia oskarżycielem publicznym ma prokurator oraz inne uprawnione przez przepisy prawa organy czyli tzw. nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni.

Zdolność procesowa po stronie biernej - ma osoba fizyczna która ukończyła 17 lat, wyjątkowo która ukończyła lat 15 (wypadki z art. 10 KK).

W post. karnym skarbowym odpowiedzialnym posiłkowo może być zarówno osoba fizyczna , prawna jak i podmiot nie mający osobowości prawnej.

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyn zabroniony pod groźbą kary przewiduje postępowanie toczące się na podstawie przepisów KPK z odrębnościami w tej ustawie przeciwko podmiotowi zbiorowemu, czyli tutaj ten podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność wtórną w stosunku do odpowiedzialności oskarżonego, jest problem dyskusyjny jaki charakter ma odpowiedzialność tego podmiotu zbiorowego, czy karny czy nie karny. Ale to jest dyskusja prawa karnego materialnego.

Otóż od zdolności procesowej należy odróżnić pojecie *legitymacji procesowej - jest to odpowiednik zdolności procesowej ale w odniesieniu do konkretnego postępowania toczącego się w konkretnej sprawie. Czyli jest to zdolności do zajęcia pozycji określonej strony w konkretnym procesie.

Oskarżycielem prywatnym posiłkowym czy powodem cywilnym może być pokrzywdzony (plus te osoby najbliższe w razie śmierci).

Do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego prokurator, a w postępowaniach szczególnych także inne organy, określone przez przepisy.

Przed sądem wojskowym - prokurator wojskowy.

*Zdolność do podejmowania czynności procesowych - to możność osobistego działania w procesie karnym przez stronę.

Zdolność ta zależy od pełnej zdolności do czynności prawnych w rozumieniu prawa cywilnego.

Zdolność taką posiada osoba pełnoletnia i nie ubezwłasnowolniona.

Zgodnie z art. 51:

§1 - Za pokrzywdzonego, który nie jest osobą fizyczną, czynności procesowych dokonuje organ uprawniony do działania w jego imieniu.

§2 - Jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni albo ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje.

§3 - Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje.

*Legitymacja do działania w procesie za stronę lub obok niej - chodzi o upoważnienie do obrony, które daje legitymację do występowania, legitymacje do występowania daje także wyznaczenie z urzędu.

Pełnomocnik ma ja od udzielenia pełnomocnictwa.

Przedstawiciel ustawowy ma legitymacje do działania z mocy samego prawa np. art. 76.

*Współuczestnictwo procesowe - mamy do czynienia z nim gdy kilka osób staje po jednej stronie - np. art. 59 §2 - Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do toczącego się postępowania.

Chodzi o postępowanie wszczęte przez oskarżyciela prywatnego, gdy kilka osób zostało pokrzywdzonych tym samym czynem - inni pokrzywdzeni mogą dołączyć się do toczącego się postępowania do momentu rozpoczęcia rozprawy głównej - mamy wówczas do czynienia ze współuczestnictwem po stronie oskarżycieli prywatnych.

Może tej dojść do współuczestnictwa po stronie oskarżyciela publicznego lub posiłkowego - art. 54:

§1 - Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

§2 - Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego

Otóż cechą charakterystyczną współuczestnictwa jest to, że każdy ze współuczestników zajmuje samodzielne stanowiska w procesie karnym, może samodzielnie bez uzgadniania z pozostałymi podejmować czynności procesowe i może być też taka sytuacja, że oskarżyciel publiczny odstępuje od oskarżenia popiera zaś oskarżenie oskarżyciela posiłkowego.

Pojednanie przy współuczestnictwie wiąże miedzy tymi stronami między którymi do niego doszło.

*Kumulacja roli procesowej stron - możliwa jest kumulacja roli strony i świadka. Np. oskarżyciel prywatny może być przesłuchiwany w charakterze świadka.

Możliwa jest także kumulacja ról rożnych stron, może być:

- oskarżyciel prywatny i powód cywilny jednocześnie,

- oskarżyciel posiłkowy i powód cywilny jednocześnie.

W zasadzie nie jest możliwe aby oskarżony był jednocześnie oskarżycielem z jednym wyjątkiem: gdy oskarżenie wzajemne, która to instytucja może mieć zastosowanie tylko w sprawach o przestępstwa prywatno skargowe.

Oskarżyciel publiczny w procesie karnym

Jest nim organ państwowy który we własnym imieniu wnosi i popiera oskarżenie w sprawie o przestępstwa publiczno skargowe, a także gdy chodzi o prokuratora w sprawie o przestępstwo prywatno-skargowe gdy wymaga tego interes społeczny.

Oskarżyciel publiczny jest zobowiązany do zachowania obiektywizmu w przeciwieństwie do pozostałych oskarżycieli.

Art. 47 przewiduje wyłączenie od udziału w sprawie oskarżyciela publicznego z przyczyn podobnych do tych które powodują wyłączenie sędziego z mocy prawa:

§1 - Przepisy art. 40 §1 pkt 1-4, 6 i 10, §2 oraz art. 41 i 42 stosuje się odpowiednio do prokuratora, innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze oraz innych oskarżycieli publicznych.

§2 - Osoby wymienione w §1 ulegają również wyłączeniu, jeżeli brały udział w sprawie jako obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel społeczny albo przedstawiciel ustawowy strony.

O wyłączeniu prokuratora decyduje - jego przełożony

O wyłączeniu organ prowadzący postępowanie decyduje - prokurator nadzorujący.

Czynności dokonane przed wyłączeniem są skuteczne jednakże na żądanie strony czynności w miarę możności należy powtórzyć.

Wyłączenie organu nie prokuratorskiego należy do

Udział prokuratora w rozprawie jest obowiązkowy chyba, że ustawa stanowi inaczej - art. 46 Chodzi o postępowanie zwyczajne, gdyż zgodnie z art. 497 udział w nim prokuratora nie jest obowiązkowy.

Zgodnie z art. 46 udział prokuratora jest obowiązkowy niezależnie od tego czy on popiera wniesione oskarżenie czy tez nie. Zatem mimo iż oskarżyciel publiczny odstąpi od oskarżenia musi brać udział w rozprawie.

Nowela z 2003 roku w kwestii udziału prokuratora w posiedzeniu - do wprowadzenia tej noweli czyli do 1 lipca 2003 prokurator zajmował uprzywilejowaną pozycje wszak miał on zapewnione prawo udziału w każdym posiedzeniu sądu i mógł złożyć swoje stanowisko na piśmie. W sprawach mniej istotnych mógł przekazać swoje oświadczenie także w inny sposób np. telefonicznie. Inne strony mogły brać udział w posiedzeniach gdy ustawa to przewidywała. Podnoszono zarzut ze rozwiązanie to kłoci się z zasada równości stron.

Od 1 lipca 2003 - rozwiązanie które przewiduje takie same możliwości gdy chodzi o udział prokuratora w posiedzeniu jak i pozostałych stron.

Czasami jednak ustawa przewiduje obowiązkowy udział prokuratora i obrony, np. w posiedzeniu w trybie art. 354 (posiedzenie w przedmiocie umorzenia postępowania przygotowawczego i zastosowanie środka zabezpieczającego względem podejrzanego).

Podstawowym oskarżycielem jest prokurator - gdyż jego udział eliminuje w procesie powszechnym udział nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych !

*Nieprokuratorscy oskarżyciele publiczni:

Grupa I - oskarżyciele wymienieni w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości z 13 czerwca 2003 r. - maja oni prawo do wnoszenia i popierania oskarżenia wyłącznie w postępowaniu przed sadem I instancji i w postępowaniu uproszczonym czyli szczególnym.

Rozporządzenie to wymienia:

- organy inspekcji handlowej

- organy państwowej inspekcji sanitarnej

- straży granicznej

- prezesa urzędu komunikacji elektronicznej

- urzędy skarbowe

- inspektorzy kontroli skarbowej w odniesieniu do czynów wskazanych w rozporządzeniu

* finansowe organy mogą wnosić i popierać oskarżenie, w postępowaniu zwyczajnym skarbowym mogą występować obok prokuratora - odmienne rozwiązanie w postępowaniu karnym skarbowym gdyż w procesie powszechnym udział prokuratora eliminuje nieprokuratorskich oskarżycieli, a w karnym skarbowym nie.

Wejście w życie kodeksu karno-skarbowego (1999 r.) znacząco rozszerzyło kompetencje sądów, gdyż to one orzekają w tych sprawach a nie jak wcześniej organy finansowe.

Organy z rozporządzenia - nie mogą występować przed sadem II instancji, a wiec nie mogą zaskarżyć wyroku, gdyż jest to czynności inicjują postępowanie odwoławcze, ani tez nie mogą one występować przed sadem II inst.

Mogą jednak złożyć wniosek o uzasadnienie wyroku do sadu I instancji.

Grupa II - oskarżyciele publiczni którzy swoje uprawnienie do wnoszenia i popierania oskarżenia czerpią z przepisów ustaw szczególnych:

- straż leśna i podmioty z uprawnieniami strażnika leśnego jeżeli przedmiotem jest drewno z lasu państwowego (ustawa o lasach)

- strażnicy straży łowieckiej w zakresie czynów szkodnictwa łowieckiego (prawo łowieckie)

- państwowa agencja rozwiązywania problemów alkoholowych o przestępstwa z art. 45 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Maja one szersze uprawnienia ponieważ ustawy szczególne nie ograniczają tych uprawnień tylko do postępowania przed sadem I instancji. Czyli mogą wiec zaskarżyć wyrok wydany przez sad I inst., a także występować w postępowaniu odwoławczym.

*Pokrzywdzony - pojecie to ma inny zakres znaczeniowy niż poszkodowany w znaczeniu prawa cywilnego.

Pokrzywdzonym jest tylko ten kogo ustawa za takiego uznaje.

Definicja ustawowa zawarta jest w art. 49 KPK - Pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo.

Kto jest pokrzywdzonym danym rodzajem przestępstwa rozstrzygają przepisy prawa materialnego które wskazują na dobro prawne chronione przez dany przepis.

Może być wielu pokrzywdzonych jednym czynem, np. współwłaściciele rzeczy, może tez być taka sytuacja gdy nie ma pokrzywdzonego w rozumieniu art. 45 wszak są to czyny godzące w dobro ogółu, np. przestępstwa działania na szkodę RP.

Było Orzeczenie SN wskazujące - , że materialna definicja pokrzywdzonego jaką posłużył się ustawodawca w art. 49 może skutkować niemożnością korzystania z praw pokrzywdzonego, chodzi o to ze np. aby można było mówić o przestępstwie wypadku drogowego musi być uszkodzenie ciała powyżej 7 dni, np. był wypadek drogowy w którym szkodę poniosły dwie osoby, przy czym uszczerbek każdej z nich był różny, jedna doznała cięższego uszczerbku druga lżejszego - taki który spowodował naruszenie czynności narządów ciała poniżej 7 dni a zatem SN uznał ze nie jest ona pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49, zatem w stosunku do niej zachowanie się sprawcy wypełnia jedynie znamiona wykroczenia, a zatem może korzystać z praw pokrzywdzonego w sprawach przeciwko niemu o wykroczenie. Skutkuje to jednoczynowym zbiegiem przestępstwa i wykroczenia, który zgodnie z przepisami prawa wykroczeń powoduje możliwość prowadzenia dwóch postępowań: karnego i o wykroczenia, przy czym istnieje możliwość rezygnacji ze sprawy o wykroczenie gdy toczy się sprawa o ten sam czym w postępowaniu o przestępstwo. Z reguły jest tak ze art. 61 jest wykorzystywany do rezygnacji z prowadzenia postępowania o wykroczenie.

Skutki łagodzone są w stadium wykonania kary, nie jest tak że obydwie kary podlegają wykonaniu - kara za przestępstwo pochłania karę o wykroczenie.

Jeżeli rezygnuje się o z postępowania o wykroczenie osoba o niższym uszczerbku nie ma możliwości dochodzenia swoich praw.

Za pokrzywdzonego zgodnie z art. 49 §3 uważa się zakład ubezpieczeń - Za pokrzywdzonego uważa się zakład ubezpieczeń w zakresie, w jakim pokrył szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo lub jest zobowiązany do jej pokrycia.

Czyli zobowiązanie to wynika z umowy ubezpieczenia, zakład ubezpieczenia może wiec realizować uprawnienia jakie przysługują pokrzywdzonemu w procesie.

W związku z tym poprzednie brzmienie przepisu mówiło, że warunkiem korzystania z praw pokrzywdzonego przez zakład ubezpieczeń jest naprawienie szkody, ale było to krytykowane jako de facto eliminujące udział zakładu ubezpieczeń w postępowaniu jeżeli czekał z wypłatą odszkodowań do zakończenia postępowania.

W związku z czym rozszerzono jego możliwość także na wypadki gdy nie pokrył jeszcze szkody, ale jest zobowiązany.

Dodany przepis §3 a - nowela z 13 kwietnia 2007 roku - dotyczy spraw o przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową o których mowa w art. 218--221 oraz w art. 225 § 2 Kodeksu karnego - w tych sprawach organy Państwowej Inspekcji Pracy mogą wykonywać prawa pokrzywdzonego, jeżeli w zakresie swego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.

Art. 49 §4 - W sprawach o przestępstwa, którymi wyrządzono szkodę w mieniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, jeżeli nie działa organ pokrzywdzonej instytucji, prawa pokrzywdzonego mogą wykonywać organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego działania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania.

*Działanie za pokrzywdzonego - chodzi o osobę, która nie jest osobą fizyczną, działa organ. Ta osoba prawna czy jednostka organizacyjna jest strona procesową, ale działa za nią / czynności procesowych dokonuje uprawniony do działania za nią organ.

O tym kim jest ten organ decyduje zazwyczaj statut.

To samo jeśli chodzi o małoletniego czy ubezwłasnowolnionego.

Art. 51 §3 - nowy przepis dodany nowela z 10 stycznia 2003 r. Wyraz troski ustawodawcy aby pokrzywdzony mógł realizować swoje prawa chroniące jego interesy - Jeżeli pokrzywdzonym jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jego prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą pokrzywdzony pozostaje.

Sytuacja pokrzywdzonego w procesie karnym

Nowa kodyfikacja oparta na założeniu by dążyć do wzmożenia ochrony interesów i praw pokrzywdzonego - art. 2 Przepisy niniejszego kodeksu mają na celu takie ukształtowanie postępowania karnego, aby pkt 3 - uwzględnione zostały prawnie chronione interesy pokrzywdzonego.

Jest szereg rozwiązań które wskazuje na dążenie do wzmożenia tej ochrony.

Jest to zgodne z tendencja rozwojowa procedury karnej w skali światowej.

Wskazuje się na potrzebę zastosowanie takiej reakcji prawnej wobec oskarżonego jaką jest obowiązek naprawienia szkody nałożony na oskarżonego, ten obowiązek czyni się środkiem karnym.

Takie zmiany w ustawodawstwie gdy chodzi o ochronę praw i interesów pokrzywdzonego są uwarunkowane zobowiązaniami międzynarodowymi, wynikającymi głownie z ratyfikacji Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz

Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Zarówno art. 6EKPCz jak i 14 MPPOP zapewniają pokrzywdzonemu prawo do sądu.

Wynika to również z art. 5 i 45 KON PL.

Rozwiązania te wynikają ze zmiany w filozofii karania.

Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych wcześniej sprowadzał się do ukarania sprawcy, nie zajmowano się ofiara przestępstwa odsyłając pokrzywdzonego na drogę procesu cywilnego.

W Polowie XX wieku nastąpiła zmiana w filozofii karania i problematyką ochrony ofiar przestępstwa stała się przedmiotem forum międzynarodowego, wiele uwagi poświęciła temu np. Rada Europy.

Wypracowano pewne standardy postępowania.

Komitet ds. problemów przestępczości zajął się tą problematyka - w 1985 r. przyjęto Deklaracje o zasadach sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy, w której wymienia się:

- dostęp do wymiaru sprawiedliwości i prawidłowego traktowania ofiar przestępstw

- prawo do restytucji szkód przez sprawce przestępstwa

- prawo do kompensacji szkody z funduszy publicznych

- prawo do pomocy i opieki społecznej.

W ten sposób w aktach prawa międzynarodowego przyjęto pewne standardy postępowania z ofiarami przestępstw.

Europejska konwencja o kompensacji dla ofiar przestępstw popełnionych z użyciem przemocy z 1983 r. - miała na celu ustanowienie reguł minimalnych w odniesieniu do kompensacji ofiar przestępstw, a także ustalenie zasad współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony ofiar przestępstw.

Rada Europy przejawiła dążenie do wypracowania standardów postępowania z ofiarami przestępstw - w 1985 r. wydala zalecenia dotyczące pozycji ofiar przestępstw w prawie i procesie karnym.

Te zalecenia podkreślają konieczność zapewnienia ofiarom przestępstw ochrony ich interesów w procesie karnym a także możliwości dochodzenia ich praw.

Rada Europy wskazuje również na potrzebę uruchomienia procedur mediacyjnych (należy odróżnić porozumienie miedzy pokrzywdzonym a oskarżonym od mediacji, gdyż w porozumieniu występują tylko dwie strony, a w mediacjach także mediator).

KPK z 1997 został rozszerzony - w drodze nowelizacji dodano art. 23 a - który zgodnie z postulatami doktryny rozszerza postępowanie mediacyjne - Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.

Ponieważ wprowadzona w art. 320 pierwotnie instytucja mediacji nie odgrywała istotnej roli m. in. dlatego że trwała ono jakiś czas i wpływała na spowolnienie postępowania przygotowawczego, więc żeby zachęcić organy w postępowania przygotowawczego do kierowania sprawy do postępowania mediacyjnego nowy przepis stanowi iż postępowanie to nie powinno trwać dłużej niż 1 m-c, a jego okresu nie wlicza się do czasu trwania post. Przygotowawczego.

Decyzja ramowa o pozycji ofiary w postępowaniu karnym z 2001 r. - wymaga od państw członkowskich UE wprowadzenia regulacji zapewniających ofiarom przestępstw możliwość prawa udziału w procesie karnym.

UE w 2001 r. przyjęła dokument pod nazwa Zielona Księga - dot. kompensacji państwowej dla ofiar przestępstw.

Jeśli chodzi o standardy europejskie dot. pozycji ofiary w procesie:

- prawo do szacunku i uznania

- prawo do wypowiadania się i przedstawiania dowodów

- prawo do uzyskania informacji o przebiegu postępowania

- zwrot wydatku zwianego z uczestnictwem w postępowaniu

- prawo do ochrony

- prawo do uzyskania kompensacji w toku post. karnego

- potrzeba zapewnienia możliwości mediacji miedzy oskarżonym a pokrzywdzonym przede wszystkim w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną w wyniku przestępstwa krzywdę.

15/12/2009

c.d. pokrzywdzony

Różnie wygląda sytuacja pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym i jurysdykcyjnym.

Jak już wcześniej było mówione pokrzywdzony obok podejrzanego jest strona postępowania przygotowawczego i ma z tego tytułu szereg uprawnień. Bliżej będzie o tym przy postępowaniu przygotowawczym.

Art. 299 - pokrzywdzony jest stroną postępowania przygotowawczego [W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany są stronami].

Gdy chodzi o jego sytuację w postępowaniu jurysdykcyjnym - również zwracana była uwaga na to, ze pokrzywdzony w postępowaniu sądowym może wystąpić w roli strony jako:

- oskarżyciel posiłkowy

-oskarżyciel prywatny

- powód cywilny.

Są to 3 role w których może on wystąpić i wówczas zajmuje pozycje strony procesowej. Jeżeli nie występuje w żadnej z nich to jego pozycję w postępowaniu jurysdykcyjnym możemy określić jako quasi strona - z racji samego pokrzywdzenia przysługują jemu pewne uprawnienia procesowe charakterystyczne dla uprawnień procesowych stron, jednakże nie jest to pełny zakres uprawnień strony.

Pokrzywdzony który z samego faktu pokrzywdzenia korzysta z określonych uprawnień - jako quasi strona ma:

Szereg uprawnień we wstępnej fazie postępowania jurysdykcyjnego - faza wstępnej kontroli oskarżenia:

1. Może brać udział w określonych posiedzeniach sądu i tylko w tych przewidzianych przez ustawy, czyli:

1. posiedzenie w przedmiocie warunkowego umorzenia post. - art. 341 §1

Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.

Art. 341 §3 - Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie - gdy dojdzie do porozumienia miedzy oskarżonym i pokrzywdzonym sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę treść porozumienia - nie jest tą treścią jednak związany, może uznać ze treść porozumienia jest sprzeczna z prawem. Pokrzywdzony mimo to bierze udział w tym posiedzeniu.

Pokrzywdzony może zaskarżyć wyrok warunkowo umarzający wydany na posiedzeniu.

[TK dostrzegł ze art. 149 KOM i art. 5KPK różniły się przed nowelizacją, ponieważ zmieniono art. 5 w obecnym stanie prawnym rozstrzygniecie o przedmiocie procesu merytoryczne stwierdzające winę może mieć tylko jedną postać - wyroku, który może zapaść na posiedzeniu (art. 341) jak i na rozprawie.

Tu sytuacja różni się gdy chodzi o możliwość zaskarżenia wyroku - posiadanie prawa zaskarżenia wyroku warunkowo umarzającego zależy czy wyrok został wydany na posiedzeniu (tu pokrzywdzony art. 444 ma możliwość zaskarżyć wnosząc apelacje) lub czy został wydany na rozprawie (pokrzywdzony nie ma tutaj prawa zaskarżenia wyroku, mógłby mieć gdyby stal się stroną).

Można się zastanawiać dlaczego pokrzywdzonemu służy apelacja od wyroku tylko wówczas gdy wyrok został wydany na posiedzeniu?

Uzasadnienie historyczne - 97 r. umorzenie warunkowe postępowania wydają sądy w postaci wyroku (nie jak w z '69 prokurator miał tą możliwość). Czyli możliwość zaskarżenia to pozostałość utrzymania w mocy uprawnienia które przysługiwało pokrzywdzonemu w czasie kiedy wydawane było postanowienie przed rozprawa o warunkowym umorzeniu postępowania.

Taki wyrok o warunkowym umorzeniu postępowania ustawa w art. 342 §5 nakazuje doręczyć pokrzywdzonemu.

2. posiedzenie sądów w przedmiocie skazania bez rozprawy - jeden z konsensualnych sposobów zakończenia procesu - art. 343 - przewiduje udział pokrzywdzonego w takim posiedzeniu w §5 - Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Pokrzywdzony może najpóźniej na tym posiedzeniu złożyć oświadczenie, o którym mowa w art. 54 §1. Udział prokuratora, oskarżonego lub pokrzywdzonego w posiedzeniu jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.

Pokrzywdzony może złożyć oświadczenie że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego najpóźniej na tym posiedzeniu i jeżeli to zrobi to nabywa prawa strony i w takim przypadku ma prawo zaskarżyć ten wyrok. Jeżeli jednak nie złożył tego oświadczenia to nie nabył praw strony i nie może zaskarżyć takiego wyroku skazującego wydanego na posiedzeniu.

3. może brać udział na podst. art. 354 w posiedzeniu w przedmiocie wniosku prokuratora o umorzenie postępowania przygotowawczego z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowaniu wobec niego środków zabezpieczających.

Jeżeli w post. przygotowawczym ustalono ze oskarżony był niepoczytalny w chwili czynu to wyłącza to odpowiedzialność - postępowanie nie może toczyć się dalej, ale gdy zachodzi potrzeba zastosowania środków zabezpieczających to prokurator sam nie może umorzyć postępowania, musi zwrócić się do sadu z wnioskiem o umorzenie warunkowe postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających.

Sąd orzeka o tym na rozprawie ale może także na posiedzeniu i w takim posiedzeniu ma prawo uczestniczyć pokrzywdzony - art. 354 §2.

4. Art. 550 - pokrzywdzony ma prawo uczestniczyć w posiedzeniu w przedmiocie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego.

2. Poza posiedzeniami może uczestniczyć również w rozprawie głównej - art. 384 §2 - Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w rozprawie jeżeli się stawi i pozostać na sali, choćby miał składać zeznania jako świadek. W tym wypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności.

Świadek nie może być obecny na sali przed złożeniem zeznań.

§3 - Uznając to za celowe sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do obecności na rozprawie lub jej części.

Kiedy może mieć miejsce?

Gdy art. 387 (drugi konsensualny sposób zakończenia rozprawy: gdy dobrowolne poddanie się karze na wniosek oskarżonego, sąd może wydąć wyrok skazujący na rozprawie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego) ta instytucja nie może mieć zastosowania gdy sprzeciw zgłosi pokrzywdzony lub prokurator, z tego względu może być uznane przez sąd za celową obecność pokrzywdzonego na rozprawie. Z tym, że właściwie zawiadomiony pokrzywdzony który nie skorzystał z prawa nie ma już nic do powiedzenia.

Ponadto pokrzywdzony może złożyć wniosek o zobowiązanie oskarżonego o naprawienie szkody w razie skazania go przez sąd - jeżeli taki wniosek złoży to również sąd może uznać za celowy jego udział w rozprawie.

Poszczególne role pokrzywdzonego jako strony postępowania sądowego

*Instytucja oskarżyciela posiłkowego - tym określeniem posługuje się ustawodawca dla określenia różnych konstrukcji prawnych.

W teorii wyróżnia się 3 rodzaje oskarżycieli posiłkowych - wspólnym mianownikiem dla tych konstrukcji jest przyznanie uprawnień oskarżycielskich oskarżonemu w sprawach o przestępstwa publiczno-skargowe.

W każdym przypadku chodzi o uprawnienia do realizacji funkcji oskarżenia.

1. Oskarżyciel posiłkowy który działa zamiast publicznego - *subsydiarny - gdy ten ostatni nie realizuje funkcji oskarżenia.

2. Oskarżyciel posiłkowy który występuje tylko obok publicznego - *uboczny - może realizować f. oskarżania tylko gdy publiczny wniósł skargę - oskarżyciel uboczny.

3. Oskarżyciel posiłkowy który może wystąpić w tej roli zamiast lub obok publicznego - *konkurencyjny - ma prawo skargi niezależnie od tego czy oskarżyciel publiczny ja wniósł czy tez nie.

Wszystkie te konstrukcje funkcjonowały w polskim ustawodawstwie procesowym.

Nie wystarczy posłużyć się sama nazwą oskarżyciel posiłkowy gdyż nie mówi, o jaką postać oskarżyciela posiłkowego chodzi.

Kilka uwag NT historii:

Kodeks z 28 r. przewidywał oskarżyciela posiłkowego ale był to oskarżyciel subsydiarny czyli mający prawo wnoszenia skargi w sprawach należących do właściwości sądów okręgowych gdy nie wniósł oskarżenia oskarżyciel publiczny, czyli działał w tych sprawach jako oskarżyciel subsydiarny.

Była tez druga postać w sprawach należących do sądów grockich - konkurencyjny.

Ustawodawca przewidując ta formę konkurencyjnego oskarżyciela wyszedł z założenia, że będą rzadkością sprawy w których oskarżyciel publiczny będzie wnosił i popierał skargę, więc zostawił możliwość wniesienia skargi pokrzywdzonemu.

Kolejne reformy spowodowały, że pokrzywdzony utracił prawa oskarżycielskie - najpierw przed sądami okręgowymi, do reformy z `49 roku funkcjonował tylko przed sądami grockimi jako konkurencyjny.

Reforma z `49 pozbawiła w ogóle pokrzywdzonego uprawnień oskarżycielskich w sprawach o przestępstwa publiczno-skargowe.

Ponieważ oskarżyciel pokrzywdzony nie mógł wystąpić w sprawach o te przestępstwa a chciał brać aktywny udział w postępowaniu karnym zatem zależało mu na tym aby mógł uczestniczyć w charakterze strony by dopilnować sprawy, aby tym samym mieć ułatwiony proces cywilny.

W praktyce pokrzywdzeni byli zmuszeni wytaczać powództwo adhezyjne. Bo z jednej strony pokrzywdzony chciał dochodzić roszczeni w postępowaniu cywilnym z drugiej strony jedynym wyjściem uzyskania praw strony było stać się powodem cywilnym - stąd to powództwo adhezyjne.

Nauka prawa cywilnego nadal dopuszcza możliwość rozdrabniania roszczeń.

Był to zabieg procesowy stosowany z konieczności wobec braku innej możliwości zajęcia pozycji strony w procesie karnym.

W 1969 roku widząc taką potrzebę ustawodawca wprowadził instytucję oskarżyciela posiłkowego - którego określilibyśmy mianem ubocznego wszak pokrzywdzony nie miał prawa wnoszenia skargi.

Miał on prawa strony, ale można by powiedzieć, że ustawodawca otworzył drzwi do procesu karnego pokrzywdzonemu:

Po pierwsze samo dopuszczenie do udziału było niepewne

Po drugie sąd mógł pozbawić takiego oskarżyciela praw strony - co nie podlegało zaskarżeniu. Art. 395 KPK z `69 wprowadzający to ograniczenie wywoływał wiele wątpliwości natury interpretacyjnej - ustawodawca miał obawę przed rozszerzaniem się zjawiska pieniactwa w procesie karnym, obawiano się ze pokrzywdzony jako osoba emocjonalnie związana ze sprawą będzie odczuwać niedosyt gdy chodzi o wymiar kary, choćby ta kara była jak najbardziej sprawiedliwą karą. Obawiano się wnoszenia bezzasadnych rewizji przez oskarżycieli posiłkowych w zakresie kary.

Po trzecie był on ograniczony w zakresie zaskarżenia wyroku, tylko w części dot. orzeczenia o winie mógł go zaskarżyć.

Sąd dopuszczał go do udziału gdy uznał, że jego udział leży w interesie WS, konieczna była wiec decyzja sadu o dopuszczeniu - która nie podlegała zaskarżeniu.

Ożywienie tej instytucji w drugiej połowie lat `90.

Analiza unormowania instytucji oskarżyciela posiłkowego w KPK z 1997 r.

Kodeks wprowadzili dwie postacie oskarżycieli posiłkowych:

ubocznego

subsydiarnego

Art. 53 - W sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego pokrzywdzony może działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego obok oskarżyciela publicznego lub zamiast niego.

Obok czyli uboczny.

Zamiast czyli subsydiarny.

Oskarżyciel uboczny - art. 54 §1 - Jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony może aż do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Dzisiaj samo oświadczenie złożone w terminie prze pokrzywdzonego daje pokrzywdzonemu pozycje strony, oskarżyciela posiłkowego. Ustawodawca zrezygnował z decyzji sądu.

Samo oświadczenie daje pokrzywdzonemu status strony.

Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia go praw strony - art. 14 §2 - odstąpienie oskarżyciela publicznego nie wiąże sądu.

Takie oświadczenie może pokrzywdzony złożyć w czasie posiedzenia w przedmiocie wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy.

Sąd orzeka tylko o tym, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu jeśli stwierdzi że nie jest on osobą uprawnioną, a więc pokrzywdzonym albo też osobą uprawnioną do wykonywania jego praw w razie jego śmierci lub jego oświadczenie o przystąpieniu zostało złożone po terminie (to samo dot. aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego). Na to postanowienie nie przysługuje zażalenie.

Ponadto coraz częściej mamy do czynienia z przestępstwami gdzie jest duża liczba pokrzywdzonych - każdy z nich może zgodnie z art. 54 złożyć oświadczenie.

Ale trudno sobie wyobrazić taki proces, w którym po stronie oskarżenia występowałoby kilkadziesiąt osób. Aby uniknąć takiej sytuacji ustawodawca przyznaje sadowi możliwość ograniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych występujących w sprawie - art. 56 §1 - jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Sąd orzeka, że oskarżyciel posiłkowy nie może brać udziału w postępowaniu, gdy bierze w nim już udział określona przez sąd liczba oskarżycieli.

Decyduje tu troska o sprawność postępowania.

Ale to rozwiązanie które przyjął ustawodawca było krytykowane, że narusza prawa obywatela do sądu (że ci pokrzywdzeni których sąd nie dopuścił do udziału są pozbawieni prawa do sadu). W związku z powyższym przyjęto nowy przepis - nowela styczniowa 2003 - art. 56 §4 - Oskarżyciel posiłkowy, który nie bierze udziału w postępowaniu z przyczyn określonych w §1, może przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia.

W ten sposób ustawodawca chciał zapewnić każdemu pokrzywdzonemu który ubiegał się o stanowisko oskarżyciela posiłkowego możliwość zabrania głosu.

Pokrzywdzony może stać się również oskarżycielem posiłkowym z mocy samego prawa, bez składania ww. oświadczenia - będzie to miało miejsce w razie objęcia ścigania przez prokuratora w sprawach o przestępstwa prywatno-skargowe - art. 60.

Chodzi o sytuacje gdy prokurator przyłącza się do postępowania wszczętego przez oskarżyciela prywatnego. Taka ingerencja powoduje zmianę trybu postępowania - na tryb postępowania z urzędu. Dotychczasowy oskarżyciel prywatny staje się oskarżycielem posiłkowym - mówi się ze jego skarga przechodzi w stan drzemiący, oskarżyciel może powrócić wówczas gdy prokurator od objętego wcześniej aktu odstąpi. Wtedy oskarżyciel posiłkowy z mocy prawa przekształci się w prywatnego.

To samo możliwe jest w instytucji oskarżenia wzajemnego (dotyczy ono wyłącznie spraw o przestępstwa prywatno-skargowe). Ta sama osoba występuje w dwojakiej roli - oskarżyciela prywatnego i oskarżonego. Jeżeli obydwa postępowania objął prokurator to dotychczasowi oskarżyciele prywatni staja się oskarżycielami posiłkowymi.

Odstąpienie oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia powoduje iż traci on prawa strony. Oznacza rezygnację z pozycji strony w procesie i nie może się ponownie przyłączyć do postępowania.

Co w razie śmierci?

Jeżeli zmarł w toku postępowania oskarżyciel uboczny to jego śmierć nie tamuje biegu postępowania, nie stanowi przeszkody, jednakże osoby najbliższe mogą przystąpić do post. w charakterze takim samym, czyli oskarżyciela posiłkowego w każdym stadium postępowania.

Oskarżyciel uboczny ma samodzielne stanowisko, niezależne od stanowiska oskarżyciela publicznego. Jest samodzielne w zakresie podejmowania czynności procesowych, nie musi on ustalać linii swego działania procesowego. Jest pełno-prawną stroną. Może wypowiadać się we wszystkich kwestiach które podlegają rozstrzygnięciu, także w kwestiach kary.

Oskarżyciel posiłkowy realizuje funkcję oskarżania która jest przeciwstawna do funkcji obrony, może on działać tylko na niekorzyść oskarżonego, wszak tylko oskarżyciel publiczny jest obowiązany do zachowania zasady obiektywizmu i tylko on może zaskarżyć orzeczenie zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego.

Oskarżyciel subsydiarny

Nasz ustawodawca wprowadził nowelą z 22 marca 2007 r. istotną zmianę - uproszczona została droga wiodąca do oskarżyciela subsydiarnego.

Zmiana polegająca na tym iż, instancją odwoławczą rozpatrująca zażalenia na postanowienia prokuratora jest - art. 465 - sąd.

Art. 306 - Pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art. 305 §4 przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa, a stronom - na postanowienie o jego umorzeniu. Uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt.

Art. 330 §1 - Uchylając postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego lub odmowie jego wszczęcia, sąd wskazuje powody uchylenia, a w miarę potrzeby także okoliczności, które należy wyjaśnić, lub czynności, które należy przeprowadzić. Wskazania te są dla prokuratora wiążące.

Noweli uległ §2 - Jeżeli prokurator nadal nie znajduje podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje ponownie postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia. W takim wypadku pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 §1, może wnieść akt oskarżenia określony w art. 55 §1 -- o czym należy go pouczyć.

Art. 55:

§1 - W razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w wypadku, o którym mowa w art. 330 § 2, pokrzywdzony może w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu wnieść akt oskarżenia do sądu, dołączając po jednym odpisie dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora. Przepis art. 488 § 2 stosuje się odpowiednio. Przepisów art. 339 §3 pkt 4 i art. 397 nie stosuje się.

§2 - Akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i 333 §1; jeżeli pokrzywdzonym jest instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, akt oskarżenia może sporządzić także radca prawny.

Akt oskarżenia wniesiony przez tego oskarżyciela subsydiarnego powinien odpowiadać takim warunkom formalnym jakie są przewidziane dla aktu oskarżenia oskarżyciela publicznego.

Ustawodawca wprowadził tu przymus adwokacko-radcowski, musi być ten akt sporządzony i podpisany przez adwokata, by zapobiec bezpodstawnym wnoszeniom aktów.

Problem charakteru skargi wnoszonej przez oskarżyciela posiłkowego - czy ma ona charakter prywatny czy publiczny?

Wcześniej reprezentowany był pogląd (pod rządami kodeksu z `29) że ma charakter publiczny, jest wnoszona w interesie publicznym.

Argumentem był przepis o wymogach formalnych aktu .

Art. 488 §2 oznacza ze w razie wniesienia aktu oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego sąd nie może zwrócić sprawy do uzupełnienia post. przygotowawczego prokuratorowi, ani nakazać oskarżycielowi publicznemu uzupełnienia braków dowodowych , jedynie tak jak w przypadku oskarżyciela prywatnego sąd może polecić Policji dokonanie czynności dowodowych.

Pierwotna wersja KPK zakładała obligatoryjne badanie przez sąd, na posiedzeniu w fazie wstępnej kontroli oskarżenia, faktycznej zasadności oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela pisakowego subsydiarnego, jeżeli wniósł oskarżyciel działający zamiast oskarżyciela publicznego to sąd zobowiązany był wnieść sprawę na posiedzenie celem zbadania czy nie zachodzi potrzeba umorzenia z powodu braku faktycznej zasadności.

Ten przepis został uchylony, co nie oznacza ze w trybie art. 339 sąd nie może skierować sprawy na posiedzenie.

To skreślenie wzięło się chyba z przeoczenia ustawodawcy dlatego ze projekt zakładał skreślenie art. 55 - zniesienie instytucji oskarżyciela subsydiarnego (środowisko prokuratorskie optowało za tym).

Ponieważ projekt proponował to konsekwentnie i tego przepisu 339 również. Ale 55 został zachowany ponieważ członkowie komisji kodyfikacyjnej, w skład której m in. wchodziła prof. zaprotestowali.

Ale brak tutaj ściślej koordynacji spowodował, że §2 art. 339 został niesłusznie uchylony.

Prokurator może brać udział w postępowaniu w sprawie wszczętej na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela posiłkowego - art. 55 §4.

Prokurator jest bowiem nie oskarżycielem ale rzecznikiem interesu społecznego.

Jeżeli mamy do czynienia z wieloma pokrzywdzonymi jednym czynem, a jeden z pokrzywdzonych wniósł skargę subsydiarną zgodnie z art. 55 §3 inni pokrzywdzeni tym samym czynem mogą aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania - mamy wówczas do czynienia ze *współuczestnictwem po stronie oskarżenia - sąd może ograniczyć wówczas liczbę tych oskarżycieli.

Gdy odstąpi oskarżyciel subsydiarny art. 57 §2 - O odstąpieniu oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia w sprawie, w której oskarżyciel publiczny nie bierze udziału, sąd zawiadamia prokuratora. Nie przystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postępowania.

Tylko prokurator może wstąpić.

Co gdy śmierć oskarżyciela subsydiarnego który samodzielnie popierał oskarżenie?

Art. 61:

§1 - W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie zawiesza się, a osoby najbliższe mogą wstąpić w prawa zmarłego.

§2 - Jeżeli w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego osoba uprawniona nie wstąpi w prawa zmarłego, sąd umarza postępowanie.

Zarówno oskarżyciel uboczny jak i subsydiarny może korzystać z pomocy pełnomocnika - art. 87.

Oskarżyciel uboczny nie ponosi kosztów postępowania.

Jeśli chodzi o koszty związane z udziałem oskarżyciela subsydiarnego - regulacja analogiczna do oskarżenia prywatnego - art. 640, 632.

Art. 640:

Przepisy odnoszące się do kosztów procesu w sprawach z oskarżenia prywatnego mają odpowiednie zastosowanie w sprawach z oskarżenia publicznego, w których akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy

Art. 632:

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania koszty procesu ponosi:

1) w sprawach z oskarżenia prywatnego - oskarżyciel prywatny, a w razie pojednania się stron - oskarżyciel i oskarżony w zakresie przez siebie poniesionym, jeżeli strony w zawartej ugodzie nie uregulowały tego inaczej,

2) w sprawach z oskarżenia publicznego -- Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego.

Powstał w praktyce taki problem: co to znaczy, że w razie *powtórnego postanowienia o zaniechaniu ścigania pokrzywdzony może wystąpić ze skargą subsydiarną?

Co gdy 1 postanowienie wydane przez prokuratora było postanowieniem o odmowie wszczęcia, zostało zaskarżone, prokurator nadrzędny przekazał sądowi, sąd uchylił, ale prokurator zakończył to postępowanie umorzeniem?

Przyjęto rozwiązanie (SN) ze powtórne postanowienie to musi być takie samo postanowienie, czyli dwukrotnie o umorzeniu, albo dwukrotnie o odmowie wszczęcia !

Prokurator zgodnie z art. 328 ma prawo do tzw. *nadzwyczajnego wznowienia postępowania przygotowawczego - jest prawomocnie zakończone postępowanie przygotowawcze umorzeniem, ale prokurator generalny stwierdza ze umorzenie nie powinno mieć miejsca - ma prawo na podstawie art. 328 uchylić i nakazać ponownie prowadzić post. przygotowawcze. Sprawa wraca do postępowania przygotowawczego, odpada oskarżyciel subsydiarny, natomiast gdyby wcześniejszy był oskarżyciel subsydiarny i wniósłby skargę zanim prokurator generalny uchylił postanowienie o umorzeniu to już prokurator nie mógłby go uchylić.

22/12/2009

Pozycja oskarżyciela prywatnego w procesie karnym

To pokrzywdzony który wnosi i popiera oskarżenie przed sądem w sprawie o przestępstwa prywatno-skargowe.

Inny pokrzywdzony tym samym czynem może przyłączyć się do oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela prywatnego, do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

W razie przyłączenia innych pokrzywdzonych mamy do czynienia ze *współuczestnictwem po stronie oskarżenia.

Cechą charakterystyczną dla współuczestnictwa jest to ze każdy ze współuczestników zajmuje stanowisko samodzielne, niezależne od pozostałych, może podejmować czynności procesowe w toczącym się procesie które uznaje za uzasadnione, nie licząc się ze stanowiskiem pozostałych.

Co będzie gdy inni pokrzywdzeni nie skorzystają z możliwości jakie daje im ustawodawca w art. 59 §2 - nie przyłączą się do toczącego się już postępowania?

Czy tracą prawo skargi czy nie?

Odpowiedz zależy od tego jakim orzeczeniem zakończyło się postępowanie wszczęte na skutek skargi, która była wniesiona jako pierwsza przez jednego z pokrzywdzonych.

Jeżeli zakończyłoby się umorzeniem z powodu odstąpienia oskarżyciela prywatnego, czy pojednania, czy ugody to tego rodzaju orzeczenie wywołuje tylko skutek miedzy stronami tutaj pozostali nie tracą prawa skargi.

Jeżeli natomiast postępowanie zakończyłoby się rozstrzygnięciem merytorycznym, a wiec wyrokiem skazującym, warunkowo umarzającym lub uniewinniającym to wtedy zgodnie z zasadą, że jeden czyn stanowi jedno przestępstwo, za które można ponosić tylko raz odpowiedzialność powoduje ze pozostali trącą prawo skargi - powstaje res iudicata.

Odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania z tym, że jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpił do rozpoczęcia przewodu sądowego na I rozprawie głównej to do umorzenia nie jest wymagana zgoda oskarżonego.

Jeżeli natomiast to odstąpienie nastąpiło po rozpoczęciu przewodu na I rozprawie to umorzenie będzie zależne od wyrażenia zgody przez oskarżonego - art. 496.

Czym uzasadnione jest to rozwiązanie?

Otóż ten wymóg zgody niewątpliwie został wprowadzony ze względu na ochronę interesu oskarżonego, gdyż może on być zainteresowany, aby postępowanie zakończyło się nie wyrokiem umarzającym, lecz rozstrzygnięciem merytorycznym (spodziewa się wyroku uniewinniającego).

Jako odstąpienie traktuje ustawodawca nieusprawiedliwione niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego lub jego pełnomocnika.

Jeżeli nie będzie ani oskarżyciela prywatnego ani pełnomocnika to uważa się, że oskarżyciel prywatny od oskarżenia odstąpił!

Skargę prywatną oskarżyciel wnosi bądź bezpośrednio do sadu bądź za pośrednictwem Policji, która po zabezpieczeniu dowodów przekazuje sprawę do sadu.

Policja nie jest w tym wypadku oskarżycielem, jest nim pokrzywdzony, który za pośrednictwem Policji wnosi akt oskarżenia - art. 88.

Jeżeli skargę wniósł do sądu oskarżyciel prywatny to na polecenie sądu Policja dokonuje określonych czynności dowodowych pro czym przekazuje sprawę sadowi.

W post. prywatno skargowym nie ma stadium postępowania przygotowawczego - jedynie Policja na polecenie sądu może dokonać określonych czynności dowodowych.

Skarga - art. 487 - oskarżyciela prywatnego może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.

Nie może być to skarga bez oznaczenia osoby oskarżonego, gdyż akt oskarżenia wyznacza granice przedmiotowe i podmiotowe postępowania toczącego się przed sądem.

Do aktu oskarżenia oskarżyciel prywatny musi dołączyć kwotę - 300 zł.

Jeśli nie dołączył to sąd wzywa go do tego, traktuje się to jako brak formalny, uiszczenie tej kwoty jest warunkiem rozpoznania sprawy, chyba że sad zwolni od kosztów postępowania - oskarżyciel prywatny (art. 633) może ubiegać się o zwolnienie od obowiązków poniesienia kosztów ze względu na sytuacje materialną.

*Ingerencja prokuratora - art. 60

1 - Prokurator działa tutaj obejmując oskarżenie w sprawach prywatno-skargowych jako rzecznik interesu społecznego, kierując się interesem społecznym może wszcząć postępowanie w sprawie o przestępstwa prywatno-skargowe.

2 - Przyłączenie się przez prokuratora do postępowania wszczętego już przez oskarżyciela prywatnego.

Ocena czy interes społeczny wymaga ingerencji należy do prokuratora i nie podlega ocenie sadu.

Jakie okoliczności mogą wskazywać na konieczność ingerencji ze względu na interes społeczny?

Mogą to być okoliczności leżące po stronie oskarżonego, np. trudna sytuacja życiowa, ze względu na jego wiek lub np. jest to osoba nieporadna.

Mogą to być okoliczności dot samego czynu np. drastyczny sposób działania sprawcy, mogą dotyczyć samego sprawcy np. recydywisty.

Nie ulega wątpliwości ze rozwiązanie przyjęte w art. 60 nie stanowi odstępstwa od zasady legalizmu, w praktyce ze względu na nieostrość sformułowania tego kryterium możemy mieć do czynienia z zachowaniami oportunistycznymi przez niewłaściwą ocenę sytuacji, w kontekście kryterium jakim jest interes społeczny.

Konsekwencje ingerencji:

jeżeli prokurator przyłączył się do postępowania wszczętego przez oskarżyciela prywatnego to ingerencja powoduje zmianę trybu postępowania na tryb ścigania z urzędu - art. 60 §2; pokrzywdzony który wcześniej wniósł oskarżenie ex lege staje się oskarżycielem posiłkowym, jego skarga wchodzi w stan drzemiący. Jeżeli prokurator odstąpił wówczas postępowanie wraca do trybu prywatno-skargowego, skarga pokrzywdzonego przechodzi w stan aktywny - art. 60 §3.

gdy prokurator wszczął postępowanie może być przeprowadzone dochodzenie, czyli może być stadium przygotowawcze . Prokurator może zająć pozycje oskarżyciela jako oskarżyciel posiłkowy, tutaj od początku toczy się postępowanie z oskarżenia publicznego.

Gdy prokurator odstępuje od oskarżenia wtedy postępowanie w tej sprawie może się toczyć ale już w trybie prywatno-skargowym, pokrzywdzony w terminie 14 dni od daty zawiadomienia o odstąpieniu prokuratora od oskarżenia może złożyć oświadczenie ze dalej popiera oskarżenie i ze chce być oskarżycielem prywatnym - jeżeli go nie złoży sąd umarza postępowanie.

Art. 465 §2 a - dodany nowelą z 2007 - W sprawach z oskarżenia prywatnego zażalenie na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania przygotowawczego rozpoznaje prokurator nadrzędny, jeżeli postanowienie zapadło z uwagi na brak interesu społecznego w ściganiu z urzędu sprawcy - regułą jest obecnie, że zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd. Poprzednio rozpoznawał prokurator nadrzędny, ale ten art. wprowadza wyjątek od tej sądowej reguły zażaleniowej na rzecz prokuratora nadrzędnego. Ten przepis świadczy także o tym ze ocena czy interes społeczny wymaga ingerencji czy nie należy do prokuratora.

Przedawnienie karalności przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego - 1 rok od dowiedzenia się przez pokrzywdzonego o osobie sprawcy, ale nie później niż 3 lata od dokonania przestępstwa, termin ten wiąże także prokuratora, który chce wszcząć postępowanie w takiej sprawie.

Dyskusyjny problem to kwestia czy prokurator może przyłączyć się do postępowania prywatno-skargowego wnosząc apelacje od wyroku na korzyść oskarżonego, czy jest możliwa taka ingerencja wyłącznie po stronie oskarżenia?

Zdania są podzielone. Wielu uważa, że ingerencja jest po stronie oskarżenia.

Ale prof. jest innego zdania.

Problemem tylko to czy może ta ingerencja oznaczać wnoszenie środka odwoławczego na korzyść oskarżonego.

Oskarżyciel prywatny jest pełnoprawną strona procesu, może zaskarżyć wyrok w całości lub w części, w razie przegrania procesu ponosi koszty postępowania.

Jeżeli oskarżony został skazany to sąd zasądza zwrot kosztów poniesionych przez oskarżyciela prywatnego.

W razie śmierci oskarżyciela prywatnego postępowanie się zawiesza by umożliwić osobom najbliższym wstąpienie w rolę strony nowej - art. 52.

Jeżeli w terminie zawitym 3 m-cy od dnia śmierci oskarżyciel prywatny lub osoba uprawniona nie wstąpi sąd umarza postępowanie.

Oskarżenie wzajemne

Istota tego oskarżenia polega na tym, że w jednym postępowaniu rozpoznawane są dwie sprawy z oskarżenia prywatnego.

Instytucja ta ma zastosowanie wyłącznie w sprawach prywatno-skargowych.

Wprowadzona została w 1997 r.

W praktyce często stosowana była taktyka obrończa polegająca na tym, że przeciwko oskarżycielowi prywatnemu oskarżony wytaczał także oskarżenie o czyn pozostający w związku z zarzuconym mu czynem. Niejednokrotnie była „pyskówka”.

W związku z czym czynu karalnego jedna i druga strona się dopuściła.

Ponieważ wcześniej ustawodawca nie znal instytucji oskarżenia wzajemnego to toczyły się dwa postępowania.

Instytucja ta jest ona uregulowana w art. 497 i 498.

Art. 497:

§1 - Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd rozpoznaje wówczas łącznie obie sprawy.

§2 - Odstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia.

§3 - Obaj oskarżyciele prywatni korzystają z uprawnień oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia. Sąd w wyroku zaznacza, że postępowanie toczyło się z powodu oskarżeń wzajemnych.

1 - tylko w sprawach prywatno-skargowych, oskarżycielem prywatnym jest sam pokrzywdzony

2 - oskarżyciel prywatny jest to osoba fizyczna, która skończyła 18 lat

3 - czyn zarzucony pozostaje w związku z czynem popełnionym

4 - [aart.]

Możliwa jest tutaj kumulacja ról - oskarżyciela i oskarżonego.

Role oskarżyciela prywatnego można również połączyć z rolą powoda cywilnego.

Oskarżeni składają wyjaśnienia (nie zeznania) i pierwszy składa je ten który wniósł oskarżenie jako pierwszy.

Ingerencja prokuratora tutaj także jest możliwa, ale tu układy mogą być różne.

(art. 498):

Prokurator może objąć obydwa oskarżenia - wtedy postępowanie toczy się urzędu, a dotychczasowy oskarżyciele prywatni stają się oskarżycielami prywatnymi w zakresie czynów którymi zostali pokrzywdzeni.

Jeżeli prokurator objął jedno oskarżenie to druga sprawę wyłącza się odrębnego postępowania.

Jeżeli prokurator objąłby sprawę przed oskarżeniem wzajemnym to już ono odpada. Pokrzywdzony może wytoczyć odrębne postępowanie.

Podobnie jak w przypadku art. 60 obaj oskarżyciele jeżeli prokurator odstąpił od dwóch oskarżeń to oskarżyciele powracają do ról oskarżycieli prywatnych i dalej mogą się toczyć one łącznie.

Ale jeżeli tylko od jednego to oskarżyciel prywatny powraca do swojej roli.

Art. 632 [patrz wcześniej].

Powództwo cywilne

Realizacja roszczeń cywilnych wynikających z przestępstwa może nastąpić w różny sposób.

Poprzez orzeczenie środka karnego:

*Obowiązek naprawienia szkody - art. 39 pkt 5 KK.; art. 46 §1 KK - W razie skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przestępstwo przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu lub przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, sąd, na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej, orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.

Jest to rozwiązanie które ma ułatwić pokrzywdzonemu dochodzenie naprawienia szkody wyrządzonej przez przestępstwo. W 2007 r. dodano przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących prace zarobkową.

Jest to tylko zatem możliwe w sprawach o te rodzaje przestępstw które zostały enumeratywnie wymienione.

Rozwiązanie z art. 46 jest alternatywą w stosunku do powództwa cywilnego - szkoda nie może być źródłem zysku, korzyści, nie może być tak ze pokrzywdzony występuje z wnioskiem z art. 46 i powództwem cywilnym jednocześnie - należy do niego wybór.

Obowiązek naprawienia szkody może być także orzeczony jako środek probacyjny przy - art. 67 §3 KK (Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części…) oraz art. 72 §2 KK (Sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części…).

Obowiązek naprawienia szkody może polegać na:

- zasądzeniu odpowiedniej kwoty pieniężnej stanowiącej równowartość szkody bądź na

- przywróceniu do stanu poprzedniego (*restytucja).

W razie złożenia wniosku sąd jest zobligowany do nałożenia na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody przy przestępstwach z art. 46.

Sad nie może pozostawić tego wniosku bez rozpoznania.

Art. 46 §2 - zamiast orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego *nawiązkę w celu zadośćuczynienia - Zamiast obowiązku określonego w §1 sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę.

Pokrzywdzony nie może sam żądać nawiązki zamiast obowiązku naprawienia szkody.

Inny sposób naprawienia szkody to *świadczenie pieniężne.

Art. 415 §4 - W razie skazania oskarżonego sąd może także z urzędu zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego, chyba, że ustawa stanowi inaczej. Zasądzenie odszkodowania z urzędu nie jest dopuszczalne, jeżeli zachodzą okoliczności wymienione w art. 65§ 1 pkt 2, 4 lub 5 - jest to z urzędu czyli bez zgłoszenia powództwa cywilnego.

Czyli kilka dróg może prowadzić do naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu

Jedna z nich jest wytoczenie w procesie karnym powództwa cywilnego - mówi się niejednokrotnie powództwo adhezyjne, w razie jego wytoczenia mamy do czynienia z *procesem adhezyjnym jest to proces dołączony do głównego nurtu procesu karnego o roszczenia majątkowe wynikające bezpośrednio z przestępstwa.

Roszczeń niemajątkowych w procesie adhezyjnym nie można dochodzić.

Proces ten jest procesem karnym o roszczenia majątkowe ponieważ w tym procesie mają zastosowanie przepisy KPK, a jedynie w kwestiach nie uregulowanych mają odpowiednie zastosowanie przepisy KPC.

Tylko przeciwko oskarżonemu takie roszczenia mogą być zgłaszane.

W razie śmierci pokrzywdzonego osoby najbliższe mogą dochodzić roszczeń przysługujących im - art. 63 §2 - tzn. że mogą domagać się np. zwrotu kosztów leczenia, kosztów pogrzebu (mówi o tym prawo cywilne).

Kto jest uprawnionym do wytoczenia powództwa cywilnego?

- pokrzywdzony (lub osoby najbliższe w razie śmierci)

- także tu może działać prokurator jako rzecznik interesu społecznego - art. 64.

Powództwo cywilne może być wytoczone do rozpoczęcia przewodu sadowego na rozprawie głównej - art. 62 - Pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa.

Tutaj pojawia się problem cywilno-prawnej natury - jakie roszczenia wynikają bezpośrednio z przestępstwa?

Pokrzywdzony ma prawo wyboru dochodzenia roszczeń - proces adhezyjny bądź proces cywilny.

Rozpoczęcie przewodu sądowego na rozprawie głównej jest to ostatni moment, do którego pokrzywdzony może wytoczyć powództwo cywilne ale może to zrobić tez już w postępowaniu przygotowawczym - wtedy nie jest powodem cywilnym w tym postępowaniu ale wytoczenie powództwa w nim jest dla niego korzystnym rozwiązaniem, po pierwsze za datę wytoczenia powództwa uważa się datę wytoczenia powództwa w tym postępowaniu przygotowawczym, po drugie może wystąpić z wnioskiem do prokuratora o zabezpieczenie majątkowe dochodzonych roszczeń co niewątpliwie jest dla niego szalenie korzystne bo może uniknąć w ten sposób wyzbycia się przez oskarżonego majątku, z którego będzie mógł zaspokoić swoje roszczenia.

Z dochodzeniem roszczeń związane są koszty, powód cywilny w procesie adhezyjnym jest czasowo zwolniony od uiszczenia wpisu i od apelacji, w ten sposób również ustawodawca chciał ułatwić pokrzywdzonemu dochodzenie roszczeń na drodze procesu karnego - w razie gdyby przegrał sprawę będzie musiał ponieść koszty, ale wytoczenie powództwa nie wymaga od razu ich uiszczenia.

Rodzaje rozstrzygnięć w przedmiocie powództwa cywilnego:

- Formalne

a) przyjęcie powództwa

b) odmowa przyjęcia

c) pozostawienie powództwa cywilnego bez rozpoznania.

- Merytoryczne

a) uwzględnienie w całości lub w części

b) oddalenie w całości lub w części.

Merytoryczne rozstrzygniecie w przedmiocie powództwa cywilnego jest uzależnione od rozstrzygnięcia kwestii odpowiedzialności karnej - art. 415 §1 - W razie skazania oskarżonego sąd uwzględnia albo oddala powództwo cywilne w całości albo w części.

Czyli merytoryczne rozstrzygniecie jest możliwe tylko w razie skazania oskarżonego, w razie innego rozstrzygnięcia sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, co oznacza ze powód cywilny ma otwartą drogę dochodzenia roszczeń w procesie cywilnym.

Uniewinniając oskarżonego sąd pozostawia powództwo bez rozpoznania.

Oddala wtedy gdy uważa, że roszczenia są niezasadne - oddalić może w całości albo w części, a w części uwzględnić, np. uważa, że zbyt wygórowana jest kwota która zgłosił w roszczeniu powód cywilny, uważa ze szkoda jest mniejsza. Wtedy zasądza w wysokości kwoty ustalonej szkody a w pozostałej oddala.

Art. 65 mówi o tym kiedy sąd odmawia przyjęcia powództwa cywilnego - jest to rozstrzygnięcie formalne:

• Art. 354 - W wypadku wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i o zastosowanie środków zabezpieczających stosuje się odpowiednio przepisy niniejszego rozdziału z następującymi zmianami:

1) nie stosuje się przepisów o oskarżycielu posiłkowym, a powództwo cywilne jest niedopuszczalne (…).

• Gdy nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia.

• Zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną.

• Gdy to samo roszczenie było przedmiotem innego postępowania bądź już o tym rozstrzygnięto.

• Jeżeli po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z państwową …

• Gdy złożono wniosek o którym mowa w art. 46

Jeżeli nie zachodzi żadna z tych okoliczności to sad przyjmuje powództwo cywilne - wydaje postanowienie o tym.

Może być taka sytuacja, że sąd przyjął powództwo cywilne a w toku postępowania ujawniły się któreś z okoliczności z art.65 wtedy sąd pozostawia powództwo bez rozpoznania.

Na odmowę pozostawienia bez rozpoznania nie przysługuje zażalenie.

Powód cywilny jest stroną procesową, ale może on wypowiadać się tylko na temat okoliczności, na których opiera swoje roszczenie, czyli nie może np. wypowiadać się na temat kary.

W razie zawieszenia postępowania sąd przekazuje sprawę na żądanie powoda do postępowania cywilnego - chodzi o to żeby pokrzywdzony nie czekał na rozstrzygnięcie w przedmiocie swoich roszczeń.

Ustawodawca wzmocnił pozycje powoda cywilnego w nowym kodeksie także i przez to ze wprowadził *samoistną apelację powoda cywilnego. W poprzednim kodeksie zaskarżenie wyroku przez powoda cywilnego możliwe było gdy któraś ze stron zaskarżyła wyrok. Obecnie jest to niezależne od tego czy apelacje wniosła któraś ze stron, jeżeli jednak wznowienie postępowanie miałoby tylko w części dotyczyć powództwa cywilnego wtedy postępowaniem wznowionym zajmuje się tylko sąd cywilny w oparciu o przepisy KPC.

O tym, że ustawodawca stara się o to aby powództwo cywilne nie przedłużało postępowania karnego świadczy również przepis, który pozwala na pozostawienie powództwa bez rozpoznania gdy materiał dowodowy zebrany w sprawie wystarcza do rozstrzygnięcia w sprawie karnej, a należałoby zebrać dodatkowe do powództwa cywilnego - art. 415 §3.

Do tego aby pokrzywdzony zajął pozycje strony powoda cywilnego konieczne jest wydanie postanowienia o przyjęciu powództwa cywilnego !

5/01/2010

Oskarżony

Dwa znaczenia:

Wąskie - oskarżonym jest osoba, przeciwko której został wniesiony akt oskarżenia do sadu a także osoba, co, do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania - art. 71 §2. Czyli oskarżony to strona post. sadowego.

Wniesienie aktu oskarżenia do sadu przez uprawnionego oskarżyciela czyni z danej osoby oskarżonego. To samo dot. wniosku prok. O warunkowe umorzenie post. - jest on skargą inicjującą post. sadowe.

Szerokie - oskarżonym jest również strona post. przygotowawczego, a wiec podejrzany - art. 71 §3 - Jeżeli kodeks niniejszy używa w znaczeniu ogólnym określenia „oskarżony”, odpowiednie przepisy mają zastosowanie także do podejrzanego.

Za podejrzanego - art. 71 §1 - uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Wszczęcie postępowania przeciwko określonej osobie następuje z chwilą przedstawienia zarzutów określonej osobie. Wcześniej postępowanie przygotowawcze może toczyć się w sprawie - in rem.

*Instytucja przedstawienia zarzutów - art. 313 - składa się z trzech czynności - Jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba, (1) sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, (2) ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i (3) przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju.

Te trzy czynności z art. powinny nastąpić niezwłocznie jedna po drugiej.

Należy zwrócić uwagę na odmienne sformułowanie art. 71 - „osoba co do której wydano…” / art. 313 - „osoba przeciwko której sporządzono…”

Do wydania postanowienia o przedstawienie zarzutów konieczne jest dokonanie tych ww. czynności składających się na instytucję przedstawienia zarzutów.

WYJĄTKOWO ogłoszenie postanowienie lub przesłuchanie podejrzanego może nie nastąpić wtedy, gdy jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania lub nieobecności w kraju - ale mamy do czynienia z podejrzanym poprzez samo sporządzenie postanowienia.

Kodeks z `28 roku dopuszczał możliwość odroczenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów - za pisemną zgodą prokuratora -to rozwiązanie było krytykowane.

Kodeks z `69 i obecnie obowiązujący określa wymóg niezwłocznego ogłoszenia i przesłuchania podejrzanego.

§2 - Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.

Uzasadnienie postanowienia - WYJĄTEK od reguły głoszącej, iż uzasadnienie postanowienia sporządza się wraz z samym postanowieniem -tutaj (art. 313) ustawodawca wprowadził wyjątek mając na uwadze interes toczącego się śledztwa.

Mianowicie uzasadnienie sporządza się na żądanie podejrzanego. Uzasadnienie na piśmie, musi być pouczony o prawie złożenia takiego żądania. Może tez żądać podania ustnie powodów wszczęcia postępowania przeciwko niemu.

§3 - Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.

§4 - W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów.

To rozwiązanie jest wyrazem kompromisu miedzy prawem oskarżonego do obrony, a interesem toczącego się śledztwa. Bowiem w ciągu 14 dni od złożenia żądania może organ prowadzący śledztwo nie przedstawiać dowodów, na których oparty został zarzut.

Art. 313 dot. śledztwa - w dochodzeniu mamy do czynienia z uproszczoną formą przedstawienia zarzutów (zarzut musi być postawiony! Uproszczenie polega na tym, ze w dochodzeniu art. 325 g można ustnie przedstawić zarzut, nie występuje tutaj wymóg wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów).

§1 - Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba że podejrzany jest tymczasowo aresztowany.

§2 - Przesłuchanie osoby podejrzanej zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Osobę tę od chwili rozpoczęcia przesłuchania uważa się za podejrzanego.

§3 - Podejrzanemu należy umożliwić przygotowanie się do obrony, a zwłaszcza ustanowienie lub wyznaczenie obrońcy.

Ponadto istnieje jeszcze drugi wypadek gdzie mamy do czynienia z podejrzanym - jest stroną mimo iż nie wydano postanowienia o przedstawieniu zarzutów art. 308 instytucja czynności nie cierpiących zwłoki, to instytucja faktycznego wszczęcia postępowania przygotowawczego - przed formalnym wszczęciem postępowania przygotowawczego dokonuje się czynności procesowych - najpierw wydaje się postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego, a potem dopiero dokonuje się czynności procesowe w toku formalnie wszczętego postępowania - ustawodawca poczynił WYJĄTEK pozwalając na dokonanie czynności procesowych mających na celu zabezpieczenie śladów lub dowodów przestępstwa jeszcze przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, dokonanie tych czynności oznacza, że doszło do wszczęcia post. przygotowawczego.

Oznacza to, że przesłuchanie w ramach czynności nie cierpiących zwłoki oznacza wszczęcie post. przeciwko określonej osobie, jeżeli Policja przesłuchała daną osobę w charakterze podejrzanego ustnie informując o treści zarzutów to wówczas (jeżeli śledztwo jest obowiązkowe przekazuje sprawę prokuratorowi który w ciągu 5 dni musi zdecydować czy wyda postanowienie o przedstawieniu zarzutów czy tez nie ma do tego podstaw = Policja popełniła błąd przesłuchując daną osobę). W takiej sytuacji prokurator odmawiając wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów umarza postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej - kończy post. wszczęte przeciwko określonej osobie.

W dochodzeniu nie trzeba postanowienia wydawać, można przedstawić zarzut ustnie wpisując jego treść do protokółu przesłuchania, ale zarzut musi być postawiony.

-------------------

A więc podejrzany jest stroną postępowania przygotowawczego.

Ustawodawca posługuje się także innym terminem ustawowym, który jest często mylony z podejrzany, a mianowicie termin *osoba podejrzana - nie jest ona jeszcze stroną postępowania, przeciwko niej nie toczy się postępowanie, jest to określenie ustawowe. To osoba, która się podejrzewa o popełnienie przestępstwa, ale której nie przedstawiono jeszcze zarzutów.

Możliwość dokonywania względem tej osoby różnych czynności procesowych określonych w ustawie, np.

- może być zatrzymana - art. 244, 247

- wolno ją poddać oględzinom, fotografować, okazywać innym osobom

- wolno pobrać wydzieliny jej organizmu, próby krwi

- wolno ją także za zgodą poddać badaniom waliograficznym

- można zarządzić wobec niej podsłuch telefoniczny

Trzeba jednak pamiętać ze dokonanie tych czynności nie powoduje iż staje się ta osoba podejrzanym.

Przysługują jej tylko takie uprawnienia które ustawodawca wyraźnie przewidział, np. w przypadku zatrzymania jej, ma prawo wniesienia zażalenia do sadu na zatrzymanie jej.

Ma prawo kontaktu z adwokatem (nie z obrońcą bo nie jest jeszcze podejrzanym) jako zatrzymana osoba.

Art. 6 KPK - oskarżonemu przysługuje prawo do obrony i obrońcy, o czym należy go poinformować.

Oskarżony tutaj w szerokim tego słowa znaczeniu.

Zasada ta znalazła wyraz w art. 45 ust. 2 KON.

Prawo do obrony w znaczeniu :

materialnym (prawo do odpierania zarzutów, może być realizowane w formie wykorzystania uprawnień przyznanych, np. wnoszenie środków zaskarżania, wniosków dowodowych, czy w formie odpowiedzi na akt oskarżenia)

Realizowane jest ono przez oskarżonego jak i przez jego obrońcę (jego działania idą na rachunek oskarżonego, o ile są ta działania do których jest upoważniony).

Fakultatywny udział obrońcy - nie ma obowiązku, jednakże mając na względzie konieczność zapewnienia warunków rzetelnego procesu, ustawodawca przewiduje w niektórych wypadkach obligatoryjny (OBOWIĄZKOWY) udział obrońcy:

1. W całym postępowaniu - art. 79 oskarżony musi mięć obrońcę gdy:

• jest nieletni,

• jest głuchy, niemy lub niewidomy,

• zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności.

• sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę.

Nowelą z 2003 - zmieniono uregulowanie stanowiąc w §4 - Jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Prezes sądu, a na rozprawie sąd, może wówczas cofnąć wyznaczenie obrońcy.

2. W postępowaniu przed sądem - art. 80 - Oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji, jeżeli:

• zarzucono mu zbrodnię lub

• jest pozbawiony wolności.

W takim wypadku udział obrońcy w rozprawie głównej jest obowiązkowy, a w rozprawie apelacyjnej i kasacyjnej, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne.

3. W postępowaniu przyspieszonym - art. 517 i - oskarżony musi mieć obrońcę - W postępowaniu przyspieszonym stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej, stos. się tu odpowiednio art. 79 §3?.

Post. przyspieszone wprowadzone do KPK w drodze nowelizacji nie spełniło oczekiwań ustawodawcy. Okazało się zbyt drogim przedsięwzięciem.

4. W postępowaniu wojskowym - art. 671

5. W postępowaniu rehabilitacyjnym - art.548 - wznowienie post. na korzyść oskarżonego dlatego może toczyć się po śmierci na wniosek osób najbliższych - Jeżeli postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę.

Nie dochowanie wymogu posiadania obrońcy w tych przypadkach stanowi jedno z najpoważniejszych uchybień procesowych - bezwzględna przyczyna odwoławcza, której wystąpienie powoduje zawsze uchylenie orzeczenia.

Art. 439 - bezwzględne przyczyny odwoławcze - pkt 10 - brak obrońcy.

Nie mylić - obligatoryjnego udziału obrońcy z wyznaczeniem obrońcy z urzędu.

Pierwszeństwo co do zasady ma obrońca z wyboru. Z urzędu w przypadkach przewidzianych w ustawie, także tam gdzie udział jest obligatoryjny oskarżony może sam ustanowić obrońcę.

Obok obrońcy z wyboru ustawodawca przewiduje udział obrońcy wyznaczonego z urzędu.

Do wyznaczenia obrońcy z urzędu dochodzi:

- gdy oskarżony wykaże że nie może ponieść kosztów ustanowienia obrońcy - prawo ubogich - art. 78:

§1 - Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.

§2 - Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy, jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono.

Mogły nie istnieć już w chwili wyznaczenia obrońcy, a ujawniło się to później, baz istniały ale zmieniły się w toku postępowania.

Sytuacja gdy udział obrońcy jest obligatoryjny a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru - przez prezesa sadu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza się obrońcę

Zarówno prezes jak i oskarżony mogą żądać ustanowienia nowego obrońcy z urzędu - trzeba podać powody.

- w wypadku instytucji dobrowolnego poddania się karze - art. 387 - (…) jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, sąd może, na jego wniosek, wyznaczyć mu obrońcę z urzędu. Tutaj niezależnie od stanu zamożności.

- w postępowaniu przyspieszonym - ze względu na wymóg, gdy nie ma z wyboru, wyznacza mu się z urzędu

- art. 548 - przy wznowieniu postępowania, gdy oskarżony zmarł.

- art. 451 - chodzi tu o udział oskarżonego pozbawionego wolności w rozprawie odwoławczej.

464 §3

Sąd odwoławczy na wniosek oskarżonego pozbawionego wolności, co do zasady zarządza doprowadzenie go do rozprawy.

Ale gdy tego sam oskarżony żąda, sąd powinien mu taki udział zapewnić, chyba, że uzna za wystarczające obecność obrońcy - zatem obecność obrońcy ma zabezpieczać realizację prawa do obrony.

Nie może mieć miejsca nie zarządzenie doprowadzenia oskarżonego na rozprawę, mimo iż oskarżony tego żądał i przeprowadzenie rozprawy bez udziału i oskarżonego i obrońcy. Możliwe jest to wtedy, gdy oskarżony mimo pouczenia o takim prawie zrezygnował z udziału w rozprawie odwoławczej.

Podkreśla się, że można, gdy apelacja podnosi zarzuty tylko natury prawnej - tutaj więcej da udział w rozprawie obrońcy, jako profesjonalisty niż samego oskarżonego, bądź, gdy apelacja wniesiona na korzyść oskarżonego, którego chroni zakaz pogarszania sytuacji.

w znaczeniu formalnym (to prawo do korzystania z pomocy obrońcy).

Oskarżony ma prawo do obrony nie ma obowiązku udowadniania swej niewinności jak i dostarczania dowodów swej winy - art. 74 -

Jednakże §2 wprowadza - obowiązek poddania się pewnym czynnością procesowym o charakterze dowodowym:

1) oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom

2) badaniom psychologicznym i psychiatrycznym oraz badaniom połączonym z dokonaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod warunkiem że dokonywane są przez uprawnionego do tego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego, jeżeli przeprowadzenie tych badań jest nieodzowne; w szczególności oskarżony jest obowiązany przy zachowaniu tych warunków poddać się pobraniu krwi, włosów lub wydzielin organizmu, z zastrzeżeniem pkt 3,

3) pobraniu przez funkcjonariusza Policji wymazu ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu oskarżonego lub innych osób.

Pytanie: czy nałożenia na oskarżonego ww. obowiązków nie koliduje z zasadą ciężaru dowodu i zakazem samooskarżania się?

Przyjmuje się, że przeprowadzenie tych czynności nie wymaga aktywnego zachowania się oskarżonego, gdyby przeprowadzenie danej czynności dowodowej było związane z koniecznością aktywnego zachowania się oskarżonego wówczas nie można zobowiązać oskarżonego do takiego działania.

Np. nie można zmusić go do tego aby wziął udział w próbie głosu, czy pisma, ale można wykorzystać jego głos utrwalony wcześniej.

Oskarżony ma prawo do milczenia - może odmówić składania wyjaśnień, które są zarówno środkiem dowodowym jak i środkiem obrony. Może bez podawania powodów odmówić wyjaśnień, czy odpowiedzi na poszczególne pytania.

Nie można jednak mówić o prawie oskarżonego do kłamstwa.

Korzystanie z prawa nie może pociągać dla uprawnionego podmiotu negatywnych konsekwencji - nie jest tak w przypadku oskarżonego. Składanie nieprawdziwych wyjaśnień nie może pociągać odpowiedzialności karnej, natomiast może narazić się na to że sąd nie da tym wyjaśnieniom wiary - może uznać za wiarygodne bardziej przekonujące dowody przeciwne.

Granice prawa do obrony - jak daleko może posunąć się oskarżony realizując swoje prawo do obrony?

W orzecznictwie SN pojawił się problem fałszywego oskarżania innych osób przez oskarżonego, czy ponosi odpowiedzialność karną za fałszywe oskarżenie, czy też mieści się takie zachowanie w granicach prawa do obrony.

Pod rządem poprzednich kodeksów - z `28 i `69 zarysowały się różnica stanowisk.

SN restrykcyjnie podchodził do zagadnienia fałszywych oskarżeń innych osób przez oskarżonych. Była sprawa o to czy oskarżony może realizować prawo do obrony w ten sposób, że pomawia fałszywie funkcjonariusza przesłuchującego go o stosowanie nielegalnych metod - pytanie: czy będzie odpowiadał za zniesławienie?

SN odpowiedział twierdząco, jednak większość doktryny uważało ze mieści się to w graniach prawa do obrony.

Obecnie - fałszywe oskarżenie innej osoby lub postawienie fałszywego zarzutu innej osobie o czyn za który nie została ona ?? jeżeli został postawiony w związku z obroną to mieści się w graniach prawa do obrony, jeżeli nie jest w związku a stawiany jest taki zarzut przy okazji to nie mieści się w graniach prawa do obrony - ponosi się odpowiedzialność!

Istotne jest by oskarżony wiedział, jakie ma prawa i obowiązki - art. 300 - Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach:

do składania wyjaśnień,

do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania,

do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia,

do korzystania z pomocy obrońcy,

do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania,

jak również o uprawnieniu określonym w art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach

wskazanych w art. 74, 75, 138 i 139. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem.

Pouczenie przedstawia się podejrzanemu na piśmie, a on to potwierdza podpisem.

Oskarżony może mieć jednocześnie 3 obrońców.

Jeden obrońca może bronić kilku oskarżonych w tym samym procesie, pod warunkiem, że nie zachodzi kolizja interesów oskarżonych, których broni - art. 85 §1.

Przede wszystkim na obrońcy spoczywa obowiązek nie dopuszczenia do takiej sytuacji, kiedy broniłby osób, których interesy pozostają w sprzeczności.

§2 - Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, zakreślając oskarżonym termin do ustanowienia innych obrońców. W wypadku obrony z urzędu sąd wyznacza innego obrońcę. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

§3 - W postępowaniu przygotowawczym uprawnienia sądu określone w § 2 przysługują prezesowi sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Strony szczególne w postępowaniu karnym-skarbowym

Oskarżyciel publiczny

Oskarżony

Interwenient - jest stroną gdy osoba mająca prawo do przedmiotu podlegającego przepadkowi zgłosi interwencję - art. 56 §41 KKS - to podmiot, który, nie będąc podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, zgłosił w tym postępowaniu roszczenie do przedmiotów podlegających przepadkowi.

Podmiot który ma roszczenie do przedmiotu podlegającego przepadkowi może wystąpić z roszczeniem tym, zgłosić interwencje po to aby nie dopuścić do przepadku przedmiotu na rzecz SP.

Jest on stroną w *graniach interwencji (może wypowiadać się w danej sprawie co do roszczenia jego interwencji, może zaskarżyć wyrok tylko w tej części która dotyczy jego interwencji czyli roszczeń, może być przesłuchiwany w charakterze świadka, może być reprezentowany przez pełnomocnika).

Może interwencje zgłosić na piśmie lub ustnie do rozpoczęcia przewodu sądowego sądu I instancji.

Z chwilą zgłoszenia interwencji przysługują mu prawa strony.

Odpowiedzialny posiłkowo - odpowiedzialność posiłkowa to odpowiedzialność majątkowa podmiotu innego aniżeli oskarżony za grzywnę wymierzona oskarżonemu za przestępstwa skarbowe, a także za równowartość pieniężną przepadku przedmiotu.

Podmiot ten to osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, którą organ prowadzący postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe wydał postanowienie o pociągnięciu go do odpowiedzialności posiłkowej.

Ma prawo korzystać z pomocy pełnomocnika.

Składa wyjaśnienia, a nie zeznania.

Dopiero gdy sprawca nie uiścił grzywny lub egzekucja nie dała nic dopiero wtedy ścigą się od osoby odpowiedzialnej posiłkowo - jest to odpowiedzialność osobista.

Śmierć w toku post. wykonawczego skazanego nie powoduje wygaśnięcia odpowiedzialności posiłkowej.

Może być kumulacja stanowiska podmiotu pociągniętego do odpowiedzialności posiłkowej i interwenienta - w takiej sytuacji wypowiedzi takiej strony to wyjaśnienia.

12/01/2010

Quasi strony

Quasi strona to uczestnik postępowania którego ustawodawca nie zaliczył do kategorii stron, przyznając mu jednocześnie szereg uprawnień procesowych, z których korzystają strony.

Pozycja quasi stron w znacznym stopniu zbliża uczestników do pozycji zajmowanych przez strony, nie korzystają one jednak z pełnego zakresu uprawnień im przysługujących.

Pokrzywdzony jako taki już był omówiony - uczestniczy w post. jurysdykcyjnym nie będąc strona procesową. Z faktu samego pokrzywdzenia w post. przygotowawczym jest stroną, a w post. sądowym przysługują mu niektóre uprawnienia określone przez ustawodawcę.

Kogo dalej zaliczamy do tej kategorii?

Podmiot z art. 52 KK (W wypadku skazania za przestępstwo przynoszące korzyść majątkową osobie fizycznej, prawnej lub jednostce organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, a popełnione przez sprawcę działającego w jej imieniu lub interesie, sąd zobowiązuje podmiot, który uzyskał korzyść majątkową, do jej zwrotu w całości lub w części na rzecz Skarbu Państwa; nie dotyczy to korzyści majątkowej podlegającej zwrotowi innemu podmiotowi) lub z art. 416 KPK - instytucja PK materialnego.

Rozwiązanie przyjęte w art. 52 - chodzi o zwrot korzyści majątkowej uzyskanej przez podmiot nie będący oskarżonym z czynu popełnionego przez oskarżonego.

To odpowiedzialność podmiotu trzeciego za zwrot korzyści na rzecz SP uzyskanego w wyniku przestępstwa którego dopuścił się sprawca działający w imieniu lub w interesie tegoż podmiotu.

Ta odpowiedzialność ma charakter odpowiedzialności wtórnej.

Jest to odpowiedzialność majątkowa.

Konstrukcja z art. 52 nasuwa szereg wątpliwości - kontrowersyjny jest charakter tego środka, czy jest to środek karny czy też nie - prof. nie będzie wchodziła szerzej w tą problematykę.

Kontrowersyjny jest także charakter odpowiedzialności tego podmiotu - czy ma charakter karny czy też nie.

Pozycja w postępowaniu karnym tego podmiotu: odpowiedzialność ta wchodzi w rachubę gdy wniosek o nałożenie obowiązku zwrotu korzyści złożył prokurator - art. 334 §4 KPK - Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

Wniosek ten może być dołączony w postaci odrębnego pisma do aktu oskarżenia, ponadto może ten wniosek być złożony gdy wcześniej prokurator złożył wniosek do sądu o warunkowe umorzenie postępowania - nie został uwzględniony - i po uzupełnieniu wniosek ten spełnia funkcje aktu oskarżenia. W ramach jego uzupełniania (wniosku o warunkowe umorzenie postępowania) prokurator również może złożyć wniosek o nałożenie obowiązku zwrotu korzyści uzyskanej z przestępstwa sprawcy.

Podmiot ten w razie złożenia wniosku prokuratorskiego w postępowaniu KKS, poza prokuratorem może złożyć także finansowy organ.

Ten podmiot do którego prokurator złoży wniosek jest uczestnikiem postępowania wyłącznie w post. sądowym.

W postępowaniu przygotowawczym nie ma dla niego miejsca jako strony - może tam występować w roli świadka.

W postępowaniu sądowym korzysta z szeregu uprawnień procesowych, w które to uprawnienia wyposażone zostały również strony - w pierwotnej wersji KPK regulacja dotycząca pozycji tego podmiotu w procesie karnym była bardzo „szczupła” - nowela z 2003 r. rozszerzyła zakres uprawnień procesowych przysługujących obecnie temu podmiotowi.

Może on:

1. Korzystać z pomocy pełnomocnika.

2. Ma prawo do bezpłatnego korzystania z pomocy tłumacza gdy nie zna języka polskiego.

3. Może składać wnioski dowodowe i to uprawnienie przyznała mu nowela.

4. Może wypowiadać się zgodnie z zasada kontradyktoryjności co do wszystkich kwestii które dotyczą jego odpowiedzialności.

5. Zgodnie z art. 406 ma prawo głosu w fazie przemówień stron po zamknięciu przewodu sadowego - podmiot z art. 416 zabiera głos przed obrońca i oskarżonym.

6. Może być obecny na rozprawie - art. 384 §4 - podmiot ten składa zeznania, ale zgodnie z art. 416 może bez podania powodów odmówić złożenia wyjaśnień, art. ten stanowi odrębna podstawę odmowy złożenia wyjaśnień art. 416 §3.

7. Ma prawo zadawania pytań osobom przesłuchiwanym.

8. Może domagać się pisemnego uzasadnienia wyroku - art. 423 §2.

9. Ma prawo do wnoszenia środków zaskarżenia - art. 425 - Od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przysługuje środek odwoławczy stronom, podmiotowi określonemu w art. 416 oraz innym osobom wskazanym w przepisach ustawy.

10. Art. 444 - Od wyroku sądu I instancji stronom, podmiotowi określonemu w art. 416, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu, przysługuje apelacja, chyba że ustawa stanowi inaczej - przysługuje mu apelacja.

11. Art. 459 - prawo wnoszenia zażalenia:

§1 - Zażalenie przysługuje na postanowienia sądu zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§2 - Zażalenie przysługuje także na postanowienia co do środka zabezpieczającego oraz na inne postanowienia w wypadkach przewidzianych w ustawie.

§3 - Zażalenie przysługuje stronom, a także osobie, której postanowienie bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Podmiot ten nie może:

- wnieść kasacji

- składać wniosku o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu.

Można powiedzieć ze ten podmiot z art. 416 KPK czy 52 KK posiada cały szereg uprawnień stron.

Niektóre przepisy dot. stron można stosować w drodze analogii do tego podmiotu wynika to stąd, że jeżeli ustawa expressis verbis przyznaje prawo do np. udziału w rozprawie odwoławczej to powinien mieć także to prawo owy podmiot.

Sąd w razie skazania (…) - w razie odmiennego rozstrzygnięcia (niż skazanie) wniosek prokuratora pozostawia się bez rozpoznania.

Na tym podmiocie spoczywają także określone uprawnienia, stosuje się do niego odpowiednio art. 75, w którym mowa jest wprost o oskarżonym, oraz art. 72, 87 (dot. możliwości ustanowienia pełnomocnika), art. 89.

Podmiot ten przesłuchiwany jest w charakterze świadka, może odmówić składania ich ale jednocześnie ma prawo brać udział w rozprawie.

Jednocześnie przepis wymaga aby osoba wezwana w charakterze świadka nie była obecna na sali i nie słuchała wypowiedzi innych świadków, zatem powinien być on przesłuchany w pierwszej kolejności, przed innymi świadkami, by po przesłuchaniu mógł być obecny na sali rozpraw i aktywnie uczestniczyć - art. 384 §2.

Sąd może zobowiązać ten podmiot do obecności na rozprawie, gdy zajdzie potrzeba wyjaśnienia okoliczności dot. wniosku prokuratora o zobowiązanie do zwrotu korzyści.

Jest rzeczą sporną czy ten podmiot może zaskarżyć wyrok w części dot. orzeczenia o winie, czy wyłącznie w tej części w której zawarte jest rozstrzygnięcie o jego odpowiedzialności?

Zasadą jest, iż warunkiem prawa do wniesienia środka odwoławczego jest uciążliwość, a wiec interes w zaskarżeniu - strona może zaskarżyć orzeczenie które narusza jej prawo lub szkodzi jej interesom - art. 425 §3 - Odwołujący się może skarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające jego prawa lub szkodzące jego interesom. Ograniczenie to nie dotyczy oskarżyciela publicznego.

Mówi się ze ten podmiot ma interes w tej części wyroku która dot. jego odpowiedzialności - może podnosić że w ogóle korzyści nie miał z tego przestępstwa, że nie działał w imieniu ani interesu danej osoby,

Problem: czy może on kwestionować samo skazanie, winę?

Prof. jest zdania (ale jest wielu przeciwników), że na rozstrzygnięciu w kwestii winy oparta jest jego odpowiedzialność, czyli uważa że może.

Jest to konstrukcja nowa.

W uzasadnieniu KK - ze ta instytucja została wprowadzona w celu ochrony interesów finansowych Skarbu Państwa, z tego głownie względu ze wyegzekwowanie korzyści odniesionej przez sprawcę przestępstwa w wyniku popełnionego przez niego czynu jest niezwykle trudne do zrobienia.

Wałęsa zapowiedział ostrą walkę z przestępczością i powiedział, ze w skarpetach pozostawi sprawców przestępstw :> hmm.

Uznano ze należy wprowadzić instrument prawny pozwalający na wyegzekwowanie korzyści, którą uzyskała również inna osoba niż sprawca.

Do kategorii quasi strony musimy zaliczyć także przedstawiciela podmiotu zbiorowego - o którym mowa w ustawie o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźba kary - chodzi tu o odpowiedzialność majątkową, która ma również charakter wtórny w stos. do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa.

Jednostki organizacyjne i osoby prawne mogą ponosić tą odpowiedzialność.

Przedstawiciel tego podmiotu tego pojawił się w procesie w wyniku nowelizacji wymienionej ustawy z 2005 r. - podmiot ten uzyskał wówczas możliwość aktywnego udziału w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko sprawcy przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Ta nowelizacja ustawy została wymuszona przez orzeczenie TK z 3 lipca 2004 r. - Trybunał uznał za sprzeczne z KON rozwiązania przewidziana w danej ustawie w zakresie w jakim nie zapewniają one podmiotowi zbiorowemu udziału w procesie karnym przeciwko sprawcy przestępstwa lub przestępstwa skargowego, z racji którego za to przestępstwo podmiot zbiorowy może być pociągnięty do odpowiedzialności w innym postępowaniu.

W świetle przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych odpowiedzialność jaka grozi tym podmiotom ma charakter represyjny, nie rozstrzygają czy to odpowiedzialność karna czy nie, ale skoro ma charakter represyjny to podstawą odpowiedzialności jest zakończenie procesu sprawcy przestępstwa.

W związku z czym należy przedstawicielowi tego podmiotu zapewnić prawo aktywnego uczestnictwa.

I zgodnie z tym zmiana ustawy nastąpiła w 2005 r.

Obecnie podmiot zbiorowy może zgłosić w procesie karnym swego przedstawiciela, przed rozpoczęciem przewodu sadu I instancji - zgłoszenie w formie pisemnej.

Przedstawicielem może być osoba fizyczna pełniąca funkcję organu lub wchodzącą w skald organu kolegialnego.


Przedstawiciel podmiotu zbiorowego ma podobną pozycję do podmiotu a art. 416 KPK / 52 KK !! ma takie same uprawnienia.

Przedstawiciele procesowi stron

*Przedstawiciel - to podmiot działający w imieniu i na rzecz reprezentowanego podmiotu.

Może działać zamiast strony lub obok niej.

Do przedstawicieli procesowych występujących w postępowaniu karnym zaliczamy:

- przedstawiciel ustawowy

- oskarżony który jest nieletni albo ubezwłasnowolniony - art. 76 - Jeżeli oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje, może podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe, a przede wszystkim wnosić środki zaskarżenia, składać wnioski oraz ustanowić obrońcę.

Art. 51 dot. pokrzywdzonego

Poza tymi przedstawicielami którzy czerpią umocowanie z przepisu ustawy mamy do czynienia z przedstawicielami takimi jak:

- obrońca oskarżonego

- pełnomocnik.

Ich źródłem umocowania może być zarówno wybór dokonany przez stronę, umocowanie udzielone przez stronę bądź wyznaczenie zarówno obrońcy jak i pełnomocnika z urzędu przez prezesa sądu lub sąd.

Obrońca w postępowaniu karnym:

Pozycja jaką zajmuje obrońca - na temat jego statusu prawnego w nauce procesu karnego wysuwane były rożne koncepcje. Niektórzy przedstawiciele naukowi mówią, że jest to pomocnik oskarżonego, inni mówią ze jest współczynnikiem WS, niektórzy ze jest strona procesowa, jeszcze inni ze jest przedstawiciel procesowym oskarżonego.

Od tego która z koncepcji przyjmiemy NT jego statusu zależeć będzie odpowiedz na wiele pytań.

Szczególnie w nauce radzieckiej była lansowana teza ze jest współczynnikiem WS, że powinien działać z WS, że powinien wręcz prostować przed sądem nieprawdziwe wyjaśnienia oskarżonego.

Obrońca jest rzecznikiem interesu oskarżonego, może działać tylko na jego korzyść, ale niewątpliwe jego funkcja ma charakter publiczny, działając bowiem na korzyść oskarżonego współdziała przez to ze jego działanie ma stwarzać przeciwwagę dla strony oskarżającej i dzięki zapewnieniu warunków kontradyktoryjności procesu ułatwia sądowi dojście do prawdy.

Ci którzy mówią, że jest jedynie pomocnikiem oskarżonego, negując koncepcje roli jako przedstawiciela procesowego strony podnoszą zarzut ze przedstawiciel procesowy jest uprawniony do dokonania wszelkich czynności za mocodawcę, natomiast obrońca nie może złożyć wyjaśnień za oskarżonego, poddać się za niego badaniom. Nieporozumienie tutaj wynika z tego, że nie rozróżnia się dwóch ról oskarżonego w procesie karnym - jest on stroną przeciwko której prowadzi się postępowanie a z drugiej strony jest osobowym źródłem dowodowym.

Nie jest stroną procesową.

W PL przeważa koncepcja zgodnie, z która obrońca jest przedstawiciel procesowym oskarżonego - uzasadnia przyjęcie tej koncepcji to, że zakres uprawnieni obrońcy jest zdeterminowany zakresem uprawnień przysługujących oskarżonemu, np. jeżeli przepis mówi, że strona ma prawo wnieść środek odwoławczy to nie musi tego robić sam oskarżony, może wnieść taki środek obrońca, jeżeli bierze udział w danym postępowaniu.

Są jednak czynności, które wymagają działania samego oskarżonego, np. zgoda na warunkowe umorzenie postępowania, dobrowolne poddanie się odpowiedzialność art. 387., cofnięcie środka odwoławczego art. 431.

W tych sytuacjach, w których ustawodawca nakazuje brać pod uwagę wole samego oskarżonego nie może być mowy w sprzeczności miedzy działaniem oskarżonego i obrońcy - zawsze bierze się pod uwagę stanowisko oskarżonego.

Obrońca może brać udział obok oskarżonego, udział obrońcy nie wyłącza udziału samego oskarżonego.

Mogą działać samodzielnie, dla skuteczności czynności procesowych dokonanych przez obrońcę nie ma znaczenia czy oskarżony sam akceptuje jego działania.

Mamy tutaj dwa stosunki:

Stosunek wewnętrzny - to stosunek zlecenia, cywilno-prawny, z niego wynika obowiązek należytej staranności jakiej powinien dołożyć obrońca broniąc oskarżonego.

Stosunek zewnętrzny - istotniejszy dla organu procesowego - skutki wywołane przez działania obrońcy w procesie karnym.

Obrońca ma stanowisko samodzielne od oskarżonego, może być taka sytuacja, że działania / wnioski składane przez oskarżonego i obrońcę będą sprzeczne - np. obrońca składa wniosek o przeprowadzenie badań psychiatrycznych, a oskarżony protestuje - sąd powinien uwzględnić ten wniosek który jest korzystniejszy dla oskarżonego.

Art. 86 - stanowi, że obrońca może przedsiębrać wyłącznie czynności korzystne dla oskarżonego, czynność niekorzystna jest bezskuteczna jako czynność dokonana przez osobę nieuprawnioną do jej podjęcia.

Powstaje pytanie: w oparciu o jakie kryterium należy ocenić czy dana czynność jest korzystna dla oskarżonego czy tez nie jest?

Tutaj spotykamy trzy różne koncepcje:

1 - subiektywistyczna - polega na tym, że kryteria oceny tego czy czynność jest korzystna czy niekorzystna dla oskarżonego jest wola obrońcy. A więc w świetle tej koncepcji niekorzystne są tylko te czynności które zostały podjęte przez obrońcę ze świadomością działania na niekorzyść oskarżonego. Ta koncepcja jest oparta na domniemaniu dobrej wiary działania obrońcy - podstawą tego domniemania są wysokie wymagania stawiane adwokatom. Jest ono obalalne, może być obalone dowodem przeciwnym.

2 - obiektywistyczna - wg tej koncepcji niekorzystne są tylko te czynności które z natury swej są niekorzystne i tylko o nich obrońca nie ma prawa, np. nie ma prawa wnosić apelacji domagając się zaostrzenia oskarżonemu kary.

3 - mieszana - bezskuteczne jako niekorzystne czynności są te które z natury są niekorzystne, jak również te które są obojętne z natury ale mogą wywołać skutek niekorzystny dla oskarżonego.

Czy może być dopuszczony dowód wskazujący na okoliczność niekorzystną dla oskarżonego, którego przeprowadzenia żądał obrońca?

Tak, aczkolwiek obrońca nie jest uprawniony do złożenia takiego wniosku. Jeżeli dana okoliczność ma istotne znaczenie dla wyjaśnienia okoliczności danej sprawy to sąd nie uwzględni wniosku obrońcy, ale ten dowód przeprowadzi z urzędu.

Doktryna to stanowisko potwierdza. Uchybienie zawitemu terminowi do wniesienia środka odwoławczego stanowi czynność niekorzystną dla oskarżonego i nie może iść na jego rachunek - czyli to zaniechanie dokonane przez obrońcę stanowi podstawę przywrócenia terminu.

Jak ocenić czy czynność jest korzystna czy niekorzystna, kiedy powinna być dokonana ta ocena, czy ex post, czy ex ante (w chwili składania wniosku)?

Należy tutaj brać pod uwagę tezę dowodową, jeżeli teza wskazuje na chęć przeprowadzenia dowodu na okoliczność korzystną dla oskarżonego to należy dojść do wniosku, że obrońca był uprawniony o złożenia takiego wniosku, nie odpowiada za rezultat.

Obrońca może bronić kilku oskarżonych pod warunkiem że ich interesy nie pozostają w sprzeczności.

Problem: stosunku działalności obrońcy do interesu publicznego.

Czy obrońca może działać sprzeczny z interesem publicznym?

Nie. Nie może wykraczać poza granice prawa. Nie może namawiać do składania fałszywych wyjaśnień, fałszować dowodów, czy nakłaniać do tego.

Może przed złożeniem wniosku dowodowego o przesłuchanie na okoliczności korzystne dla oskarżonego, może rozmawiać z danymi osobami, ale nie może wkraczać w treść ich zeznań.

Jak powinien zachować się obrońca który jest przeświadczony o winie swojego klienta, ale materiał dowodowy zgromadzony w danym postępowaniu nie pozwala w sposób nie budzący wątpliwości mówić o winie oskarżonego?

Czy obrońca może domagać się uniewinnienia swojego klienta w takiej sytuacji?

Tak nie tylko ma prawo ale i obowiązek domagać się uniewinnia. Jego zadaniem będzie wskazanie ze w świetle materiały dowodowego występują wątpliwości co do winy oskarżonego.

Pytanie: czy takie zachowanie się obrońcy w wyniku którego nie dojdzie do stwierdzenia winy nie koliduje z interesem publicznym?

Nie. Dlatego, że interes uboczny polega na tym aby doszło do rozstrzygnięcia w kwestii odpowiedzialności oskarżonego za zarzucony mu czyn w postępowaniu toczącym się zgodnie z przepisami, procedurą - a jeżeli materiał dowodowy nie jest wystarczający to nie pozostaje nic innego jak uniewinnienie oskarżonego.

Kto może być obrońcą?

- Adwokat (aplikant po 6m-ach aplikacji może występować już przed sądem).

- Radca prawny w sprawach o wykroczenie i o wykroczenie skarbowe oraz w postępowaniu w sprawie toczącej się na podstawie ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.

Obrońca może czerpać swoje umocowanie do działania w procesie z wyboru - i ten ma pierwszeństwo, jak również może być wyznaczony z urzędu (wtedy gdy oskarżony nie jest zbyt zamożny, oraz gdy udział obrońcy jest obligatoryjny, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru; obrońca z urzędu wchodzi w rachubę jeśli nie ma obrońcy z wyboru w art. 387 - gdy oskarżony poddaje się dobrowolnie odpowiedzialności; podobnie art. 451 gdy w rozprawie odwoławczej nie sprowadza się oskarżonego mimo że tego sobie życzył; w postępowaniu przyspieszonym również obligatoryjny udział).

Jaki jest zakres czynności do których jest zobowiązany obrońca?

Art. 84:

§1 - Ustanowienie obrońcy lub wyznaczenie obrońcy z urzędu uprawnia go do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, jeżeli nie zawiera ograniczeń.

§2 - Wyznaczenie obrońcy z urzędu nakłada na obrońcę obowiązek podejmowania czynności procesowych do prawomocnego zakończenia postępowania. Jeżeli jednak czynności należy dokonać poza siedzibą i lub miejscem zamieszkania obrońcy z urzędu, prezes sądu, przed którym ma być dokonana czynność, a w postępowaniu przygotowawczym prezes sądu rejonowego miejsca czynności, na uzasadniony wniosek dotychczasowego obrońcy może wyznaczyć dla dokonania tej czynności innego obrońcę spośród miejscowych adwokatów.

§3 - Obrońca wyznaczony z urzędu w postępowaniu kasacyjnym lub w postępowaniu o wznowienie postępowania powinien sporządzić i podpisać kasację lub wniosek o wznowienie postępowania albo poinformować na piśmie sąd, że nie stwierdził podstaw do wniesienia kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania. Jeżeli kasacja lub wniosek zostaną wniesione, obrońca ten jest uprawniony do udziału toczącym się postępowaniu.

Kiedy wygasa stosunek obrończy?

Z wyboru gdy oskarżony cofnął upoważnienie do obrony, lub jego przedstawiciel ustawowy; Jeśli ustanowił nowego obrońcę dla którego ustanowiono pełnomocnika tymczasowego - art. 83 [*pełnomocnictwo tymczasowe]:

§1 - Obrońcę ustanawia oskarżony; do czasu ustanowienia obrońcy przez oskarżonego pozbawionego wolności, obrońcę może ustanowić inna osoba, o czym niezwłocznie zawiadamia się oskarżonego.

§2 - Upoważnienie do obrony może być udzielone na piśmie albo przez oświadczenie do protokołu organu prowadzącego postępowanie karne

Jest także możliwe wypowiedzenie stosunku obrończego przez adwokata - np. klient przejawił brak zaufania do obrońcy, czy sprzeczność interesów osób których jest on obrońcą, śmierć adwokata itd.

Art. 378 - skutki wypowiedzenia stosunku obrończego:

§1 - Jeżeli w sprawie, w której oskarżony musi mieć obrońcę i korzysta z obrony z wyboru, obrońca lub oskarżony wypowiada stosunek obrończy, prezes sądu lub sąd wyznacza obrońcę z urzędu, o ile oskarżony nie powołał obrońcy z wyboru. W razie potrzeby rozprawę przerywa się lub odracza.

§2 - W sprawie, w której oskarżony korzysta z obrońcy z urzędu, sąd na uzasadniony wniosek obrońcy lub oskarżonego zwalnia obrońcę z jego obowiązków i wyznacza oskarżonemu innego obrońcę z urzędu.

§3 - W wypadkach określonych w § 1 i 2 sąd podejmuje zarazem decyzję, czy dotychczasowy obrońca może bez uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony pełnić obowiązki do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę.

Aby nie tamować biegu postępowania sąd rozważa czy bez uszczerbku dla prawa do obrony przysługującego dla obrony dotychczasowy obrońca może ją prowadzić dalej zanim będzie gotowy nowy obrońca.

Pełnomocnik - jest to również przedstawiciel procesowy strony nie będącej oskarżonym.

Może on również działać zamiast lub obok strony.

Jego działania o ile mieszczą się w graniach umocowania idą na rachunek strony.

Jest jednak różnica pomiędzy pełnomocnikiem a obrońcą: o ile na rachunek oskarżonego Ida tylko korzystne dla oskarżonego podjęte przez obrońcę, o tyle w przypadku pełnomocnictwa na rachunek reprezentowanego idą zarówno czynności korzystne jak i niekorzystne dla mocodawcy pod warunkiem że mieszczą się w graniach umocowania, np. pełnomocnik powoda cywilnego może zrzec się roszczenia jeżeli mieści się to granicach umocowania.

Z pełnomocnika może oskarżyciel posiłkowy, prywatny, powód cywilny a także pokrzywdzony (także w postępowaniu sądowym gdzie występuje jako quasi-strona).

Inna różnica: o ile w działalności obrońcy występuje samodzielność, nie musi uzgadniać działań procesowych z oskarżonym, jeżeli uważa je za uzasadnione ; o tyle w przypadku pełnomocnictwa występuje tzw. *instrukcja wewnętrzna która wiążę pełnomocnika i jest mu udzielona przez mocodawcę.

Pełnomocnik może być także z urzędu lub w z wyboru.

Art. 87:

§1 - Strona inna niż oskarżony może ustanowić pełnomocnika.

§2 - Osoba nie będąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu.

§3 - Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może odmówić dopuszczenia do udziału w postępowaniu pełnomocnika, o którym mowa w § 2, jeżeli uzna, że nie wymaga tego obrona interesów osoby nie będącej stroną - przepis ten nie może mieć jednak zastosowania do tych przypadków w których ustawa expressis verbis przyznaje prawo do korzystania z pomocy pełnomocnika.

Kto może być pełnomocnikiem?

- Adwokat

- Radca prawny instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej oraz w zakresie roszczeń majątkowych radca prawny może być pełnomocnikiem osoby prawnej innej niż instytucja państwowa, samorządowa lub społeczna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, a także osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą - art. 88.

Nie będzie na wykładzie CZYNNOŚCI PROCESOWYCH (patrz ćwiczenia!).

19/01/2010

Rzecznicy społeczni

To kategoria która reprezentuje interes społeczny chociaż podejmowane przez nich czynności procesowe mogą leżeć w interesie którejś ze stron, jednak generalnie nie są to rzecznicy określonej strony.

Zakres ich uprawnień jest określony przez KPK i nie zależy od uprawnień stron.

Do tej kategorii zalicza się:

- przedstawiciel społeczny

- RPO

- Prokurator Generalny

- prokurator

*Przedstawiciel społeczny - to uczestnik postępowania, który został wprowadzony do PL procesu karnego przez kodeks z '69 r. - była to oryginalna konstrukcja prawna w odróżnieniu, bowiem od innych ustawodawstw polski ustawodawca przyznał mu pozycję niezależną od oskarżenia i od obrońcy.

Pod rządami KPK z `69 r. instytucja ta nie odegrała znaczącej roli, była instytucją martwą. Kolejne projekty KPK nie przewidziały tej instytucji.

Przedstawiciel społeczny pojawił się w toku prac parlamentarnych, uznano jednak że należy utrzymać tą instytucję.

Jest to uczestnik postępowania sądowego. Nie występuje w postępowaniu przygotowawczy - art. 90:

§1 - W postępowaniu sądowym do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego udział w postępowaniu może zgłosić przedstawiciel organizacji społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego, objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, w szczególności ochrony wolności i praw człowieka.

§2 - W zgłoszeniu organizacja społeczna wskazuje przedstawiciela, który ma reprezentować tę organizację, a przedstawiciel przedkłada sądowi pisemne upoważnienie.

§3 - Sąd dopuszcza przedstawiciela organizacji społecznej, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości.

Do zajęcia pozycji tego uczestnika nie wystarcza tylko zgłoszenie przedstawiciela - ustawa wymaga aby sąd dopuścił przedstawiciela społecznego jeżeli leży to w interesie WS.

Przedstawiciel społeczny dopuszczony do udziału może brać udział w rozprawie, może składać oświadczenia na piśmie NT okoliczności które uważa za istotne ze wg na interes społeczny - oświadczenie to stanowi dowód z dokumentu.

Nie uczestniczy w posiedzeniu sądu.

Może zawierać głos w ramach końcowych przemówień stron - art. 406 - zwiera głos przed obrońcą i oskarżonym.

Ponieważ nie jest stroną nie może zaskarżać zapadłych orzeczeń.

Nie może też zgłaszać wniosków procesowych.

Sąd może jednak przesłuchać takiego przedstawiciela w charakterze świadka.

Ta instytucja nie ożywiła się praktyce.

*Rzecznik praw obywatelskich - zakres jego uprawnień przewidziany jest w ustawie o RPO.

Ustawa ta przyznaje mu m. in.:

- prawo żądania w sprawie o przestępstwo publiczno-skargowe.

- może żądać informacji o postępowaniu w danej sprawie w ramach postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez siebie

- art. 521 może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe (prokurator generalny także ma takie prawo).

- art. 592 -

Nowela rozdzieliła funkcję Prokuratora Generalnego od Ministra Sprawiedliwości - pewne uprawnienia przysługują z tytułu sprawowania funkcji ministra sprawiedliwości - chodzi o wystąpienie z wnioskiem o przekazanie ścigania cudzoziemca państwu obcemu.

Art. 593 - Sądy i prokuratorzy zgłaszają za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości wnioski o wydanie przez państwo obce osoby, przeciwko której wszczęto postępowanie karne, o wydanie osoby w celu przeprowadzenia postępowania sądowego lub wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, o przewóz osoby ściganej lub skazanej przez terytorium państwa obcego oraz o wydanie z terytorium państwa obcego dowodów rzeczowych lub przedmiotów uzyskanych przez sprawcę w wyniku przestępstwa.

Są to pewne kompetencje zastrzeżone tylko dla niego.

Nadzwyczajne wznowienie postępowania, które leży w gestii prokuratora generalnego (postępowanie bezpodstawnie umorzone - może zostać wzruszone to bezpodstawne umorzenie z inicjatywy prokuratora generalnego) - art. 328:

§1 -  Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

§2 - Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

Do kategorii rzeczników należy zaliczyć także *instytucję która złożyła zawiadomienie o przestępstwie !

Na tych instytucjach państwowych lub samorządowych spoczywa obowiązek zawiadomienia o przestępstwie - jeżeli takie zawiadomienie złożyły to mają określone uprawnienia procesowe.

Art. 304 §2 - Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (…).

Jeżeli w ciągu 6 tygodni od powiadomienia organu ścigania nie otrzymały informacji jaką decyzje organ podjął mogą złożyć zażalenie do prokuratora nadrzędnego nad organem do którego złożono zawiadomienie.

Ponadto tej instytucji przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa (ma też to zastosowanie do dochodzenia).

Problematyka dowodowa

Czy w ramach postępowania dowodowego można wykorzystać tylko te dowody, które ustawodawca wyraźnie przewidział i uregulował sposób ich przeprowadzania, czy też można korzystać ze wszystkich możliwości w celach dowodowych o ile nie są wyraźnie przez ustawodawcę zakazane?

Będzie jeszcze o tym mowa.

*Dowód - jest to nazwa wieloznaczna zarówno w języku prawnym, prawniczym oraz potocznym.

Jakie najczęściej znaczenia dowodu spotykamy?

1. Źródło dowodowe - czyli źródło informacji o faktach, np. oskarżony, świadek, biegły, rzecz, miejsce, dokument.

2. Środek dowodowy - czyli informacje o faktach płynące z danego źródła - są nim wyjaśnienia, zeznania świadków, treść dokumentu, właściwości miejsca, rzeczy czy ciała.

3. Fakt dowodowy - czyli okoliczność której istnienie lub nie istnienie jest przedmiotem dowodzenia. Przedmiotem dowodzenia jest fakt główny, czyli fakt wypełniający znamiona przestępstwa. Fakty uboczne - to fakty z których wnioskujemy o istnieniu bądź nie istnieniu faktu głównego.

4. Sposób przeprowadzenia dowodu - np. oględziny, przesłuchanie, odczytanie gdy chodzi o dokument.

5. Czynność procesowa zmierzająca do wyjaśnienia określonego?? - np. konfrontacja osób przesłuchiwanych.

6. Ostateczny wynik procesu myślowego - a więc udowodnienie określonych okoliczności.

Są to najczęściej spotykane znaczenia słowa „dowód”, ale nie jest to katalog enumeratywny.

*Przedmiot dowodzenia - są nim fakty, jest to skrót myślowy, ponieważ fakty istnieją obiektywnie, mówiąc ściśle przedmiotem dowodzenia są twierdzenia o faktach, ale będziemy posługiwać się skrótem myślowym.

Zgodnie z przepisami prawa - obowiązuje zasada, że prawo jest sądowi znane - iura novit curia.

Jednak wśród źródeł prawa są takie przepisy, których należyte zrozumienie wymaga wiedzy z innej dziedziny - pojawia się niejednokrotnie potrzeba zasięgnięcia wiedzy biegłego.

Jeżeli ustalenie treści danej normy wymaga wiadomości szczególnych z danej dziedziny - wówczas możliwe jest powołanie biegłego czyli treść przepisu prawa może być w takich okolicznościach przedmiotem dowodzenia.

W nauce procesu karnego przyjmuje się również ze prawo obce, czy międzynarodowe może być przedmiotem dowodzenia.

Czy wszystkie fakty mające istotne znaczenie w sprawie wymagają dowodzenia?

Nie, ustawodawca wprowadza notoryjność powszechną i sądową, a także pozwala na domniemania.

*Notoryjność powszechna - pewne fakt są znane ogółowi społeczeństwa i nie wymagają dowodzenia, np. WWA jest stolicą polski; co nie oznacza ze dowodzenie tych faktów jest objęte zakazem - sąd musi uprzedzić strony, że dany fakt znany jest powszechnie i dlatego nie będzie przeprowadzany dowód. Gdyby pojawiły się wątpliwości w tym zakresie to dowód trzeba będzie przeprowadzić.

*Notoryjność sądowa - obejmuje fakty znane sądowi z urzędu. Należy zwrócić na nie uwagę stron, art. 168 - nie wyłącza to dowodu przeciwnego, np. notoryjnością sądowa objętyy jest fakt ze w miejscowości x znajduje się siedziba sadu rejonowego.

Domniemania:

*Domniemanie faktyczne - przyjmujemy dany fakt za istniejący bez dowodzenia tego, na podstawie zaobserwowanych w życiu powiązań przyczynowo-skutkowych. Poprzednik i następnik domniemania. Jeżeli nastąpił fakt a będący poprzednikiem to wystąpił fakt b i przyjmujemy fakt b bez potrzeby dowodzenia.

Nie można utożsamiać dowodów faktycznych z dowodem z poszlak.

Przy domniemaniach faktycznych - nie przeprowadzamy dowodu.

Przy dowodzie z poszlak przeprowadza się dowodzenie na istnienie faktów ubocznych (gdy są udowodnione są to właśnie dowody z poszlak) i na ich podstawie wnioskujemy o istnieniu bądź nie istnieniu faktu głównego - mamy tu do czynienia z dwu-etapowym procesem dowodzenia (pierwszy etap dowodzenie, drugi wnioskowanie).

*Domniemanie prawne - wynikają z norm prawnych, np. domniemanie niewinności, czy prawidłowości orzeczenia sądowego.

Domniemania prawne niewzruszalne - ustawa w art. 138, 139 nakazuje uważać za doręczone skutecznie pismo wysłane pod ostatni wskazany adres zamieszkania.

Bezwzględnie, w każdym postępowaniu, w którym dochodzi do stwierdzenia winy oskarżonego, muszą być dwa warunki spełnione

Przekonanie i obiektywna przekonywalność dowodów - musza być spelniona niezależnie od tego z jakimi dowodami sąd ma do czynienia w danej sprawie - także w procesie poszlakowym, udowodnione fakty uboczne (poszlaki) musza prowadzić do jednego tylko wniosku - ze oskarżony jest winien zarzucanego mu czynu.

Rodzaje dowodów - wyodrębnia się różne podziały w oparciu o rozmaite kryteria.

Podział w uwagi na fakt, którego istnienie udowadniamy:

a) Dowody bezpośrednie - wskazujące na fakt główny, np. wyjaśnienia oskarżonego który przyznaje się do winy.

b) Dowody pośrednie - odnoszą się do faktów ubocznych, zwane są dowodami z poszlak.

Z punktu widzenia odległości źródła dowodowego od faktu dowodzonego:

a) Dowody pierwotne - np. oryginał dokumentu, dowód z pierwszej ręki.

b) Dowody wtórne / pochodne - np. kopia dokumentu, dowód z dalszych źródeł.

Z punktu widzenia prawa dowodowego, z uwagi na formalizm przeprowadzania dowodów:

a) Dowody ścisłe - zwany dowodem formalnym, może na nim oprzeć się rozstrzygniecie w kwestii odpowiedzialności prawnej. Czyli wszystkie wymogi formalne określone przez prawo dowodowe muszą być spełnione.

b) Dowody swobodne - to dowód na którym można oprzeć rozstrzygnięcia incydentalne, dotyczące kwestii incydentalnych, np. kwestie zastosowania środka zabezpieczającego. Dowód ten nie wymaga przestrzegania prawa dowodowego. Rozstrzygając kwestie incydentalne sąd może oprzeć się na wszelkich okolicznościach dotyczących sprawy.

Ze względu na źródło dowodowe:

a) Dowody osobowe - źródłem jest osoba, np. zeznanie świadka, wyjaśnienia oskarżonych, opinie biegłych.

b) Dowody rzeczowe - źródłem rzecz, np. właściwości miejsca, rzeczy czy ciała.

Rozróżnienie tutaj źródła i środka ma znaczenie z punktu widzenia postępowania dowodowego dlatego, że nie wszystkie cechy rzeczy która podlega oględzinom maja znaczenie w procesie poznania tylko np. pozostawione na niej ślady.

Dokument - jest samoistnym dowodem, gdy interesuje nas treść dokumentu, czyli zapisana myśl.

Może występować także jako dowód rzeczowy.

Odrębnym źródłem dowodowym może być także *eksperyment procesowy - może dostarczyć nieznanych wcześniej informacji płynących z innych dowodów.

Zweryfikowanie informacji uzyskanych z innych źródeł, np. świadek zeznaje ze z określonego miejsca widział co działu się w jakimś miejscu, przeprowadza się eksperyment czy rzeczywiście mógł widzieć.

*Zakazy dowodowe - to normy prawne zabraniające przeprowadzania dowodów w określonych warunkach lub stwarzające ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów.

Wyodrębnią się różne zakazy - za podstawę przyjmujemy podział na:

a) Zakazy zupełne - zabraniają przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność - czyli dana okoliczność nie może być przedmiotem dowodzenia.

1. Zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom prawomocnego rozstrzygnięcia sądu kształtującego prawo lub stosunek prawny - art. 8 §2 - wyjątek od zasady samodzielności jurysdykcyjnej sądu (sąd samodzielnie rozstrzyga wszelkie zagadnienia faktyczne i prawne).

Np. sąd karny rozpatruje sprawę o znęcanie się jednego małżonka nad drugim, wcześniej został orzeczony rozwód z winy jednego z małżonków - sąd w procesie cywilnym ustalił że jeden z nich dopuszczał się znęcania. Teraz mamy proces o znęcanie - się czy sąd karny jest związany tymi ustaleniami o znęcaniu się czy nie? Sąd karny może ustalić odmiennie, że zjawisko znęcania się w ogóle nie występowało, bądź że nie ma dostatecznych dowodów pozwalających na przypisanie winy (co jest jednak mało prawdopodobne).

Tak samo gdy chodzi o poprzednią karalność - sąd jest związany uprzednim skazaniem np. za przestępstwo kradzieży, ale nie bada tego czy się takiego przestępstwa dopuścił.

2. Zakaz art. 108 - Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem jest tajny, a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy nie jest dopuszczalne - jedna z gwarancji niezawisłości sędziowskiej - pozwala sędziom zachować tajemnicę wypowiadanych poglądów NT rozstrzygnięcia.

3. Zakaz wykorzystania złożonych uprzednio zeznań osoby, która następnie skorzystała z przysługującego jej prawa do odmowy zeznań - art. 186 - Osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznań albo zwolniona na podstawie art. 185 może oświadczyć, że chce z tego prawa skorzystać, nie później jednak niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania w postępowaniu sądowym; poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może wówczas służyć za dowód ani być odtworzone.

Zakazem tym objęta jest wyłącznie treść zeznań, nie zaś okoliczności, których zeznania te dotyczyły (można o te okoliczności pytać inne osoby).

Może być taka sytuacja, że to pierwsze zeznanie świadka ma miejsce dopiero w postępowaniu odwoławczym (mała prawdopodobna sytuacja), w takiej sytuacji zakaz będzie obowiązywał jeżeli świadek skorzysta z prawa.

Problem za czasów KPK `69: czy zakaz z art. 186 obowiązuje również w razie śmierci świadka?

Osoba najbliższa złożyła zeznania, ale przed rozpoczęciem postępowania sądowego zmarła. Nie wiemy jakby się zachowała, czy skorzystałaby z prawa do odmowy zeznań, czy też nie. Wydaje się, że w omawianej sytuacji zakaz 3) nie działa, gdyż zakaz powstaje wtedy gdy osoba dana oświadczy ze chce z prawa do odmowy zeznań skorzystać - skoro ta osoba nie żyje nie ma oświadczenia.

Ponadto przemawia za tym również wykładnia celowościowa - chodzi tu o ochronę interesów świadka, a nie oskarżonego, skoro świadek nie żyje to odpadł interes, który tym art. jest chroniony.

4. Zakaz dowodzenia okoliczności objętych świadka koronnego i osób jemu najbliśzych ochroną osobową .. - art. 14 ust. 3 ustawy o świadku koronnym - okoliczności objętę ochroną świadka koronnego lub osób najbliższych.

b) Zakazy niezupełne - zabraniają przeprowadzenia określonego dowodu. Mogą zabraniać korzystania z określonego źródła lub środka, albo też mogą dotyczyć zastosowania określonych metod.

Dzielą się na:

• Bezwzględne - to takie, które nie mogą być uchylone.

1. Art. 178 - Nie wolno przesłuchiwać jako świadków:

1) obrońcy lub adwokata działającego na podstawie art. 245 § 1,co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę,

Chodzi o to, że osoba zatrzymana ma prawo do kontaktu z adwokatem, zatrzymanie nie oznacza, iż doszło do wszczęcia postępowania przeciwko zatrzymanej osobie - może taka osoba kontaktować się z adwokatem w celu zasięgnięcia porady prawnej. Adwokat ten jest objęty również zakazem dowodem niezupełnym bezwzględnym.

2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi.

Tajemnica są objęte również dokumenty znalezione w czasie przeszukania dotyczące obrony.

Prawo kanoniczne przewiduje tajemnicę spowiedzi, więc ustawodawca respektując tą instytucję wprowadza bezwzględny zakaz.

Zakazem objęte jest przesłuchanie osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczności przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi co do faktu popełnienia czynu zabronionego.

2. Zakaz powołania w charakterze biegłego - art. 196:

§1 - Nie mogą być biegłymi osoby wymienione w art. 178, 182 i 185 oraz osoby, do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wymienione w art. 40 § 1 pkt 1-3 i 5, osoby powołane w sprawie w charakterze świadków, a także osoby, które były świadkiem czynu.

§2 - Jeżeli ujawnią się przyczyny wyłączenia biegłego wymienione w § 1, wydana przez niego opinia nie stanowi dowodu, a na miejsce biegłego wyłączonego powołuje się innego biegłego.

§3 - Jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego.

Jeżeli ujawnią się przyczyny z §1 wydana przez dotychczasowego biegłego nie stanowi dowodu.

Najdalej zakaz przesłuchiwania w charakterze biegłego lekarza zakresu ochrony zdrowia psychicznego również na te okoliczności - art. 52 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

Art. 199 - wprowadza bezwzględny zakaz związany z biegłym - Złożone wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy medycznej oświadczenia oskarżonego, dotyczące zarzucanego mu czynu, nie mogą stanowić dowodu.

Przepisu tego nie stosuje się w wypadku przeprowadzania badań waliograficznych, czyli jeżeli w toku tych badań oskarżony ujawnił okoliczności dotyczące zarzucanego mu czynu wobec biegłego to biegły może te okoliczności ujawnić.

3. Art. 6 ustawy o świadku koronnym - zakaz wykorzystania jako dowodu wyjaśnień złożonych przez podejrzanego, który miał być świadkiem koronnym, ale prokurator nie wystąpił do sadu z wnioskiem o przyznanie statusu świadka koronnego, albo też wystąpił z takim wnioskiem, ale sąd go nie uwzględnił.

26/01/2010

• Względne - w warunkach określonych przez ustawodawcę mogą być uchylone.

Mogą być usunięte w warunkach określonych przez przepisy KPK.

Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadka osoby która korzysta z przysługującego jej prawa do odmowy zeznań : osobie najbliższej (art. 182 §1), krąg osób najbliższych jest określony w art. 115 KK - trwa mimo ustania małżeństwa lub usposobienia, do grona tych osób art. ten zalicza:

- osoby pozostające w faktycznym pożyciu (konkubinat), jednakże ze po ustaniu konkubinatu to prawo już nie przysługuje;

- osobie która jest oskarżona o współudział w przestępstwo objętym postępowaniem;

- podmiot z art. 416 (podmiot zobowiązany do zwrotu na rzecz SP korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwo innej osoby)

- przedstawicielowi podmiotu zbiorowego odpowiedzialnego za czyny karalne od groźbą kary;

Z tego prawa można korzystać najpóźniej przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania w postępowaniu sądowym - art. 186.

Zakaz przesłuchiwania świadka który uzyskał zwolnienie od zeznań z uwagi na szczególnie bliski stosunek osobisty - art. 185 - Można zwolnić od złożenia zeznania lub odpowiedzi na pytania osobę pozostającą z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli osoba taka wnosi o zwolnienie. - czyli krag osob najbl. Jest zamknięty ustawodawca wyszedł jednak z założenia że poza tymi osobami które zaliczył do tego grona mogą wsyteowac szczególnie bliskie stosunki osobiste osoby wezwanej do udziału w procesie w charakterze świadka z oskarżonym - ztym, że osoby pozostaje w szczególniebliskim stosunku z oskarżonym nie mają prawa odmowy zeznań z mocy ustawy tylko musza wnosić o zwolnienie z ich przez organ procesowy. Jeśli to zwolnienie uzyskają to obowiązuje w stos. Do nich zakaz przesłuchiwania ich w charakterze świadka.

Zakaz przesłuchiwania w charakterze świadków osób korzystających z immunitetu dyplomatycznego chyba że osoby te wyrażą zgodę - art. 581.

Podobny zakaz dot. osób korzystających z immunitetu konsularnego w zakresie okoliczności związanych z wykonywaniem przez te osoby funkcji zawodowych lub służbowych.

Zakaz przesłuchiwania osób związanych tajemnicą państwowa na okoliczności nią objęte (pojęcie tajemnicy państwowej - ustawa o ochronie informacji niejawnych) - art. 181.

Decyduje o tym organ przełożony. Trzeba się zwrócić do naczelnego organu administracji o zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy, jeśli bezpośrednio przełożony nie pozwoli.

Przesłuchanie takich osób odbywa się z wyłączeniem jawności rozprawy na czas przesłuchiwania tej osoby - art. 181 §1 - W wypadkach przewidzianych w art. 179 i 180 sąd przesłuchuje taką osobę na rozprawie z wyłączeniem jawności.

§2 - Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób sporządzania, przechowywania i udostępniania protokołów przesłuchań oskarżonych, świadków, biegłych i kuratorów, a także innych dokumentów lub przedmiotów, na które rozciąga się obowiązek zachowania tajemnicy państwowej, służbowej albo związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji, jak również dopuszczalny sposób powoływania się na takie przesłuchania, dokumenty i przedmioty w orzeczeniach i pismach procesowych, mając na uwadze konieczność zapewnienia właściwej ochrony tajemnicy przed nieuprawnionym ujawnieniem.

Zakaz przesłuchiwania osób obowiązanych do zachowania tajemnicy służbowej, zawodowej lub związanej z wykonywaniem funkcji - art. 180 - §1 Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej lub tajemnicy związanej z wykonywaniem zawodu lub funkcji mogą odmówić zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, chyba że sąd lub prokurator zwolni te osoby od obowiązku zachowania tajemnicy - czyli decyzję podejmuje tu sąd lub prokurator.

W sposób szczególny uregulowany jest zakaz związany z przesłuchaniem w charakterze świadka na okoliczności związane tajemnicą - notarialną, adwokacką, radcy prawnego, lekarska lub dziennikarska - są to bowiem zawody zaufania publicznego.

Poprzedni kodeks nie zawierał odpowiednika dzisiejszego art. 180 §2, a prawo prasowe nakłada na dziennikarza obowiązek przestrzegania tajemnicy dziennikarskiej - pojawił się problem wywołujący kontrowersje gdy sąd wezwał dziennikarza w charakterze świadka a ten zasłaniał się tajemnicą dziennikarską, odmówił zeznań. Sad uznał, że bezpodstawnie i zastosował środki przymusu wobec niego.

SN: przepis tekstu post. karnego stanowi lex specialis w stosunku do przepisu prawa prasowego przewidującego obowiązek zachowania tajemnicy dziennikarskiej, jednakże SN dając pierwszeństwo przepisowi KP przewidującego możliwość zwolnienia z tajemnicy wskazał jednocześnie, że po taki środek dowodowy należy sięgać w ostateczności - gdy nie ma już możliwości w inny sposób wyjaśnić okoliczności sprawy.

Art. 180 §2 - Osoby obowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej lub dziennikarskiej mogą być przesłuchiwane co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. W postępowaniu przygotowawczym w przedmiocie przesłuchania lub zezwolenia na przesłuchanie decyduje sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, w terminie nie dłuższym niż 7 dni od daty doręczenia wniosku prokuratora. Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

Czyli jeżeli prokurator widzi w postępowaniu przygotowawczym konieczność sięgnięcia po taki dowód to powinien z wnioskiem zwrócić się do sądu.

W razie odmowy uwzględnienia przez sąd wniosku prokuratora to zażalenie przysługuje prokuratorowi i stronom postępowania przygotowawczego.

Art. 180 §3 - Zwolnienie dziennikarza od obowiązku zachowania tajemnicy nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nie ujawnianie powyższych danych.

.

§4 - Przepisu § 3 nie stosuje się, jeżeli informacja dotyczy przestępstwa, o którym mowa w art. 240 § 1 Kodeksu karnego.

§5 - Odmowa przez dziennikarza ujawnienia danych, o których mowa w § 3, nie uchyla jego odpowiedzialności za przestępstwo, którego dopuścił się publikując informację.

Powstał problem: art. 115 mówi, że do grona osób najbliższych zalicza się także osoby pozostające we wspólnym pożyciu. Mówi się obecnie o zjawisku homoseksualizmu, powstał problem czy osoby takie mają prawo odmówić zeznań?

SN: Nie. Dlatego, że ten konkubinat jest to faktyczny stan który przypomina małżeństwo, ale takie osoby mogą ubiegać się o zwolnienie na podstawie art. 185.

Zakazy niezupełne - związane ze stosowaniem niedopuszczalnych metod przesłuchania.

Mają one charakter bezwzględny.

Art. 171 - nie pozwala na korzystanie z wyjaśnień, zeznań lub innych oświadczeń złożonych w warunkach wyłączających możliwość swobodnego wypowiedzenia się.

Warunkiem dowodu jest pełna swoboda wypowiedzi. Ta swoboda nie może być nie tylko zupełnie, całkowicie wyłączona ale także ograniczona - musi być pełna !

PL ustawodawca nie wprowadził do PL konstrukcji owocu zatrutego drzewa - jeżeli oskarżony złożył wyjaśnienia w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi i np. ujawnił miejsce narzędzi przestępstwa to te przedmioty mają znaczenie dowodowe (są to dowody rzeczowe). Sad się nie pyta, w jaki sposób doszło do odnalezienia tych rzeczy, jeśli nie ulega wątpliwości ze SA to przedmioty mające związek z danym przestępstwem.

Koncepcja ta oznacza, iż owoc drzewa zatrutego jest również zatruty - wg tej konstrukcji dyskwalifikacji podlegać będą nie tylko wypowiedzi złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi, ale także wszystkie inne dowody które zostały ujawnione dzięki tym wypowiedziom (wyjaśnieniom, zeznaniom).

Wg doktryny amerykańskiej jest to konstrukcja zbyt daleko idąca ponieważ dochodzi w praktyce do przypadków, w których nie jest możliwe wobec braku dowodów udowodnienie winy oskarżonego w sprawach nierzadko oczywistych.

Jakich metod zabrania nasz ustawodawca ?

Art. 171:

§1 - Osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach określonych celem danej czynności, a dopiero następnie można zadawać pytania zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli wypowiedzi.

§2 - Prawo zadawania pytań mają, prócz organu przesłuchującego, strony, obrońcy, pełnomocnicy, biegli oraz podmiot określony w art. 416. Pytania zadaje się osobie przesłuchiwanej bezpośrednio, chyba że organ przesłuchujący zarządzi inaczej.

§3 - Jeżeli osoba przesłuchiwana nie ukończyła 15 lat, czynności z jej udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzone w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie.

§4 - Nie wolno zadawać pytań sugerujących osobie przesłuchiwanej treść odpowiedzi.

§5 - Niedopuszczalne jest:

1) wpływanie na wypowiedzi osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej (art. 115 §12 pojęcie groźby bezprawnej - jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem) ,

2) stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem.

§6 - Organ przesłuchujący uchyla pytania określone w § 4, jak również pytania nieistotne. 

§7 - Wyjaśnienia, zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach wyłączających swobodę wypowiedzi lub uzyskane wbrew zakazom wymienionym w § 5 nie mogą stanowić dowodu.

Zagadnienie hipnozy było przedmiotem orzecznictwa, gdyż przepis expresis verbis zakazuje stosowania hipnozy w czasie przesłuchania. Problem: czy dopuszczalne jest przesłuchanie w charakterze świadka osoby która była poprzednio poddana hipnozie dla odblokowania pamięci?

Z uwagi na niebezpieczeństwo sugerowania odpowiedzi przez hipnotyzera osobie poddanej temu zabiegowi - istnieje tutaj pewne ryzyko nieprawidłowego potraktowania odtworzonych rzeczywistych śladów pamięciowych tego świadka, od tego co być może zostało mu w czasie seansu hipnotycznego zasugerowane.

SN wypowiedział się za możliwością skorzystania z dowodu z zeznań takiego świadka przy szczególnie posuniętej ostrożności oceny wartości takich zeznań.

*Badania wariograficzne - w pierwszym okresie obowiązywania kodeksu procesowi karnego PL nieznane były takie badania - wprowadziła je nowela z 10 stycznia 2003 r.

Jest to obecnie dozwolone w ramach badań przeprowadzonych przez biegłego - wymagają zgody badanego, bez względu na to kto ma być im poddany.

Dopuszczalność tych badań reguluje art. 192 a:

§1 -  W celu ograniczenia kręgu osób podejrzanych lub ustalenia wartości dowodowej ujawnionych śladów można pobrać odciski daktyloskopijne, wymaz ze śluzówki policzków, włosy, ślinę, próby pisma, zapach, wykonać fotografię osoby lub dokonać utrwalenia głosu. Po wykorzystaniu w sprawie, w której dokonano pobrania lub utrwalenia, pobrany lub utrwalony materiał zbędny dla postępowania należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć.

§2 - W wypadkach, o których mowa w § 1, za zgodą osoby badanej biegły może również zastosować środki techniczne mające na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu tej osoby.

§3 - Badania i czynności, o których mowa w § 1 i art. 192 § 1, wykonuje się odpowiednio w warunkach i w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 74 § 4. 

Ponadto podstawę prawną stanowi dodany przez wymienioną nowelę art. 199 a - Stosowanie w czasie badania przez biegłego środków technicznych mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu badanej osoby możliwe jest wyłącznie za jej zgodą. Przepisu art. 199 nie stosuje się.

Wynik badań wariograficznych ujawnia się w procesie w postaci opinii biegłego.

Mówi się, że badania wariograficzne są to badania, które mają wykryć czy osoba poddana im mówi prawdę, czy też nie - jest to nieścisłe stwierdzenie. Chodzi tu tylko o zarejestrowanie zmian organizmu, nie uświadamianych zmian organizmu przy udzielaniu odpowiedzi na tzw. „krytyczne pytania”.

Dlaczego ustawodawca w pierwotnej wersji kodeksu wprowadził zakaz tych badań?

Nie jest to pewna metoda, nie wszystkie osoby mogą być poddane tym badaniom. A także ze względu na duże wątpliwości jakie ta metoda wywołuje.

Zakaz ten jest utrzymany w czasie przesłuchania, czyli czynność przesłuchania nie może być przeprowadzana z zastosowaniem badań wariograficznych, one są poza czynnością przesłuchania.

Dyskusja dot. stosowania badań wariograficznych w PL:

I faza stawiano pytanie: czy wolno stosować?

II faza (lata '70): jak stosować?

W ramach prac nad uregulowaniem zakazu związanym z metodą pozyskiwania dowodów przedmiotem dyskusji było zagadnienie dopuszczalności stosowania podstępu.

Doktryna raczej wypowiada się przeciwko takiej metodzie.

Podstęp to świadome wprowadzenie w błąd przesłuchiwanego (np. powiedzenie osobie przesłuchiwanej że inni przesłuchiwani w związku z danym przestępstwem już wszystko powiedzieli).

SN: podkreśla ze względy taktyczne nakazują aprobować tego rodzaju metody stosowane przez organy ścigania. Oskarżony, który ma silną konstrukcję psychiczną może przecież powiedzieć, że się nie przyznaje mimo tego, że inni się przyznali.

Sporne jest zagadnienie stosowania obietnic, np. jeśli się przyznasz to uchylimy stosowanie środka przymusu, będzie wypuszczony na wolność.

Takie obietnice również dopuszcza się ze względów taktycznych.

Jest sprawą oceny, w każdej sprawie czy było wyłączenie lub ograniczenie swobody wypowiedzi czy też nie.

Gdyby się zdarzyło, że podniesiony zostanie zarzut przesłuchiwania w warunkach wyłączenia lub ograniczenia swobody wypowiedzi - ten zarzut musi być uprawdopodobniony. Samo uprawdopodobnienie wystarczy do dyskwalifikacji dowodu.

Wniosek dowody

Z urzędu na wniosek strony, także podmiotu określonego w art. 416.

Art. 315 - strony mogą składać wnioski dowodowe także w post. przygotowawczym.

Wnioski także mogą składać biegli o powołanie biegłych innej specjalności.

Biegli psychiatrzy mogą złożyć wniosek o przeprowadzenie badań oskarżonego w zamkniętym zakładzie leczniczym, jeżeli na podstawie badan ambulatoryjnych nie jest możliwe wydanie opinii ostanie psychicznym oskarżonego to

W post. przygotowawczym to prokurator występuje do sądu z wnioskiem o wydanie postanowienia o skierowaniu na obserwacje w zakładzie zamkniętym.

*Wniosek dowodowy - jest oświadczeniem woli o charakterze postulującym - może być uwzględniony przez organ procesowy bądź oddalony, ale kodeks wyraźnie określa kiedy wniosek dowodowy może być oddalony:

► przede wszystkim oddalenie musi mieć formę postanowienia, które nie jest zaskarżalne a to z uwagi na to, że oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu uwzględnieniu wniosku.

► art. 170:

§1 - Oddala się wniosek dowodowy, jeżeli:

1) przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne,

2) okoliczność, która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy albo jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy,

3) dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności,

4) dowodu nie da się przeprowadzić.

5) wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

Katalog zamknięty

§2 -  Nie można oddalić wniosku dowodowego na tej podstawie, że dotychczasowe dowody wykazały przeciwieństwo tego, co wnioskodawca zamierza udowodnić.

§3 - Oddalenie wniosku dowodowego następuje w formie postanowienia.

§4 - Oddalenie wniosku dowodowego nie stoi na przeszkodzie późniejszemu dopuszczeniu dowodu, chociażby nie ujawniły się nowe okoliczności.

Ustawodawca PL nie przewiduje *prekluzji dowodowej - termin na złożenie wniosku dowodowego nie ma charakteru prekluzyjnego - nie złożenie wniosku w terminie określonym nie pozbawia strony prawa do złożenia wniosku w terminie późniejszym.

Wniosek powinien wskazać:

- tezę dowodową - okoliczności które mają być udowodnione

- dowód - czyli czy to mają być zeznania świadka czy opinia biegłych itp.

- sposób przeprowadzenia dowodu - np. przeprowadzenie konfrontacji.

Obrońca nie jest uprawniony do złożenia wniosku dowodowego celem wykazania okoliczności niekorzystnych dla oskarżonego - tutaj brak osoby upoważnionej do złożenia takiego wniosku, nie oznacza, to iż dowód który został wskazany we wniosku obrońcy nie może być przeprowadzony, może być przeprowadzony z urzędu.

23/10/2009

Środki dowodowe

Wyjaśnienie oskarżonego są:

- środkiem dowodowym (który podlega ocenie organu procesowego zgodnie z zasada swobodnej oceny dowodów) a zarazem środkiem obrony.

Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia, nie ma obowiązku takiego. Może bez podania powodów odmówić w ogóle składania wyjaśnień bądź odpowiedzi na poszczególne pytania i musi być o tym prawie pouczony.

Zasada jest iż oskarżony składa wyjaśnienia ustnie, ta czynność jest utrwalana w formie protokołu (art. 143).

W postępowaniu przygotowawczym oskarżony może złożyć wyjaśnienia na piśmie w toku przesłuchania, nie ma takiej możliwości w post. sądowym - art. 176:

§1 - W postępowaniu przygotowawczym oskarżonemu należy, na jego żądanie lub jego obrońcy, umożliwić w toku przesłuchania złożenie wyjaśnień na piśmie. Przesłuchujący podejmie w tym wypadku środki zapobiegające porozumieniu się oskarżonego z innymi osobami w czasie spisywania wyjaśnień.

§2 - Przesłuchujący może z ważnych powodów odmówić zgody na złożenie przez oskarżonego wyjaśnień na piśmie.

§3 -  (uchylono).

§4 - Pisemne wyjaśnienia oskarżonego, podpisane przez niego, z zaznaczeniem daty ich złożenia, stanowią załącznik do protokołu (tzn. ze dzielą losy protokołu, a zatem znane przepisy stanowiące wyjątki od zasady bezpośredniości pozwalające na odczytanie protokołu wyjaśnień mają także zastosowane do tego załącznika) .

Regułą jest umożliwienie w post. przygotowawczym przez przesłuchującego złożenie na piśmie oskarżonemu wyjaśnień.

Współczesne ustawodawstwa odrzuciły koncepcję iż przyznanie oskarżonego jest królową dowodów, nie oznacza to jednak że ustawodawca PL nie wiąże z tym żadnych konsekwencji - mianowicie szereg rozwiązań pozwala na skrócenie procesu w takim przypadku.

Przede wszystkim rozwiązanie z art. 388 - przepis ten pozwala na ograniczenie postępowania dowodowego na rozprawie, ten przepis stanowi: Za zgodą obecnych stron sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości. Oznacza to, że przepis ten może mieć zastosowanie gdy obecny jest na rozprawie oskarżony i składa wyjaśnienia, w których przyznaje się do winy. Tutaj pojęcie winy jest używane w innym znaczeniu niż w KK, należy ją tutaj rozumieć jako odpowiedzialność (przyznanie się do odpowiedzialności). Przyznanie to nie może budzić wątpliwości w świetle innych dowodów.

Tylko ograniczenie a nie zaniechanie przeprowadzenia dalszych dowodów = w oparciu o ten przepis sad nie może poprzestać tylko na przyznaniu się oskarżonego do winy.

Wykładnia historyczna - odpowiednik art. 388 z kodeksu z '28 r. pozwalał na szersze możliwości w zakresie ograniczenie post. dowodowego - sąd mógł zaniechać lub ograniczyć postępowanie dowodowe.

Tu mamy wyraźnie w tym przepisie powiedziane o przyznaniu się oskarżonego do winy, pojawia się pytanie czy w przypadku tzw. post. skróconego będącego jednym ze sposobom konsensualnego rozstrzygania sporów w procesie karnym - art. 335 - o skazanie bez rozprawy - czy wymaga przyznania się do winy czy tez nie?

Czy warunkiem sine qua non jest przyznanie się oskarżonego do winy?

Mimo iż nie ma w tym przepisie mowy o przyznaniu się oskarżonego do winy to jednak ustawa mówi o tym. Trudno mówić o zastosowaniu tego przepisy, gdy oskarżony się nie przyznaje.

Podobna wątpliwość wyłania się na tle interpretacji art. 387 - dobrowolne poddanie się odpowiedzialności - chodzi o złożenie przez samego oskarżonego wniosku o skazanie go w określony sposób bez przeprowadzania post. dowodowego na rozprawie.

Również art. Ten nie wymienia expresis verbis przyznania się do winy oskarżonego jako przesłankę zastosowania tej instytucji. Jednak ustawodawca zakłada stosowanie tej instytucji w przypadku przyznania się oskarżonego.

Trudno przyjąć ze oskarżony który nie przyznaje się do winy składa taki wniosek.

Pomówienie - problem znaczenia dowodowego pomówienia - chodzi o sytuacje w której w ramach swoich wyjaśnień oskarżony pomawia inną osobę o czyn jemu zarzucony. SN - takie wyjaśnienia są dowodem podlegającym swobodnej ocenie, jednocześnie przyjęcie pomówienia za podstawę ustaleń faktycznych wymaga aby to pomówienie było logiczne, konsekwentne i wsparte innymi dowodami.

Zeznania świadków

Świadek jest źródłem dowodowym, a jego zeznania są środkiem dowodowym.

W dwóch różnych znaczeniach możemy mówić o świadku:

- osoba będąca świadkiem czynu

- uczestnik procesu czyli osoba powołana o udziału w procesie w takim charakterze przez organ procesowy.

Art. 40 §1 pkt 4 - reguluje instytucję sędziego niezdolnego do orzekania

Ale świadkiem może być nie tylko osoba która była świadkiem danego czynu, może być świadek ze słuchu (usłyszała jakieś liczące się informacje) , bądź też w procesie karnym ustala się także inne okoliczności nie tylko dotyczące przebiegu zdarzenia - okoliczności mające wpływ na wymiar kary, na te okoliczności może być osoba która właśnie nie była świadkiem zdarzenia.

Art. 177 - Każda osoba wezwana w charakterze świadka ma obowiązek stawić się i złożyć zeznania.

Ma obowiązek złożenia zeznań prawdziwych - za składanie zeznań nieprawdziwych może odpowiadać na podstawie art. 233 KK

Przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić świadka o tym.

187

W post. przygotowawczym podpisuje świadek oświadczenie że został uprzedzony o tej odpowiedzialności - art. 190 §2.

Przyrzeczenie - art. 187:

§1 - Przyrzeczenie od świadka może odebrać tylko sąd lub sędzia wyznaczony.

§2 - Świadek składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem zeznań.

§3 - Można odstąpić od odebrania przyrzeczenia od świadka, jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się temu.

Art. 188:

§1 - Świadek składa przyrzeczenie powtarzając za sędzią słowa: „Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome”.

§2 - W czasie składania przyrzeczenia wszyscy, nie wyłączając sędziów, stoją.

§3 - Osoby nieme i głuche składają przyrzeczenie przez podpisanie tekstu przyrzeczenia.

§4 - Świadkowi, który w danej sprawie składał już przyrzeczenie, sąd przypomina je przy przesłuchaniu, chyba że uzna za potrzebne ponowne odebranie przyrzeczenia.

Art. 189 - Nie odbiera się przyrzeczenia:

1) od osób, które nie ukończyły 17 lat,

2) gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia,

3) gdy świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany,

4) gdy świadek był prawomocnie skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie.

Możliwe jest przesłuchanie świadka w miejscu jego pobytu, z przyczyn leżących po stronie świadka, np. choroba nie pozwala na stawienie się jego - art. 177 §2.

Możliwe także przesłuchanie przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających dokonanie tej czynności na odległość - to rozwiązanie zostało wprowadzone nowelą z marca 2003 r.

art. 396 §2.

Mówiąc o obowiązkach świadka należy wspomnieć o obowiązku poddania się badaniom - zgodnie z art. 192:

§1 - Jeżeli karalność czynu zależy od stanu zdrowia pokrzywdzonego, nie może on sprzeciwić się oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym.

§2 - Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego postrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

§3 - Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się do osób, które odmówiły zeznań lub zostały od nich zwolnione na podstawie art. 182 § 1 i 2 lub art. 185.

§4 - Dla celów dowodowych można również świadka, za jego zgodą, poddać oględzinom ciała i badaniu lekarskiemu lub psychologicznemu.

Tych przepisów nie stosuje się do osób które odmówiły zeznań lub zostały od nich zwolnione na mocy decyzji organu procesowego na podstawie art. 182 lub 185.

Art. 186 - jeżeli wyraził wcześniej zgodę na poddanie się oględzinom to mimo ze na rozprawie skorzystał z prawa odmowy zeznań to zeznania nie mogą Stanowic dowodu ale protokół oględzin może (nie jest objęty zakazem).

Wyegzekwowanie obowiązków służą środki przymusu:

Art. 285:

§1 - Na świadka, biegłego, tłumacza lub specjalistę, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem, można nałożyć karę pieniężną w wysokości do 10 000 złotych.

§1a - Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do obrońcy lub pełnomocnika, w wypadkach szczególnych ze względu na ich wpływ na przebieg czynności; w postępowaniu przygotowawczym karę pieniężną, na wniosek prokuratora, nakłada sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

§2 - W wypadkach określonych w § 1 można ponadto zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie biegłego, tłumacza i specjalisty stosuje się tylko wyjątkowo. W stosunku do żołnierza stosuje się art. 247 §3. 

W razie uporczywego uchylania się można zastosować niezależnie od kary pieniężnej - aresztowanie na czas nie dłuższy niż 30 dni (nie jest to środek zapobiegawczy).

Jeśli chodzi o uprawnienia świadka:

1. Ma prawo odmowy zeznań, gdy jest osobą najbliższą (znaczenia tego pojęcia art. 115 KK). Przy czym o ile prawo odmowy zeznań przysługuje byłemu małżonkowi, to byłemu konkubentowi nie przysługuje, może ubiegać się o zwolnienie ale jest to decyzja sądu; przysługuje także świadkowi gdy w toczącej sprawie; oraz podmiotowi z art. 416; oraz przedstawicielowi podmiotu zbiorowego; jeżeli chodzi o osoby homoseksualne art. 185 §2 mogą także ubiegać się o zwolnienie z tego obowiązku. Jeśli chodzi o małoletniego - SN kilkakrotnie dał wyraz stanowisku, zgodnie z którym sam małoletni taką decyzję może podjąć czy korzysta z prawa odmowy zeznań czy też nie.

W procesach wielo-osobowych w których kilku oskarżonych występuje prawo odmowy zeznań przysługuje w stosunku tylko do tego oskarżonego, którego jest on osobą najbliższą - z tym ze nie można tych zeznań wykorzystać przy wydaniu orzeczenia w stosunku do tego oskarżonego, który jest osobą najbliższą świadka.

2. Prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie - przysługuje każdemu świadkowi, jeżeli udzielnie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osoby jemu najbliższe na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo karno-skarbowe.

3. Ma prawo żądać aby go przesłuchano na rozprawie z wyłączeniem jawności jeżeli treść zeznań mogłaby narazić na hańbę jego lub osoby mu najbliższe.

Przesłuchanie nieletniego świadka - coraz częściej zdarzają się przypadki, w których ofiarą przestępstw są nieletni. Chcąc chronić pokrzywdzonego nieletniego przed powtórną traumą przezywania traumatycznych emocji w zetknięciu z osoba oskarżonego ustawodawca w drodze nowelizacji wprowadził szczególną regulację przesłuchiwania nieletniego świadka - art. 185 a i b - 185 a był nowelizowany gdyż problem czy ta szczególna regulacja będzie odnosiła się do przypadku gdy świadek zeznając będzie już osobą pełnoletnią.

Art. 185a:

§1 - W sprawach o przestępstwa określone w rozdziałach XXV i XXVI Kodeksu karnego pokrzywdzonego, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, przesłuchuje się w charakterze świadka tylko raz, chyba że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania, lub zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego.

§2 - Przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem biegłego psychologa. Prokurator, obrońca oraz pełnomocnik pokrzywdzonego mają prawo wziąć udział w przesłuchaniu. Osoba wymieniona w art. 51 § 2 ma prawo również być obecna przy przesłuchaniu, jeżeli nie ogranicza to swobody wypowiedzi przesłuchiwanego.

§3 - Protokół przesłuchania odczytuje się na rozprawie głównej; jeżeli został sporządzony zapis obrazu i dźwięku przesłuchania, należy go odtworzyć.

Art. 185b:

§1 - Świadka, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, można przesłuchać w warunkach określonych w art. 185a w sprawach o przestępstwa popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub o przestępstwa określone w rozdziale XXV Kodeksu karnego, jeżeli zeznania tego świadka mogą mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

§2 - Przepisu § 1 nie stosuje się do świadka współdziałającego w popełnieniu czynu zabronionego, o który toczy się postępowanie karne.

W praktyce zdarzają się przypadki ze przesłuchanie ma miejsce w pierwszej fazie przesłuchania in rem, niejednokrotnie dopiero informacje uzyskane w wyniku przesłuchania takiego małoletniego dają podstawę do wszczęcia postępowania in persona - postawienia zarzutów określonej osobie. W takich sytuacjach konieczne będzie przeprowadzenie powtórnego przesłuchania.

Świadek in cognito

Ta instytucja została wprowadzona do PL ustawodawstwa w roku 1995 w drodze nowelizacji przepisów KPK z '69 r.

Jest to instytucja kontrowersyjna gdyż prawo oskarżonego do obrony wymaga znajomości źródeł dowodowych, ma on prawo odnosić się do poszczególnych dowodów i podważać ich wiarygodność co za tym idzie mieć możliwość dowiedzenia się ich pochodzenia.

Instytucja świadka koronnego pozwala na utajnienie tych danych.

A także ograniczenia w zakresie jawności postępowania.

Wzrost przestępczości a także sytuacje zastraszania świadków spowodowały konieczność wprowadzenie tej instytucji.

Art. 245 KK przewiduje ochronę świadka przed użyciem… uznano jednak że ta konstrukcja materialno-prawna nie stanowi dostatecznego zabezpieczenia interesów świadka.

Stąd też zdecydowano się wprowadzić instytucję świadka utajnionego.

Przepisy KPK przewidują dwie postacie tej instytucji:

1 - świadek anonimowy sensu largo - art. 191 §3 - Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec świadka lub osoby najbliższej w związku z jego czynnościami, może on zastrzec dane dotyczące miejsca zamieszkania do wyłącznej wiadomości prokuratora lub sądu. Pisma procesowe doręcza się wówczas do instytucji, w której świadek jest zatrudniony, lub na inny wskazany przez niego adres.

2 - świadek anonimowy sensu stricte - art. 184 - uregulowanie to uległo zmianie, w pierwotnej wersji KPK `98 art. 184 problem czy mogą być utajnione zeznania, które składa świadek co do którego ta instytucja została zastosowana?

SN: treść zeznań nie może być utajniona, musi być ujawniona, a przecież chodzi no to że z ta treść pozwala na wykrycie kim jest ten świadek.

Stad tez wprowadzono zmianę tego przepisu.

W orzecznictwie przyjmuje się , że nie mogą być to okoliczności które są dowodem sprawstwa.???

§1 - Jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych, jeżeli nie mają one znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie. Postępowanie w tym zakresie toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową. W postanowieniu pomija się okoliczności, o których mowa w zdaniu pierwszym.

§2 - W razie wydania postanowienia określonego w §1 okoliczności, o których mowa w tym przepisie, pozostają wyłącznie do wiadomości sądu i prokuratora, a gdy zachodzi konieczność - również funkcjonariusza Policji prowadzącego postępowanie. Protokół przesłuchania świadka wolno udostępniać oskarżonemu lub obrońcy tylko w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w §1.

§4 - W razie przesłuchania świadka przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej czynności na odległość, w protokole czynności z udziałem specjalistów należy wskazać ich imiona, nazwiska, specjalności i rodzaj wykonywanej czynności. Przepisu art. 205 § 3 nie stosuje się.

Instytucja ta była wielokrotnie przedmiotem analizy przez ETPCz wszak trafiały do niego skargi iż jest ona naruszeniem prawa do rzetelnego procesu.

Aktualnie dostrzegana jest liberalizacja stanowiska trybunału w kwestii dopuszczalności stosowania tej instytucji. W orzecznictwie jego można dostrzec standardy międzynarodowe jej stosowania - przede wszystkim trybunał wymaga aby oskarżony i jego obrońca mieli możliwość uczestnictwa w przesłuchiwaniu takiej osoby przynajmniej poprzez zadawanie jej pytań na piśmie.

Dokładne zbadanie okoliczności będących podstawą zastosowania

I w doktrynie i orzecznictwie podkreśla się, że nie ma sensu zastosowania tej instytucji w przypadku jednego oskarżonego.

W praktyce pytanie: oskarżony domyśla się kto jest tym świadkiem utajnionym i składa wniosek o przesłuchanie kowalskiego na taką i taką okoliczność - co wobec tego, czy nie ma podstaw do oddalenia wniosku dowodowego? Czy uwzględnienie takiego wniosku dowodowego oznacza tym samym odtajnienie wcześniejszego anonimowego świadka czy też nie?

SN: dopuścił taką możliwość polegającą na tym, że w jednym post. mamy do czynienia z dwoma różnymi dowodami: dowód ze zeznań świadka utajnionego Kowalskiego, oraz dowód ze świadka zwyczajnego Kowalskiego.

Nowela rozbudowała procedurę przesłuchiwania świadka:

§3 - Świadka przesłuchuje prokurator, a także sąd, który może zlecić wykonanie tej czynności sędziemu wyznaczonemu ze swojego składu - w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, o których mowa w §1. W przesłuchaniu świadka przez sąd lub sędziego wyznaczonego mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca. Przepis art. 396 §3 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§5 - Na postanowienie w sprawie zachowania w tajemnicy okoliczności, o których mowa w § 1, świadkowi i oskarżonemu, a w postępowaniu przed sądem także prokuratorowi, przysługuje w terminie 3 dni zażalenie (regułą jest, że w terminie 7 dni, ale tutaj wyjątek). Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Postępowanie dotyczące zażalenia toczy się bez udziału stron i objęte jest tajemnicą państwową.

§6 - W razie uwzględnienia zażalenia protokół przesłuchania świadka podlega zniszczeniu; o zniszczeniu protokołu należy uczynić wzmiankę w aktach sprawy.

Istnieje możliwość zmiany postanowienia o utajnieniu świadek sam może wystąpić z wnioskiem o uchylenie.

§7 - Świadek może, do czasu zamknięcia przewodu sądowego przed sądem pierwszej instancji, wystąpić z wnioskiem o uchylenie postanowienia, o którym mowa w § 1. Na postanowienie w przedmiocie wniosku służy zażalenie. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio. W razie uwzględnienia wniosku protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.

§8 - Jeżeli okaże się, że w czasie wydania postanowienia, o którym mowa w § 1, nie istniała uzasadniona obawa niebezpieczeństwa  dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej albo że świadek złożył świadomie fałszywe zeznania lub nastąpiło jego ujawnienie, prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym sąd, na wniosek prokuratora, może uchylić to postanowienie. Przepis § 5 stosuje się odpowiednio. Protokół przesłuchania świadka podlega ujawnieniu w całości.

Rozwiązanie to odpowiada wypracowanym przez ETPCz standardom dotyczącym stosowania tej instytucji.

Pytanie: Co w przypadku śmierci świadka anonimowego w toku procesu, po tym jak złożył zeznania? Następuje ujawnienie jego zeznań, czy też nie?

Trzeba zbadać przyczynę utajnienia świadka - jeżeli ze względu na obawę o jego życie i zdrowie to z chwilą śmierci ta przyczyna ustaje. Jednak nie zawsze śmierć będzie oznaczać ustanie przyczyny.

Świadek koronny

Instytucja ta została wprowadzona po długotrwałej dyskusji pod wpływem przedstawicieli praktyki, wobec wzrostu liczby niebezpiecznych przestępstw.

Pod tą nazwą kryją się rozmaite rozwiązania ustawowe, których istota polega na tym, że jeden ze współoskarżonych w zamian za złożenie obciążających innych wspolsprawstców groźniejszych przestępstw korzysta z rożnego rodzaju dobrodziejstw:

- zaniechanie ściągania

- złagodzenie konsekwencji przypisanego mu przestępstw, uwolnienie go od kary itp.

Dlaczego jest kontrowersyjna?

Znalazła się w ustawie o świadku koronnym - początkowo miała ona charakter ustawy epizodycznej, miała początkowo obowiązywać 3 lata. Później przedłużono na dalsze 3 lata okres jej obowiązywania. Aż wreszcie kolejną nowelizacją uchylono przepis mówiący o jej epizodycznym charakterze (art. 26 ustawy).

To m. in. wskazuje na to, że została ona przyjęta w ustawodawstwie polskim.

Rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę PL pozwala na to aby sprawca nie podlegał karze jeżeli został dopuszczony do udziału w post. jako świadek koronny - kłóci się to z zasadą KON równości wobec prawa.

Ta konstrukcja prawna jest wyjątkiem od zasady legalizmu rezygnuje się wszak ze ścigania sprawcy przestępstwa.

Instytucja świadka koronnego uległa ewolucji od chwili wejścia w życie omawianej ustawy.

W początkowej wersji miała zastosowanie w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie lub związku, którego celem było popełnione przestępstwa lub przestępstwa skarbowego i tylko w przypadku określonych przestępstw.

Ustawa wymieniała zamknięty katalog tych przestępstw - obecnie po zmianach wprowadzonych w 2006 r. przepisy ustawy stosuje się w sprawach o przestępstwa lub przestępstwa skarbowe, które zostały popełnione w zorganizowanej grupie przestępczej lub związku przestępczym. Ponadto także w sprawach o wymienione enumeratywnie przestępstwa, które nie zostały popełnione w grupie lub w związku - chodzi tutaj głównie o łapownictwo, płatną protekcję, przekupstwa sportowe, przekupstwa managerskie.

2/03/2010

Ustawa o świadku koronnym

Art.1:

1. Przepisy ustawy stosuje się w sprawach o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

2. Przepisy ustawy stosuje się także w sprawach o przestępstwo określone w art. 228 §1 i 3-6, art. 229 § 1 i 3-5, art. 230 §1, art. 230a §1, art. 231 §1 i 2, art. 250a §1 i 2, art. 258, art. 296a §1, 2 i 4 oraz w art. 296b §1 i 2 KK..

Chodzi tu obecnie o przestępstwa:

- łapownictwo czynne i bierne

- płatna protekcja

- łapownictwo czynne za pośrednictwo

- łapownictwo czynne i bierne za głosowanie w określony sposób

- przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków

- łapownictwo czynne i bierne kadry kierowniczej jednostek gospodarczych i przy organizacji profesjonalnych zawodów sportowych lub uczestnictwie.

Art. 2 ustawy o świadku koronnym - Świadkiem koronnym jest podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka, na zasadach i w trybie określonych niniejszą ustawą.

Kto nie może być art. 4 ustawy o świadku koronnym:

Przepisów ustawy nie stosuje się do podejrzanego, który w związku z udziałem w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym określonym w art. 1:

1) usiłował popełnić albo popełnił zbrodnię zabójstwa lub współdziałał w popełnieniu takiej zbrodni,

2) nakłaniał inną osobę do popełnienia czynu zabronionego, określonego w art.

1, w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego,

3) kierował zorganizowaną grupą albo związkiem mającymi na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

Podejrzany może być świadkiem koronnym, jeżeli spełnione są next przesłanki (art. 3):

1) Do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu, jako podejrzany złożył wyjaśniania organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im.

2) Ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, o których mowa w art. 1.

3) Podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a, popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1.

4) Można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowej odniesionej z przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz naprawienia szkody nimi wyrządzonej.

Art. 5:

1. Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego.

2. Sąd bada, na podstawie danych zawartych we wniosku i materiałach zgromadzonych w sprawie, czy zachodzą warunki określone w art. 1, 3 i 4.

3. Przed wydaniem postanowienia sąd przesłuchuje podejrzanego, co do okoliczności, o których mowa w art. 3 ust. 1 i 2. Jeżeli stawił się obrońca, dopuszcza się go, na żądanie podejrzanego, do udziału w przesłuchaniu; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania jest obowiązkowe, gdy żąda tego podejrzany.

Jeśli stawił się obrońca to należy go do udziału dopuścić.

Nakładając zobowiązanie do zwrotu korzyści majątkowej sąd wskazuje termin i sposób wykonania.

Sąd wydaje postanowienie w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosku - na to postanowienie przysługuje zażalenie.

Art. 5 a - Jeżeli prokurator prowadzący lub nadzorujący postępowanie przygotowawcze nie występuje z wnioskiem, o którym mowa w art. 5 ust. 1, wydaje w tym przedmiocie postanowienie i zapoznaje z jego treścią podejrzanego.

Art. 6 - Jeżeli prokurator wydał postanowienie, o którym mowa w art. 5a, albo sąd wydał postanowienie o odmowie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego, wyjaśnienia podejrzanego, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 oraz art. 5 ust. 3, nie mogą stanowić dowodu; w takim wypadku czynności przeprowadzone na zasadach i w trybie określonych niniejszą ustawą uznaje się za niebyłe, a zniszczeniu podlegają następujące dokumenty:

1) postanowienia o przedstawieniu zarzutów wydane w oparciu o wyjaśnienia,

o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1,

2) protokoły zawierające wyjaśnienia i oświadczenia podejrzanego, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i art. 5 ust. 3,

3) wnioski prokuratora, sporządzone na podstawie art. 5 ust. 1.

Art. 7.

1. W razie wydania przez sąd postanowienia o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego, prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących osoby wskazanej w postanowieniu sądu i wyłącza je do odrębnego postępowania, które następnie zawiesza; zawieszenie postępowania trwa do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przeciwko pozostałym sprawcom.

2. Na postanowienie o zawieszeniu postępowania na podstawie ust. 1 zażalenie nie przysługuje.

Zawieszenie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania (wyjątek od reguły z art. 22 KPK - nie przysługuje zażalenie).

Jakie są różnice, gdy chodzi o dowód z zeznań świadka koronnego?

Nie stosuje się do niego art. 182-185 KPK.

Art. 9:

1. Sprawca nie podlega karze za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe określone w art. 1, w których uczestniczył i które jako świadek koronny ujawnił w trybie określonym niniejszą ustawą.

2. Prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie przeciwko tym sprawcom, których udział w przestępstwie świadek koronny ujawnił oraz przeciwko, którym zeznawał. Przepisów art. 459 i 465 Kodeksu postępowania karnego nie stosuje się.

Do umorzenia postępowania, które toczyło się przeciwko sprawcy, który uzyskał status ŚK, a zostało zawieszone, nie jest wymagane, aby postępowanie przeciwko współsprawcom zakończyło się skazaniem. Może być umorzenie postępowania przeciwko temu, który występował w charakterze ŚK zarówno, gdy doszło do skazania współsprawców jak i gdy doszło do uniewinnienia czy umorzenia postępowania.

Dopuszczenie dowodu z zeznań ŚK nie oznacza, ze już do końca ten status zachowa i nie będzie podlegał karze - art. 10:

1. Przepisów art. 9 nie stosuje się, jeżeli świadek koronny w toku postępowania:

1) zeznał nieprawdę lub zataił prawdę, co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił zeznań przed sądem,

2) popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,

3) zataił majątek, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 lit. b.

2. W wypadku określonym w ust. 1 prokurator podejmuje zawieszone postępowanie.

3. Prokurator podejmuje zawieszone postępowanie, jeżeli zostały ujawnione okoliczności,

o których mowa w art. 4.

4. Prokurator może podjąć zawieszone postępowanie, jeżeli świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe albo nie wykonał zobowiązania, o którym mowa w art. 3 ust. 2.

5. Na postanowienie o podjęciu zawieszonego postępowania świadkowi koronnemu przysługuje zażalenie do sądu, o którym mowa w art. 5 ust. 1.

W przypadku wystąpienia którejś z okoliczności z art. 10 + gdy wystąpiły okoliczności z art.4 - tych sytuacjach jest to decyzja obligatoryjna prokuratora o podjęciu

Fakultatywna decyzja o podjęcia zawieszonego postępowania, gdy ŚK popełnił umyślne przestępstwo skarbowe + art. 3 (zwrot korzyści).

Na postanowienie - ŚK przysługuje zażalenie do sądu, który jest uprawniony do podjęcia decyzji o dopuszczeniu dowodu z zeznań ŚK.

Wznowienie postępowania:

Art. 11:

1. Postępowanie wznawia się, niezależnie od podstaw określonych w art. 327 § 2

Kodeksu postępowania karnego, jeżeli w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 9:

1) świadek koronny popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego,

2) zostały ujawnione okoliczności świadczące o tym, że świadek koronny świadomie nie wykonał obowiązku, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 lit. b lub ust. 2,

3) zostały ujawnione okoliczności, o których mowa w art. 4.

2. Jeżeli świadek koronny, w ciągu 5 lat od uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania na podstawie art. 9, popełnił nowe przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe, postępowanie to można wznowić.

3. Na postanowienie o wznowieniu postępowania świadkowi koronnemu przysługuje zażalenie do sądu, o którym mowa w art. 5 ust. 1.

Art. 12 - W wypadku podjęcia albo wznowienia postępowania z powodów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 lub ust. 4 albo art. 11 ust. 2, skazując za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe objęte tym postępowaniem, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Art. 13.

1. Sąd, na wniosek świadka koronnego, wyłącza jawność rozprawy na czas jego przesłuchania. Świadka należy pouczyć o tym uprawnieniu. W razie wyłączenia jawności, przepisów art. 361 § 1 i 3 Kodeksu postępowania karnego nie stosuje się.

2. Wyłączając jawność rozprawy na podstawie ust. 1, sąd zarządza zakaz wnoszenia na salę rozpraw urządzeń rejestrujących dźwięk, obraz lub zdolnych do przekazania dźwięku lub obrazu, a także poddanie się kontroli w celu realizacji tego zarządzenia.

Art. 14:

1. W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, mogą być oni objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niż własne danych osobowych, w tym uprawniające do przekroczenia granicy państwowej, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne elementy wyglądu lub operacji plastycznej.

1b. W wypadku braku możliwości zapewnienia świadkowi koronnemu lub osobie dla niego najbliższej świadczeń opieki zdrowotnej w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, osobom tym może być przyznana pomoc finansowa na pokrycie kosztów uzyskania świadczeń opieki zdrowotnej określonych w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

2. W razie niemożności zatrudnienia świadka koronnego lub osoby dla niego najbliższej, może być im przyznana pomoc finansowa, w szczególności przeznaczona na pokrycie kosztów utrzymania.

3. Ochroną lub pomocą, o których mowa w ust. 1, 1a, 1b i 2, z wyłączeniem wydania dokumentów, o których mowa w ust. 1, można również objąć, do czasu uprawomocnienia się postanowienia określonego w art. 5 ust. 1, podejrzanego, który spełnił warunki przewidziane w art. 3 ust. 1, lub osobę dla niego najbliższą w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego.

4. Niedopuszczalna jest czynność dowodowa zmierzająca do ujawnienia okoliczności,

o których mowa w ust. 1, 1b i 2 !

Organem właściwym do wykonania postanowień o ochronie jest Komendant Główny Policji z WYJĄTKIEM postanowień dot. ochrony osobistej dotyczącej osób pozbawionych wolności lub tymczasowo aresztowanych.

Art. 21:

1. W razie podjęcia zawieszonego postępowania karnego w wypadkach określonych

w art. 10 albo wznowienia postępowania karnego w wypadkach określonych w art. 11, świadek koronny jest zobowiązany do zwrotu właściwemu organowi równowartości świadczeń otrzymanych w ramach pomocy, a jeżeli pomoc polegała na wydaniu dokumentów, o których mowa w art. 14 ust. 1, również do zwrotu tych dokumentów.

2. Prokurator może także zobowiązać podejrzanego, który spełnił warunki przewidziane w art. 3 ust. 1, do zwrotu właściwemu organowi równowartości świadczeń otrzymanych w ramach pomocy, jeżeli prokurator nie wystąpił z wnioskiem, o którym mowa w art. 5 ust. 1, albo sąd wydał postanowienie o odmowie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego.

3. Na postanowienie określone w ust. 1 i 2 przysługuje zażalenie do sądu, o którym mowa w art. 5 ust. 1.

4. W razie uchylania się od obowiązku zwrotu równowartości udzielonej pomocy lub wydanych dokumentów, stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Art. 25 - W zakresie nie uregulowanym w ustawie stosuje się przepisy KPK..

Instytucja ŚK ma zastosowanie w określonych sprawach (art. 1).

Natomiast instytucja świadek anonimowego może mieć zastosowanie w każdej sprawie nie ma tu ograniczeń przedmiotowych.

Opinia biegłego

Jego opinia jest środkiem dowodowym.

Kiedy należy powołać biegłego?

Art. 193 - §1 Jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.

Jak rozumieć „wymaga wiadomości specjalnych”?

Należy to ocenić wg subiektywnego czy obiektywnego punktu widzenia?

Np. zdarzy się, że sąd ma te wiadomości specjalne - czy w takim przypadku też jest potrzeba powołania biegłego?

Otóż decyduje tutaj obiektywny punkt widzenia. Będzie tutaj potrzeba powołania biegłego.

Kryterium obiektywne tzn. że chodzi o wiadomości specjalne należy rozumieć jako stan wiedzy o odpowiednim doświadczeniu życiowym ,wiedza ogólna. Niezależnie od posiadanych przez siebie wiadomości z danej dziedziny organ procesowy musi powołać biegłego.

Z czego to wynika (konieczność powołania biegłego)?

Przede wszystkim z zasady kontradyktoryjności wynika to, że strona musi mieć możliwość wypowiedzenia się co do każdego dowodu.

Poza tym gdyby sąd nie powoływał biegłego mielibyśmy do czynienia z kumulacją roli biegłego i sądu.

Opinii biegłego nie może zastąpić żaden inny dowód.

Czasami przepisy KPK wskazują, z jakiej dziedziny biegłych należy powołać - art. 202 - §1 W celu wydania opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, powołuje, co najmniej dwóch biegłych lekarzy psychiatrów.

§2 - Na wniosek psychiatrów do udziału w wydaniu opinii powołuje się ponadto biegłego lub biegłych innych specjalności.

§3 - kwestia wywołująca wątpliwości - Biegli nie mogą pozostawać ze sobą w związku małżeńskim ani w innym stosunku, który mógłby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do ich samodzielności.

SN pod rządami poprzedniego kodeksu też uważał, że nie powinny być to opinie dwóch biegłych którzy pozostają wobec siebie w stosunku nadrzędności i podrzędności, gdyż wtedy byłyby wątpliwości czy mamy do czynienia z niezależnymi opiniami dwóch biegłych.

§4 - Opinia psychiatrów powinna zawierać stwierdzenia dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu, a w razie potrzeby, co do okoliczności wymienionych w art. 93 Kodeksu karnego.

Art. 93 coś tam.

Zmiany w 2009 w art. 203 !!! Podyktowane tym, iż TK zakwestionował zgodność z KON wcześniejszego rozwiązania z tego art.

Chodzi o umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczniczym.

Aktualnie przepis brzmi tak:

§1 - W razie zgłoszenia przez biegłych takiej konieczności, badanie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego może być połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo. Przepis art. 259 § 2 stosuje się odpowiednio, chyba że oskarżony wnosi o poddanie go obserwacji.

Dodano przesłankę: gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo - jest to przesłanka sformułowana podobnie do przesłanki stosowania środków zapobiegawczych.

Art. 249 który określa podstawę ogólną stosowania środków zapobiegawczych stanowi taką samą przesłankę.

§2 - O potrzebie obserwacji w zakładzie leczniczym orzeka sąd, określając miejsce i czas trwania obserwacji. W postępowaniu przygotowawczym sąd orzeka na wniosek prokuratora. Przepisy art. 249 § 3 i 5 stosuje się odpowiednio.

Zmiany również w §3 o czasie trwania obserwacji:

§3 - Obserwacja w zakładzie leczniczym nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie; na wniosek zakładu sąd może przedłużyć ten termin na czas określony, niezbędny do zakończenia obserwacji; łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie może przekroczyć 8 tygodni (wcześniej maksymalny czas nie był podany). O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie zawiadamiają sąd.

§4 - Na postanowienia, o których mowa w § 2 i 3, przysługuje zażalenie. Sąd rozpoznaje zażalenie niezwłocznie.

O umieszczeniu w zamkniętym zakładzie sąd orzeka na wniosek biegłych, nie może orzec sam, gdyż do biegłych należy wybór metody badawczej to oni odpowiadają za wynik przeprowadzonej ekspertyzy. Strony mogą zarzucać że wybrana metoda w konkretnym przypadku jest niewłaściwa, mogą podważać kompetencję biegłego i jego bezstronność.

Gdy chodzi o decyzję o umieszczeniu w zakładzie leczniczym celem przeprowadzenia obserwacji psychiatrycznej to obserwujemy w rozwoju ustawodawstwa karno-procesowego duże zmiany - kodeks z '69 roku przewidywał w post. przygotowawczym, że taką decyzję podejmował prokurator gdy zażądali tego biegli ale zażalenie rozpatrywał sąd. Potem tylko sąd mógł stosować taką decyzję, ponieważ jest to decyzja w swych skutkach bardzo brzemienna i oznacza pozbawienie wolności, a o tym powinien decydować niezawisły sąd.

Kto może być biegłym?

Z listy biegłych sądowych ale nie tylko może być tak szczególna dziedzina że nie ma na liście sądowej biegłego z niej.

Biegły składa przyrzeczenie

Jeżeli kilku biegłych z zakresu różnych specjalności mogą przeprowadzić badania wspólne i wydać wspólną opinię lub odrębne - o tym decyduje art. 193 - W wypadku powołania biegłych z zakresu różnych specjalności, o tym, czy mają oni przeprowadzić badania wspólnie i wydać jedną wspólną opinię, czy opinie odrębne, rozstrzyga organ procesowy powołujący biegłych.

W postanowieniu o dopuszczeniu biegłego, co ma być w nim?

Kto ma być biegłym

Przedmiot i zakres ekspertyzy

Termin dostarczenia opinii

Kto nie może być biegłym? Art. 196 [wkleić]

Osoby z art. 178, 182, 185.

Przyczyny sędziego iudex inhabilis

Osoby powołane w sprawie w charakterze świadków oraz osoby które były świadkiem czynu.

…

Badania wariograficzne są przeprowadzane przez biegłego.

Co powinna zawierać opinia biegłego?

Art. 200:

§1 - W zależności od polecenia organu procesowego biegły składa opinię ustnie lub na

piśmie.

§2 - Opinia powinna zawierać:

1) imię, nazwisko, stopień i tytuł naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe biegłego,

2) imiona i nazwiska oraz pozostałe dane innych osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy, ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich,

3) w wypadku opinii instytucji - także pełną nazwę i siedzibę instytucji,

4) czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii,

5) sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski,

6) podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli w wydaniu opinii.

§3 - Osoby, które brały udział w wydaniu opinii, mogą być, w razie potrzeby, przesłuchiwane w charakterze biegłych, a osoby, które uczestniczyły tylko w badaniach - w charakterze świadków.

Art. 201 - Jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna (nie jednoznaczne wnioski) albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych.

Opinia biegłego podlega swobodnej ocenie organu procesowego - sąd nie jest nią związany.

Sąd sprawdza opinię pod względem kompletności, merytorycznej trafności, logiczności i poprawności wnioskowania.

Instytucja małego utajnienia świadka odnosi się także do biegłego - art. 197 §3.

Przepisy KPK znają także biegłego jako pomocnika organu procesowego - sytuacja w której czynność dana jest przeprowadzana przez organ procesowy z udziałem biegłego, np. psychologa gdy zachodzi potrzeba zbadania czy np. świadek rzeczywiście przekazuje wiarygodne informacje - art. 192 §2 - Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania przez niego spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić.

Oględziny

Są sposobem przeprowadzenia dowodu rzeczowego.

Podlega im:

Miejsce (źródło dowodowe)

Ciało osoby

Rzeczy

Zwłoki

Środkiem dowodowym są ich właściwości.

Art. 207:

§1 - W razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub rzeczy.

§2 - Jeżeli przedmiot może ulec przy badaniu zniszczeniu lub zniekształceniu, część tego przedmiotu należy w miarę możności zachować w stanie niezmienionym, a gdy to nie jest możliwe - stan ten utrwalić w inny sposób.

Ustawa określa warunki ich przeprowadzania - art. 208 - Oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu, powinna dokonać osoba tej samej płci, chyba że łączą się z tym szczególne trudności; inne osoby odmiennej płci mogą być obecne tylko w razie konieczności.

Art. 209:

§1 - Jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci, przeprowadza się oględziny i otwarcie zwłok.

§2 - Oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd, z udziałem biegłego lekarza, w miarę możności z zakresu medycyny sądowej. W wypadkach nie cierpiących zwłoki oględzin dokonuje Policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia prokuratora.

§3 - Oględzin zwłok dokonuje się na miejscu ich znalezienia. Do czasu przybycia biegłego oraz prokuratora lub sądu przemieszczać lub poruszać zwłoki można tylko w razie konieczności.

§4 - Otwarcia zwłok dokonuje biegły w obecności prokuratora albo sądu. W postępowaniu przed sądem przepisy art. 396 §1 i 4 stosuje się odpowiednio.

§5 - Do obecności przy oględzinach i otwarciu zwłok można, w razie potrzeby, oprócz biegłego, wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. Z oględzin i otwarcia zwłok biegły sporządza opinię z zachowaniem wymagań art. 200 §2.

Art. 210 - W celu dokonania oględzin lub otwarcia zwłok prokurator albo sąd może zarządzić wyjęcie zwłok z grobu.

Eksperyment

Jest samodzielnym dowodem.

Polega na przeprowadzeniu doświadczenia lub odtworzeniu przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów.

Najczęściej przeprowadza się go w celu zweryfikowania informacji pochodzących z innych źródeł.

Większe znaczenie poznawcze ma negatywny wynik eksperymentu.

Można przeprowadzić także doświadczenie.

W toku eksperymentu lub doświadczenia można uzyskać nowe informacje.

Eksperyment jest czynnością powtarzalną i większy walor dowodowy ma taki wynik eksperymentu który został wielokrotnie potwierdzony, mogą jednak wystąpić taki sytuacje w których eksperyment zaliczymy o czynności niepowtarzalnych w rozumieniu art. 317 KPK co powoduje konieczność dopuszczenia stron do udziału w eksperymencie.

Art. 211 -  W celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego, doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów.

Art. 212 - W toku oględzin lub eksperymentu procesowego można dokonywać również przesłuchań lub innych czynności dowodowych.

9/03/2010

Zmiana ustawa z 9 listopada 2009 r. - art. 202 - na wniosek powołuje się biegłego seksuologa !!! wskazanie co do określonego rodzaju biegłego.

Dowód z dokumentu

Art. 115 §14 - w nim definicja - *dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne, - ale na gruncie prawa procesowego jest to za szerokie ujęcie dokumentu, jako dowodu w procesie karnym - w tym znaczeniu jest stwierdzenie okoliczności mającej znaczenie dla postępowania za pomocą pisma

Dokument jest źródłem dowodowym zaś treść środkiem dowodowym, sposobem przeprowadzenia - odczytanie.

Może wystąpić także, jako dowód rzeczowy wówczas interesuje nas inne jego cechy aniżeli treść tego dokumentu.

Jeżeli będą nas interesować ślady zniszczenia czy podrobienia dokument - wówczas, jako dowód rzeczowy występuje.

W procesie karnym w celach dowodowych mogą być wykorzystanie rożne dokumenty po sprawdzeniu ich autentyczności.

Mogą być dokumenty powstałe w czasie procesu i na jego użytek - np. protokoły, notatki urzędowe (gdy nie wymaga ustawa protokołu), opinia biegłego sporządzona na piśmie.

Mogą mieć również dokumenty poza-procesowe, listy notatki prywatne, tzw. grypsy itp. te dokumenty podlegają również odczytaniu na rozprawie zgodnie z art. 393 §3 - Mogą być odczytywane na rozprawie wszelkie dokumenty prywatne, powstałe poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów, w szczególności oświadczenia, publikacje, listy oraz notatki.

Z jednym zastrzeżeniem: te dokumenty nie mogą zastąpić dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka - art. 174.

Opinie prywatne, zaświadczenia nie mogą zastąpić dowodu z opinii biegłego, mogą wskazywać na potrzebę powołania biegłego.

Dokumenty mogą mieć charakter dowodu pierwotnego lub wtórnego (tutaj wszelkie kopie, protokoły).

Jeśli chodzi o inne dowody:

- taśma filmowa lub magnetofonowa - art. 147 - taki zapis stanowi załącznik do protokołu, co oznacza, że dzieli jego losy, jeżeli ustawa dopuszcza możliwość odczytania protokołu z przebiegu danej czynności to może być również wykorzystany zapis z takiego urządzenia.

- utrwalanie za pomocą urządzeń rejestrujących obraz lub dźwięk - art. 358 - ponadto strony za zgodą sądu mogą również.

- art. 164 - możliwość wykorzystania tych urządzeń celem odtworzenia akt.

Utrwalanie może być także w celach dowodowych wykorzystane w celach dowodowych gdy zostało ustalone poza procesem, warunkiem jest brak wątpliwości co do autentyczności głosu - może być ona sprawdzona.

Wywiad środowiskowy

KPK z 1997 r. reguluje kwestie przeprowadzenia.

Art. 214

§1 - W razie potrzeby, a w szczególności gdy niezbędne jest ustalenie danych co do właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego, sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego lub inny podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach przez Policję.

Regułą jest przeprowadzanie wywiadu środowiskowego przez kuratora sądowego, w drodze wyjątku może być przeprowadzony przez Policję.

§2 - Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest obowiązkowe:

1) w sprawach o zbrodnie, 

2) w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeżeli zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciwko życiu.

§3 - Wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do oskarżonego, który nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania.

§4 - Wynik wywiadu środowiskowego powinien w szczególności zawierać:

1) imię i nazwisko osoby przeprowadzającej wywiad,

2) imię i nazwisko oskarżonego,

3) zwięzły opis dotychczasowego życia oskarżonego oraz dokładne informacje o środowisku oskarżonego, w tym rodzinnym, szkolnym lub zawodowym, a nadto informacje o jego stanie majątkowym i źródłach dochodów,

4) informacje dotyczące stanu zdrowia oskarżonego, a także o nadużywaniu przez niego alkoholu, środków odurzających, środków zastępczych lub substancji psychotropowych,

5) własne spostrzeżenia i konkluzje osoby przeprowadzającej wywiad, zwłaszcza dotyczące właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego.

§5 - Dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu środowiskowego, osoba przeprowadzająca wywiad ujawnia jedynie na żądanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym - prokuratora.

§6 - Osoby, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu środowiskowego, mogą być w razie potrzeby przesłuchane w charakterze świadków.

§7 - Policja jest obowiązana udzielić osobie przeprowadzającej wywiad pomocy przy wykonywaniu zadań związanych z wywiadem środowiskowym w celu zapewnienia jej bezpieczeństwa.

§8 - Do osoby powołanej do przeprowadzenia wywiadu środowiskowego stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego. Orzeka o tym sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator.

§9 - Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określi, w drodze rozporządzenia, regulamin czynności w zakresie przeprowadzania wywiadu środowiskowego oraz wzór kwestionariusza tego wywiadu, mając na uwadze konieczność zapewnienia zebrania wyczerpujących danych o osobie oskarżonego.

Wywiad jest samoistnym dowodem podlega odczytaniu na rozprawie zgodnie z art. 393.

Art. 394 pozwala na ujawnienie bez odczytania danych zawartych w wywiadzie.

Fotografia

Jest również samoistnym dowodem.

Może być również wykonana w procesie jak i poza nim, ale musi być wyłączona wątpliwość, co do autentyczności.

Art. 74 mówi o tym, że oskarżony jest obowiązany poddać się fotografowaniu - „wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go…”

Art. 308 - §1 - W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.

Czynności: Okazanie i konfrontacja

Okazanie w celu rozpoznania lub rzeczy

Konfrontuje się osoby przesłuchiwane celem wyjaśnienia sprzeczności zachodzących w ich oświadczeniach.

Oczywiście nie jest konieczna konfrontacja organ procesowy o tym decyduje.

Można konfrontować ze sobą zarówno świadków, oskarżonych, świadków z oskarżonymi.

Dowodowe czynności poszukiwawcze

- to czynności zmierzające do wykrycia dowodów w sprawie.

Przede wszystkim chodzi o

a) Zatrzymanie rzeczy

Art. 217:

§1 - Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki - także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu.

A więc decyduje o zatrzymaniu rzeczy sad a w post. przygotowawczym prokurator, jednak w wyjątkowych sytuacjach Policja lub inny organ mający uprawnienia.

Osobę mająca rzecz wzywa się do wydania jej dobrowolne, dopiero w razie gdy odmawia wydania można zarządzić przeszukanie.

Art. 218: 

§1 - Urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty lub działalność telekomunikacyjną, urzędy celne oraz instytucje i przedsiębiorstwa transportowe obowiązane są wydać sądowi lub prokuratorowi, na żądanie zawarte w postanowieniu, korespondencję i przesyłki oraz dane, o których mowa w art. 180c i 180d ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. -- Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.), jeżeli mają znaczenie dla toczącego się postępowania. Tylko sąd lub prokurator mają prawo je otwierać lub zarządzić ich otwarcie.

§2 - Postanowienie, o którym mowa w § 1, doręcza się adresatom korespondencji oraz abonentowi telefonu lub nadawcy, którego wykaz połączeń lub innych przekazów informacji został wydany. Doręczenie postanowienia może być odroczone na czas oznaczony, niezbędny ze względu na dobro sprawy, lecz nie później niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Art. 218a: 

§1 - Urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność telekomunikacyjną obowiązane są niezwłocznie zabezpieczyć, na żądanie sądu lub prokuratora zawarte w postanowieniu, na czas określony, nie przekraczający jednak 90 dni, dane informatyczne przechowywane w urządzeniach zawierających te dane na nośniku lub w systemie informatycznym. Przepis art. 218 § 2 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

§2 - Pozbawione znaczenia dla postępowania karnego dane informatyczne, o których mowa w § 1, należy niezwłocznie zwolnić spod zabezpieczenia.

Art. 218b - Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw łączności. Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, sposób technicznego przygotowania systemów i sieci służących do przekazywania informacji -- do gromadzenia danych, o których mowa w art. 218 § 1, nie stanowiących treści rozmowy telefonicznej lub innego przekazu informacji, a także sposoby zabezpieczania danych informatycznych w urządzeniach zawierających te dane oraz w systemach i na informatycznych nośnikach danych, mając na uwadze konieczność zabezpieczenia tych danych przed ich utratą, zniekształceniem lub nieuprawnionym ujawnieniem.

b) Przeszukanie

to dodowda czynności przeszykiwwcza oraz jednocześnie środek przymusu bowiem stosowanie tego środka oznacza wkraczanie organu procesowego w sferę konstytucyjnych wolności jak nienaruszalność mieszkania.

Ponieważ zmierza do pozyskania dowodów lub znalezienia osoby przeciwko której toczy się postępowanie

Jest to czynność wykrywcza, a zarazem środek przymusu.

Ma na celu:

1) wykrycie zatrzymanie albo przymusowe dowporwadzenie osoby podejrzanej lub oskarżonego

2) znalezeie rzeczy stanowiących dowód sprawie

3) znalezienie rzeczy podlegających zajęciu

Art. 219 - cele przeszukania:

§1 - W celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują.

§2 - W celu znalezienia rzeczy wymienionych w § 1 i pod warunkiem określonym w tym przepisie można też dokonać przeszukania osoby, jej odzieży i podręcznych przedmiotów.

Art. 220:

§1 - Przeszukania może dokonać prokurator albo na polecenie sądu lub prokuratora Policja, a w wypadkach wskazanych w ustawie - także inny organ.

§2 - Postanowienie sądu lub prokuratora należy okazać osobie, u której przeszukanie ma być przeprowadzone.

W toku prac komisji kodyfikacyjnej rozważana była kwestia czy nie należałoby przekazać tej decyzji wyłącznie organowi niezawisłemu jakim jest sąd - takie rozwiązanie przewidziane jest w regulacji niemieckiej.

W praktyce zachodzi potrzeba nie cierpiącej zwłoki dokonania tej czynności w związku z czym jest to najczęściej przeszukanie „na legitymację”, które następnie musi być potwierdzone przez sąd.

Uznano, że lepiej jest gdy tę decyzję podejmie w post. przygotowawczym prokurator a niżeli dopuścić w szerokim zakresie dokonywanie przeszukiwania „na legitymację” - bez uprzedniego wydania postanowienia.

Tę możliwość również ustawa dopuszcza: art. 220 §3 - W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć.

Istnieją ograniczenia gdy chodzi o przeszukania pomieszczeń zamieszkałych:

Art. 221: 

§1 - Przeszukania zamieszkałych pomieszczeń można dokonać w porze nocnej tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki; za porę nocną uważa się czas od godziny 22 do godziny 6.

§2 - Przeszukanie rozpoczęte za dnia można prowadzić nadal mimo nastania pory nocnej.

§3 - W porze nocnej można przeszukać lokale dostępne w tym czasie dla nieokreślonej liczby osób albo służące do przechowywania przedmiotów.

Art. 222:

§1 - Przy rozpoczęciu przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do instytucji państwowej lub samorządowej, należy o zamierzonym przeszukaniu zawiadomić kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny i dopuścić ich do udziału w czynności.

§2 - Przeszukanie pomieszczenia zajętego przez wojsko może nastąpić jedynie w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej.

Art. 223 - Przeszukania osoby i odzieży na niej należy dokonywać w miarę możności za pośrednictwem osoby tej samej płci.

Art. 224: 

§1 - Osobę, u której ma nastąpić przeszukanie, należy przed rozpoczęciem czynności zawiadomić o jej celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów.

§2 - Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba wymieniona w §1 oraz osoba przybrana przez prowadzącego czynność. Ponadto może być obecna osoba wskazana przez tego, u kogo dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwia to przeszukania albo nie utrudnia go w istotny sposób.

§3 - Jeżeli przy przeszukaniu nie ma na miejscu gospodarza lokalu, należy do przeszukania przywołać przynajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.

Art. 225 - dot. znalezienia przy przeszukaniu pisma lub dokumentu, który jest związany z prowadzeniem obrony, a także chodzi o pisma które zawierają tajemnice itd.

§1 - Jeżeli kierownik instytucji państwowej lub samorządowej albo też osoba, u której dokonano zatrzymania rzeczy lub u której przeprowadza się przeszukanie, oświadczy, że wydane lub znalezione przy przeszukaniu pismo lub inny dokument zawiera wiadomości objęte tajemnicą państwową, służbową, zawodową lub inną chronioną ustawą albo ma charakter osobisty, organ przeprowadzający czynność przekazuje niezwłocznie pismo lub inny dokument bez jego odczytania prokuratorowi lub sądowi w opieczętowanym opakowaniu.

§2 - Tryb wskazany w § 1 nie obowiązuje w stosunku do pism lub innych dokumentów, które dotyczą tajemnicy służbowej, zawodowej lub innej chronionej ustawą, jeżeli ich posiadaczem jest osoba podejrzana o popełnienie przestępstwa, i do pism lub innych dokumentów o charakterze osobistym, których jest ona posiadaczem, autorem lub adresatem.

§3 - Jeżeli obrońca lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy, organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. Jeżeli jednak oświadczenie osoby nie będącej obrońcą budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty z zachowaniem rygorów określonych w §1 sądowi, który po zapoznaniu się z dokumentami zwraca je w całości lub w części, z zachowaniem rygorów określonych w §1, osobie, od której je zabrano, albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania.

Sąd albo zwraca je w całości lub w części, albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu do celów postępowania - to jedna z tych czynności które w post. przygotowawczym należą do sądu.

§4 - Wydaną, odebraną lub znalezioną w toku przeszukania dokumentację psychiatryczną organ przeprowadzający czynność przekazuje, z zachowaniem rygorów określonych w § 1, sądowi lub prokuratorowi.

Przeprowadzenie dowodu z takich dokumentów - stosuje się tu zakazy dowodowe.

Art. 226 - W kwestii wykorzystania dokumentów zawierających tajemnicę państwową, służbową lub zawodową, jako dowodów w postępowaniu karnym, stosuje się odpowiednio zakazy i ograniczenia określone w art. 178-181. Jednakże w postępowaniu przygotowawczym o wykorzystaniu, jako dowodów, dokumentów zawierających tajemnicę lekarską decyduje prokurator.

Art. 227 - Przeszukanie lub zatrzymanie rzeczy powinno być dokonane zgodnie z celem tej czynności, z zachowaniem umiaru i poszanowania godności osób, których ta czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości ta czynność nie powinna

Z przeszukania sporządza się protokół (tak samo z zatrzymania rzeczy). Powinien on zawierać:

Art. 229 - Protokół zatrzymania rzeczy lub przeszukania powinien, oprócz wymagań wymienionych w art. 148, zawierać oznaczenie sprawy, z którą zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie ma związek, oraz podanie dokładnej godziny rozpoczęcia i zakończenia czynności, dokładną listę zatrzymanych rzeczy i w miarę potrzeby ich opis, a nadto wskazanie polecenia sądu lub prokuratora. Jeżeli polecenie nie zostało uprzednio wydane, zamieszcza się w protokole wzmiankę o poinformowaniu osoby, u której czynność przeprowadzono , że na jej wniosek otrzyma postanowienie w przedmiocie zatwierdzenia czynności.

Art. 230 §1 - Jeżeli zatrzymanie rzeczy lub przeszukanie nastąpiło bez uprzedniego polecenia sądu lub prokuratora, a w ciągu 7 dni od dnia czynności nie nastąpiło jej zatwierdzenie, należy niezwłocznie zwrócić zatrzymane rzeczy osobie uprawnionej, chyba że nastąpiło dobrowolne wydanie, a osoba ta nie złożyła wniosku, o którym mowa w art. 217 § 4.

Zażalenie - art. 236 - Na postanowienie dotyczące przeszukania i zatrzymania rzeczy oraz na inne czynności przysługuje zażalenie osobom, których prawa zostały naruszone.

[ ten przepis też będzie miał nowe brzmienie, wkleić nowe!!]

Na podstawie przepisów ustawy o Policji czy ABW możliwe jest w ramach czynności operacyjnych przeprowadzenie.. w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełniania przestępstwa - szczegółowe zasady określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 1990 r.

Kontrola i utrwalanie rozmów

KON gwarantuje tajemnicę korespondencji, jednakże przepisy KPK dopuszczają ograniczenie tego prawa - dopuszczają kontrolę rozmów.

KPK reguluje kwestie kontroli zarządzonej w toku postępowania karnego, a więc po wszczęciu.

Ze względu na to ze jest to istotna ingerencja w sferę swobód obywatelskich taką kontrolę KPK dopuszcza jedynie na podstawie decyzji sadów, który w postępowanie przyg. podejmuje decyzje w tym przedmiocie na wniosek prokuratora.

Art. 237:

§1 - Po wszczęciu postępowania sąd na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa.

§2 - W wypadkach nie cierpiących zwłoki kontrolę i utrwalanie rozmów telefonicznych może zarządzić prokurator, który obowiązany jest zwrócić się w terminie 3 dni do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie postanowienia. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 5 dni na posiedzeniu bez udziału stron.

Jeżeli sad nie zatwierdzi tej decyzji prokuratora to nie może być dalej dokonywana taka kontrola a utrwalenie podlega zniszczeniu.

§ 3 - Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne tylko wtedy, gdy toczące się postępowanie lub uzasadniona obawa popełnienia nowego przestępstwa dotyczy:

1) zabójstwa,

2) narażenia na niebezpieczeństwo powszechne lub sprowadzenia katastrofy,

3) handlu ludźmi,

4) uprowadzenia osoby,

5) wymuszania okupu,

6) uprowadzenia statku powietrznego lub wodnego,

7) rozboju, kradzieży rozbójniczej lub wymuszenia rozbójniczego.

8) zamachu na niepodległość lub integralność państwa,

9) zamachu na konstytucyjny ustrój państwa lub jego naczelne organy, albo na jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,

10) szpiegostwa lub ujawnienia tajemnicy państwowej,

11) gromadzenia broni, materiałów wybuchowych lub radioaktywnych,

12) fałszowania oraz obrotu fałszywymi pieniędzmi, środkami lub instrumentami płatniczymi albo zbywalnymi dokumentami uprawniającymi do otrzymania sumy pieniężnej, towaru, ładunku albo wygranej rzeczowej albo zawierającymi obowiązek wpłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach lub stwierdzenie uczestnictwa w spółce,

13) wytwarzania, przetwarzania, obrotu i przemytu środków odurzających, prekursorów, środków zastępczych lub substancji psychotropowych,

14) zorganizowanej grupy przestępczej,

15) mienia znacznej wartości,

16) użycia przemocy lub groźby bezprawnej w związku z postępowaniem karnym,

17) łapownictwa i płatnej protekcji,

18) stręczycielstwa, kuplerstwa i sutenerstwa.

19) przestępstw określonych w rozdziale XVI ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm. ) oraz w art. 5 -8 Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzonego w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. (Dz. U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708), zwanego dalej „Statutem”.

W stosunku do kogo kontrola jest możliwa?

§4 - Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne w stosunku do osoby podejrzanej, oskarżonego oraz w stosunku do pokrzywdzonego lub innej osoby, z którą może się kontaktować oskarżony albo która może mieć związek ze sprawcą lub z grożącym przestępstwem.

 §5 - Urzędy, instytucje oraz podmioty prowadzące działalność w dziedzinie poczty lub działalność telekomunikacyjną obowiązane są umożliwić wykonanie postanowienia sądu lub prokuratora w zakresie przeprowadzenia kontroli rozmów telefonicznych oraz zapewnić rejestrowanie faktu przeprowadzenia takiej kontroli.

§6 - Prawo odtwarzania zapisów ma sąd lub prokurator, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki, za zgodą sądu lub prokuratora, także Policja.

§7 - Prawo zapoznawania się z rejestrem przeprowadzonych kontroli rozmów telefonicznych ma sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - prokurator.

Art. 238. 

§1. Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych mogą być wprowadzone najwyżej na okres 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia, w szczególnie uzasadnionym wypadku, na okres najwyżej dalszych 3 miesięcy.

§2. Kontrola powinna być zakończona niezwłocznie po ustaniu przyczyn wymienionych w art. 237 § 1-3, najpóźniej jednak z upływem okresu, na który została wprowadzona.

§3 - Po zakończeniu kontroli sąd zarządza zniszczenie utrwalonych zapisów, jeżeli nie mają znaczenia dla postępowania karnego; zniszczenie utrwalonych zapisów następuje także wówczas, gdy sąd nie zatwierdził postanowienia prokuratora, o którym mowa w art. 237 § 2.

Art. 239 - Ogłoszenie postanowienia o kontroli i utrwalaniu rozmów telefonicznych osobie, której ono dotyczy, może być odroczone na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy, lecz nie później niż do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.

Art. 240 - Na postanowienie dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych przysługuje zażalenie. Osoba, której dotyczy postanowienie, może w zażaleniu domagać się zbadania zasadności oraz legalności kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd.

Art. 241 - Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do kontroli oraz do utrwalania przy użyciu środków technicznych treści innych rozmów lub przekazów informacji, w tym korespondencji przesyłanej pocztą elektroniczną.

Ustawy poza kodeksowe dopuszczają również możliwość kontroli tzw. podsłuchu poza-procesowego w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, art. 19 ustawy o Policji [wkleić].

Jeżeli w drodze takiego podsłuchu uzyskano dowody przekazuje się te dane prokuratorowi z wnioskiem wszczęcie post. karnego.

Tak zebrane dowody mogą być wykorzystane następnie we wszytym post. karnym albo jako dokument albo tez można przesłuchać w charakterze świadka osobę która takich utrwaleń dokonała po uprzednim zwolnieniu jej z w obowiązku zachowania tajemnicy.

Mówiąc o poza procesowym trybie wykrywania dowodów trzeba pamiętać o innych ustawach które przewidują takie metody jak: zakup kontrolowany, instytucja tajnego agenta, kontrolowana łapówka,- mogą być przeprowadzana w sprawach wymienionych w nich z ograniczeniem czasowym.

Dowody uzyskane przy zastosowaniu tych metod mogą być zastosowane w postępowaniu po jego wszczęciu.

Środki przymusu procesowego

- stanowią szeroką i niejednolitą kategorię czynności organów procesowych, czynności te zmierzają do zapewnienia prawidłowego toku postępowania lub do wymuszenia spełniania obowiązków procesowych jakie spoczywają na uczestnikach procesu.

Są to różnorodne czynności procesowe, ich wspólną cecha jest posługiwanie się przez organ procesowy elementem przymusu lub zagrożeniem stosowania przymusu w tym także przymusu fizycznego, np. doprowadzenie przymusowe do organu procesowego.

Środki przymusu to mogą być czynności faktyczne, np. omówione zatrzymanie rzeczy czy osoby poszukiwanej, lub czynności mające char. decyzji procesowych, np. postanowienie o zastosowaniu kar porządkowych, czy też postanowienie o zastosowaniu środków zapobiegawczych.

Stosowanie tych środków oznacza ograniczenia praw obywatelskich osób względem których są stosowane.

Stosowanie ich wiąże się bardzo często z wkraczaniem organu procesowego w sferę podstawowych praw obywatelskich, takich jak prawo do wolności osobistej itp.

Mogą naruszać także sferę nietykalności osobistej, nienaruszalności mieszkania.

W związku z tym w nauce wypracowano reguły które powinny być stosowane przy stanowieniu prawa dotyczącego stosowania tych środków, jak również w procesie ich stosowania.

Są to reguły:

1. Wyłączności ustawowej podstawy stosowania środków przymusu - czyli środki te mogą być stosowane wyłącznie w oparciu o przepis rangi ustawy.

2. Wyłączenie analogii w zakresie podstaw stosowania środków przymusu - przepis określający podstawę stosowania środków przymusu nie może być stosowany w drodze analogii.

3. Reguła umiaru w stosowaniu środków przymusu - oznacza to ze stosowanie ŚP nie może wykraczać społecznej niezbędności, czyli trzeba stosować zawsze łagodniejszy środek gdy będzie wystarczający dla osiągnięcia celu.

Środki przymusu - rodzaje:

1 - Zatrzymanie procesowe

a) zatrzymanie obywatelskie - tzw. ujęcie - art. 243

§1 - Każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa (w czasie dokonywania przestępstwa) lub w pościgu podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa (ustawa nie mówi jak długo, byleby nie był przerwany !), jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości

§2 - Osobę ujętą należy niezwłocznie oddać w ręce Policji.

Zwłoka oznacza bezprawne pozbawienie wolności.

b) zatrzymanie - art. 244

§1 - Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa bądź też nie można ustalić jej tożsamości albo istnieją przesłanki do przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

Jakie uprawnienia ma zatrzymany?

W zakresie zatrzymania pod rządami poprzedniego kodeksu praktyka budziła szereg zastrzeżeń regulacja tej instytucji była bardzo skromna, w związku z tym było szereg nieprawidłowości w zakresie zatrzymania.

Przede wszystkim:

§2 - Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach, w tym o prawie do skorzystania z pomocy adwokata (nie obrońcy, bo pojawi się obrońca dopiero gdy postępowanie zostanie wszczęte przeciwko określonej osobie!), oraz wysłuchać go.

§3 - Z zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości - jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach. Odpis protokołu doręcza się zatrzymanemu.

§4 - Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. W razie istnienia podstaw, o których mowa w art. 258 § 1-3, należy wystąpić do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku o tymczasowe aresztowanie.

Zapewnienie sądowej kontroli w trybie zażaleniowym nad zatrzymaniem - art. 246:

§1 - Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu. W zażaleniu zatrzymany może się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania.

§2 - Zażalenie przekazuje się niezwłocznie sądowi rejonowemu miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, który również niezwłocznie je rozpoznaje.

§3 - W razie uznania bezzasadności lub nielegalności zatrzymania sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

§4 - W wypadku stwierdzenia bezzasadności, nielegalności lub nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia o tym prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.

Czas zatrzymania - Art. 248 (rozwiązanie to musi być zgodne z KON): 

§1 - Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustanie przyczyna zatrzymania, a także jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przez uprawniony organ nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania; należy go także zwolnić na polecenie sądu lub prokuratora.

§2 - Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

Max 72 h.

Jeżeli Policja zebrała dowody w ciągu 36 h pozwalające na wystąpienie z wnioskiem o zastosowanie TA przez prokuratora to sąd nie „konsumuje” tych 12 h jakie pozostały do tych 48 h - sąd ma tylko 24 h.

§3 - Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne - rozwiązanie to ma zapobiegać nieprawidłowościom jakie zdarzały się pod rządami poprzedniego kodeksu.

Art. 247:

§1 - Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że nie stawi się ona na wezwanie w celu przeprowadzenia czynności procesowej albo jeżeli zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego. W tym celu wolno zarządzić przeszukanie. Przepisy art. 220--222 i 224 stosuje się odpowiednio.

§2 - Do zatrzymania, o którym mowa w § 1, stosuje się odpowiednio art. 246. 

§3 - Zarządzenia dotyczące zatrzymania i przymusowego doprowadzenia żołnierza w czynnej służbie wojskowej wykonują właściwe organy wojskowe.

16/03/2010

Zerówki: 11, 18 maj!!!!! + możliwy jeszcze jakiś dodatkowy termin.

+Nie pyta o kosztach.

+Postępowanie przed sądami wojskowymi - tylko te zagadnienia które zostały poruszone a wykładzie.

+Stan prawny omawiany na wykładzie!!!

Środki zapobiegawcze

Stanowią grupę środków przymusu mających na celu zabezpieczenie prawidłowego toku post.

Poprzez zapobieganie się uchylania oskarżonego od WS oraz mają zabezpieczyć bezprawne utrudnianie postępowania, np. poprzez nakładanie do fałszywych zeznań.

Jest to podstawowa funkcja - zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania.

Ta funkcja jest bezsporna oczywiście idealnym byłby taki proces w którym nie zachodziła by potrzeba zastosowania takich środków, ale taki proces byłby chyba fikcją.

Poza funkcją procesową nowy KPK dopuszcza jako wyjątkową funkcję prewencyjną - polega na tym, że wyjątkowo można stosować środki zapobiegawcze w celu zapobiegnięcia przez podejrzanego nowego ciężkiego przestępstwa.

Ta funkcja prewencji szczególnej wywołuje spory w doktrynie.

Została wprowadzona do KPK w art. 249.

Pytanie o funkcje to pytanie o cel dla realizacji, którego środki te stosujemy.

Przedmiotem dyskusji jest przede wszystkim zagadnienie funkcji TA - gzy jest to najbardziej drastyczny ŚZ.

W doktrynie przyjmuje się też funkcje poza procesowe, oprócz tej podstawowej funkcji zabezpieczającej prawidłowy tok postępowania:

1. Funkcje prewencji ogólnej - ogólnego oddziaływania na społeczeństwo.

2. Funkcja prewencji szczególnej - zapobieganie dalszych przestępstw przez oskarżonego.

3. Funkcja represyjna - stosowanie TA w celu antycypacji kary.

4. Funkcja ochrony samego oskarżonego przed samosądem.

5. Funkcja wychowawcza w stos. do oskarżonego a także społeczeństwa.

6. Danie satysfakcji opinii społecznej ze sprawca przestępstwa.

Niektórzy przedstawicieli doktryny dopuszczają funkcji procesowych - stosowania ŚZ w celach także innych niż tylko

Ale w wielu przypadkach TA wykracza poza główny cel - ten środek służy realizacji celów także poza procesowych. Trzeba pamiętać ze realizując funkcje procesowe TA spełnia także jako wtórne cele poza-procesowe, będące pochodną tej funkcji zasadniczej.

Należy opowiedzieć się przeciwko stosowaniu TA ze względów poza procesowych.

Ustawodawca z 1997 r. dopuszcza możliwość stosowania ŚZ ze względu na prewencje szczególną.

Trzeba powiedzieć, że ustawodawca PL nie jest odosobniony w tym.

Kontrowersyjność stosowania ŚZ ze względów poza procesowych - rodzi to niebezpieczeństwo daleko idących skutków społecznych - pamiętamy okres faszystowski gdzie stosowana była izolacja osób które stwarzały zagrożenie dla bezpieczeństwa powszechnego.

Warunki dopuszczalności

1. materialne - podstawy stosowania tych środków - istnienie podstawy ogólnej oraz przynajmniej jednej szczególnej - muszą one wystąpić łącznie.

Jeśli chodzi o podstawę ogólną - art. 249 - Środki zapobiegawcze można stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa; można je stosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo

Wysokie prawdopodobieństwo - to podstawa ogólna stosowania all ŚZ.

Można stosować je tylko względem osoby wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów w więc wobec podejrzanego.

Z art. 313 wynika iż przedstawienie zarzutów jest możliwe wówczas gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie że przestępstwo popełniła dana osoba.

Ten wymóg dużego prawdopodobieństwa musi być sprawdzony przez organ podejmujący decyzję o zastosowaniu ŚZ.

W każdym przypadku przed podjęciem decyzji o zastosowaniu ŚZ organ musi ponownie zbadać materiał dowodowy zgromadzony z punktu widzenia podstawy ogólnej zastosowania ŚZ.

Art. 258 - podstawy szczególne - sformułowanie to wskazuje na funkcje (cele) jakie ustawodawca zamierza realizować w drodze stosowania SZ. Art. Ten odnosi się wprost do TA jednakże §4 stanowi iż te pierwsze trzy paragrafy określające podstawy szczególnie stosowania TA stosuje się odpowiednio do pozostałych ŚZ. Nie każdy ŚZ może w jednakowym stopniu zabezpiecza prawidłowy tok postępowania zatem na organie go stosuje leży obowiązek rozważenia stosowanie jakiego środka będzie uzasadnione - zasada niezbędności.

§1 - Tymczasowe aresztowanie może nastąpić, jeżeli:

1) zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu,

2) zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne.

Nie zawsze bezprawność oznacza czyn zabroniony przez PK. Na pewno nie jest bezprawnym sposobem - odmawianie składania wyjaśnień, czy udzielenia odpowiedzi na pytanie.

Te podstawy szczególne wskazują na procesowa funkcję tego środka i innych ŚZ.

§2 - Jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania może być uzasadniona grożącą oskarżonemu surową karą.

Ta podstawa wskazywała na wątpliwości czy nie przemyca się tu funkcji poza-procesowej ŚZ

Ustawodawca wiąże wagę zarzucanego przestępstwa z koniecznością zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania bo może to uzasadniać obawę ze oskarżony z uwagi na grożącą surowa karę będzie się starał utrudniać prawidłowy tok postępowania.

§3 - Tymczasowe aresztowanie może wyjątkowo nastąpić także wtedy, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Tutaj funkcja prewencji-szczególnej - dopuszczalna tylko w razie zarzucenia brodni lub umyślnego występku i zachodzi obawa…

§4 - Przepisy §1-3 stosuje się odpowiednio do pozostałych środków zapobiegawczych.

Mówiąc o podstawach szczególnych TA trzeba wspomnieć o obowiązującym jeszcze do czerwca 2010 rozwiązaniu przewidzianym w post. przyśpieszonym - art. 517 c wymienia jako samoistną podstawę zastosowania ŚZ chuligański charakter czynu - §1 Postępowanie przyspieszone prowadzi się również w razie jednorazowej przerwy w rozprawie trwającej nie dłużej niż 14 dni; zarządzając przerwę, sąd rozstrzyga w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego. W sprawie o występek o charakterze chuligańskim sąd stosuje środek zapobiegawczy, przy czym chuligański charakter czynu stanowi samoistną podstawę zastosowania tego środka; przepisu art. 259 §3 nie stosuje się.

Ten przepis został uznany za niezgodny z KON przez TK.

2. formalne

1. właściwość organów

2. forma decyzji na mocy której stosuje się środki

3. kwestia zaskarżalności w środki decyzji o stosowaniu ŚZ

ŚZ w post. przygotowawczym stosuje prokurator w z WYJĄTKIEM: TA - które leży tylko w gestii sądu bez względu na stadium procesu, w którym jest stosowane.

Art. 249 §3 -  Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego sąd albo prokurator stosujący środek przesłuchuje oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe z powodu jego ukrywania się lub jego nieobecności w kraju. Należy dopuścić do udziału w przesłuchaniu ustanowionego obrońcę, jeżeli się staw58i; zawiadomienie obrońcy o terminie przesłuchania nie jest obowiązkowe, chyba że oskarżony o to wnosi, a nie utrudni to przeprowadzenia czynności. O terminie przesłuchania sąd zawiadamia prokuratora.

Obrońca ma prawo brać udział w posiedzeniu na którym sad przesłuchuje oskarżonego albo prokurator, ale jeżeli tego żąda oskarżony.

§5 - Prokurator i obrońca mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu dotyczącym przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia na zastosowanie lub przedłużenie tego środka zapobiegawczego. Niestawiennictwo obrońcy lub prokuratora należycie zawiadomionych o terminie nie tamuje rozpoznania sprawy.

Zgodnie z art. 73 oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swoim obrońcą za zezwoleniem prokuratora:

§1 - Oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie.

§2 - W postępowaniu przygotowawczym prokurator udzielając zezwolenia na porozumiewanie się może w szczególnie uzasadnionym wypadku zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego upoważniona.

§3 - Prokurator może również zastrzec kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą.

§4 - Zastrzeżenia, o których mowa w § 2 i 3, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego.

Nowym przepisem, który został wprowadzony w wyniku wyroku TK - art. 156 dodano §5a - TK uznał, że ten przepis w dotychczasowym brzmieniu jest niezgodny z KON a polegał on na arbitralnym podejmowaniu decyzji przez prokuratora w zakresie wyłączenia jawności materiałów post. przygotowawczym, które uzasadniają wniosek prokuratora w przedmiocie zastosowania TA.

§5a - W toku postępowania przygotowawczego podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się akta sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Prokurator może odmówić zgody na udostępnienie akt w tej części tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że narażałoby to na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub innego uczestnika postępowania, groziłoby zniszczeniem lub ukryciem dowodów albo tworzeniem dowodów fałszywych, groziłoby uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku postępowania, ujawniałoby prowadzone czynności operacyjno-rozpoznawcze lub zagrażałoby utrudnieniem postępowania przygotowawczego w inny bezprawny sposób.

Jest w prawdzie wyjście naprzeciw stanowisku TK ale co do zasady udostępnienie tych akt, ale z drugiej strony szeroko ustawodawca ujął podstawy odmowy na udostępnienie.

Art. 250: 

§1 - Tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu.

§2 - Tymczasowe aresztowanie stosuje w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także inny sąd rejonowy. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa się toczy.

§3 - Prokurator, przesyłając wraz z aktami sprawy wniosek, o którym mowa w § 2, zarządza jednocześnie doprowadzenie podejrzanego do sądu.

§4 - Inne środki zapobiegawcze stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator.

Art. 251:

§1 - W postanowieniu o zastosowaniu środka zapobiegawczego należy wymienić osobę, zarzucany jej czyn, jego kwalifikację prawną oraz podstawę prawną zastosowania tego środka.

§2 - W postanowieniu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania należy określić czas jego trwania, a ponadto oznaczyć termin, do którego aresztowanie ma trwać. Obowiązek każdorazowego oznaczenia terminu stosowania tymczasowego aresztowania trwa do uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie. W przedmiocie tymczasowego aresztowania po wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie orzeka sąd, który wydał to orzeczenie, a w razie przekazania sprawy do drugiej instancji - sąd odwoławczy.

§3 - Uzasadnienie postanowienia o zastosowaniu środka zapobiegawczego powinno zawierać przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przez oskarżonego przestępstwa oraz przytoczenie okoliczności wskazujących na istnienie podstawy i konieczność zastosowania środka zapobiegawczego. W wypadku tymczasowego aresztowania należy ponadto wyjaśnić, dlaczego nie uznano za wystarczające zastosowanie innego środka zapobiegawczego.

Art. 344 - Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd z urzędu rozstrzyga o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka. W razie potrzeby orzeka także o innych środkach zapobiegawczych.

Ustawa nakłada na sad wydanie tego rozstrzygnięcia z urzędu.

Czas trwania TA - art. 263:

§1 - W postępowaniu przygotowawczym sąd, stosując tymczasowe aresztowanie, oznacza jego termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Nie musi od razu „skonsumować” tego okresu, może zastosować na 1 m-c a potem przedłużać do 3 m-cy maksymalnie.

§2 - Jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w terminie określonym w § 1, na wniosek prokuratora, sąd pierwszej instancji właściwy do rozpoznania sprawy, gdy zachodzi tego potrzeba, może przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy.

3 m-ce + 9 m-cy aby nie było nigdy więcej niż 12 !!!!!!!!

Chociaż ten termin i tak jest względny, może być przedłużony - patrz §4.

§3 - Łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.

§3a - W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie do okresów, o których mowa w § 2 i 3, zalicza się okres odbywania przez tymczasowo aresztowanego kary pozbawienia wolności.

§4 - Przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania na okres oznaczony, przekraczający terminy określone w § 2 i 3 może dokonać sąd apelacyjny, w którego okręgu prowadzi się postępowanie na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek właściwego prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora prowadzącego lub nadzorującego śledztwo -- jeżeli konieczność taka powstaje w związku z zawieszeniem postępowania karnego, czynnościami zmierzającymi do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości oskarżonego, wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, a także celowym przewlekaniem postępowania przez oskarżonego.

§4a - (uchylony).

§5 - Na postanowienie sądu apelacyjnego wydane na podstawie §4 przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego orzekającego w składzie trzech sędziów - „instancja pozioma”.

§6 - Z wnioskiem o przedłużenie okresu tymczasowego aresztowania należy wystąpić, z jednoczesnym przesłaniem właściwemu sądowi akt sprawy, nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.

§7 - Jeżeli zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji, każdorazowe jego przedłużenie może następować na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

Gdyby doszło do uchylenia przez sad odwoławczy wyroku sadu I instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania to już limity czasowe nie obowiązują!! W post. odwoławczym też nie obowiązują!! Obowiązują do czasu wydania wyroku przez sąd I instancji.

23/03/2010

<uzupełnić początek>

Wniosek o przedłużenie TA składa się nie później niż 14 dni przed upływem dotychczas określonego czasu trwania.

Stosowanie TA następuje z chwila wydania postanowienia o zastosowaniu.

Gdyby sad właściwy do przedłużenia nie zdążył wydać post. przed upływem tego czasu, na który został oznaczony wcześniej to utrzymanie tego środka jest pozbawione podstawy prawnej, ale ten okres zalicza się na poczet orzeczonej kary.

Czas trwania TA liczy się odrębnie w każdej sprawie, w każdym postępowaniu.

Zastosowanie tego środka w jednym post. toczącym się przeciwko jednej osobie nie stoi na podstawie orzeczenia go w stos. do tej osoby w innym postępowaniu.

Jeśli chodzi o czas trwania TA to zgodnie z art. 263 §3 a - wprowadzonym w drodze nowelizacji - W przypadku zbiegu tymczasowego aresztowania z wykonywaną karą pozbawienia wolności orzeczoną w innej sprawie do okresów, o których mowa w § 2 i 3, zalicza się okres odbywania przez tymczasowo aresztowanego kary pozbawienia wolności.

Sąd nie musi w jednym postanowieniu od razu wykorzystać maksymalny czas TA - 3 m-ce, może krótszy a później przedłużyć.

Kodeks z `97 nie przewidywał obligatoryjnego stosowania ŚZ - było to krytykowane, iż jest niezgodne z zasadą niezawisłości sędziowskiej, jeśli ustawa nakazuje sądowi zastosować ŚZapobiegawczy.

Wprowadzone nowelą do KPK postępowanie przyspieszone przewidywało (na dzień dzisiejszy jeszcze przewiduje, ale z dniem 8 czerwca 2010 już nie będzie) obligatoryjne stosowanie ŚZ - art. 517 c - §1 Postępowanie przyspieszone prowadzi się również w razie jednorazowej przerwy w rozprawie trwającej nie dłużej niż 14 dni; zarządzając przerwę, sąd rozstrzyga w przedmiocie zastosowania środka zapobiegawczego. W sprawie o występek o charakterze chuligańskim sąd stosuje środek zapobiegawczy, przy czym chuligański charakter czynu stanowi samoistną podstawę zastosowania tego środka; przepisu art. 259 § 3 nie stosuje się - tak samo jako samoistną podstawę stosowania ŚZapobiegawczego przewiduje §2 tego przepisu - „sad orzeka w przedmiocie ŚZ”.

Art. 517 c §4 - (…)

Te przepisy zostały uznane za niezgodne z KON.

W związku z takim stanowiskiem TK wymieniona ustawa z 5 listopada 2009 r. zrezygnowała z tego rozwiązania, które przewiduje obligatoryjne stosowanie ŚZapobiegawczego.

W każdym postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu należy wskazać okres stosowania oraz termin, do którego ten środek ma być stosowany.

Art. 344 - Jeżeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd z urzędu rozstrzyga o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu tego środka. W razie potrzeby orzeka także o innych środkach zapobiegawczych.

Art. 156 §5a - wprowadzony w wyniku orzeczenia TK - wcześniej zgodnie z §5 w post. stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze - o ile w post. sadowym akta są jawne dla stron o tyle w post. przygotowawczym wymaga to zgody prokuratora prowadzącego -TK zakwestionował zgodność tego przepisu z KON w zakresie, w jakim ustawa pozostawia arbitralne wyłączenie jawności materiałów post. przygotowawczego, które uzasadniają wniosek prokuratora w zakresie zastosowania TA.

Zmiana polegała na dodaniu §5 a - W toku postępowania przygotowawczego podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się akta sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Prokurator może odmówić zgody na udostępnienie akt w tej części tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że narażałoby to na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub innego uczestnika postępowania, groziłoby zniszczeniem lub ukryciem dowodów albo tworzeniem dowodów fałszywych, groziłoby uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku postępowania, ujawniałoby prowadzone czynności operacyjno-rozpoznawcze lub zagrażałoby utrudnieniem postępowania przygotowawczego w inny bezprawny sposób.

Prokurator może odmówić - istotna zmiana gwarancyjna, ale podstawy tej odmowy są bardzo szeroko ujęte. Co do zasady ustawodawca w zdaniu pierwszym uwzględnił stanowisko trybunału natomiast możliwość podjęcia przez prokuratora odmownej decyzji, odmowy udostępnienia jest szeroko ujęta.

Ustawa z dnia 16 lipca 2009 r. (wprowadziła ten §5a).

Na postanowienie o zastosowaniu ŚZ przysługuje zażalenie - podejrzanemu - na kazde ppsanowienie o zastosowaniu czy przedłużeniu ŚZ, oczywiście do sądu wyższego rzedu nak tym ktoru zastosowal lub przedłużył.

Art. 252:

§ 1. Na postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych, z wyjątkiem, o którym mowa w § 2 - tzn. jeżeli post. wydał sad to do sądu wyższego rzędu.

§ 2. Na postanowienie prokuratora w przedmiocie środka zapobiegawczego zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

Obecnie organem odwoławczym rozpatrującym zażalenie na post. prokuratora jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy. W §2 art. 252 mamy zachowaną tę regułę z tym że właściwość miejscowa sądu jest zmieniona.

Ponieważ zażalenie jest środkiem odwoławczym, zatem do tego zażalenia w przedmiocie (szerokie ujęcie! Na odmowę, odmowę przedłużenia itd.) ŚZ mają zastosowanie przepisu ogólne dot. śródków odwoalwczych - art. 437 - §1 Po rozpoznaniu środka odwoławczego sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części. Dotyczy to odpowiednio rozpoznania środka odwoławczego od uzasadnienia orzeczenia - może wiec:

Utrzymać

Zmienić - albo zmienić TA na inny ŚZ, albo inny na TA, skrócić czas TA, uchylić postanowienie w przedmiocie ŚZ i np. nie stosować żadnego.

Poza zażaleniem przysługuje jeszcze jeden środek zaskarżenia, ale nie jest to środek odwoławczy tylko środek zaskarżenia - przysługuje tylko oskarżonemu - art. 254:

§1 - Oskarżony może składać w każdym czasie wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego; w przedmiocie wniosku rozstrzyga, najpóźniej w ciągu 3 dni, prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia do sądu - sąd, przed którym sprawa się toczy.

§2 - Na postanowienie w przedmiocie wniosku oskarżonemu zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego - ten przepis ma na celu zabezpieczyć sprawność postępowania, w praktyce zdarzało się ze co rusz oskarżeni, czy obrońcy składali wnioski o uchylenie lub zmianę TA, mimo że nic nowego się nie pojawiło w sprawie, które przemawiałyby za zmianą decyzji. Na każde takie postanowienie przysługiwało zażalenie - często było to celowe działanie w celu przedłużenia postępowania.

Art. 254 §2 i §5 - instancja pozioma - rozpoznaje ten sam sąd tyle tylko, że w składzie trzech sędziów.

Art. 256 - Nadzór nad prawidłowością zatrzymania i wykonania środków zapobiegawczych sprawuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym - także prokurator.

Nadzór? Oznacza to, ze na organie sprawującym nadzór spoczywa obowiązek uchylenia środka lub zmiany na inny w razie, gdy odpadną podstawy stosowania danego środka.

TA w post. przygotowawczym stosuje sąd na wniosek prokuratora, jeżeli jednak prokurator stwierdzi, że nie ma dalej potrzeby stosowania to jest zobowiązany uchylić ten środek - nie oznacza to ze organem właściwym do uchylania jest prokurator.

TA stosuje się do chwili przystąpienia do wykonywania kary, natomiast w razie umorzenia post. z powodu niepoczytalności oskarżonego można utrzymać TA, aż do rozpoczęcia wykonania środka zabezpieczającego (art. 264 §3).

Art. 264:

§1 - W razie uniewinnienia oskarżonego, umorzenia lub warunkowego umorzenia postępowania, warunkowego zawieszenia wykonania kary, wymierzenia kary pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania, skazania na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności albo w razie odstąpienia od wymierzenia kary, zarządza się niezwłoczne zwolnienie tymczasowo aresztowanego, jeżeli nie jest on pozbawiony wolności w innej sprawie.

Art. 417 - Zaliczeniu na poczet orzeczonej kary podlega również okres tymczasowego aresztowania odbytego przez oskarżonego w innej sprawie, w której postępowanie toczyło się równocześnie, a zapadł w niej prawomocny wyrok uniewinniający, umorzono postępowanie albo odstąpiono od wymierzenia kary -

Art. 259:

§1 - Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie oskarżonego wolności:

1) spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo,

2) pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny.

§2 -Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia.

§3 - Tymczasowe aresztowanie nie może być stosowane, jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nie przekraczającą roku, chyba że sprawca został ujęty na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem.

§4 - Ograniczenia przewidziane w § 2 i 3 nie mają zastosowania, gdy oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia się na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

Art. 260 - Jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym.

Art. 261:

§1 - O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany bezzwłocznie zawiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego; może to być osoba wskazana przez oskarżonego.

§2 - Na wniosek oskarżonego można również zawiadomić inną osobę zamiast lub obok osoby wskazanej w §1.

§3 - O zastosowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę, szkołę lub uczelnię, w stosunku do żołnierza -- jego dowódcę, a w przypadku, gdy oskarżonym jest przedsiębiorca lub nie będący pracownikiem członek organu zarządzającego przedsiębiorcy, na jego wniosek -- zarządzającego przedsiębiorstwem.

Art. 262:

§1 - Sąd stosujący tymczasowe aresztowanie ma obowiązek:

1) zawiadomienia o tym sądu opiekuńczego, jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego,

2) zawiadomienia organu opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztowany się opiekował,

3) przedsięwzięcia czynności niezbędnych do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego.

§2 - O poczynionych wystąpieniach i wydanych zarządzeniach należy powiadomić tymczasowo aresztowanego.

Postępowanie karne w tej kwestii może toczyć się po uprawomocnieniu się wyroku - art. 552 §4 - Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.

Standardy międzynarodowe wymagają takiego rozwiązania.

Występuje się w tym postępowaniu o zadośćuczynienie lub odszkodowanie z roszczeniem przeciwko Skarbowi Państwa.

Niesłuszne TA będzie wchodziło w grę wtedy, gdy zastosowano ten środek mimo braku podstaw albo, gdy momencie jego zastosowania istniały podstawy, ale środek ten był utrzymywany, mimo iż podstawy jego stosowania w toku postępowania przestały istnieć.

Nie zawsze wydanie wyroku uniewinniającego albo umarzającego oznacza ze zastosowanie TA było niewątpliwie niesłuszne.

Należy ocenić czy roszczenie o to odszkodowanie lub zadośćuczynienie jest zasadne czy też nie w świetle całokształtu toku postępowania.

Pozostałe środki zapobiegawcze - nieizolacyjne

Obowiązuje zasada, że przy stosowaniu wszystkich środków przymusu musi być zachowana zasada niezbędności społecznej.

Art. 257 §1 - Tymczasowego aresztowania nie stosuje się, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy.

W post. przygotowawczym stosuje prokurator, zaś w sadowym stosuje sąd.

Art. 250 §4 - Inne środki zapobiegawcze stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator.

Czy sad jest uprawnionym organem do zastosowania ŚZ w post. przygotowawczym sąd czy tylko prokurator? W nowym kodeksie ww. § który rozwiewa wątpliwości.

W praktyce stosuje je oczywiście prokurator.

Art. 276:

A) Poręczenie majątkowe - jest samodzielnym niezależnym od TA ŚZ.

Stosuje się go w drodze wydania postanowienia, jak każdy.

Może być złożone w postaci:

Pieniędzy

Papierów wartościowych

Zastawu lub hipoteki

Może złożyć je sam oskarżony albo inna osoba.

Art. 266 §2 - Wysokość, rodzaj i warunki poręczenia majątkowego, a w szczególności termin złożenia przedmiotu poręczenia, należy określić w postanowieniu, mając na względzie sytuację materialną oskarżonego i składającego poręczenie majątkowe, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter popełnionego czynu.

TA można zastosować do chwili złożenia poręczenia majątkowego: art. 257 §2.

Art. 267 - Osobę składającą poręczenie majątkowe zawiadamia się o każdorazowym wezwaniu oskarżonego do stawiennictwa; do osoby składającej poręczenie majątkowe za oskarżonego stosuje się odpowiednio art. 138 i 139 § 1.

Jakie mogą być losy poręczenia?

Przepada - art. 268:

Stanowiące przedmiot poręczenia wartości majątkowe lub zobowiązania ulegają przepadkowi albo ściągnięciu w razie ucieczki lub ukrycia się oskarżonego - obligatyrjny obowiązek sądu.

W wypadku utrudniania w inny sposób postępowania karnego można orzec przepadek lub ściągnięcie tych wartości.

Ustaje - kiedy ustaje?

Art. 269 §3 - Cofnięcie poręczenia majątkowego staje się skuteczne dopiero z chwilą przyjęcia nowego poręczenia majątkowego, zastosowania innego środka zapobiegawczego lub odstąpienia od stosowania tego środka

§4 - Przepisy § 2 i 3 nie dotyczą cofnięcia poręczenia majątkowego i zwrotu przedmiotów, jeżeli już zapadło postanowienie o jego przepadku lub o ściągnięciu sumy poręczenia.

§2 - Z chwilą ustania poręczenia majątkowego przedmiot poręczenia zwraca się, a sumę poręczenia zwalnia się, pod tym jednak warunkiem, że w razie prawomocnego skazania oskarżonego na karę pozbawienia wolności następuje to z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary. W razie nie zgłoszenia się na wezwanie do odbycia kary stosuje się art. 268.

Art. 270: 

§ 1. O przepadku przedmiotu poręczenia lub ściągnięciu sumy poręczenia orzeka z urzędu sąd, przed którym postępowanie się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora - sąd właściwy do rozpoznania sprawy.

§ 2.  Oskarżony, poręczający i prokurator mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądowym lub złożyć wyjaśnienia na piśmie. Oskarżonego pozbawionego wolności sprowadza się na posiedzenie, jeżeli prezes sądu lub sąd uzna to za potrzebne.

§3 - Na postanowienie określone w § 1 przysługuje zażalenie.

B) Poręczenie społeczne

Art. 271:

§1 - Od pracodawcy, u którego oskarżony jest zatrudniony, od kierownictwa szkoły lub uczelni, których oskarżony jest uczniem lub studentem, od zespołu, w którym oskarżony pracuje lub uczy się, albo od organizacji społecznej, której oskarżony jest członkiem, można, na ich wniosek, przyjąć poręczenie, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania; jeżeli oskarżony jest żołnierzem, można przyjąć poręczenie od zespołu żołnierskiego, zgłoszone za pośrednictwem właściwego dowódcy.

§3 -  We wniosku o przyjęcie poręczenia należy wskazać osobę, która ma wykonywać obowiązki poręczającego; osoba ta składa oświadczenie o przyjęciu tych obowiązków.

Art. 272 - Poręczenie, że oskarżony stawi się na każde wezwanie i nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania, można także przyjąć od osoby godnej zaufania. Przepis art. 275 §2 stosuje się odpowiednio.

Jakie są obowiązki poręczającego?

Art. 273:

§1 - Przy odbieraniu poręczenia zawiadamia się udzielającego poręczenia lub wykonującego obowiązki poręczającego o treści zarzutu stawianego oskarżonemu oraz o obowiązkach wynikających z poręczenia i skutkach ich niedotrzymania.

§2 - Poręczający jest obowiązany niezwłocznie powiadomić sąd lub prokuratora o wiadomych mu poczynaniach oskarżonego, zmierzających do uchylenia się od obowiązku stawienia się na wezwanie lub do utrudniania w inny bezprawny sposób postępowania.

Art. 274 - Jeżeli mimo poręczenia oskarżony nie stawi się na wezwanie lub w inny bezprawny sposób będzie utrudniał postępowanie, organ stosujący środek zapobiegawczy zawiadomi o tym udzielającego poręczenia, a ponadto może zawiadomić bezpośredniego przełożonego osoby, która złożyła poręczenie, i organizację społeczną, do której należy, a także statutowy organ nadrzędny nad poręczającą organizacją społeczną, jeżeli zostanie stwierdzone zaniedbanie obowiązków wynikających z poręczenia. Przed zawiadomieniem należy osobę, która złożyła poręczenie, wezwać w celu złożenia wyjaśnień.

C) Dozór policyjny

Tu zmiany wprowadziła ustawa z 5 listopada 2009 r.

Zmiany te nie oznaczają zmian w obowiązującym w dniu dzisiejszym stanie prawnym, gdyż polegają na tym ze zostało przeniesione rozwiązanie, które do tej pory jest zawarte w art. 14 ustawy z 29 lipca 2005 o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Nowela uchyla ten art. Przenosząc rozwiązanie dotychczas funkcjonujące w tej ustawie do KPK.

Art. 275:

§1 - Tytułem środka zapobiegawczego można oddać oskarżonego pod dozór Policji, a oskarżonego żołnierza - pod dozór przełożonego wojskowego.

§2 - Oddany pod dozór ma obowiązek stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu sądu lub prokuratora. Obowiązek ten może polegać na zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu, zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu, zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu, a także na innych ograniczeniach jego swobody, niezbędnych do wykonywania dozoru.

Tak dotychczas to brzmi, a uzupełniony przez nowelę brzmi : + do §2 „zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami, zakazie przebywania w określonych miejscach, a także na innych ograniczeniach jego swobody, niezbędnych do wykonywania dozoru”

+ przeniesiony tutaj §3 [wkleić].

D) Zawieszenie w czynnościach służbowych lub wykon zawodu

Art. 276 -Tytułem środka zapobiegawczego można zawiesić oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu albo nakazać powstrzymanie się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

E) Zakaz opuszczania kraju

Art. 277:

§1 - W razie uzasadnionej obawy ucieczki można zastosować w charakterze środka zapobiegawczego zakaz opuszczania przez oskarżonego kraju, który może być połączony z zatrzymaniem mu paszportu lub innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu.

§2 - Do czasu wydania postanowienia w przedmiocie, o którym mowa w § 1, organ prowadzący postępowanie może zatrzymać dokument, jednakże na czas nie dłuższy niż 7 dni. Do odebrania dokumentów stosuje się odpowiednio przepisy rozdziału 25.

F) Nakaz powstrzymanie się od określonej działalności lub od prowadzenia określonego rodzaju pojazdów.

*List gończy można wydąć w celu poszukiwania oskarżonego w stos. do którego wydano postanowienie o TA. Przed zastosowaniem ŚZ należy podejrzanego przesłuchać, ale tu jest wyjątek.

Art. 280 - co powinno być w liście gończym.

*List żelazny - nie jest ŚZ aczkolwiek jest ściśle powiązany, gdyż zapewnia on oskarżonemu, który przebywa za granicą możliwość odpowiadania przed sądem polskim z wolnej stopy.

Art. 281 - Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy może wydać oskarżonemu list żelazny.

Art. 282:

§1 - List żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania, jeżeli oskarżony:

1) będzie się stawiał w oznaczonym terminie na wezwanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym - także na wezwanie prokuratora,

2) nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju,

3) nie będzie nakłaniał do fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób starał się utrudniać postępowanie karne.

§2 - W razie nieusprawiedliwionego niestawienia się oskarżonego na wezwanie lub naruszenia innych warunków wymienionych w §1, właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka o odwołaniu listu żelaznego.

Art. 283:

§1 - Wydanie listu żelaznego można uzależnić od złożenia poręczenia majątkowego.

§2 - W razie odwołania listu żelaznego z powodu naruszenia warunków wymienionych w art. 282 §1, wartości majątkowe udzielone z tytułu poręczenia ulegają przepadkowi lub ściągnięciu; orzeka o tym sąd wymieniony w art. 282 §2.

Art. 284 §2 - Na postanowienia sądu wydane w trybie art. 282 § 2 i art. 283 § 2 przysługuje zażalenie.

Kary porządkowe również należą do środków przymusu.

Art. 290:

§1 - Postanowienia przewidziane w niniejszym rozdziale wydaje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator. Aresztowanie, o którym mowa w art. 287 § 2, w postępowaniu przygotowawczym stosuje na wniosek prokuratora sąd rejonowy, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

§2 -  Na postanowienia i zarządzenia przewidziane w niniejszym rozdziale przysługuje zażalenie; na zarządzenie prokuratora, o którym mowa w art. 285 § 2, zażalenie przysługuje do sądu rejonowego, w którego okręgu prowadzi się postępowanie.

§3 - Złożenie zażalenia wstrzymuje wykonanie postanowienia o aresztowaniu - WYJĄTEK od reguły, że wniesienie zażalenie nie powoduje wstrzymania wykonania zaskarżonego postanowienia.

[kary porządkowe we własnym zakresie przerobić z książką]

30/03/2010

Przebieg postępowania:

Postępowanie przygotowawcze (*PP)

Zasada skargowości, jako dyrektywa rządząca wszczęciem post. sadowego.

PP ma dostarczyć oskarżycielowi danych w oparciu, o które podejmuje on decyzje, czy wnieść akt oskarżenia żądając rozpoznania przez sąd, czy też brak jest ku temu podstaw.

Wybór koncepcji post. przygotowawczego to jedno z trudniejszych zadań, jakie stoją przed ustawodawcą - wynika to z konieczności rozwiązania szeregu niełatwych problemów:

1 - Jakie zadania maja być realizowane w PP - komu ma ono służyć, czy tylko oskarżycielowi czy też sądowi, tzn. że sąd będzie mógł oprzeć się na wynikach czynności dokonanych w post. przygotowawczym.

2 - Czy w PP należy dążyć do wyczerpującego wyjaśnienia okoliczności sprawy czy też tylko ten materiał dowodowy ma służyć oskarżycielowi, sąd zaś będzie orzekał na podstawie dowodów, które sam przeprowadzi.

Występuje tutaj problem pogodzenia szybkości, która w PP odgrywa szczególnie istotną rolę.

3 - Kto powinien prowadzić to postępowanie? Trzeba ustalić wzajemne relacje miedzy kompetencjami policji, prokuratora i sadu. Do policji należy zawsze sfera działalności operacyjno-rozpoznawczej, ale czy na tym ma kończyć się jej rola? Czy też należy jej przyznać, także uprawnienia procesowe? Niewątpliwie za przyznaniem takich uprawnień przemawia to, ze ma ona przygotowany personel kryminalistycznie, ma wyposażenie techniczne, szybciej może dokonać zabezpieczenia dowodów, czy śladów przestępstwa. Prokurator ma natomiast wiedze prawniczą. Sędzia poza wiedza prawnicza korzysta jeszcze z atrybutu niezawisłości, co daje najdalej idącą gwarancje ze czynności procesowe będą przeprowadzane w sposób prawidłowy.

Ustawodawca musi przyjąć rozwiązanie uwzględniające kolizje różnych interesów. PP jest tajne, co do zasady, gdzie postawić, więc barierę, której organy nie powinny przekraczać?

Obecnie obowiązujący kodeks pozostawił rozwiązanie zbliżone do tego, jakie funkcjonowało w świetle kodeksu z `69 r. - a mianowicie gospodarzem postępowanie przygotowawczego jest prokurator.

Art. 20 przepisów wprowadzających do KPK upoważniał prokuratora a także na jego polecenie policję dokonania czynności, które zachowywały walor czynności sądowych, z ich przebiegu sporządzano protokół, który mógł podlegać odczytaniu na rozprawie, w przypadkach przewidzianych przez KPK.

W 49 zrezygnowano z instytucji sędziego śledczego wprowadzając w to miejsce śledztwo jednolite, którego gospodarzem był prokurator - było zapoczątkowane ustawą o prokuraturze, która podniosła rangę prokuratorów.

Następna zmiana wprowadziła dwie równorzędne formy postępowania przygotowawczego:

- śledztwo (w sprawach o poważniejsze przestępstwa) i

- dochodzenie (w drobniejszych sprawach).

Wyniki czynności w nich przeprowadzanych miały takie samo znaczenie.

Ten model przejął KPK z '69 r.

Model z 1997 - dyskutowano nad potrzebą przyjęcia instytucji sędziego śledczego jako gwaranta przebiegu PP.

Znajduje ona wielu zwolenników wśród doktryny i przedstawicieli praktyki.

Dlaczego ustawodawca się nie zdecydował:

- wśród innych państw odchodzi się od instytucji sędziego śledczego na rzecz rozszerzania kompetencji prokuratora

- praktyka, która dała takie a nie inne wyniki.

- poza tym sędzia jest przewidziany do orzekania.

Na jakich założeniach oparto model z 1997 r.:

• Uproszczenie i przyspieszenie PP

• Wzmocnienie gwarancji procesowych stron

• Rozszerzenie roli sądów w PP

• Rozszerzenie nadzoru prokuratora nad działalnością organów nie-prokuratorskich

Nowela z 2003 r. - wprowadziła istotną zmianę dot. koncepcji PP przyznając Policji szerokie uprawnienia procesowe.

Policja otrzymała prawo do prowadzenia śledztwa w sytuacji gdy nie prowadził post. prokurator. Poza tym zniesiono podział na dochodzenia zwyczajne i uproszczone, wprowadzono w to miejsce jedną postać dochodzenia.

Dochodzenie jest prowadzone w sprawach należących do trybu uproszczonego.

Nowela z marca 2007 r. - rozszerzyła zakres praw, w których prowadzone jest dochodzenie, w sprawach zagrożone do lat 5. Przybiega postać dochodzenia.

Nowela ta rozszerzyła zadania PP, właściwie oznaczało to powrót do rozwiązania z KPK '69 r. to rozwiązanie było przedmiotem ostrej krytyki (obrady okrągłego stołu) podnoszono, że procesowe uprawnienia policji są zbyt daleko idące, że sądy opierają swoje rozstrzygnięcie na materiale zebranym przez Policję.

Ustawodawca mając na uwadze te głosy chciał doprowadzić do tego, aby w szerszym zakresie była respektowana zasada bezpośredniości, a wiec węziej ujął zadania PP niż miało to miejsce w kodeksie z '69.

Nowela z 2007 r. ale obowiązująca do 8 czerwca 2010 rozszerzyła zadania postępowania przygotowawczego:

Art. 297 - §1 Celem postępowania przygotowawczego jest:

1) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,

2) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,

3) zebranie danych stosownie do art. 213 i 214,

4) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

Od 8 czerwca 2010 r. - wchodzi w życie nowela z 5 listopada 2009 r. - powrót do poprzedniego stanu, czyli pkt. 4 i 5 będą brzmieć następująco:

4) wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,

5) zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie dowodów dla sądu.

Podmioty uprawnione do prowadzenia PP - istotne zmiany wprowadziła nowela z 2007 uznając ze zbyt szeroko zostały zakrojone uprawnienia policji przez nowelę styczniową - która przyznała policji prawo do samodzielnego prowadzenia śledztwa.

Art. 298:

§1 - Postępowanie przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w ustawie prowadzi je Policja. W wypadkach przewidzianych w ustawie uprawnienia Policji przysługują innym organom.

§2 - Określone w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym przeprowadza sąd.

Art. 312 - Uprawnienia Policji przysługują także:

1) organom Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego, w zakresie ich właściwości,

2) innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych.

Śledztwo prowadzi prokurator - art. 311:

§1 - Śledztwo prowadzi prokurator.

§2 - Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa (w takich wypadkach powierzenie może dot. dokonania poszczególnych czynności śledztwa).

Trzy kategorie czynności do dokonania, których uprawniony jest tylko sąd w PP:

a) Czynności decyzyjne - daną decyzję może wydać tylko sąd.

Sąd umarza postępowanie, gdy sprawca czynu jest niepoczytalny i zachodzi potrzeba zastosowania względem niego środka zabezpieczającego.

b) Czynności sądu działającego, jako organ odwoławczy - tutaj ustawa z 2007 r. wprowadziła istotną zmianę - art. 465 - czyni sąd organem sprawującym kontrolę zażaleniową nad decyzjami prokuratora (dotychczas regułą było, iż zażalenie na postanowienia prokuratora rozpatruje prokurator nadrzędnych w przypadkach przewidzianych przez ustawę sąd).

c) Czynności dowodowe, które w PP dokonuje sąd - art. 316 §3 - Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd.

Art. 185 a i 185 b (było już o tym mówiono)

Strony PP to pokrzywdzony i podejrzany - art. 299:

§1 - W postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany są stronami.

§2 - W wypadkach wskazanych w ustawie określone uprawnienia przysługują również osobom, nie będącym stronami.

§3 - W czynnościach sądowych w postępowaniu przygotowawczym prokuratorowi przysługują prawa strony - jest on gospodarzem tego stadium postępowania, ale jeżeli określona czynność jest w tym stadium dokonywana przez sad to prokuratorowi w tym zakresie, w jakim sad rozstrzyga daną kwestię przysługują prawa strony.

Art. 300 nakłada na organ procesowy obowiązek pouczenia podejrzanego przed pierwszym przesłuchaniu o jego uprawnieniach.

Jest to nowy przepis wprowadzony przez KPK z 1997 r.

- Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach: do składania wyjaśnień, do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania, do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, do korzystania z pomocy obrońcy, do końcowego zaznajomienia z materiałami postępowania, jak również o uprawnieniu określonym w art. 301 oraz o obowiązkach i konsekwencjach wskazanych w art. 74, 75, 138 i 139. Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie; podejrzany otrzymanie pouczenia potwierdza podpisem.

Art. 301 - Na żądanie podejrzanego należy przesłuchać go z udziałem ustanowionego obrońcy. Niestawiennictwo obrońcy nie tamuje przesłuchania.

Art. 302 - szczególny tryb wnoszenia zażalenia w PP:

§1 - Osobom nie będącym stronami przysługuje zażalenie na postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa.

§2 - Stronom oraz osobom nie będącym stronami służy zażalenie na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa.

§3 - Zażalenie na postanowienia i zarządzenia oraz na inne czynności prokuratora w postępowaniu przygotowawczym, o których mowa odpowiednio w § 1 i 2, rozpoznaje prokurator bezpośrednio przełożony (*instancja pozioma wprowadzona nowelą z 2007)

Przepis ten nie dot. stron, wszak prawo ich do zażalenia przewiduje art. 459, 465.

Szereg przepisów, które przewidują zażalenie. Wobec tego problem: jaki jest stosunek art. 302 do tych przepisów, które wprost przewidują zażalenie?

Art. 302 jest przepisem uzupełniającym, czyli jeżeli jakiś przepis przewiduje zażalenie to podstawą prawną będzie ten przepis. Art. 302 będzie wchodził w rachubę gdy dane postanowienie albo orzeczenie naruszyło prawo osób nie będących stronami a żaden przepis takiego zażalenia dla nich nie przewiduje.

Wszczęcie PP

- ustawodawca reguluje szczegółowe wszczęcie i przebieg śledztwa, regulując dochodzenie zaś odsyła do tych przepisów, które odnoszą się wprost do śledztwa.

Art. 325 a §2 - Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Podstawa wszczęcia dla śledztwa i dochodzenia jest wspólna - art. 303 - Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, wydaje się z urzędu lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie postanowienie o wszczęciu śledztwa, w którym określa się czyn będący przedmiotem postępowania oraz jego kwalifikację prawną.

To postanowienie, jeśli chodzi o dochodzenie to zgodnie z art. 325 e - może być zamieszczone w protokole.

*Uzasadnione podejrzenie, gdy zachodzi wysoki stopień prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa, który musi być wyższy niż 50%.

Stopień prawdopodobieństwa jest najniższy w momencie wszczęcia postępowania.

W postanowieniu o wszczęciu postępowania należy wskazać, o jaki czyn chodzi, kwalifikację prawną czynu, kwalifikacja może w toku postępowania ulec zmianie.

Jeśli chodzi o post. o wszczęciu śledztwa - art. 305 §3 - Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator.

Skąd organ ścigania czerpie informację o przestępstwie?

Mogą tu wchodzić w grę różne źródła:

- Zawiadomienie

- Organ ścigania w toku własnej działalności

Byleby dane w nich przytoczone byłyby dostatecznie uprawdopodobnione.

Art. 304

§1 - Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepis art. 191 § 3 stosuje się odpowiednio - ten obowiązek prawny nie dot. adwokatów ani duchownych, bowiem art. 178 KK przewiduje bezwzględny zakaz przesłuchania ich w charakterze świadków i byłoby to niekonsekwencją gdyby osoby te miały taki obowiązek.

§2 - Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

§3 - Zawiadomienie o przestępstwie, co do którego prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa Policja przekazuje wraz z zebranymi materiałami niezwłocznie prokuratorowi.

*Małe utajnienie - art. 191 §3.

Art. 304a - Sporządza się wspólny protokół z przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchania w charakterze świadka osoby zawiadamiającej; w protokole tym można również zamieścić wniosek o ściganie.

Reakcja organu ścigania po powiadomieniu powinna być niezwłoczna - art. 305:

§ 1 - Niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego obowiązany jest wydać postanowienie o wszczęciu bądź o odmowie wszczęcia śledztwa.

§ 2. (uchylono).

§ 3 - Postanowienie o wszczęciu śledztwa wydaje prokurator. Postanowienie o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu śledztwa wydaje prokurator albo Policja; postanowienie wydane przez Policję zatwierdza prokurator.

§ 4 - O wszczęciu, odmowie wszczęcia albo o umorzeniu śledztwa zawiadamia się osobę lub instytucję państwową, samorządową lub społeczną, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, oraz ujawnionego pokrzywdzonego, a o umorzeniu także podejrzanego - z pouczeniem o przysługujących im uprawnieniach.

Jeżeli organ ściągania zwleka z przedmiotem decyzji - art. 306:

§1 - Pokrzywdzonemu oraz instytucji wymienionej w art. 305 § 4 przysługuje zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa, a stronom - na postanowienie o jego umorzeniu. Uprawnionym do złożenia zażalenia przysługuje prawo przejrzenia akt - zażalenie na bezczynność.

§2 (uchylony).

§3 - Jeżeli osoba lub instytucja, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie, nie zostanie w ciągu 6 tygodni powiadomiona o wszczęciu albo odmowie wszczęcia śledztwa, może wnieść zażalenie do prokuratora nadrzędnego albo powołanego do nadzoru nad organem, któremu złożono zawiadomienie.

Anonimowe zawiadomienie o przestępstwie może stanowić podstawę wszczęcia postępowania po uprzednim sprawdzeniu danych z owego zawiadomienia w ramach *postępowania sprawdzającego - zostało unormowane ono w art. 307:

§1 - Jeżeli zachodzi potrzeba, można zażądać uzupełnienia w wyznaczonym terminie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie lub dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie. W tym wypadku postanowienie o wszczęciu śledztwa albo o odmowie wszczęcia należy wydać najpóźniej w terminie 30 dni ( nie jest to termin zawity, wprowadzono go dla zapewnienia sprawności działania organów ścigania, a przede wszystkim w interesie pokrzywdzonego) od otrzymania zawiadomienia.

§2 -  W postępowaniu sprawdzającym nie przeprowadza się dowodu z opinii biegłego ani czynności wymagających spisania protokołu, z wyjątkiem przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie lub wniosku o ściganie oraz czynności określonej w §3.

§3 - Uzupełnienie danych zawartych w zawiadomieniu o przestępstwie może nastąpić również przez przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej.

§ 4. (Uchylono).

§5 - Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w wypadku podejmowania przez organy ścigania przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa sprawdzenia własnych informacji, nasuwających przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.

Celem tego postępowania sprawdzającego jest sprawdzenie czy istnieje podstawa do wszczęcia PP.

Czynności sprawdzające nie mają charakteru procesowego.

To post. może być także przeprowadzone w przypadku posiadania własnych informacji przez ograny ścigania wywodzących się z innego źródła niż zawiadomienie, jeśli nasuwają one przypuszczenie, że popełniono przestępstwo.

Od czynności sprawdzających należy odróżnić czynności sprawdzające, które mogą być podjęte przed podjęciem decyzji o podjęciu lub wznowieniu na nowo PP umorzonego - art. 327 §3 - Przed wydaniem postanowienia o podjęciu lub wznowieniu, prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia.

Od czynności sprawdzających z art. 307 należy odróżnić *czynności nie cierpiące zwłoki - art. 308:

§1 - W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 §2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.

Na czym polega istota tych czynności?

Mówi się o dochodzeniu w niezbędnym zakresie - w typowej sytuacji, jeżeli istnieje podstawa do wszczęcia PP wydaje się postanowienie o wszczęciu PP, dopiero po wydaniu tego postanowienia można dokonywać czynności procesowych, art. 308 wprowadza WYJĄTEK od tej reguły polegający na tym, ze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu dokonuje się czynności procesowych, ale tylko w takich granicach, które są w tym art. określone.

§5 - Czynności, o których mowa w § 1 i 2, mogą być dokonywane tylko w ciągu 5 dni od dnia pierwszej czynności.

§6 - W wypadkach określonych w § 1 i 2 czas trwania śledztwa lub dochodzenia liczy się od dnia pierwszej czynności.

W ramach tych czynności może dojść nie tylko do postępowanie w sprawie, ale także przeciwko określonej osobie.

13/04/2010

Art. 308 pozwala na przesłuchanie osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów.

§1 - W granicach koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa przed ich utratą, zniekształceniem lub zniszczeniem, prokurator albo Policja może w każdej sprawie, w wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeszcze przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, przeprowadzić w niezbędnym zakresie czynności procesowe, a zwłaszcza dokonać oględzin, w razie potrzeby z udziałem biegłego, przeszukania lub czynności wymienionych w art. 74 § 2 pkt 1 w stosunku do osoby podejrzanej, a także przedsięwziąć wobec niej inne niezbędne czynności, nie wyłączając pobrania krwi, włosów i wydzielin organizmu. Po dokonaniu tych czynności, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa przez prokuratora jest obowiązkowe, prowadzący postępowanie przekazuje sprawę niezwłocznie prokuratorowi.

§2 - W wypadkach nie cierpiących zwłoki, w szczególności wtedy, gdy mogłoby to spowodować zatarcie śladów lub dowodów przestępstwa, można w toku czynności wymienionych w § 1 przesłuchać osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą warunki do sporządzenia takiego postanowienia. Przesłuchanie rozpoczyna się od informacji o treści zarzutu.

Przesłuchanie w trybie art. 308 §2 oznacza wszczęcie post. przeciwko danej osobie.

Jeżeli nie ma podstaw do wszczęcia umarza się postępowanie przeciwko danej osobie.

Dziś ta sytuacja w §3:

§3 - W wypadku przewidzianym w § 2, w sprawach, w których prowadzenie śledztwa jest obowiązkowe, najpóźniej w ciągu 5 dni od dnia przesłuchania wydaje się postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo, w razie braku warunków do jego sporządzenia, umarza się postępowanie w stosunku do osoby przesłuchanej.

§4 - W sprawach, w których obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa, postanowienie przewidziane w § 3 wydaje prokurator.

Czas trwania postępowania liczy się od dnia pierwszej czynności.

Śledztwo

Kodeks przewiduje przypadki, kiedy prowadzenie jest obligatoryjne:

Art. 309 - Śledztwo prowadzi się w sprawach:

1) w których rozpoznanie w pierwszej instancji należy do właściwości sądu okręgowego,

2) o występki -- gdy osobą podejrzaną jest sędzia, prokurator, funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego lub Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

3) o występki -- gdy osobą podejrzaną jest funkcjonariusz Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, w zakresie spraw należących do właściwości tych organów lub o występki popełnione przez tych funkcjonariuszy w związku z wykonywaniem czynności służbowych,

4) o występki, w których nie prowadzi się dochodzenia,

5) o występki, w których prowadzi się dochodzenie, jeżeli prokurator tak postanowi ze względu na wagę lub zawiłość sprawy.

Śledztwo prowadzi prokurator zgodnie z art. 311, ale nie oznacza to, że prokurator musi osobiście dokonać wszystkie czynności związane z nim, może, bowiem zgodnie z §2:

Prokurator może powierzyć Policji przeprowadzenie śledztwa w całości lub w określonym zakresie albo dokonanie poszczególnych czynności śledztwa; w wypadkach określonych w art. 309 pkt 2 i 3 można powierzyć Policji jedynie dokonanie poszczególnych czynności śledztwa.

Jeżeli śledztwo wymagane ze względów podmiotowych można powierzyć policji dokonanie jedynie poszczególnych czynności śledztwa.

Niektóre czynności ustawodawca zastrzega, iż nie mogą być powierzone - §3 - Powierzenie przewidziane w § 2 nie może obejmować czynności związanych z przedstawieniem zarzutów, zmianą lub uzupełnieniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięciem śledztwa; może jednak mieć zastosowanie art. 308 § 2 - gdyż mają one kluczowe znaczenie dla toczącego się postępowania.

§5 - Prokurator może zastrzec do osobistego wykonania jakąkolwiek czynność śledztwa, a w szczególności czynności wymagające postanowienia.

Art. 668 - Śledztwo prowadzi się w sprawach o zbrodnie, a w innych sprawach, gdy wymaga tego waga lub zawiłość sprawy.

Jeżeli ustawa nie wymaga prowadzenia śledztwa PP prowadzone jest w formie dochodzenia. Na mocy zmian przepisów KPK znacznie rozszerzono zakres spraw, które są prowadzone dochodzeniem.

Art. 312 - Uprawnienia Policji przysługują także:

1) organom Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego, w zakresie ich właściwości,

2) innym organom przewidzianym w przepisach szczególnych.

Instytucja przedstawienia zarzutów

Trzy czynności składają się na nią - art. 313:

1)

2)

3)

Powinny następować niezwłocznie jedna po drugiej, wyjątkowo z przyczyn leżących po stronie podejrzanego, (gdy się ukrywa lub jest nieobecny w kraju), można odstąpić od ogłoszenia lub przesłuchania podejrzanego.

§2 - Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, dokładne określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej.

§3 - Podejrzany może do czasu zawiadomienia go o terminie zaznajomienia z materiałami śledztwa żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów, a także sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i ustanowionemu obrońcy w terminie 14 dni.

§4 - W uzasadnieniu należy w szczególności wskazać, jakie fakty i dowody zostały przyjęte za podstawę zarzutów.

Instytucja zmiany zarzutów

W toku PP zarzuty mogą ulec zmianie - instytucja zmiany zarzutu uregulowana jest w art. 314:

Jeżeli w toku śledztwa okaże się, że:

1) podejrzanemu należy zarzucić czyn nieobjęty wydanym uprzednio postanowieniem o przedstawieniu zarzutów albo

Np. zarzucono oskarżonemu usiłowanie zabójstwa, ujawniły się okoliczności …. Gdy nie ma podstaw do kontynuowania post. w sprawie o zabójstwo trzeba wydać postanowienie o umorzenie postępowania i wszcząć postępowanie o czyn inny.

2) czyn w zmienionej w istotny sposób postaci lub

Np. zmiana sposobu działania, zmiana miejsca czynu, czasu popełnienia, inna wartość przedmiotu, rozmiaru szkody.

3) czyn zarzucany należy zakwalifikować z surowszego przepisu,

Tutaj należy zwrócić uwagę na różnicę, jaka występuje między tym przepisem a art., 399 które dot. postępowania sądowego.

W tamtym art. jest mowa o „każdej zmianie kwalifikacji prawnej czynu”, niezależnie od tego czy zmiana ta jest łagodniejsza lub surowsza itp.

W art. 314 natomiast jest mowa tylko o „zmianie kwalifikacji z surowszego przepisu”. Może być także zmiana zarzutu, gdy wchodzić będzie w rachubę kwalifikacja łagodniejsza, ale wówczas, gdy czyn będzie zmieniony w istotny sposób postaci (2).

Wydaje się niezwłocznie (w tych 3 przypadkach) nowe postanowienie, ogłasza się je podejrzanemu oraz przesłuchuje się go. Przepis art. 313 § 3 i 4 stosuje się odpowiednio.

Prawa stron w PP

Strony - art. 299.

Strony mają:

prawo inicjatywy dowodowej,

prawo przeglądania akt i sporządzania odpisów oraz kserokopii, z tym, że ono zależy zgodnie z art. 156 od zgody prowadzącego PP

+ §5 - Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpłatnie uwierzytelnione odpisy lub kserokopie tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Za zgodą prokuratora akta w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach udostępnione innym osobom.

+ §5 a - wprowadzony w drodze noweli z sierpnia 2009 r. - W toku postępowania przygotowawczego podejrzanemu i jego obrońcy udostępnia się akta sprawy w części zawierającej dowody wskazane we wniosku o zastosowanie albo przedłużenie tymczasowego aresztowania oraz wymienione w postanowieniu o zastosowaniu albo przedłużeniu tymczasowego aresztowania. Prokurator może odmówić zgody na udostępnienie akt w tej części tylko wówczas, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że narażałoby to na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub innego uczestnika postępowania, groziłoby zniszczeniem lub ukryciem dowodów albo tworzeniem dowodów fałszywych, groziłoby uniemożliwieniem ustalenia i ujęcia współsprawcy czynu zarzucanego podejrzanemu lub sprawców innych czynów ujawnionych w toku postępowania, ujawniałoby prowadzone czynności operacyjno-rozpoznawcze lub zagrażałoby utrudnieniem postępowania przygotowawczego w inny bezprawny sposób.

prawo do korzystania z pomocy obrońcy i może żądać, aby go przesłuchano z jego udziałem.

prawo do kontaktu z obrońcą - art. 73 §4 - Zastrzeżenia, o których mowa w § 2 i 3, nie mogą być utrzymywane ani dokonane po upływie 14 dni od dnia tymczasowego aresztowania podejrzanego - dot. to również swobody korespondencji.

prawo udziału w czynnościach PP:

1. art. 315 - czynności dowodowe dokonane na wniosek strony

2. art. 316 - czynności niepowtarzalne

3. art. 318 -

4. strony oraz ich przedstawicieli procesowych należy dopuścić do czynności śledztwa - reguła dopuszczalności - odstępstwa od powyższej reguły: w szczególnie uzasadnionym wypadku prokurator może postanowieniem odmówić udziału ze względu na ważny interes śledztwa. Jeżeli prowadzącym post. jest nieprokuratorski organ ścigania i on nie widzi przeszkód w dopuszczeniu strony do udziały w czynności to może sam podjąć decyzję pozytywną, gdyż jego decyzja nie narusza praw strony. Przy pozytywnej decyzji poprzeczka jest postawiona niżej, każdy organ prowadzący postępowania może ją wydać. Decyzja odmawiająca żądaniu jest decyzją naruszająca prawa strony, a zatem konieczne jest ustawienie wyżej poprzeczki - decyzja taka należy wyłącznie od prokuratora.

c.d. śledztwo:

Art. 310:

§1 - Śledztwo powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy.

§2 - W uzasadnionych wypadkach okres śledztwa może być przedłużony na dalszy czas oznaczony przez prokuratora nadzorującego śledztwo lub prokuratora bezpośrednio przełożonego wobec prokuratora, który prowadzi śledztwo, nie dłuższy jednak niż rok. W szczególnie uzasadnionych wypadkach właściwy prokurator bezpośrednio przełożony (nowela z listopada wchodząca w życie w czerwcu dała te uprawnienia prokuratorowi nadrzędnemu, - czyli okręgowemu w stos. do rejonowego) wobec prokuratora nadzorującego lub prowadzącego śledztwo może przedłużyć jego okres na dalszy czas oznaczony.

Formy zakończenia śledztwa:

1 - Zamknięcie śledztwa

Kodeks z 1997 przewidział obligatoryjny udział obrońcy w czynnościach - nowela do KPK zniosła wymóg obligatoryjnego udziału obrońcy w czynnościach zaznajomienia z materiałami PP.

Zmiana wprowadzona w drodze noweli polega również na tym, że już nie z urzędu, lecz tylko na żądania organ prowadzący postępowania zaznajamia podejrzanego i obrońcę z tymi materiałami, jednakże, co wynika z art. 300 organ powinien pouczyć podejrzanego ze ma prawo do końcowego zaznajomienia z tymi materiałami zebranymi w PP.

Obecnie art. 321:

§1 - Jeżeli istnieją podstawy do zamknięcia śledztwa, na wniosek podejrzanego lub jego obrońcy o końcowe zaznajomienie z materiałami postępowania, prowadzący postępowanie powiadamia podejrzanego i obrońcę o terminie końcowego zaznajomienia, pouczając ich o prawie uprzedniego przejrzenia akt w terminie odpowiednim do wagi lub zawiłości sprawy, określonym przez organ procesowy.

Zdarzało się, że ta instytucja była wykorzystywana do przedłużania postępowania w związku, z czym organ określa termin.

Zaznajomienie:

- Na wniosek podejrzanego albo jego obrońcy

- Prawo przejrzenia akt przed zaznajomieniem.

- Zaznajamia z materiałami organ prowadzący postępowanie, ale przed terminem końcowego zaznajomienia mogą przeglądać akta w terminie wyznaczonym przez ten organ.

§2 - Termin zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania powinien być tak wyznaczony, aby od doręczenia zawiadomienia o nim podejrzanemu i jego obrońcy upłynęło, co najmniej 7 dni.

Dopuszcza się zbiorowe zaznajomienie z materiałami dla przyśpieszenia postępowania w procesach zbiorowych, gdy są materiały wspólne dot. wszystkich podejrzanych.

Dąży się do zrównania pozycji pokrzywdzonego z pozycją podejrzanego, ale w art. 321 pokrzywdzony został pominięty. Były propozycje żeby prawo do przejrzenia akt przysługiwało nie tylko podejrzanemu i jego obrońcy, ale także pokrzywdzonemu i jego obrońcy, ostatecznie jednak zostały odrzucone. Czy oznacza, to, że pokrzywdzony nie ma prawa wglądu do materiałów końcowo? Ma, ale na zasadach ogólnych - za zgodą prowadzącego postępowanie.

Tutaj pewien brak konsekwencji ustawodawcy:

§5 - W terminie 3 dni od daty zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania strony mogą składać wnioski o uzupełnienie śledztwa. Przepis art. 315 § 2 stosuje się odpowiednio.

„strony” - a więc wniosek może składać podejrzany jak i pokrzywdzony.

§6 - Jeżeli nie zachodzi potrzeba uzupełnienia śledztwa, wydaje się postanowienie o jego zamknięciu i ogłasza się je lub o jego treści zawiadamia się podejrzanego oraz jego obrońcę.

Instytucja zaznajomienia służy zarówno podejrzanemu, bo przychodzi taki moment, kiedy organ prowadzący post odkrywa przed nim kart i te względu, które uzasadniały ograniczony dostęp do akt PP już odpadły, bo cele postępowania zostały w danej sprawie zrealizowane, zatem nie zachodzi obawa mataczenia, a wzgląd na prawo do obrony wymaga tego, aby podejrzanego z danymi materiałami zapoznać.

Postanowienie o zamknięciu i ogłoszenie tego postanowienia lub zawiadomienie o treści - to ostatnie czynności składające się na instytucję zamknięcia śledztwa.

Czynności związane z zamknięciem śledztwa są dokonywane nie tylko, gdy istnieją podstawy do sporządzenia aktu oskarżenia, ale także, gdy zachodzi podstawa skierowania do sądu wniosku o umorzenie postępowania i zastosowanie środka zabezpieczającego - art. 324.

2 - Umorzenie śledztwa

Art. 17 - określa podstawy umorzenia postępowania z powodu jego prawnej niedopuszczalności.

Umorzenie absorpcyjne - art. 11 - postępowanie jest dopuszczalne, ale umorzenie następuje z uwagi na niecelowość prowadzenia postępowania w sprawie o występek zamorzony karą pozbawienia wolności do lat 5.

Art. 322:

§1 - Jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, a nie zachodzą warunki określone w art. 324, umarza się śledztwo bez konieczności uprzedniego zaznajomienia z materiałami postępowania i jego zamknięcia.

§2 - Postanowienie o umorzeniu śledztwa powinno zawierać, oprócz danych wymienionych w art. 94, dokładne określenie czynu i jego kwalifikacji prawnej oraz wskazanie przyczyn umorzenia.

§3 - Jeżeli umorzenie następuje po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów albo przesłuchaniu osoby w charakterze podejrzanego, postanowienie o umorzeniu powinno zawierać także imię i nazwisko podejrzanego oraz w razie potrzeby inne dane o jego osobie.

Umorzenie może nastąpić po wydaniu post. o przedstawieniu zarzutów albo o przesłuchaniu w charakterze podejrzanego.

Art. 323:

§1 - W razie umorzenia śledztwa prokurator wydaje postanowienie co do dowodów rzeczowych stosownie do przepisów art. 230-233.

§2 - Na postanowienie, o którym mowa w § 1, przysługuje zażalenie podejrzanemu, pokrzywdzonemu i osobie, od której przedmioty te odebrano lub która zgłosiła do nich roszczenie.

§3 - Po uprawomocnieniu się postanowienia o umorzeniu śledztwa prokurator, w razie istnienia podstaw określonych w art. 99 § 1 i art. 100 Kodeksu karnego lub w art. 43 § 1 i 2 oraz art. 47 § 4 Kodeksu karnego skarbowego, występuje do sądu z wnioskiem o orzeczenie przepadku tytułem środka zabezpieczającego. Z takim wnioskiem prokurator może wystąpić również w wypadku umorzenia postępowania wobec niewykrycia sprawcy przestępstwa, przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, o ile przepis przewiduje orzeczenie przepadku.

Art. 324 - umorzenie postępowania przeciwko osobie, który dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, wymaga ten przepis spełnienia dwóch przesłanek:

a) popełnienie czynu w stanie niepoczytalności

b) istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, wtedy prokurator sam nie umarza postępowania lecz po zamknięciu śledztwa kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających.

Umorzenie to następuje w trybie art. 354.

Prokurator sam w wypadku niepoczytalności może umorzyć postępowanie, gdy nie zachodzi potrzeba orzeczenia środka zabezpieczającego!

Chyba, że chodzi o przepadek przedmiotów, wówczas prokurator może umorzyć postępowanie przygotowawcze zwracając się do sądu z wnioskiem orzeczenia przepadku tytułem środka zabezpieczającego.

§1 - Jeżeli zostanie ustalone, że podejrzany dopuścił się czynu w stanie niepoczytalności, a istnieją podstawy do zastosowania środków zabezpieczających, prokurator po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia kieruje sprawę do sądu z wnioskiem o umorzenie postępowania i zastosowanie środków zabezpieczających. Przepis art. 321 stosuje się odpowiednio.

§2 - Jeżeli sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia wniosku, o którym mowa w § 1, przekazuje sprawę prokuratorowi do dalszego prowadzenia.

§3 - Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie.

W procesach zbiorowych może mieć miejsce umorzenie częściowe pod względem podmiotowym, może mieć miejsce również umorzenie częściowe pod względem przedmiotowym (gdy jeden podejrzany, a kilka czynów mu zarzucono).

3 - Zawieszenie postępowania - swoista forma zakończenia.

Postanowienie o zawieszeniu wydaje prokurator, a jeżeli nie zostało wydane przez prokuratora to wymaga jego pisemnego zatwierdzenia - art. 325.

20/04/2010

Dochodzenie

Stanowi druga formę PP w PL procesie karnym.

Obowiązujące obecnie unormowanie dochodzenia znacznie różni się od regulacji z 1997r - wcześniej było dochodzenie zwyczajne i uproszczone.

Nowela z 2003 r. wprowadziła istotna zmianę gdyż zamiast tych dwóch rodzajów wprowadziła jedno dochodzenie.

Dalsza zmiana została wprowadzona nowelą z marca 2007 r. która w sposób znaczący rozszerzyła zakres spraw w, których prowadzone jest dochodzenie i rozwiązała szereg problemów które wobec braku wyraźnej regulacji wywoływały wątpliwości interpretacyjne.

Art. 325 a:

§1 - Dochodzenie prowadzi Policja lub organy, o których mowa w art. 312, chyba że prowadzi je prokurator.

§2 - Przepisy dotyczące śledztwa stosuje się odpowiednio do dochodzenia, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.

Art. 325 b:

§1 - Dochodzenie prowadzi się w sprawach o przestępstwa należące do właściwości sądu rejonowego:

1) zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności, z tym że w wypadku przestępstw przeciwko mieniu tylko wówczas, gdy wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł,

2) przewidziane w art. 159 i 262 §2 Kodeksu karnego, 

3) przewidziane w art. 279 §1, art. 286 §1 i 2 oraz w art. 289 §2 Kodeksu karnego, jeżeli wartość przedmiotu przestępstwa albo szkoda wyrządzona lub grożąca nie przekracza 100 000 zł.

W 2007 r. podniesiono granicę zagrożenia do 5 lat, wcześniej ta granica wynosiła 3 lata.

Wyłączenia:

§2 - Spośród spraw o przestępstwa wymienione w §1 pkt 1 nie prowadzi się dochodzenia w sprawach o przestępstwa określone w Kodeksie karnym w art. 155, art. 156 § 2, art. 157a § 1, art. 164 § 2, art. 165 § 2, art. 168, art. 174 § 2, art. 175, 181--184, 186, 201, art. 231 § 1 i 3, art. 233 § 1 i 4, art. 240 § 1, art. 250a § 1--3, art. 265 § 3 oraz w rozdziale XXXVI i XXXVII.

[ nie będzie pytania o wyliczenie rodzajów tych przestępstw chodzi o sposób uregulowania tego zagadnienia].

Co w przypadku kumulatywnej kwalifikacji?

W tej sytuacji PP może być prowadzone w formie dochodzenia pod warunkiem, że wszystkie przepisy naruszone przez sprawcę wypełniają znamiona przestępstw, dla których przewidziana jest forma dochodzenia.

Podmioty uprawnione do prowadzenia dochodzenia:

- Policja

- Organy wymienione w art. 312

- Organy wymienione w rozporządzeniu na mocy delegacji ustawowej zawartej w art. 325h, - organy inspekcji handlowej w sprawach o wymienione w rozporz. przestępstwa, organy inspekcji sanitarnej, urzedy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej, prezes urzedu komunikacji elektronicznej art. 208 prawa tlekomunikacyjneg,

- na podstawie ustaw szczególnych straz lesna , panstwowa straz lowiecka - praw lowieckie, na podstawie KKS finansowe organy, panstwowa agencja rozwiązywania problemów alkoholowych.

Inne wyłączenia z dochodzenia:

Zgodnie z art. 325 c - Dochodzenia nie prowadzi się:

1) w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej sprawie, chyba że:

a) zastosowano zatrzymanie,

b) sprawcę ujętego na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem tymczasowo aresztowano,

2) jeżeli oskarżony jest nieletni, głuchy, niemy, niewidomy lub gdy biegli lekarze psychiatrzy powołani do wydania opinii w sprawie stwierdzą, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu lub w czasie postępowania jest wyłączona albo w znacznym stopniu ograniczona.

Może się okazać, że dochodzenie w danej sprawie jest dopuszczalne, ale ze względu na wagę lub zawiłość sprawy prokurator przejmuje sprawę do prowadzenia śledztwa, może tez być zmiana w kierunku przeciwstawnym.

W tych sprawach, w których PP jest prowadzone w formie dochodzenia sąd rozpatruje sprawę w postępowaniu uproszczonym.

Uproszczenia, które mogą być zastosowane w dochodzeniu:

Art. 325 e:

§1 - Postanowienia o wszczęciu dochodzenia, odmowie wszczęcia dochodzenia, umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, umorzeniu dochodzenia oraz o jego zawieszeniu wydaje prowadzący postępowanie. Mogą one zostać zamieszczone w protokole, o którym mowa w art. 304a, i nie wymagają uzasadnienia (jest to WYJĄTEK od reguły z art. 94).

To rozwiązanie jest w znaczący sposób osłabiające gwarancje procesowe stron, gdyż:

- jeśli strona chce zaskarżyć dane postanowienie i nie dysponuje uzasadnienie ma utrudniona polemikę z decyzją organu który dane postanowienie wydał.

- poza tym jest to rozwiązanie, które należy ocenić negatywnie, jeżeli spojrzymy na nie z punktu widzenia organu odwoławczego, gdy nie takiego uzasadnienia kontrola odwoławcza jest w znacznym stopniu utrudniona.

§2 - Postanowienia, o których mowa w § 1, z wyjątkiem postanowienia o wszczęciu dochodzenia oraz umorzeniu i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw, zatwierdza prokurator. Prokurator stosuje art. 323; nie dotyczy to sprawy, którą po umorzeniu wpisano do rejestru przestępstw (wtedy takie postanowienie wydaje organ prowadzący postępowanie).

§3 - Nie jest wymagane powiadomienie prokuratora o wszczęciu dochodzenia.

Nie może się to spotkać z pozytywną oceną, z punktu widzenia zapewnienia nadzoru prokuratora nad dochodzeniem.

Prokurator nie wie o tym, że doszło do wszczęcia dochodzenia, zatem nie może objąć dochodzenia w tej sprawie nadzorem.

§4 - Zażalenie na postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw wnosi się do prokuratora właściwego do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem. Jeżeli prokurator nie przychyli się do zażalenia, kieruje je do sądu.

Umorzenie rejestrowe.

Art. 325 f - budzi wiele zastrzeżeń:

§1 - Jeżeli dane uzyskane w toku czynności, o których mowa w art. 308 §1, lub prowadzonego przez okres co najmniej 5 dni dochodzenia nie stwarzają dostatecznych podstaw do wykrycia sprawcy w drodze dalszych czynności procesowych, można wydać postanowienie o umorzeniu dochodzenia i wpisaniu sprawy do rejestru przestępstw.

§2 - Po wydaniu postanowienia, o którym mowa w §1, Policja, na podstawie odrębnych przepisów, prowadzi czynności w celu wykrycia sprawcy i uzyskania dowodów (na podstawie ustawy o Policji).

§3 - Jeżeli zostaną ujawnione dane pozwalające na wykrycie sprawcy, Policja wydaje postanowienie o podjęciu na nowo dochodzenia (tylko w tym przypadku). Przepis art. 305 §4 stosuje się odpowiednio; przepisów art. 305 §3 zdanie pierwsze oraz art. 327 §1 nie stosuje się.

§4 - Na postanowienie, o którym mowa w §1, przysługuje zażalenie na zasadach ogólnych.

Ten przepis został wprowadzony pod wpływem nacisków praktyków, Policji przede wszystkim. Chodziło o to, żeby nie doszło do umarzania postępowań z powodu nie wykrycia sprawcy.

Ten przepis stanowi zachętę do bezczynności ze strony Policji. Niejednokrotnie jest tak, że w tym samym dniu, w którym wydawane jest postanowienie o wszczęciu wydawane jest postanowienie o umorzeniu tylko z datą, która jest przewidziana przez ustawę, czyli po upływie 5 dni od tego dnia.

Wprowadzenie tego rozwiązania nie było konieczne, bowiem all to, na co pozwala ta instytucja, która określamy mianem umorzenia rejestrowego było możliwe na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów, przed wprowadzeniem tego rozwiązania.

Postanowienie o umorzeniu rejestrowym jest zaskarżalne w drodze zażalenia.

Dalsze uproszczenia w dochodzeniu:

Art. 325 g:

§1 - Nie jest wymagane sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz wydanie postanowienia o zamknięciu dochodzenia, chyba, że podejrzany jest tymczasowo aresztowany (wtedy trzeba wydąć postanowienie o przedstawieniu zarzutów i zamknięciu dochodzenia).

§2 - Przesłuchanie osoby podejrzanej zaczyna się od powiadomienia jej o treści zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Osobę tę od chwili rozpoczęcia przesłuchania uważa się za podejrzanego.

§3 - Podejrzanemu należy umożliwić przygotowanie się do obrony, a zwłaszcza ustanowienie lub wyznaczenie obrońcy.

Większość omówionych przepisów dot. śledztwa ma także zastosowanie w dochodzeniu, nie zapominajmy o art. 300.

Art. 325 h - Dochodzenie można ograniczyć do ustalenia, czy zachodzą wystarczające podstawy do wniesienia aktu oskarżenia lub innego zakończenia postępowania. Należy jednak dokonać czynności przewidzianych w art. 321 §1-5 oraz w art. 325g §2, przesłuchać podejrzanego i pokrzywdzonego oraz przeprowadzić i utrwalić w protokołach czynności, których nie będzie można powtórzyć. Utrwalenie innych czynności dowodowych następuje w formie protokołu ograniczonego do zapisu najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności; przepisu art. 148 §2 zdanie pierwsze nie stosuje się „Wyjaśnienia, zeznania, oświadczenia i wnioski oraz stwierdzenia określonych okoliczności przez organ prowadzący postępowanie zamieszcza się w protokole z możliwą dokładnością”.

Sporządza się protokół skrócony, który podlega odczytaniu na rozprawie.

Obecnie zamiast notatek przyjęto możliwość utrwalenia czynności dowodowych przeprowadzonych w toku dochodzenia w formie właśnie protokołu skróconego.

Jeżeli czynność jest niepowtarzalna należy sporządzić pełny protokół.

Art. 325i:

§1 - Dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych -- na dalszy czas oznaczony.

§2 - Organ prowadzący dochodzenie ma uprawnienia prokuratora, o których mowa w art. 23a.

§3 - Uprawnienia prokuratora określone w art. 335 § 1, art. 336 i 387 § 2 przysługują także organom, o których mowa w art. 325d.

2003 r. nowelizacja - rozszerzono zakres mediacji - „mediacje są na topie”.

Uprawnienia prokuratora określone wart. 335 chodzi o wniosek o skazanie bez rozprawy przez sąd, wniosek o warunkowe umorzenie postępowania art. 336 a także możliwość zlozenia sprzeciwu o którym mowa w art. 387 §2 dobrowolne poddanie się - przysłguja także tym organom które SA uprawnione do prowadzenia dochodzenia oraz organy uprawnione do wnoszenia i popierania oskarżenia przed sądem pierwszej instancji w sprawach podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym czyli organom z art. 325 d.

Nadzór prokuratora nad PP

*Nadzór prawnie określony zespół praw i obowiązków do władczego.

Sprawowany z punktu widzenia legalności albo celowości.

Organ nadzoru dysponuje określonymi przepisach prawa kompetencji nadzoru, np. prawo wglądu w akta.

Założeniem ustawodawcy w 1997 r. było w pierwotnej wersji kodeksu rozszerzenie nadzoru prokuratora nad PP w zakresie, w jakim sam prokurator tego postępowania nie prowadzi.

Pod jakim katem i w jakim zakresie jest sprawowany?

Art. 326:

§1 - Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w zakresie, w jakim go sam nie prowadzi; prokurator może także objąć nadzorem postępowanie, o którym mowa w art. 307.

§2 - Prokurator jest obowiązany czuwać nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem całego nadzorowanego przez siebie postępowania.

KPK nadzór procesowy oprócz tego przepisy o prokuratorze określają, jakie przysługuja prokuratorowi w ramach nadzoru służbowego, który sprawuje prokurator przełożony nad działalnością podległych mu prokuratorów, ale nas interesuje nadzór procesowy !

§3 - Z tytułu sprawowanego nadzoru prokurator może w szczególności:

(katalog nie zamknięty)

1) zaznajamiać się z zamierzeniami prowadzącego postępowanie, wskazywać kierunki postępowania oraz wydawać co do tego zarządzenia,

2) żądać przedstawienia sobie materiałów zbieranych w toku postępowania,

3) uczestniczyć w czynnościach dokonywanych przez prowadzących postępowanie, osobiście je przeprowadzać albo przejąć sprawę do swego prowadzenia,

4) wydawać postanowienia, zarządzenia lub polecenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie.

+ Art.465 §3 - Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujący nadzór nad tym postępowaniem.

Czy prokurator może uchylić postanowienie wydanie przez organ ścigany nie prokuratorskiego np. postanowienie o dopuszczeniu jakiegoś dowodu?

Przepisy mogą ogólnie że może zmieniać lub uchylać postanowienia.

§4 - W razie niewykonania przez organ nie będący prokuratorem postanowienia, zarządzenia lub polecenia wydanego przez prokuratora sprawującego nadzór, na jego żądanie przełożony funkcjonariusza wszczyna postępowanie służbowe; o wyniku postępowania informuje się prokuratora.

§4 został wprowadzony w 1997 r.

Art. 327 - dwie instytucje:

1 - Podjęcie na nowo postępowania umorzonego - §1 - Umorzone postępowanie przygotowawcze może być w każdym czasie podjęte na nowo na mocy postanowienia prokuratora, jeżeli nie będzie się toczyć przeciw osobie, która w poprzednim postępowaniu występowała w charakterze podejrzanego. Przepis ten stosuje się odpowiednio w sprawie, w której odmówiono wszczęcia śledztwa lub dochodzenia.

Nie chodzi tu o umorzenie rejestrowe, gdzie decyzję podejmuje policja.

Kiedy może mieć miejsce?

1. gdy postępowanie toczyło się w sprawie i umorzono je.

2. toczyło się post. przeciwko określonej osobie i zostało umorzone ale podejmuje się na nowo żeby je skierować przeciwko innej osobie które dotychczas nie występowała w charakterze podejrzanego.

Jaki prokurator może podjąć te decyzję?

Każdy.

2 - Wznowienie postępowania prawomocnie umorzonego - §2 - Prawomocnie umorzone postępowanie przygotowawcze wznawia się przeciwko osobie, która występowała w charakterze podejrzanego, na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał lub zatwierdził postanowienie o umorzeniu, tylko wtedy, gdy ujawnią się nowe istotne fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 §3 (chodzi o umorzenie absorpcyjne). Przewidziane w ustawie ograniczenia okresu tymczasowego aresztowania stosuje się wówczas do łącznego czasu trwania tego środka.

Przesłanki wznowienia:

1. Gdy post. toczyło się przeciwko osobie i chodzi o powrót do post. przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn

2. Postanowienie o wznowieniu wydaje nie ten prokurator, który decydował o umorzeniu, lecz nadrzędny.

3. Podstawą wznowienia są nowe, istotne fakty nieznane wcześniej.

§3 - Przed wydaniem postanowienia o podjęciu lub wznowieniu, prokurator może przedsięwziąć osobiście lub zlecić Policji dokonanie niezbędnych czynności dowodowych w celu sprawdzenia okoliczności uzasadniających wydanie postanowienia.

Są tu także uregulowane czynności sprawdzające, ale mające charakter dowodowych czynności - chodzi o to, aby zbyt pochopnie nie podejmowano decyzji o powrocie do postępowania umorzonego.

§4 - Po wniesieniu aktu oskarżenia sąd umarza postępowanie, jeżeli stwierdzi, że postępowanie przygotowawcze wznowiono mimo braku podstaw.

Może wystąpić taka sytuacja w praktyce ze wznowiono postępowanie, mimo, że nie było nic nowego, po prostu prokurator dostrzegł błąd przy umarzaniu tego postępowania.

Kiedyś było wątpliwym czy sąd ma prawo badać zasadność podjęcia decyzji o wznowieniu postępowania - stąd §4, który je rozwiewa.

Jest jeszcze jedna możliwość wznowienia *Nadzwyczajne wznowienie przez prokuratora generalnego - art. 328:

§1 - Prokurator Generalny może uchylić prawomocne postanowienie o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie postępowania było niezasadne. Nie dotyczy to wypadku, w którym sąd utrzymał w mocy postanowienie o umorzeniu.

Czy takie postanowienie może być zaskarżone w drodze kasacji?

Art. 521 - dopuszczalna jest kasacja.

Ograniczenie czasowe:

§2 - Po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu Prokurator Generalny może uchylić lub zmienić postanowienie albo jego uzasadnienie jedynie na korzyść podejrzanego.

Prokurator generalny nie może korzystać z uprawnienia z art. 328 w sytuacji, gdy pokrzywdzony korzystając z uprawnienia, jakie mu daje art. 55 wniósł subsydiarny akt oskarżenia gdyż w takiej sytuacji powstał stan zawisłości sprawy przed sądem.

Jeżeli nowe fakty ujawnione to powinna mieć zastosowanie instytucja z §2 art. 327, art. 328 to „klapa bezpieczeństwa” pozwalająca na wyeliminowanie z obrotu prawnego decyzji o umorzeniu, które były bezzasadne, pod warunkiem, że nie ma zawisłości sprawy przed sądem.

(Czynności sądowe w PP):

Art. 329:

§1 - Przewidzianych w ustawie czynności w postępowaniu przygotowawczym dokonuje na posiedzeniu sąd powołany do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§2 - Sąd dokonuje czynności jednoosobowo także wtedy, gdy rozpoznaje zażalenie na czynności postępowania przygotowawczego, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

27/04/2010

Akt oskarżenia i jego kontrola

Przypomnieć sobie uwagi omawiając zasadę skargowości, było mówione o funkcjach jakie pełni akt oskarżenia jako skarga zasadnicza.

Art. 331:

§1 - W ciągu 14 dni od daty zamknięcia śledztwa albo od otrzymania aktu oskarżenia sporządzonego przez Policję w dochodzeniu, prokurator sporządza akt oskarżenia lub zatwierdza akt oskarżenia sporządzony przez Policję w dochodzeniu i wnosi go do sądu albo sam wydaje postanowienie o umorzeniu, o zawieszeniu albo o uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia. 

Policja sporządzą akt oskarżenia, ale wymaga on zatwierdzenia prokuratora i prokurator wnosi go do sadu, jeżeli zatwierdzi.

§2 - Organ, o którym mowa w art. 325d, może wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu, chyba, że prokurator postanowi inaczej. 

Czyli akt wnoszony przez nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych nie wymaga zatwierdzenia przez prokuratora chyba, że postanowi on inaczej.

§3 - Jeżeli podejrzany jest tymczasowo aresztowany, termin wymieniony w §1 wynosi 7 dni.

§4 - W sprawie, w której wobec podejrzanego stosowane jest tymczasowe aresztowanie, akt oskarżenia należy wnieść nie później niż 14 dni przed upływem określonego terminu stosowania tego środka.

Chodzi o to aby nie zachodzila potrzeba wypuszczenia na wolność oskarżonego w wypadku gdy upłynął termin TA i nie ma decyzji o przedłużeniu tego srodka.

Warunki formalne, jakim powinien odpowiadać publiczny akt oskarżenia (wnoszony przez oskarżyciela publicznego):

Art. 332. 

§1 - Akt oskarżenia powinien zawierać:

1) imię i nazwisko oskarżonego, inne dane o jego osobie oraz dane o zastosowaniu środka zapobiegawczego,

2) dokładne określenie zarzucanego oskarżonemu czynu (z zasady skargowości wynika zasada zachowania tożsamości czynu zarzucanego oraz czynu przypisanego w wyroku) ze wskazaniem czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia oraz skutków, a zwłaszcza wysokości powstałej szkody,

3)  wskazanie, że czyn został popełniony w warunkach wymienionych w art. 64 Kodeksu karnego albo w art. 37 §1 pkt 4 Kodeksu karnego skarbowego

4) wskazanie przepisów ustawy karnej, pod które zarzucany czyn podpada,

5) wskazanie sądu właściwego do rozpoznania sprawy i trybu postępowania (wskazaniem trybu sąd nie jest związany),

6) uzasadnienie oskarżenia.

§2 - W uzasadnieniu należy przytoczyć fakty i dowody, na których oskarżenie się opiera, a w miarę potrzeby wyjaśnić podstawę prawną oskarżenia i omówić okoliczności, na które powołuje się oskarżony w swej obronie.

§3 - Akt oskarżenia sporządzony przez Policję lub organ, o którym mowa w art. 325d, może nie zawierać uzasadnienia.

Przepis ten wymienia dwa organy. Przyp.: Policja ma prawo prowadzić dochodzenie, organ ten nie ma prawa oskarżyciela publicznego, akt oskarżenia przez nią sporządzony wymaga zatwierdzenia przez prokuratora, akt oskarżenia mogą samodzielnie wnieść do sadu organy wymienione w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości ponadto samodzielnie prowadzą dochodzenie i samodzielnie wnoszą akt oskarżenia organy posiadające uprawnienia oskarżyciela publicznego na podstawie ustaw szczególnych.

Wykładnia gramatyczna tego przepisu prowadzi do wniosku ze organy, które maja uprawnienia oskarżycielskie na postawie ustaw szczególnych nie wchodzą tutaj w grę - jednakże pojawiają się głosy i takie stanowisko ma SN, że ten przepis również powinien być rozciągnięty na takie organy.

Pytanie: dlaczego ustawodawca tamte organy określone w przepisach szczególnych pominął?

Wykładnia celowościowa wymaga jednakowego potraktowania wszystkich organów, którym przysługują uprawnienia oskarżycielskie.

Art. 333:

§1 - Akt oskarżenia powinien także zawierać:

1) listę osób, których wezwania oskarżyciel żąda,

2) wykaz innych dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel.

§2 - Prokurator może wnieść o zaniechanie wezwania i odczytanie na rozprawie zeznań świadków przebywających za granicą lub mających stwierdzić okoliczności, którym oskarżony w wyjaśnieniach swych nie zaprzeczył, a okoliczności te nie są tak doniosłe, aby konieczne było bezpośrednie przesłuchanie świadków na rozprawie. Nie dotyczy to osób wymienionych w art. 182 (osoby, którym przysługuje prawo odmowy zeznań).

§3 - Do aktu oskarżenia dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów, a także adresy osób, o których mowa w § 1 pkt 1.

Jest to nowe rozwiązanie ma na celu ochronę pokrzywdzonych przed różnego rodzaju zachowaniami, które w praktyce niejednokrotnie występowały i występują

Wątpliwość czy to dostatecznie chroni istotnie tych pokrzywdzonych, którzy mogą być narażeni na rożnego rodzaju groźby i szykany ze strony sprawców przestępstw?

Nie.

§4 - Prokurator może także dołączyć do aktu oskarżenia wniosek o zobowiązanie podmiotu określonego w art. 52 Kodeksu karnego do zwrotu na rzecz Skarbu Państwa uzyskanej korzyści majątkowej oraz zawiadomienie tego podmiotu o terminie rozprawy; wniosek powinien zawierać uzasadnienie.

Złożenie tego wniosku jest warunkiem uczestnictwa w procesie tegoż podmiotu, bez tego wniosku nie jest możliwe zastosowanie instytucji art. 52.

Art. 334:

§1 - Z aktem oskarżenia przesyła się sądowi akta postępowania przygotowawczego wraz z załącznikami, a także po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego.

§2 - O przesłaniu aktu oskarżenia do sądu oraz o treści przepisów art. 335 i 387oskarżyciel publiczny zawiadamia oskarżonego i ujawnionego pokrzywdzonego, a także osobę lub instytucję, która złożyła zawiadomienie o przestępstwie. Pokrzywdzonego należy pouczyć o uprawnieniach związanych z dochodzeniem roszczeń majątkowych, a w razie potrzeby także o prawie do zgłoszenia oświadczenia o działaniu w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Art. 335. 

§1 - Prokurator może umieścić w akcie oskarżenia wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonym kary lub środka karnego za występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności bez przeprowadzenia rozprawy, jeżeli okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości, a postawa oskarżonego wskazuje, że cele postępowania zostaną osiągnięte.

Kodeks z 1997 r. wprowadził zgodnie z tendencją światową do procesu PL konsensualizm i ten wniosek o skazanie bez rozprawy jest tego wyrazem. Konsensualizm ponieważ konieczne jest, aby wcześniej prokurator uzgodnił z oskarżonym rodzaje kar, wysokość lub środek karny za występek.

Z pewnymi oporami wprowadzono rozwiązania będące przejawem konsensualizmu, gdyż obawiano się czy nie będą one kolidować z zasadą prawdy materialnej. W praktyce dobrze się te instytucje przyjęły.

§2 - Jeżeli zachodzą warunki do wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w § 1, a w świetle zebranych dowodów wyjaśnienia podejrzanego nie budzą wątpliwości, dalszych czynności dowodowych w postępowaniu przygotowawczym można nie przeprowadzać; przeprowadza się jednak czynności, co do których zachodzi niebezpieczeństwo, że nie będzie można ich przeprowadzić na rozprawie.

§3 - Uzasadnienie aktu oskarżenia można ograniczyć do wskazania okoliczności, o których mowa w §1.

Skargą inicjującą postępowania sadowe jest także wniosek o warunkowe umorzenie postępowania.

Art. 336:

§1 - Jeżeli spełnione są przesłanki uzasadniające warunkowe umorzenie postępowania, prokurator może zamiast aktu oskarżenia sporządzić i skierować do sądu wniosek o takie umorzenie.

§2 - Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy art. 332 § 1 pkt 1, 2, 4 i 5. Uzasadnienie wniosku można ograniczyć do wskazania dowodów świadczących o tym, że wina oskarżonego nie budzi wątpliwości, a nadto okoliczności przemawiających za warunkowym umorzeniem.

§3 - Prokurator może wskazać proponowany okres próby, obowiązki, które należy nałożyć na oskarżonego i, stosownie do okoliczności, wnioski, co do dozoru.

§4 - Do wniosku dołącza się, do wiadomości sądu, listę ujawnionych osób pokrzywdzonych z podaniem ich adresów. Przepis art. 334 stosuje się odpowiednio.

§5 - Do wniosku o warunkowe umorzenie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące aktu oskarżenia zawarte w rozdziale 40.

*Kontrola formalna oskarżenia - wniesiony do sądu akt oskarżenia podlega kontroli pod względem formalnym - sprawowana jest ona przez prezesa sądu, przewodniczącego wydziału bądź ???

Art. 337. 

§1 - Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym wymienionym w art. 119, 332, 333 lub 335, a także gdy nie zostały spełnione warunki wymienione w art. 334, prezes sądu zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni.

§ 2 - Na zarządzenie, o którym mowa w § 1, oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

§ 3 - Oskarżyciel publiczny, który nie wnosi zażalenia, jest obowiązany wnieść w terminie wskazanym w § 1 poprawiony lub uzupełniony akt oskarżenia.

To rozwiązanie wynika z zasady legalizmu, która nakłada obowiązek ścigania na oskarżyciela publicznego, a ściganie na etapie PS oznacza popierania oskarżenia.

Pojawiają się wątpliwości, co powinno się stać w razie nie uzupełnienia braków przez oskarżyciela publicznego?

Teoretycznie może trwać zabawa „w ciuciubabkę” bardzo długo, prezes sądu zwraca, prokurator wnosi bez zmiany itd. Takiej sytuacji być nie może.

Pojawia się wiec pytanie co powinien zrobić sąd w tej sytuacji?

Stanowiska są różne, niektórzy mówią, że postępowanie nie może się toczyć.

SN: decyzja sądu powinna być uzależniona od rodzaju braku nieuzupełnionego. Jeżeli ATK oskarżenia jest dotknięty brakiem, który powoduje ze to pismo nie spełnia wymogu skargi, np. nie ma podpisu oskarżyciela - wówczas należy uznać, że jest to brak skargi, który powoduje umorzenie postępowania przez sąd. Nie każdy, więc brak będzie skutkował niedopuszczalnością postępowania sądowego.

Art. 338:

§1 - Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 §1, jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu. 

Przepis ten będzie miał zastosowanie także, gdy sąd uzna, że mimo nie uzupełnienia braków sąd uzna, że można prowadzić postępowanie.

Ten termin 7 dniowy nie ma charakteru prekluzyjnego, jest on instrukcyjny - chodzi o przygotowanie rozprawy w taki sposób, aby nie musiała być ona odraczana, ani przerywana.

§2 - Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć.

To rozwiązanie będące przejawem zasady kontradyktoryjności.

§3 - Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej, oskarżonemu doręcza się odpis aktu oskarżenia bez uzasadnienia. Uzasadnienie aktu oskarżenia udostępnia się jednak z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd.

*Kontrola merytoryczna oskarżenia - sprawowana jest przez sąd na posiedzeniu przed rozprawą.

Zgodnie z art. 339:

§1 - Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, jeżeli:

1) prokurator złożył wniosek o orzeczenie środków zabezpieczających,

2) zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania,

3) akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335.

W tych przypadkach konieczne jest skierowanie sprawy na posiedzenie sądu przed rozprawą.

§2 - uchylony nowelą z 2007 r. przewidywał obligatoryjne skierowanie sprawy na posiedzenie sadu celem zbadania faktycznej zasadności oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela subsydiarnego.

Uchylono go niesłusznie przez przeoczenie (patrz wcześniej przy osk. subsydiarnym).

§3 - Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie także wtedy, gdy zachodzi potrzeba innego rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia (konieczna decyzja sądu), a zwłaszcza:

1) umorzenia postępowania na podstawie art. 17 §1 pkt 2-11 (chodzi o prawną niedopuszczalność postępowania),

2) umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia - instytucja oddania pod sąd sensu stricto. Ta instytucja sprawia sporo kłopotów na egzaminie, jest jeszcze inna nazwa tej instytucji: sądowe oddanie pod sąd lub oddanie pod sąd przez sąd.

To instytucja o doniosłym znaczeniu gwarancyjnym - ma chronić obywatela przed bezzasadnym postawieniem go na ławie oskarżonego. Ta instytucja została wprowadzona przez ustawodawcę PL w okrojonej postaci, ponieważ umorzenie jest możliwe wówczas, gdy zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia.

Istota instytucji oddania pod sąd polega na uprawnieniu sądu do badania faktycznej zasadności oskarżenia i umorzenia postępowania przed rozprawą w razie stwierdzenia braku faktycznej zasadności oskarżenia - w ten sposób nie dopuszcza się do dalszego toku postępowania.

Na czym polega *badanie faktycznej zasadności oskarżenia?

Polega na tym, że sad bada czy zarzuty postawione oskarżonemu przez oskarżyciela znajdują oparcie w zebranym i przedstawionym materiale dowodowym. Sad w ramach tego badania nie zajmuje się oceną wartości dowodów zebranych przez oskarżyciela dowodów. Bada tylko czy są dowody świadczące o popełnieniu przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.

Jest możliwe umorzenie tylko wtedy gdy zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia. Jeżeli natomiast sad ma wątpliwość czy okraszenie jest faktyczne zasadne (kolokwialnie mówiąc: czy są mocne dowody) a nie zachodzi wobec tego faktyczny brak podstaw oskarżenia to takie wątpliwości powinna wyjaśnić rozprawa sądowa.

Może się zdarzyć, że zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia (OBFPO), ale jest on wynikiem tego, że PP zostało przeprowadzone powierzchownie i na skutek tak powierzchownego wyjaśnienia okoliczności sprawy, niekompletnego przeprowadzenia postępowania dowodowego w PP zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia. W tej sytuacji, jeżeli PP ma braki dowodowe, które powodują OBFPO to w pierwszej kolejności należy skorzystać z możliwości, jaką daje pkt 4 art. 339 §3.

Takie umorzenie będzie możliwe wówczas, gdy nie ma podstaw do zwrotu, gdy PP nie jest dotknięte brakami, a zachodzi brak faktycznych podstaw oskarżenia.

3) wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie wskazanego w akcie oskarżenia trybu postępowania,

Każdy sąd jest zobowiązany badać właściwość z urzędu.

4) zwrotu sprawy prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków postępowania przygotowawczego,

Dwa rodzaje takich braków:

- Braki w zakresie materiału dowodowego

- Nie dokonanie bądź wadliwe dokonanie czynności procesowej, która powinna być dokonana w PP, np. zmiana zarzutów.

Jakie skutki ma zwrot?

Sprawa trafia do gospodarza tego stadium postępowania i on podejmuje decyzje, co do dalszego toku postępowania - art. 345:

§1 - Sąd przekazuje sprawę prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy wskazują na istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności.

§2 - Przekazując sprawę prokuratorowi sąd wskazuje kierunek uzupełnienia, a w razie potrzeby także odpowiednie czynności, jakie należy przedsięwziąć.

§3 - Na postanowienie, o którym mowa w §1, służy stronom zażalenie.

Jaka decyzje należy podjąć po uzupełnieniu?

O tym decyduje prokurator, który jest gospodarzem sporu.

Art. 346 - Po uzupełnieniu śledztwa lub dochodzenia oskarżyciel publiczny składa nowy akt oskarżenia albo podtrzymuje poprzedni, albo zwraca sądowi akta sprawy z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania lub postępowanie umarza.

Taki zwrot możliwy jest tylko w fazie wstępnej kontroli oskarżenia, czyli w trybie art. 345 i 339.

Inne rozwiązanie dla usunięcia braków dowodowych ujawnionych dopiero na rozprawie głównej - art. 397 (będzie o tym później).

5) wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania,

6) wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania lub innego środka przymusu,

7) wydania wyroku nakazowego.

§4 - Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie ponadto, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania jej do postępowania mediacyjnego; przepis art. 23a stosuje się odpowiednio.

Wprowadzenie procedur mediacyjnych to zalecenia Rady Europy.

§5 - Strony, obrońcy i pełnomocnicy mogą wziąć udział w posiedzeniach wymienionych w §1 oraz w §3 pkt 1, 2 i 6, z tym, że udział prokuratora i obrońcy w posiedzeniu w przedmiocie orzeczenia środka zabezpieczającego określonego w art. 94 albo 95 KK jest obowiązkowy.

Warunkowe umorzenie postępowania:

Art. 341:

§1 - Prokurator, oskarżony i pokrzywdzony mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Udział ich jest obowiązkowy, jeżeli prezes sądu lub sąd tak zarządzi.

§2 - Jeżeli oskarżony sprzeciwia się warunkowemu umorzeniu, jak również wtedy, gdy sąd uznaje, że warunkowe umorzenie byłoby nieuzasadnione, kieruje sprawę na rozprawę. Wniosek prokuratora o warunkowe umorzenie postępowania zastępuje akt oskarżenia. W terminie 7 dni prokurator dokonuje czynności określonych w art. 333 § 1-2.

§3 - Jeżeli sąd uzna za celowe ze względu na możliwość porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii naprawienia szkody lub zadośćuczynienia, może odroczyć posiedzenie, wyznaczając stronom odpowiedni termin. Na wniosek oskarżonego i pokrzywdzonego, uzasadniony potrzebą dokonania uzgodnień, sąd zarządza stosowną przerwę lub odracza posiedzenie.

§4 - Sąd orzekając o warunkowym umorzeniu bierze pod uwagę wyniki porozumienia się oskarżonego z pokrzywdzonym w kwestii wskazanej w §3.

§5 - W przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania sąd orzeka na posiedzeniu wyrokiem.

Art. 342:

§1 - W wyroku warunkowo umarzającym postępowanie należy dokładnie określić czyn oskarżonego, wskazać przepis ustawy karnej, pod który czyn podpada, oraz oznaczyć okres próby.

§2 - W wyroku sąd określa także nałożone na oskarżonego obowiązki oraz sposób i termin ich wykonania, a w razie uznania za celowe - również dozór kuratora, osoby godnej zaufania albo instytucji lub organizacji społecznej.

§3 - Wyrok powinien w razie potrzeby zawierać rozstrzygnięcie, co do dowodów rzeczowych. Sąd stosuje odpowiednio art. 230 §2 i 3 oraz art. 231-233, uwzględniając potrzebę zabezpieczenia dowodów na wypadek podjęcia postępowania.

§4 - Zawarte w wyroku rozstrzygnięcie, o którym mowa w §3, może być zaskarżone zażaleniem przez osoby wskazane w art. 323 §2.

§5 - Wyrok doręcza się także pokrzywdzonemu.

Ten wyrok może być zaskarżony przez pokrzywdzonego, jako takiego, który występuje, jako quasi strona. Ma również prawo złożenia wniosku o uzasadnienie takiego wyroku, a następnie wniesienie apelacji od tego wyroku.

2

---