1

1

Postępowanie

Postępowanie

farmakologiczne we

farmakologiczne we

wstrząsie

wstrząsie

anafilaktycznym

anafilaktycznym

(uczuleniowym)

(uczuleniowym)

Dr Danuta Cenajek-Musiał

Dr Danuta Cenajek-Musiał

Katedra i zakład farmakologii UMiKM

Katedra i zakład farmakologii UMiKM

2

Wstrząs anafilaktyczny

Wstrząs anafilaktyczny

Anafilaksja to ostra wielonarządowa reakcja organizmu,

Anafilaksja to ostra wielonarządowa reakcja organizmu,

powstała na skutek połączenia antygenu z przeciwciałami

powstała na skutek połączenia antygenu z przeciwciałami

z klasy IgE, w wyniku czego z komórek bazofilii i

z klasy IgE, w wyniku czego z komórek bazofilii i

mastocytów uwalniane są - mediatory zapalne (histamina,

mastocytów uwalniane są - mediatory zapalne (histamina,

leukotrieny, prostaglandyny, bradykininy, tromboksan).

leukotrieny, prostaglandyny, bradykininy, tromboksan).

Uwolnione mediatory są odpowiedzialne za powstające

Uwolnione mediatory są odpowiedzialne za powstające

objawy kliniczne. Jeśli anafilaksja przebiega w sposób

objawy kliniczne. Jeśli anafilaksja przebiega w sposób

gwałtowny z towarzyszącym rozszerzeniem łożyska

gwałtowny z towarzyszącym rozszerzeniem łożyska

naczyniowego (spadkiem ciśnienia tętniczego krwi)

naczyniowego (spadkiem ciśnienia tętniczego krwi)

mówimy wtedy o wstrząsie anafilaktycznym.

mówimy wtedy o wstrząsie anafilaktycznym.

3

Najczęstsze przyczyny anafilaksji:

Najczęstsze przyczyny anafilaksji:

►

leki – np. antybiotyki, zwiotczające mięśnie,

leki – np. antybiotyki, zwiotczające mięśnie,

aspiryna, niesterydowe leki przeciwzapalne,

aspiryna, niesterydowe leki przeciwzapalne,

morfina penicylina, prokaina, dożylne środki

morfina penicylina, prokaina, dożylne środki

kontrastowe,

kontrastowe,

►

pokarmy – np. owoce morza, orzeszki

pokarmy – np. owoce morza, orzeszki

ziemne, truskawki

ziemne, truskawki

►

jad owadów głównie błonoskrzydłych (osa,

jad owadów głównie błonoskrzydłych (osa,

pszczoła, szerszeń itp.)

pszczoła, szerszeń itp.)

►

jady węży

jady węży

►

wstrzyknięciu surowic leczniczych

wstrzyknięciu surowic leczniczych

szczepionek

szczepionek

4

Objawy:

Objawy:

►

mogą wystąpić już po kilku minutach, czasami

mogą wystąpić już po kilku minutach, czasami

po kilku godzinach od ekspozycji

po kilku godzinach od ekspozycji

►

występują tym szybciej, im cięższa jest

występują tym szybciej, im cięższa jest

anfilaksja

anfilaksja

►

mogą dotyczyć następujących układów –

mogą dotyczyć następujących układów –

oddechowego, krążenia, nerwowego,

oddechowego, krążenia, nerwowego,

pokarmowego oraz skóry

pokarmowego oraz skóry

►

lżejsze – zaczerwienienie skóry, rumieniowa

lżejsze – zaczerwienienie skóry, rumieniowa

wysypka, pokrzywka, ból brzucha, biegunka

wysypka, pokrzywka, ból brzucha, biegunka

►

ciężkie – obrzęk górnych dróg oddechowych

ciężkie – obrzęk górnych dróg oddechowych

(krtani), skurcz oskrzeli, spadek ciśnienia

(krtani), skurcz oskrzeli, spadek ciśnienia

tętniczego

tętniczego

►

u pacjentów, którzy mogą mieć upośledzoną

u pacjentów, którzy mogą mieć upośledzoną

odpowiedź na endogenne katecholaminy (np.

odpowiedź na endogenne katecholaminy (np.

astmatycy, leczenie β-blokerami) anafilaksja

astmatycy, leczenie β-blokerami) anafilaksja

może mieć przebieg szczególnie ciężki.

może mieć przebieg szczególnie ciężki.

5

Postępowanie we wstrząsie

Postępowanie we wstrząsie

anafilaktycznym:

anafilaktycznym:

►

natychmiastowe przerwanie ekspozycji na

natychmiastowe przerwanie ekspozycji na

alergen (np. zaprzestanie podawania leku

alergen (np. zaprzestanie podawania leku

dożylnie)

dożylnie)

►

jeśli poszkodowany jest przytomny to należy

jeśli poszkodowany jest przytomny to należy

zapewnić mu wygodną pozycję

zapewnić mu wygodną pozycję

►

jeśli jest nieprzytomny – pozycję

jeśli jest nieprzytomny – pozycję

przeciwwstrząsową z uniesionymi

przeciwwstrząsową z uniesionymi

kończynami dolnymi

kończynami dolnymi

►

przy gwałtownie rozwijającej się

przy gwałtownie rozwijającej się

niedrożności górnych dróg oddechowych

niedrożności górnych dróg oddechowych

należy wykonać intubację dotchawiczą.

należy wykonać intubację dotchawiczą.

6

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

►

tlenoterapia

tlenoterapia

►

adrenalina:

adrenalina:

- domięśniowo (u dorosłych – 0,5 mg roztworu 1 : 1000),

- domięśniowo (u dorosłych – 0,5 mg roztworu 1 : 1000),

można powtórzyć po 5 minutach, jeśli nie wystąpiło

można powtórzyć po 5 minutach, jeśli nie wystąpiło

polepszenie stanu ogólnego po pierwszej dawce

polepszenie stanu ogólnego po pierwszej dawce

- dożylnie (u dorosłych – 0,1 – 0,5 mg roztworu 1 :

- dożylnie (u dorosłych – 0,1 – 0,5 mg roztworu 1 :

10000),

10000),

tylko wtedy jeśli poszkodowany jest w stanie zagrożenia

tylko wtedy jeśli poszkodowany jest w stanie zagrożenia

życia i jeśli można zapewnić monitorowanie zapisu EKG,

życia i jeśli można zapewnić monitorowanie zapisu EKG,

(roztwór 1 : 10 000); podanie dożylne adrenaliny zawsze

(roztwór 1 : 10 000); podanie dożylne adrenaliny zawsze

jest obarczone dużym ryzykiem

jest obarczone dużym ryzykiem

7

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

►

dożylne przetaczanie płynów – jeśli doszło do

dożylne przetaczanie płynów – jeśli doszło do

obniżenia ciśnienia tętniczego; dla szybkiego

obniżenia ciśnienia tętniczego; dla szybkiego

wypełnienia łożyska naczyniowego preferowane są

wypełnienia łożyska naczyniowego preferowane są

raczej płyny koloidowe, nierzadko przetacza się

raczej płyny koloidowe, nierzadko przetacza się

objętość powyżej 1 – 2 litrów

objętość powyżej 1 – 2 litrów

►

leki antyhistaminowe – można podać blokery H1 –

leki antyhistaminowe – można podać blokery H1 –

(np. 10 – 20 mg difenhydraminy), niektórzy wskazują

(np. 10 – 20 mg difenhydraminy), niektórzy wskazują

na podanie blokerów H2 – (np. 50 mg ranitydyny)

na podanie blokerów H2 – (np. 50 mg ranitydyny)

►

sterydy –

sterydy –

można podać po ustąpieniu ostrych

można podać po ustąpieniu ostrych

objawów i nie ma żadnego uzasadnienia, aby

objawów i nie ma żadnego uzasadnienia, aby

podawać na początku jako leki pierwszego rzutu!

podawać na początku jako leki pierwszego rzutu!

Zalecany jest hydrokortyzon drogą dożylną dla

Zalecany jest hydrokortyzon drogą dożylną dla

zapobieżenia wystąpieniu objawów późnych (np. 100

zapobieżenia wystąpieniu objawów późnych (np. 100

– 200 mg co 4 h)

– 200 mg co 4 h)

8

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

Leczenie wstrząsu anafilaktycznego

Uwaga:

Uwaga:

•

pacjenta należy obserwować w ciągu

pacjenta należy obserwować w ciągu

co najmniej 24 godz, ponieważ mogą

co najmniej 24 godz, ponieważ mogą

wystąpić przedłużone reakcje i/lub

wystąpić przedłużone reakcje i/lub

nawroty.

nawroty.

9

Zabezpieczenie przed kolejną anafilaksją

Zabezpieczenie przed kolejną anafilaksją

Osoby, u których już wystąpiła anafilaksja

Osoby, u których już wystąpiła anafilaksja

mogą

mogą

się zabezpieczyć przed kolejną, nosząc

się zabezpieczyć przed kolejną, nosząc

przy sobie

przy sobie

ampułki z adrenaliną - zaopatrzone w igłę,

ampułki z adrenaliną - zaopatrzone w igłę,

przeznaczone do natychmiastowego

przeznaczone do natychmiastowego

podania przez

podania przez

poszkodowanego (np. fastjekt – postać

poszkodowanego (np. fastjekt – postać

domięśniowa adrenaliny).

domięśniowa adrenaliny).

10