1. Rynek finansowy i jego elementy

1. Rynek pieniężny

2. Rynek kapitałowy

3. Rynek (transakcje) terminowy

2. Podmioty systemu bankowego

1. Bank Centralny (emisyjny)

2. Banki operacyjne

3. Nadzór bankowy

RACHUNKOWOŚĆ to proces identyfikacji i pomiaru zdarzeń gospodarczych oraz komunikowania informacji ekonomicznej w celu umożliwienia jej użytkownikom formułowania uzasadnionych opinii i decyzji

Układy podmiotów gospodarczych

Podmioty niezarobkowe

(banki i inne instytucje finansowe)

Podmioty zarobkowe Gospodarstwa domowe

(chcą osiągnąć zysk)

przepływy: rzeczy, pieniędzy, informacji

Formy organizacyjno - własnościowe podmiotów zarobkowych - przedsiębiorstw:

• spółki prawa cywilnego: spółki cywilne (osób fizycznych)

• spółki prawa handlowego:

1. spółki osobowe: sp. jawna;

sp. partnerska;

sp. komandytowa;

sp. komandytowo - akcyjna;

2. spółki kapitałowe: sp. z o.o.;

sp. akcyjna;

3. przedsiębiorstwa państwowe (komunalne);

4. spółdzielnie.

Obowiązek prowadzenia pełnych ksiąg rachunkowych - ponad 800 tys. EURO obrotu rocznego.

Rodzaje działalności zarobkowej:

• produkcja,

• usługi materialne,

• usługi niematerialne, w tym finansowe,

• handel.

Są dwa mechanizmy uruchamiania przepływów:

1. mechanizm rynku - transakcje kupna - sprzedaży (mechanizm doskonały)

2. mechanizm interwencji państwowej (mechanizm ułomny)

Rynek finansowy

(ogół transakcji pap. wartościowymi)

Rynek pieniężny Rynek kapitałowy

(handel walutami (handel walorami długoterminowymi

krótkoterminowymi) i współwłasności)

Rynek derywatów

(handel opcjami i transakcjami terminowymi)

/wymagana standaryzacja kontraktów walorów obu rynków/

warunki działania rynków:

1. r. pieniężny - rozwinięty system instytucji finansowych

2. r. kapitałowy - j.w. oraz istnienie spółek akcyjnych i giełdy

RYNEK PIENIĘŻNY

Rynek hurtowy

Podmioty:

• pożyczkobiorcy

(emitenci walorów krótkoterminowych

• duże banki, przedsiębiorstwa, rząd)

• kupujący (również banki)

Rynek detaliczny

Podmioty:

• kredytodawcy (głównie banki)

• kredytobiorcy (klienci banku)

Segmenty rynku pieniężnego:

1. Rynek lokat i pożyczek międzybankowych (Bank Centralny, banki komercyjne)

2. Rynek weksli (bonów) skarbowych (Skarb Państwa, banki komercyjne, duże przedsiębiorstwa)

3. Rynek weksli własnych przedsiębiorstw (przedsiębiorstwa, banki komercyjne, ew. Bank Centralny)

4. Rynek akceptów bankowych (banki komercyjne, ew. Bank Centralny)

5. Rynek zbywalnych certyfikatów depozytowych (bank - emitent, banki - pośrednicy, inne podmioty kupujące)

RYNEK KAPITAŁOWY

Podmioty:

• przedsiębiorstwa (emitenci akcji i obligacji)

• osoby fizyczne (lokujący oszczędności na rachunkach długoterminowych, w akcjach, obligacjach, zaciągający kredyty hipoteczne i konsumpcyjne)

• rząd centralny i władze komunalne (emitenci obligacji i zaciągający kredyty)

• instytucje finansowe (banki, firmy lokacyjne, giełdy)

RYNEK DERYWATÓW

DERYWATY - szczególne papiery wartościowe, których wartość jest związana z wahaniami tzw. czynnika bazowego:

• poziomu stóp procentowych

• cen obligacji hipotecznych

• kursu giełdowego

• kursu walut

Dwa typy:

1. opcje

prawo dla posiadacza kupna np. akcji w określonych czasie po ściśle określonej cenie

2. kontrakty terminowe

przymus dla obu stron

Zasady budowy systemu bankowego:

• powiązanie lub rozdzielenia funkcji emisyjnej od operacyjnej

• specjalizacja lub uniwersalizm banków operacyjnych

Typowa struktura systemu bankowego:

Bank Centralny

Banki operacyjne

Banki operacyjne są definiowane poprzez określenie dziedzin działalności:

• gromadzenie środków pieniężnych

• udzielanie kredytów i pożyczek

• przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych

Normy rachunkowości bankowej:

• Międzynarodowe Standardy Rachunkowości

• Dyrektywy Unii Europejskiej

• Ustawa o rachunkowości

• Szczegółowe zasady rachunkowości bankowej

Rodzaje usług finansowych:

• bankowe

• inwestycyjne

• ubezpieczeniowe

Instytucje finansowe:

• banki

• fundusze inwestycyjne

• zakłady ubezpieczeniowe

Europejskie instytucje tworzące normy ostrożnościowe:

• Komisja Europejska

• Europejski Bank Centralny

• Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego

Krajowe instytucje tworzące normy ostrożonościowe:

• Parlament (prawo bankowe)

• Organy Administracji Państwowej (Ministerstwo Finansów, Bank Centralny, Rada Polityki Pieniężnej)

Instytucje nadzoru:

• Komisja Papierów Wartościowych i Giełd

• Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeń

• Urząd Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi

• Komisja Nadzoru Bankowego

Nie ma instytucji nadzorczych dla:

parabanków (SKO), firm leasingowych, faktoringowych, informatycznych, doradczych, kantorów wymiany walut, spółek pośrednictwa kredytowego.

W krajach UE występuje tendencja do tworzenia jednej instytucji dla wszystkich podmiotów realizujących usługi finansowe.

Nadzór bankowy to od 01.01.1998 r. organ kolegialny, prowadzi kontrolę banków komercyjnych

• na etapie tworzenia banków

• na etapie działalności banków

Cele nadzoru bankowego:

• kontrola zjawisk, które mogą zagrażać bezpieczeństwu powierzonych kapitałów

• minimalizacja sytuacji finansowych banków

Instrumenty banku centralnego od 01.01.1998 r. Rada Polityki Pieniężnej (organ NBP)

1. bezpośrednie (nakazy, zakazy)

• stopa rezerw obowiązkowych

• limity akcji kredytowych banków

2. pośrednie (ekonomiczne)

• polityka otwartego rynku (transakcje dewizowe typu SWAP)

• refinansowanie banków (redyskonto weksli, kredyty pod zastaw pap. wartościowo - lombardowy)

MSR (1990 r. przekształcony 1994 r.)

„Ujawnienie informacji w sprawozdaniach finansowych banków i podobnych instytucji finansowych”

dla

celów sporządzenia jednostkowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych przez banki i inne instytucje finansowe

nawiązuje do:

MSR 1 Prezentacja sprawozdań finansowych

MSR 10 Zdarzenia warunkowe i zdarzenia po dacie bilansu

MSR14 Sprawozdawczość dot. segmentów działalności

MSR 24 Informacje ujawnione na temat podmiotów powiązanych

MSR 32 Instrumenty finansowe: ujawnianie i prezentacja

MSR 39 Instrumenty finansowe: ujmowane i wycena

Zakres:

Rachunek zysków i strat, bilans, zobowiązania warunkowe, podział aktywów i pasywów wg terminów zapadalności/wymagalności, koncentracja aktywów i zobowiązań warunkowych, starty na kredytach i pożyczkach, ogólne ryzyko bankowe, zabezpieczenie na aktywach, transakcje z podmiotami powiązanymi.

Podstawowe regulacje bankowe UE:

1. Licencjonowanie i zasady funkcjonowania:

• dyrektywa o swobodzie świadczenia usług bankowych (1973 r.)

• pierwsza (1977 r.) i druga (1989 r.) Dyrektywa Bankowa Konstytucji europejskiej bankowości.

2. Instrumenty nadzoru:

• dyrektywa o nadzorze dotycząca bilansów skonsolidowanych (1983 r.)

• dyrektywa o funduszach własnych banku (1986 r.)

• zalecenia (1987 r.) i o systemie zabezpieczenia wkładów i o limitach koncentracji ryzyka

• dyrektywa o współczynniku wypłacalności (1989 r.)

• dyrektywa o zwalczaniu procederu „prania” pieniędzy (1991 r.)

3. Rachunkowość bankowa:

• trzy dyrektywy z zakresu rachunkowości banków (1978 r., 1983 r., 1986 r.)

• dwie dyrektywy o sporządzaniu i publikacji bilansów przez filie banków zagranicznych (1989 r.)

• zalecenia o obowiązku informowania przez banki o warunkach i kosztach operacji międzybankowych (1989 r.)

dyrektywa 08.12.1986 r. o bilansie rocznym i bilanse skonsolidowanym banków i innych instytucji finansowych, zwana Dyrektywą Czwartą B i S.

Wykaz ustaw:

Prawo wekslowe, prawo czekowe, kodeks cywilny, prawo spółdzielcze, prawo budżetowe, ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, ustawa o dopłacie do oprocentowania, ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym, prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawa o funduszach inwestycyjnych, ustawa o NBP, prawo bankowe, ustawa o listach zstawowych i bankach hipotecznych, kodeks spółek handlowych, ustawa o rachunkowości, prawo dewizowe, ustawa o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansów wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

W trakcie działalności banków, Komisja Nadzoru Bankowego kontroluje, nadzoruje przestrzeganie określonych wymogów (norm) ostrożnościowych, do których należą:

1. limit koncentracji wierzytelności wynikających z działalności bankowej, który oznacza dopuszczalny względem funduszy własnych banku poziom zadłużenia i uzyskanego poręczenia lub gwarancji dla kredytobiorcy (20 % gdy kredytobiorca jest powiązany kapitałowo z bankiem; 25 % dla pozostałych kredytobiorców; 10 % gdy kredytobiorca jest ułamkiem organów banku; zaś w bankach spółdzielczych jest to 25 %)

2. próg koncentracji kapitałowej wynikającej z działalności handlowej (z obrotu papierami wartościowymi), który oznacza dopuszczalny względem funduszy własnych banku poziom posiadanych akcji obcych (do 15 % w zakresie znaczącego pakietu akcji, do 60 % sumy znaczących pakietów akcji)

3. współczynnik wypłacalności (min. 8 %) mierzony relacją między funduszami własnymi banku do sumy aktywów i zobowiązań warunkowych ważonych odpowiednimi miarami ryzyka lub (od 01.01.2002 r.) obliczony w procentach ułamek (pomnożony przez 100), którego licznikiem jest kapitał regulacyjny, a mianownikiem - suma aktywów ważonych ryzykiem i pomnożonych przez 12,5 całkowity wymóg kapitałowy (całkowity wymóg kapitałowy jest sumą wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka prowadzonej działalności, a mianowicie: ryzyka kredytowego z tytułu portfela bankowego i portfela handlowego, ryzyka walutowego, ryzyka cen towarów, cen kapitałów papierów wartościowych, ryzyka ogólnego stopy procentowej, itp.)

Zakres podmiotów rachunkowości:

• opis przyjętych zasad rachunkowości

• prowadzenie ksiąg rachunkowych

• okresowe ustalenia lub sprawdzenia drogą inwentaryzacji rzeczowego stanu aktywów i pasywów

• wycena aktywów i pasywów oraz ustalenia wyniku finansowego

• sporządzenie sprawozdań finansowych i innych, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych

• gromadzenie i przechowywanie dokumentacji przewidzianej ustawą

• poddanie badaniu i ogłaszanie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych ustawą (dla banków: Prezes Zarządu Banku w oparciu o ust. i zarządzenie Prezesa NBP ustala zasadę rachunkowości banku i podległych mu jednostek organizacji).

Funkcja rachunkowości:

Informacyjna, analityczna, kontrolna, decyzyjna.

Odbiorcy informacji:

• zarządzający firmą

• akcjonariuszesze, spółdzielcy

• klienci banku (podmioty niefinansowe)

• inne banki i instytucje finansowe

• bank centralny jako nadzorca, kontrahent

• agendy rządowe (finansowe, statystyczne, kontrolne) oraz jako reprezentant właściciela dla banków państwowych

Trzy aspekty rachunkowości:

1. TEORIA - krytyczna systematyzacja wiedzy, pomoc, sięganie do historii, budowę modeli opisowych i wyjaśniających

2. POLITYKA - normy regulujące sposoby prowadzenia rachunkowości i sporządzania sprawozdań finansowych dla potrzeb odbiorców zewnętrznych

3. PRAKTYKA - projektowanie i doskonalenie systemów rachunkowości oraz pozyskiwanie, dokumentowanie, przetwarzanie i interpretowanie informacji dotyczących poszczególnych jednostek gospodarczych

Dokumentacja zdarzeń gospodarczych banku:

1. dowody obrotu gotówkowego i bezgotówkowego

2. dokumentacja kredytów

3. dokumentacja wkładów terminowych

Cechy zdarzeń gospodarczych objętych zapisem podwójnym:

• dotyczą konkretnego podmiotu gospodarczego

• moment zdarzeń jest opisany konkretną datą

• wywołują zmianę w składnikach majątku (w aktywach) i/lub w kapitale

Model pięciu kont, na których wszystkie zdarzenia gospodarcze mogą być zapisane:

1. wartości materialne

2. środki pieniężne i papiery wartościowe

3. roszczenia (rozrachunki)

4. kapitał własny/fundusz własny (majątek czysty)

5. wyniki

Klasyfikacja kierunkowa Klasyfikacja rodzajowa	Roszczenia dodatnie - należności ujemne - zobowiązania	Wyniki elementarne dodatnie - koszty ujemne - zyski, dochody
zwiększenie/zmniejszenie stanu wartości materialnych	transakcje elementarne materialne	operacje wewnętrzne materialne
zwiększenie/zmniejszenie stanu środków pieniężnych i papierów wartościowych	transakcje elementarne rozrachunkowe	operacje wewnętrzne rozrachunkowe
zwiększenie/zmniejszenie stanu majątku czystego	transakcje elementarne transferowe	operacje wewnętrzne rozliczeniowe

Kryteria podziału zdarzeń gospodarczych:

1. kryterium kierunkowe (ze względu na zewnętrzny lub wewnętrzny charakter zdarzeń) dzieli na:

1. transakcje elementarne (kontrakty z otoczeniem)

2. operacje wewnętrzne (działalność wewnętrzna)

2. kryterium rodzajowe wyróżnia zmiany w stanach:

1. wartości niematerialnych

2. środków pieniężnych i papierów wartościowych (walory pieniężne)

3. majątku czystego (kapitału)

Zdarzenia istotne w działalności banku:

1. transakcje elementarne rozrachunkowe:

• oszczędności i wkłady a`vista - wzrost zobowiązań banku

• udzielone kredyty i pożyczki - wzrost należności banku

• udzielone pożyczki i kredyty jednocześnie lokowane w tym samym banku jako wkład na żądanie - równoczesny wzrost należności i zobowiązań

1. operacje wewnętrzne rozrachunkowe:

• naliczanie odsetek od udzielonych kredytów - przychody

• naliczanie odsetek od wkładów a`vista i terminowych - koszty

• tworzenie rezerw celowych - koszty

rozwiązywanie rezerw celowych - przychody

3. Zdarzenia warunkowe (zobowiązania warunkowe udzielone i otrzymane)

rejestrowane pozabilansowe wpływają na płynność i wypłacalność, na potencjalne straty

GWARANCJA - nie odnoszą się do konkretnego zobowiązania pieniężnego.

Strony gwarancji bankowej:

• zleceniodawca, który zawiera umowę z bankiem o jej udzielanie

• bank, który udziela gwarancji

• beneficjent gwarancji

Gwarancje:

• bezpośrednie

• pośrednie

Gwarancje normują polskie przepisy (Zarządzenie Prezesa NBP - Monitor Polski 1992 r. nr 36, poz. 270):

• treść „zlecenia gwarancji”

• załączniki do „Zlecenia...”

• forma i treść udzielonej gwarancji

• obowiązek ewidencji

DOWODY WPŁAT I WYPŁAT GOTÓWKOWYCH

1. Dowody płat i wypłat z książeczek oszczędnościowych

2. Bankowy dowód wpłaty

3. Czeki

4. Zbiorcze zestawienie obrotów kasy

DOKUMENTACJA OBROTU BEZGOTÓWKOWEGO

1. polecenie przelewu

2. czek rozrachunkowy

3. akredytywa

4. rozliczenie planowe

5. okresowe rozliczenie saldami

6. karta kredytowa

7. inkaso: dokumentowe, finansowe

8. weksel

Weksel

Funkcje:

1. kredytowa

2. obiegowa

3. gwarancyjna

4. refinansowa

5. płatnicza

Weksel własny (solo, suchy, prosty):

(w którym wystawca - trasant - zobowiązuje się do zapłaty)

1. wystawca (dłużnik) - trasat

2. posiadacz weksel (osoba na rzecz której ma być wypłacona suma weksla) - remitent, beneficjent

Weksel trasowany (ciągniony):

(w którym wystawca - trasant - zleca wskazanej w wekslu osobie - trasatowi - zapłacenie określonej kwoty)

1. wystawca (trasant)

2. płatnik (dłużnik wskazany na wekslu) - trasat

3. akceptant (trasat po zaakceptowaniu weksla)

4. remitent (pierwszy wierzyciel)

5. indosariusz (osoba na rzecz której przeniesiono prawa z weksla, czyli osoba, której weksel odstąpiono)

6. indosant (osoba odstępująca prawa weksla indosariuszowi, inaczej żyrant)

indos = przeniesienie praw weksla

awal = poręczenie wekslowe

DOKUMENTACJA KREDYTOWA

1. wniosek kredytowy zawiera:

• cel kredytu

• kwota, termin spłaty, wysokość rat

• stan obecny i prognoza sytuacji gospodarczej i finansowej firmy

• źródła i formy zabezpieczenia kredytu

• informacje uzupełniające

Formy zabezpieczenia kredytu:

1. poręczenie wg prawa cywilnego (KC)

2. weksel i awal wekslowy (PW)

3. gwarancje banku (PB) lub innego podmiotu prawa (KC)

4. przelew wierzytelności na zabezpieczenie (cesja) (KC)

5. złożenie kaucji (umowa stron)

6. blokada środków pieniężnych na rachunku (umowa stron)

7. zastaw umowy na zasadach ogólnych (KC)

8. bankowy zastaw rejestrowy (KC)

9. zastaw na prawach (KC)

2. umowa o kredyt, elementy:

• data zawarcia umowy

• kwota kredytu okres kredytowania powołanie na regulamin kredytowania

• cel i sposób wykorzystania kredytu

• wysokość oprocentowania i sposób pobierania odsetek

• wysokość jednorazowej prowizji i sposób jej poboru

• sposób spłaty kredytu, terminy spłat

• prawne zabezpieczenie spłaty udzielonego kredytu

• prawo banku do odpowiedniego postępowania w przypadku nie przestrzegania przez kredytobiorcę wymienionych ustaleń

• zobowiązania kredytobiorcy do wykorzystania kredytu zgodnie z deklarowanym przeznaczeniem, powiadomienie banku o każdej zmianie statusu prawnego firmy, o ubieganiu się o kredyt lub gwarancje w innym banku

• odwołanie się do kodeksu cywilnego w sprawach nie uregulowanych umową lub regulaminem kredytowania

Dokumentacja wkładów terminowych i depozytów

Dotyczy otwierania rachunków

- bieżącego

- oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz kont ewidencyjnych dla książeczek oszczędnościowych

Bankowy Plan Kont

1. podstawowe zasady księgowości bankowej

2. ogólne założenia i elementy bankowego planu kont

Podstawowe zasady księgowości bankowej

1. Zasada wyczerpująca ujęcia

2. zasada przejrzystości procedury przestrzegamy na wszystkich poziomach specyfikacja operacji zgodna z klasyfikacją przyjętą w bankowym planie kont

3. zasada ostrożności: aktywa niepewne powinny być rejestrowane na poziomie minimalnym

4. zasada aktualności:

• bieżąco rejestracja operacji

• prowadzenie terminarzy dla ustalenia pierwotnego i pozostałego czasu ważności składników aktywów i pasywów

• rozliczenie w czasie kosztów i przychodów

Procedury rachunkowości bankowej:

• szczegółowa regulacja sposobów postępowania przez wszystkie jednostki operacyjne każdego banku

• przepisy koordynuje i czuwa nad ich przestrzeganiem NBP a następnie centrale banków względem filii (oddziałów)

Elementy formalne autentyczności:

1. zapis podwójny na kontach bilansowych

2. dokumentacja zapisów (zasada aktualności opis danej operacji)

3. urządzenia ewidencji

• dziennik zapisów

• księga główna terminarze:

• kredytów

• portfela kredytowego

• papierów wartościowych

• walorów różnych składanych do indosa

• kont terminowych

• bonów i obligacji emitowanych przez bank

• kontrola wewnętrzna (system informacyjny, bezpośrednia kontrola służb operacyjnych, kontrola ze strony służb księgowych oraz przez niezależny organ kontrolny)

Budowa BPK - wzorce NBP

Konta główne ujęte w 10 zespołach: 0 - 8 konta bilansowe; 9 konta pozabilansowe

Wg zarządzenia 4/94 z 22.02.1995 r.

Zespół 0 aktywa trwałe

Zespół 1 operacje z udziałem środków pieniężnych i operacje z podmiotami finansowymi

Zespół 2 operacje z podmiotami niefinansowymi

Zespół 3 operacje z sektorem budżetowym

Zespół 4 papiery wartościowe

Zespół 5 operacje różne

Zespół 6 fundusze własne

Zespół 7 koszty i straty

Zespół 8 przychody i zyski

Zespół 9 zobowiązania pozabilansowe udzielone i otrzymane

Konto ogólne może mieć 4 salda ze względu na wyznaczniki 1 i 2

Wyznacznik 4 - termin umowny

1. dla depozytów - zadeklarowany

a`vista, 1 m-c, powyżej 1 m-ca do 3 m-cy,

powyżej 3 m-cy do 6 m-cy

2. dla kredytów - okres na który udzielono

3. dla papierów wartościowych

Wyznacznik 5 (dla kont zespołu 2)

Okres zapadalności -dla kredytów

Okres wymagalności - dla depozytów

a`vista

1 m-c

pow. 1 m-ca do 3 m-cy włącznie

3 m-cy do 6 m-cy

6 m-cy do 1 roku

1 roku do 2 lat

2 lat do 5 lat

5 lat

Wyznacznik 6 - określa warunki oprocentowania i jest powiązany z terminarzem

Wyznacznik 7 - kredyty refinansowane przez BC

Wyznacznik 8 - wyróżnienie podmiotów ze względu na formy prawno - własnościowe

Wyznacznik 9 - zadłużenie gwarantowane prze państwo

Główne składniki aktywów banku, identyfikacja, wycena i ewidencja

1. środki pieniężne w kasie i w banku centralnym

2. należności z tytułu kredytów

3. aktywa finansowe (papiery wartościowe)

4. księgowość dewizowa

Aktywa - zasady majątkowe

• kontrolowane przez jednostkę

• o wiarygodnej określonej wartości

• powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń

• powodują w przyszłości korzyści ekonomiczne dla jednostki

Struktura aktywów dla potrzeb sprawozdawczościfinansowej uwzględnia zgodnie z zasadami malejącej płynności następujące grupy składników majątkowych:

1. środki pieniężne z operacji z bankiem centralnym

2. należności od

• podmiotów sektora finansowego

• podmiotów sektora niefinansowego

• instytucji samorządowych i rządowych

z tytułu sprzedaży produktów bankowych i realizacji czynności bankowych (np. udzielonych kredytów oraz pożyczek pieniężnych i konsumenckich, udzielonych i zrealizowanych gwarancji bankowych, operacji czekowych, wekslowych i dotyczących wariantów itp.)

1. papiery wartościowe obce nabyte:

• z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu

• przeznaczonych do obrotu (przedstawiające lub nie przedstawiające prawo do kapitału)

• dostępne do sprzedaży (przedstawiające lub nie przedstawiające prawo do kapitału)

• otrzymane do terminu zapadalności

• dłużne papiery wartościowe

• pozostałe papiery wartościowe

2. aktywa trwałe w tym:

• aktywa finansowe (akcje, udziały i dotacje w jednostkach zależnych, współzależnych, stowarzyszonych i udziały mniejszościowe)

• wartości nie materialne i prawne (np. koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy, inne wartości niematerialne i prawne, nabyte prawa majątkowe itp.)

• rzeczowe aktywa trwałe (jako środki trwałe i środki trwałe w budowie)

3. pozostałe aktywa, w tym:

• rozliczenia międzybankowe

• rozliczenia międzybankowe i międzyoddziałowe

• inne (np. dotyczące zapasów przyjętych za długi, prowadzenia działalności ubocznej banku).

Środki trwałe są to:

• rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nim

• w okresie użytkowania dłuższym niż 1 rok

• kompletne

• zdatne do użytku

• przeznaczone na potrzeby jednostki

Środki trwałe w budowie - środki trwałe w okresie budowy, montażu lub ulepszania już istniejących środków trwałych.

Wartości niematerialne i prawne - to nabyte przez jednostkę zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania o przewidywalnym okresie użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone na używanie na potrzeby jednostki.

Ważną częścią aktywów bankowych stanowią też inwestycje jako elementy majątku spełniające poniższe warunki:

1. zostały nabyte (tzn. zakupione, otrzymane w w formie aportu bądź nieodpłatnie)

2. bank nabył te aktywa w celu osiągania korzyści ekonomicznych

3. czerpanie z ich posiadania korzyści ekonomiczne przybierają formę

• odsetek jako uzyskanych z przychodów z tytułu ich posiadania (np. od udzielonych kredytów, nabytych obligacji)

• dywidend (np. z tytułu udziałów w zyskach obcych jednostek, posiadania akcji obcych)

• przyrostu ich wartości i zysków z transakcji handlowej (np. ze sprzedaży akcji obcych po cenie wyższej niż cena nabycia)

• pozostałych pożytków

Inwestycje podlegające dalszemu podziałowi na:

1. inwestycje długoterminowe (długoterminowe aktywa finansowe, nieruchomości, wartości niematerialne i prawne oraz liczne inwestycje długoterminowe)

2. inwestycje krótkoterminowe (krótkoterminowe aktywa finansowe, inne inwestycje krótkoterminowe)

Dla potrzeb wyceny aktywów bank może stosować:

• cenę nabycia, czyli cenę zakupu uwzględniającą kwotę należną sprzedającemu bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego powiększonego - w przypadku - inwestycji o obciążenia publiczno - prawne, także powiększoną o koszty związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania bądź wprowadzenia do obrotu, wraz z kosztami załadunku, wyładunku, transportu, składowania albo wprowadzenia do obrotu oraz obniżoną o rabaty, upusty, odzyski itp. Jeśli nie ma możliwości ustalenia ceny nabycia (np. dla przyjętych nieodpłatnie aktywów) wówczas przyjmuje się wartość wg ceny sprzedaży netto takiego samego (bądź podobnego) składnika;

• cena sprzedaży netto czyli możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę sprzedaży bez podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego pomniejszoną o ewentualne rabaty, opusty i inne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem aktywów do sprzedaży i dokonaniem sprzedaży, a powiększone o należna dotacje przedmiotowa. Jeśli nie ma możliwości ustalenia ceny sprzedaży netto wówczas w inny sposób ustala się jego wartość godziwą na dzień bilansowy;

• wartość godziwą czyli kwotę za jaką dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane w warunkach transakcji rynkowej miedzy zainteresowanymi a dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami;

• koszt wytworzenia uwzględnia koszty pozostające w bezpośrednim związku z produktem oraz uzasadnioną częścią kosztów związanych pośrednio z wytworzeniem tego produktu;

• zamortyzowany koszt (dla składnika aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych) wartość w jakiej składniki finansowe zostały wycenione w momencie ujęcia początkowego pomniejszoną o kwotę spłaty kapitału.

Obliczenia i ewidencja rezerwy obowiązkowej obecnie 3 % średniomiesięcznego stanu depozytów:

• na żądanie (a`vista) w PLN i w walucie obcej w przeliczeniu na PLN

• terminowe w PLN i w walucie obcej w przeliczeniu na PLN

np. stan łącznie średniomięsięcznych 124.500,00

x 3 %

rezerwa obowiązkowa 3.735,00

z tego 30 % pogotowie kasowe 1.125,00

70 % rezerwa odprowadzana do NBP 2.610,00

w tym 50 % rezerwa oprocentowana 1.305,00

50 % rezerwa nieoprocentowana 1.305,00

Środki pieniężne w banku

A`vista (na żądanie):

1. rozliczenie z tytułu obrotu pieniężnego

1100 - konto bieżące nostro: Wn - wpływ na rachunek, Ma wypłata z rachunku

1101 - konto bieżące loro: Ma - wzrost zobowiązań wobec B.C., Wn - zmniejszenie zobowiązań

2. rozliczenia z tytułu rezerwy obowiązkowej

3. rozliczenie z tytułu Banku Centralnego

Terminowe:

1110 - lokaty:

Wn - kwoty lokaty w Banku Centralnym,

Ma - wycofanie lokat

1111 depozyty:

Wn - kwoty depozytów Banku Centralnego w danym banku,

Ma - zwrot depozytów

Inne operacje z bankiem centralnym:

Akcyjny obrót papierami wartościowymi:

1120 - lokaty (warunkowy zakup bonów w B.C. z obowiązkiem i odkupu przez NBP):

Wn - wartość bonów skarbowych zakupionych od banku centralnego

Ma - odsprzedaż w umownym terminie bankowi centralnemu

1121 - pożyczki (warunkowa sprzedaż bonów bankowi centralnemu z obowiązkiem ich odkupu przez Banki)

Ma - wartość bonów sprzedanych BC

Wn - wykup bonów skarbowych przez bank w umówionym terminie

Operacje refinansowe (ewidencja zobowiązań banku z tytułu kredytów refinansowych otrzymanych z banku centralnego):

Ma - wartość wykorzystanych kredytów

Wn - spłata kredytów

Z tytułu:

1130 - redyskonto weksli

1131 - kredyt lombardowy

1132 - kredyty refinansowy na realizację programu naprawczego

1133 - kredyt refinansowy na inwestycje centralne

1134 - kredyt na odsetki skapitalizowane od kredytu na inwestycje centralne

1135 - kredyt refinansowy na uzupełnienie zasobów pieniężnych

1136 - inne kredyty refinansowe

1139 - kredyty niespłacone w terminie

Odsetki od operacji z bankiem centralnym (odsetki od należności i zobowiązań z tytułu operacji z BC)

1190 - należności:

Ma - spłata lub umorzenie odsetek

Wn - naliczone odsetki

1191 - zobowiązanie

Wn - spłata odsetek

Ma - odsetki naliczone do zapłaty

Należności z tytułu kredytów:

Klasyfikacja kredytów wg dwóch rozdzielnych kryteria:

• sytuacja ekonomiczna - finansowa kredytobiorcy

• terminowość spłaty kredytów wraz z odsetkami

• kategoria „normalne” nie tworzy się rezerwy celowej

• kategoria „normalne” w trakcie kredytów i pożyczek konsumpcyjnych - rezerwa celowa w wysokości 1,5 %

• kategoria „pod obserwacja” - rezerwa celowa w wysokości 1,5 % (brak spłaty od 7 do 30 dni)

• kategoria „zagrożona”:

• poniżej standardu rezerwa celowa w wysokości 20 % (opóźnienie przekracza miesiąc a nie przekracza 3 m-cy)

• wątpliwe rezerwa celowa w wysokości 50 % (opóźnienie przekracza 3 m-ce a nie przekracza 6 m-cy)

• stracone rezerwa celowa w wysokości 100 % (opóźnienie przekracza 6 m-cy)

Rezerwy celowe tworzy się także dla obserwacji i poręczeń pozabilansowych

Podstawą tworzenia rezerw jest kwota udzielonego i niespłaconego kredytu bez odsetek, pomniejszona o wartości przyjętych przez bank zabezpieczeń.

Rodzaje kredytów w sytuacji moralnej:

1. kredyt na rachunku bieżącym

2. kredyt na rachunku kredytowym

• dyskontowym

• finansujący operacje zagraniczne

• finansujący gospodarkę krajową

• na cele mieszkaniowe

• na inwestycje centralne

• z tytułu kart kredytowych

Należności z tytułu kredytów są poddawane przeglądowi i odpowiedniej klasyfikacji wg kategorii ryzyka, nie rzadziej niż raz na kwartał. Tworzone rezerwy celowe dla kredytów konsumpcyjnych w sytuacji normalnej, kredytów pod obserwacją, kredytów zagranicznych, korygują wartość należności. Naliczone odsetki wg realnej stopy procentowej powiększają kwotę tych należności. Należności z tytułu kredytu wycenia się na dzień bilansowy (podobnie jak przy okresowych przeglądach) co wymaga:

• klasyfikacja kredytu wg stopnia ryzyka wyznaczonego prze dwa rozdzielne kryteria: sytuację ekonomiczno - finansową kredytobiorcy i terminowość spłaty kapitału i odsetek

• przypisanie określonym kategoriom kredytowym stawki procentowej odpisu na rezerwy celowe

• określenia wartości zabezpieczeni, które podstawy naliczenia rezerwy celowej

• naliczanie odsetek (nie są objęte celową) wg efektów stopy procentowej (różnią się od stopy nominalnej wynikającej z umowy wielkości odsetek na moment zapadnięcia kredytu będzie taka sama przy zastosowaniu efektywnej jak i nominalnej stopy procentowej różnice mają mniejsze przy okresowej wycenie, ponieważ tempo przyrostu odsetek dla obu stóp procentowychróżne

Wartość należności z tytułu kredytów i pożyczek na dzień bilansu oblicza się wg formuły:

Wyliczenie rezerwy celowej = (kwota niespłaconego kredytu - wartość zabezpieczenia) x stopa procentowa rezerwy celowej w wysokości odpowiadająca kategorii kredytów zagrożonych ryzykiem.

W przypadku kredytów i pożyczek konsumpcyjnych w sytuacji nominalnej i kredytów pod obserwacją możliwe jest zmniejszenie naliczonej rezerwy celowej o odpowiedzialności z kwoty utworzonej rezerwy na ryzyko ogólne.

Rezerwa celowa zmniejsza wartość należności wykazanych w bilansie oraz zwiększa koszty w rachunku zysków i strat.

Wyliczenie odsetek = kwota kredytu (kapitału) x efektywna stopa procentowa

Naliczone odsetki zwiększają wartość należności, ale ............ w ramach zysków i strat są wykazywane tylko w odniesieniu do odsetek, w tym skapitalizowanych od należności w sytuacji normalnej. Odsetki zastrzeżone wykazuje się d pasywach bilansu.

Wyliczenie salda należności = kwota niespłaconego kredytu - rezerwa celowa + naliczone odsetki

Pomniejszanie podstawy należności

Nie wolno odpisywać zabezpieczenia od podstawy tworzenia rezerw w stosunku do należności normalnych (w zakresie pożyczek i kredytów dla os. Fizycznych).

Można poziom na rezerwy celowe na te należności pomniejszyć o kwotę równą 25 % rezerw na ryzyko ogólne. Także o taką wielkość pomniejsza się rezerwy na należności pod obserwacją. Ale także kwota należności pod obserwacją może być pomniejszona o zabezpieczenie.

Rezerwa na ryzyko ogólne:

• max 1,5 % na koniec poszczególnych kwartałów średniej kwoty niespłaconych kredytów i pożyczek, pomniejszonej o kwotę 100 % rezerw celowych (czyli kredytów straconych bez potrącenia zabezpieczenia) - w ciężar kontów

• utworzenie funduszy na ryzyko ogólne z zysku 1,5 %

• nieprzekroczenie kwoty funduszu na ryzyko ogólne

Rozwiązanie rezerw:

• po wygaśnięciu przyczyn ich utworzenia

• zmniejszanie stosownie do spłaty należności, zmiany klasyfikacji należności do klasy niższej, wzrost wartości zabezpieczenia, wzrost rynków wartości aktywów (np. papierów wartościowych na które utworzono rezerwy)

Aktywa finansowe banku:

• papiery wartościowe przeznaczone do obrotu (krótkoterminowe) z prawem i bez prawa kapitalizacji, wyceniane na dzień zawarcia kontraktu wg ceny nabycia na rynku instrumentów finansowych. Zalicza się do tej grupy powiązane z nimi instrumenty pochodne wykazywane w księgach wg wartości godziwej. Wycena na koniec okresu sprawozdawczego następuje wg aktualnej wartości godziwej. Skutki odnoszone są na koszty lub przychody finansowe

• papiery wartościowe utrzymywane do terminu wymagalności (długoterminowe) z prawem i bez prawa do kapitalizacji, także z opcją sprzedaży lub kupna, ale pod warunkiem, że jednostka zamierza i może utrzymać instrumenty do terminu wymagalności, podlegają okresowej aktualizacji wyceny wg zamortyzowanego konta z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej tj. wartości początkowej skorygowanej (na ogół pomniejszonej) o odpisy aktualizacyjne z zastosowaniem stopy procentowej, która służy do zdyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych na bieżące wartości. Różnice z wyceny odnosi się na wyniki lub kapitał z aktualizacji

• papiery wartościowe dostępne do sprzedaży (nie zaliczone do dwóch poprzednich grup) podlegają aktualizacji okresowej oraz wycenie na koniec okresu sprawozdawczego z uwzględnieniem wartości godziwej. Skutki przeceny są odnoszone na wyniki bieżące lub kapitalizacji z aktualizacją.

Kupno papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu - konto 400:

1. nabycie

Wn - konto 400

Ma - konto zespołu 1 lub 2

2. odkupienie przez sprzedawcę

Wn - 1 lub 2

Ma - 400

3. nie zrealizowanie odkupu

Wn - konto 41, 42

Ma - 400

4. odsetki naliczone

Wn - odsetki

Ma - przychody finansowe

5. odsetki zapłacone

Wn - rachunek bieżący

Ma - odsetki

Sprzedaż papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu - konto 401; zapisy odwrotne

ZOBOWIĄZANIA	KAPITAŁY (FUNDUSZE) WŁASNE	POZOSTAŁE
wobec sektora finansowego wobec sektora niefinansowego wobec instrumentów rządowych i samorządowych z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzieleniem przyrzeczenia odkupu inne zobowiązania	podstawowe, w tym: f. zagraniczne pozycja dodatnia f. podstawowych pozycja pomniejszająca f. podstawowy pozycja pomniejszająca f. własne	zobowiązania międzybankowe i miedzyoddziałowe zobowiązania publiczno - prawne zobowiązania wobec pracowników koszty i przychody rozliczane w kasie rezerwy (np. z tytułu odroczonego podatku dochodowego) pozostałe pasywa

Funduszami zasadniczymi są:

• bank podstawowy (f. statutowy, f. zapasowy, f. rezerwowy)

• bank spółdzielczy (wypłacony f. udziałowy oraz f. zasobowy i f. rezerw)

• bank w formie spółki akcyjnej (wypłacony i zarejestrowany kapitał zakładowy i kapitał rezerwowy)

• oddział banku zagranicznego (zarejestrowany kapitał ................. na działalność oddziału banku w kraju

Dodatkowe f. podstawowe obejmują:

• f. ogólnego ryzyka na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej

• niepodzielny zysk z lat ubiegłych

Pozycje pomniejszające f. podstawowy:

• posiadanie przez bank akcje własne, wyceniane wg ceny nabycia, pomniejszone o odpisy spowodowane trwałą utratą ich wartości

• wartość niematerialna i prawna

• niepokryta strata z lat ubiegłych (w tym strata w trakcie zatwierdzenia)

• strata na koniec okresu sprawozdawczego, obliczona narastająco od początku roku obrotowego

Wśród f. uzupełniających wyróżnia się:

1. kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny środków trwałych dokonanej na podstawie odrębnych przepisów

2. za zgodą Komisji Nadzoru Bankowego

• dodatkowe kwoty odpowiedzialności członków(w przypadku banku spółdzielczego - wg odrębnych przepisów)

• zobowiązania

1. Pozostałe aktywa i pasywa

• rozliczenie międzyoddziałowe i międzybankowe

• rozliczenie międzyokresowe czynne i bierne przychodów i kosztów

• koszty i straty oraz przychody i zyski

Pozostałe aktywa i pasywa:

1. salda kont rozliczeniowych dotyczące:

• operacji papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi

• przyjęcia majątku do zbycia

• Saldo kont aktywno - pasywnych:

• rozrachunki międzyoddziałowe

• rozrachunki międzybankowe

• różni wierzyciele i dłużnicy

• Salda kont aktywnych:

• czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów, „koszty zapłacone z góry”

• czynne rozliczenia międzyokresowe przychodów, „przychody do otrzymania”

• Salda kont pasywnych:

• bierne rozliczenia międzyokresowe przychodów, „przychody przyszłych okresów” oraz „przychody zastrzeżone”

Funkcjonowanie kont rozliczeniowych:

• zapisany po stronie Wn dotyczący należności z tytułu:

• sprzedanych papierów wartościowych banku i klientów, koszty związane ze sprzedażą i wyceną papierów wartościowych, należne marże, zwyżki wartości opcji

lub likwidacji zobowiązań z tytułu:

• przekazanych środków za zakupione papiery wartościowe itp.

• zapisy po stronie Ma dotyczą likwidacji należności z tytułu:

• otrzymanych środków ze sprzedaży papierów wartościowych, należnych marż, odsetek aktywów do zbycia

lub powstanie zobowiązań z tytułu:

• zakupu papierów wartościowych

Księgowość dewizowa

Operacje powodujące pozycję dewizową banku

”długą” należności > zobowiązania

„krótką” zobowiązania > należności

„pozycję domkniętą” - zobowiązania - należności określają wymiar ryzyka walutowego

a są to:

• kupno od ekspertów sprzedaży importera

• skup, sprzedaż walut w kasach banku

• bieżące i terminowe operacje wymiany na rynku międzynarodowym

• odsetki od depozytów, kredytów i innych aktywów walutowych

Operacje nie tworzące pozycji dewizowych:

• wpłata depozytu przez klienta, wypłata lokaty klientom

• należność z tytułu kredytu dewizowego przy równoczesnym nagromadzeniu dewiz przez klienta

• zlecenia płatnicze i wypłaty gotówkowe klientów z ich kart dewizowych

Ewidencja bilansowa:

1. kupno 100,00 USD za złote (kurs 4,20zł/USD)

2. kupno 50,00 EURO za 75,00 USD

3. przekazanie 100,00 Euro z zagranicy na konto klienta złotówkowe (kurs 5,00 zł/Euro)

4. przekazanie z kont klienta 100,00 EURO za granicę (5,10 zł/EURO)

5. lokata dewizowa klienta 200,00 USD

Obliczanie pozycji wymiany:

Wyliczenie salda konta USD

Zakup 100,00 - sprzedaż 75,00 = 25,00

Wyliczanie salda konta EURO:

Zakup 175,00 - sprzedaż 100,00 = 75,00

Kurs zamknięcia

USD = 4,30 zł/USD

EURO = 4,90

Wycena „zapasu” (dotyczy tylko operacji powodujących pozycję dewizową):

Saldo USD: 25 x 4,30 zł/USD = 107,50 zł

Saldo EURO: 50 x 4,90 zł/Euro = 245,00 zł

352,50 zł

saldo „równowartość pozycji wymiany”

suma Wn 920,00 - suma Ma 510,00 = 410,00

saldo wyceny = 352,50

różnica 57,50

księgowanie:

Wn - „równowartość pozycji wymiany” - 57,50

Ma - „przychody z operacji wymiany” - 57,50

Rozliczenie międzybankowe:

Powstają ze względu na wykonywanie zleceń klientów lub związanych z gospodarką własną banku

Cel

Rozliczenie z kontrahentami, którzy mają rachunek w innym banku (rozliczenia międzybankowe) lub w innym oddziale tego samego banku (rozliczenia międzyoddziałowe)

Zlecenia płatnicze uznaniowe

• polecenie przelewu

• dowody wpłaty

• inne np. noty memoriałowe

Zlecenia obciążeniowe płatnicze:

• czeki rozrachunkowe

• czeki gotówkowe

• inne np. noty memoriałowe, asygnaty kasowe

Rozliczenie rozpoczyna się od złożenia zlecenia płatniczego, które jest rejestrowane w banku przyjmującym zlecenie (Bank składa zlecenia w NBP. Departament Rachunków Banków prowadzi konta bieżące nostro banków), rozliczanie prowadzi Krajowa Izba Rozrachunkowa co pozwala na przekazanie kwot likwidujących należności i zobowiązania między bankami.

Opcje międzybankowe i międzyoddziałowe

Bank przyjął czek rozrachunkowy od klienta A 7100,00, w ciągu 2 dni bank otrzymał należność od:

1. wystawcy czeku, który ma rachunku w tym samym banku

2. wystawcy czeku, który ma rachunek w innym oddziale

3. wystawcy czeku, który ma rachunek w innym banku

Rozliczenie międzyokresowe

KOSZTÓW

Czynne

Koszty płacone z góry, różne wydatki o charakterze nakładów również finansowe:

• zapłacone dyskonto od weksli

• prowizje zapłacone z góry

Bierne

• koszty do zapłacenia

• rezerwy na koszty przyszłych okresów

W bankach dotyczy to odsetek naliczonych od depozytów w terminach sprawozdawczych a rozliczonych w terminach zapadalności.

Rozliczenie międzyokresowe

PRZYCHODÓW

Czynne

Dotyczą należnych ale niezapadalnych prowizji i innych przychodów do otrzymania.

1. przychody naliczone należne, niezapadalne

2. spłata w terminach zapadalności

3. przychody niezapłacone zapadalne

Bierne

Dotyczą przychodów przyszłych okresów

• przychodów pobranych z góry (prowizje, dyskonta, pobrane z góry)

• dochody zastrzeżone z tytułu różnic wymiany oraz z tytułu odsetek zastrzeżonych

Środki trwałe

Wartość początkowa środka trwałego to:

• cena nabycia lub

• koszt wytworzenia

Powiększają ją koszty ulepszenia polegające na przebudowie, modernizacji lub rekonstrukcji środka trwałego i powodują zwiększenie wartości użytkowej (zwiększenia okresu użytkowania) zdolności wytwórczych, polepszeniu wartości jakości produktów, zmniejszenie kosztów eksploatacji.

Wartość początkowa środków trwałych (bez gruntów nie służących wydobyciu kopalń metodą odkrywkową) zmniejszają odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, które dokonują się:

• systematyczne

• planowo rozłożone na okres ustalony do użytkowania

• do momentu zrównania wartości odpisów z wartością początkową przeznaczenia środka trwałego do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia niedoboru

Okres amortyzacji uwzględnia okres ekonomicznej użyteczności tj.:

• liczbę zmian pracy środka trwałego

• tempo postępu technicznego

• wydajność pracy mierzona ilością godzin lub wytworzonym produktom

• prawne i inne ograniczenia czasu używania

• przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto

Wartość początkowa i odpisy amortyzacyjne lub umorzone mogą być aktualizowane (na podstawie odrębnych przepisów) przy czym wartość księgowa netto po aktualizacji nie może być wyższa od wartości godziwej

Różnice z aktualizacji odnoszone są na kapitał/fundusz z aktualizacji wyceny.

Wartość godziwa jest hipotetyczną ceną, która mogłaby być uzyskana w transakcji rynkowej. Wartość godziwa, kwota za którą dany składnik aktywów mógłby być wymieniony, a zobowiązanie uregulowane w warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi, dobrze poinformowanymi, nie powiązanymi ze sobą stronami.

Stosowana, gdy nie można wartość rynkowa, czyli ceny na aktywnym rynku (w sytuacji, gdy składnik aktywów jest przedmiotem obrotu na aktywnym rynku).

Aktywny rynek to taki na którym:

• aktywa podlegające obrotowi mają charakter jednorodny

• praktycznie w każdym momencie można znaleźć chętnego nabywcę, sprzedawcę

• informacja o cenach jest dostępna publicznie.

Zastosowanie wartości godziwej:

• przy okresowej aktualizacji wyceny środków trwałych bowiem wartość księgowa netto po aktualizacji nie może być wyższa od wartości godziwej (ustawa nie precyzuje sposobów ustalania tej wartości MSR 16 za wartość godziwą uznaje wartości rynkową ustaloną przez rzeczoznawcę, a gdy brak aktywnego rynku jest to zamortyzowana wartość odtworzenia uwzględniająca zużycie).

• przy określeniu ceny nabycia w przypadku wymiany aktywów (wymiana aktywów rzeczowych na udziały - wniesienie aportu) wg ustawy, gdy nie można ustalić ceny nabycia przyjmuje się cenę sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu wg MSZ, za cenę nabycia przyjmuje się wartość godziwą

• przy trwałej utracie wartości środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych (trwała utrata wartości, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów Ma przyniesie w przyszłości w znaczącej części, lub w całości korzyści ekonomicznych) wartość składnika obniża się do:

* ceny sprzedaży netto

a gdy to jest niemożliwe

* do wartości ustalonej w „inny sposób” wartości godziwej (brak w ustawie sposobu ustalenia)

• w przypadku połączenia spółek metodą nabycia

Wartość godziwą ustala się dla:

• środków trwałych jako

• wartość rynkową

lub

• niezależną wycenę,

gdy to jest niemożliwe,

• aktualną cenę ich odkupu przy wytworzeniu przy aktualnym stopniu zużycia

• wartości niematerialne i prawne jako

• wartość oszacowaną w oparciu o ceny rynkowe w takich samych lub podobnych wartości niematerialnych i prawnych

• wartość, która nie spowoduje powstania lub zwiększenia ujemnej wartości firmy w wyniku połączenia

Wartość firmy lub ujemna wartość firmy w wyniku połączenia ma wartość zerową.

Wartości niematerialne i prawne najmniej płynne nabyte aktywa trwałe, nie mają postaci fizycznej i wymagają:

• sprawowania nad nimi kontroli

• określenia gospodarczego ich wykorzystania na potrzeby własne jednostki

• uzyskiwania z nich przyszłych ekonomicznych korzyści w okresach dłuższych niż 1 rok

Są to:

1. prawa majątkowe, autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawo do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych know - how (ustalanie wartości początkowej, odpisów amortyzacji i ich aktualizacji dokonuje się analogicznie jak dla środków trwałych)

2. koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na własne potrzeby poniesione przed rozpoczęciem produkcji lub zastosowaniem technologii (odpisy nie dłużej niż 5 lat)

3. wartość firmy i różnica między ceną nabycia, określonej jednostki lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przyjętych aktywów netto (odpisy w okresie 5 lat, najdłużej 20 lat). Odwrotna różnica stanowi ujemną wartość firmy i jest wykazywana w pasywach jako rozliczenie międzyokresowe przychodów (rozliczenie przez okres będących średnią ważoną okresu użytkowania nabytych i podlegających amortyzacji aktywów, jako pozostałe przychody operacyjne)

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne mogą być objęte umową leasingową.

Regulacja prawna w Polsce:

• Kodeks cywilny - wprowadza definicję leasingu, który może dotyczyć, rzeczy oraz wprowadza pojęcie w zakresie leasingu finansowego

• finansującego (leasingodawca)

• korzystającego (leasingobiorca)

• Ustawa o rachunkowości (znowelizowana) obejmuje umowę leasingową obok środków trwałych także wartości niematerialne i prawne, gdy są zaliczane:

• do rzeczowego majątku trwałego korzystającego (Wn - środki trwałe, Ma - zobowiązania długoterminowe)

• do aktywów trwałych finansującego jako należności (Wn - należności długoterminowe, Ma - środki trwałe)

• ustawa podatkowa: dochód od osób fizycznych, dochód od osób prawnych, podatek VAT, w których definiuje się kryteria uznania umowy za umowę leasingową)

Powyższa regulacja odnosi się do tzw. leasingu finansowego. Leasing operacyjny jest traktowany jako umowa najmu lub dzierżawy.

Zespół 7 - Koszty i Straty

ewidencja:

Wn - zwiększa Ma - przeniesienie na wynik oraz korekty

• wg podmiotów (finansowe, niefinansowe, instytucje rządowe i samorządowe) z podziałem na rodzaje: na odsetki, prowizje i inne

• wg podmiotów operacje papierami wartościowymi z podziałem na rodzaje (przeznaczone do obrotu, dostępne do sprzedaży, utrzymane do zapadalności, koszty emisji własnych papierów wartościowych), operacje finansowe z podziałem na rodzaje (walutowe, instrumentami pochodnymi)

• koszty działalności banku i amortyzacja (osobowe, rzeczowe, podatki i opłaty, koszty uboczne, odpisy amortyzacyjne i inne)

• odpisy na rezerwy: celowe na należności, na zobowiązania pozabilansowe, na ryzyko ogólne, na zabezpieczenie listów zastawnych, na fundusze (............... przepisy) odpisy z tytułu trwałej utraty wartości papierów wartościowych, akcji i udziałów w innych jednostkach

• pozostałe koszty operacyjne

• straty nadzwyczajne

Zespół 8 - Przychody i zyski

ewidencja

Ma - zwiększenia Wn - przeniesienie na wynik oraz korekty

• wg podmiotów (finansowe, niefinansowe, instytucje rządowe i samorządowe) z podziałem na rodzaje: odsetki, prowizje i inne.

• Wg podmiotu: operacje papierami wartościowymi z podziałem na rodzaje (przeznaczone do obrotu, dostępne do sprzedaży, przychody z emisją własnych papierów wartościowych operacji finansowych z podziałem na rodzaje (walutowe, instrumentami pochodnymi)

• przychody uboczne ( ze sprzedaży towarów i usług)

• przychody z tytułu rozwiązania rezerw celowych na należności, na zobowiązania pozabilansowe, na ryzyko ogólne, na zabezpieczenie listów zastawnych, na zmniejszenie odpisów z tytułu trwałych utraconych wartości papierów wartościowych akcji i udziałów w innych jednostkach

• pozostałe przychody operacyjne

• zyski nadzwyczajne

Sprawozdawczość finansowa w banku

1. sprawozdawczość śródroczna

2. weryfikacja danych do sprawozdania rocznego

3. roczne sprawozdanie finansowe

• bilans

• sprawozdanie z pozycji pozabilansowych

• rachunek zysków i strat

• zestawienie zmian w kapitale własnym

• rachunek przepływów pieniężnych

• informacja dodatkowa

Banki zobowiązane są do przekazywania takich informacji jak:

1. informacja dzienna o wybranych składnikach banku

2. informacja dekadowa (10 dni - po upływie dekady)

3. informacja miesięczna (w terminie do 15 - tego dnia roboczego po upływie miesiąca)

• PD 000 o przekazanych do NBP stanach dziennych wybranych składników pasywów banku

1. informacja miesięczna (w terminie do 2 dnia po upływie miesiąca)

• F-2 o stanie lokat w złotych przyjętych i złożonych w innych bankach

• F-3 o wysokości stóp oprocentowania kredytów w złotówkach

• F-4 o wysokości oprocentowania depozytów w złotówkach

• F-5 o wysokości stóp oprocentowania kredytów w dolarach amerykańskich i w euro

2. informacja miesięczna (w terminie do końca 10 - go dnia po upływie miesiąca) w zakresie:

• Z-1 o podmiotach które nie posiadają zdolności kredytowej

• Z-2 o podmiotach które nie posiadają zdolności kredytowej

• Z-3 o podmiotach które odzyskały zdolność kredytową

• Z-4 o podmiotach nie posiadających zdolności kredytowej, wobec których wszczęto procesy naprawcze lub likwidacje

3. informacja miesięczna (w terminie do 8 - go dnia po upływie miesiąca) dotycząca:

• K-1 o stanie zadłużenia z tytułu kredytów dla rolnictwa

4. informacja miesięczna (w terminie do końca 25 - go dnia po upływie miesiąca) dotycząca:

• K-2 o stanie zadłużenia z tytułu kredytów na budownictwo mieszkaniowe

Weryfikacja danych do sprawozdania rocznego

Na dzień bilansowy stosuje się następujące zasady wyceny:

1. Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu wycenia się wg wartości rynkowej, a przy braku aktywnego rynku to w inny sposób określonej wartości godziwej. Różnicę między wartością rynkową lub wartością godziwą a wartością księgową zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych.

2. Aktywa finansowe utrzymane do terminu zapadalności oraz udzielone pożyczki i inne należności własne banku wycenia się wg „zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej” tj. wg wartości początkowej skorygowanej (na ogół pomniejszonej) o odpisy aktualizacyjne, z zastosowaniem stopy procentowej, która służy do zdyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych do bieżącej wartości. Różnice z wyceny zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.

3. Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży wycenia się wg wartości godziwej, a skutki zmian wartości godziwej względem wartości księgowej wykazuje się w sposób wybrany przez bank i odnosi się odpowiednio do przychodów lub kosztów z operacji finansowych lub na kapitał (fundusz) z aktualizacji.

4. Akcje i udziały w jednostkach podporządkowanych wycenia się metodą praw własności tj. cenę nabycia udziałów powiększa się lub pomniejsza o przypadające na rzecz jednostki dominującej zwiększenia lub zmniejszenia kapitału jednostki podporządkowanej.

Pozostałe aktywa to takie pozycje w bilansie banku, które nie posiadają cech aktywów rzeczowych ani aktywów finansowych a są to:

• aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, ponieważ wynikające z obowiązku prawnego a nie z umowy

• inne czynne rozliczenia międzyokresowe przychodów

• wydatki poniesione z góry, czyli czynne rozliczenia międzyokresowe kosztów

Tego rodzaju aktywa są wyceniane wg wartości nominalnej.

Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym banków.

Sprawozdanie finansowe banków jest poprzedzone wprowadzeniem i zawiera bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów środków pieniężnych, informację dodatkową.

BILANS

AKTYWA I Kasa operacje z bankiem centralnym II Dłużne papiery wartościowe do  redyskontowania w Banku Centralnym III Należności od sektora finansowego IV Należności od sektora niefinansowego V Należności od sektora budżetowego VI Należności z tytułu zakupionych papierów wartościowych otrzymanych z przyrzeczeniem odkupu VII Dłużne papiery wartościowe VIII Udziały lub akcje w jednostkach zależnych IX Udziały lub akcje w jednostkach współzależnych X Udziały i akcje w jednostkach stowarzyszanych XI Udziały i akcje w innych jednostkach XII Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe XIII Wartości niematerialne i prawne XIV Rzeczowe aktywa trwałe XV Inne aktywa XVI Rozliczenie międzyokresowe Aktywa razem Współczynnik

PASYWA I Zobowiązania wobec Banku Centralnego II Zobowiązania wobec sektora finansowego III Zobowiązania wobec sektora niefinansowego IV Zobowiązania wobec sektora budżetowego V Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem zakupu VI Zobowiązania z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych VII Inne zobowiązani z tytułu instrumentów finansowych VIII Fundusze specjalne i inne zobowiązania IX Koszty i przychody w czasie oraz zastrzeżone X Rezerwy XI Zobowiązania podporządkowane XII Kapitał (fundusz) podstawowy XIII Należne wpłaty na kapitał podstawowy XIV Akcje własne XV Kapitał (fundusz) zapasowy XVI Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny XVII Pozostałe kapitały (fundusze rezerwowe) XXVIII Zysk (strata) z lat ubiegłych XIX Zysk (strata) netto Pasywa razem

Pozycje pozabilansowe

I Zobowiązania warunkowe udzielone i otrzymane

1. Zobowiązania udzielone

1. finansowe

2. gwarancyjne

2. Zobowiązania otrzymane

1. finansowe

2. gwarancyjne

II Zobowiązania związane z realizacją operacji kupno/sprzedaż

III Pozostałe

Przychody zysków i strat banku

I Przychody z tytułu odsetek

II Koszty odsetek

III Wynik z tytułu odsetek (I - II)

IV Przychody z tytułu prowizji

V Koszty prowizji

VI Wynik z tytułu prowizji (IV - V)

VII Przychody z udziałów lub akcji pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej stopie dochodu

VIII Wynik Operacji finansowych

IX Wynik z pozycji wymiany
X Wynik z działalności bankowej
XI Pozostałe przychody operacyjne
XII Pozostałe koszty operacyjne
XIII Koszty działalności banku
XIV Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnej i prawnej
XV Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości
XVI .............
XVII Rozwiązane rezerwy z aktualizacji (XV - XVI)
XVIII Wynik działalności operacyjnej
XIX Wynik działalności nadzwyczajnej
XX Zysk (strata) brutto
XXI Podatek dochodowy
XXII Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty)
XXIII Zysk (strata) netto

Zestawienie zmian w kapitale własnym

I Kapitał własny na początek okresu (BO)

1a Kapitał własny na początek okresu, po korektach (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

2 Należne wpłaty na poczet kapitału podstawowego na początek okresu (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

3 Akcje własne

4 Kapitał (fundusz) zapasowy na początek roku (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

5 Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

6 Fundusz ogólnego ryzyka bankowego na początek roku (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

7 Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe na koniec roku (zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

8 Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu (korekty błędów podstawowych i stan po korektach, a także zmiany w ciągu roku i stan końcowy)

9 Wynik finansowy (brutto, netto)

II Kapitał własny na koniec okresu (BZ)

III Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pozycja straty)

Rachunek przepływów pieniężnych banku

Metoda bezpośrednia

A Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I Wpływy

1 Odsetki

2 Prowizje

3 Inne wpływy operacyjne

II Wydatki

1 Odsetki

2 Prowizje

3 Wynagrodzenia

4 Ubezpieczenia i inne świadczenia

5 Inne koszty działania banku

6 Podatki i opłaty o charakterze publiczno - prawnym

7 Inne wydatki operacyjne

III Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I - II)

Metoda pośrednia

A Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I Zysk (strata) netto

II Korekty razem:

1 Amortyzacja

Zyski (straty) z różnic kursowych

Informacje dodatkowe do sprawozdania finansowego banku

Należy przedstawić:

• zasady stosowane w rachunkowości i zmiany wprowadzone w tym zakresie oraz zdarzenia, które miały istotny wpływ na dane sprawozdawcze

• niezbędne dane uzupełniające o aktywach i pasywach oraz elementach rachunku zysków i strat

• zobowiązania warunkowe i zabezpieczenia

• oraz inne informacje dodatkowe m.in.:

• działalności maklerskiej

• kosztach i stratach lub uznawanych przez przepisy podatkowe oraz o przychodach nie zaliczanych do podstawy opodatkowania

• poniesionych i planowanych nakładach inwestycyjnych

• korzystaniu członków zarządu banku z kredytów, pożyczek oraz ich wynagrodzenia itp.

---