Budżetowanie, planowanie i rachunki kosztów przyszłościowych:

Pojęcie budżetu:

Budżet jest zestawieniem informacji o danej kategorii ekonomicznej, które możemy uznać za racjonalne w danych warunkach, jednoznacznie odnosi się do przyszłości.

Za prekursora budżetowania uznaje się Pierre'a Du Ponta pracującego w firmie General Motors.

Pierwsze sformalizowane budżety powstały w pierwszej dekadzie XX wieku. Aktualnie budżetowanie przechodzi swój renesans, gdyż bardzo popularne były w latach 1945 - 1989.

Budżetowanie w zarządzaniu:

Można by powiedzieć, że budżetowanie określa się jako metodę zarządzania przez cele lub zarządzania przez wyjątki. W budżetowaniu formułujemy cele, które polegają na powiązaniu określonych kategorii ekonomicznych (poziom zysku, sprzedaży) z osobami za nie odpowiedzialnymi. Budżetowanie również służy porównaniu wielkości planowanych i rzeczywiście zrealizowanych oraz analizie odchyleń od założonego planu.

Zadania budżetowania:

Każda działalność gospodarcza powinna być prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły. Oznacza to konieczność przewidywania zarówno danych ilościowych (wielkość produkcji, zużycie materiałów) oraz danych wartościowych (przychody, koszty, wpływy, wydatki, itd.). Budżetowanie umożliwia kierownikom przewidywanie przyszłych problemów i umożliwia reakcję na nie jeszcze przed ich wystąpieniem. Dzięki temu skutki błędnych decyzji mogą zostać zminimalizowane.

Dlaczego budżetowanie jest dobre? :

Dzięki budżetowaniu możemy m.in.:

• lepiej udokumentować sytuację finansową na potrzeby zaciągnięcia kredytu

• uzyskać nowych akcjonariuszy, udziałowców czy inwestorów

• przygotować oferty sprzedaży dla klienta

• mamy możliwość wdrażania nowych produktów lub usług

kryteria klasyfikacji budżetów:

Budżety dzieli się ze względu na:

1. dane objęte budżetem (ich zakres)

2. sposób sporządzania budżetu

3. stopień uczestnictwa pracowników w procesie budżetowania

ad.1.

Ze względu na zakres danych objętych budżetem wyróżniamy budżety:

• operacyjne (cząstkowe)

• finansowe (całościowe, wiodące, sprawozdania finansowe „pro forma”)

Do budżetów operacyjnych zaliczamy:

• budżet sprzedaży

• budżet produkcji

• budżet zużycia materiałów

• budżet zakupu materiałów

• budżet wpływu ze sprzedaży, itp.

Do budżetów finansowych zalicza się:

• planowany bilans

• planowany rachunek zysków i strat

• planowany rachunek przepływów pieniężnych

Sposób powiązania budżetów operacyjnych w przedsiębiorstwie produkcyjnym prezentuje schemat:

ad.2.

Z punktu widzenia procesów budżetowania wyróżnia się:

• budżety sztywne → nie reagują na zmianę wielkości produkcji

• budżety elastyczne → są dostosowywane do zmian wielkości produkcji

• budżety kroczące → mogą to być zarówno budżety sztywne jak i elastyczne, które są sporządzane na podstawie danych z ubiegłego okresu i z okresu następnego

ad.3.

Ze względu na stopień uczestnictwa pracowników w procesie budżetowania wyróżnia się:

• budżetowanie odgórne → polega ono na opracowaniu planu przez najwyższe kierownictwo i na odgórnym narzuceniu tych budżetów niższym szczeblom. Ma ono rację bytu w mniejszych przedsiębiorstwach lub jednostkach nowotworzonych

• budżetowanie partycypacyjne → istotą tego budżetowania jest współudział pracowników przy tworzeniu budżetów. Naczelne kierownictwo opracowuje plan strategiczny, natomiast kierownicy niższych szczebli opracowują plany cząstkowe. Efektem ich współpracy jest uzgodnienie wspólnego budżetu.

Etapy wdrażania budżetowania:

1. wydzielenie w firmie ośrodków odpowiedzialności - jest to przejawem zarządzania zdecentralizowanego, ośrodki odpowiedzialności są również pojmowane jako centra. Wyróżnia się centra produkcji, centra kosztów, centra przychodów, centra zysku, centra inwestowania (to centra najwyższej wagi, są tu także podejmowanie decyzje strategiczne). → centra rozliczają się między sobą na podstawie cen transferowych.

2. określenie kosztów zależnych i niezależnych od poszczególnych ośrodków odpowiedzialności

3. dostosowanie księgowości do potrzeb budżetowania (dobór odpowiedniej księgowości analitycznej)

4. wypełnianie budżetów - wyróżnia się 2 główne metody sporządzania budżetów:

1. budżetowanie „od zera” → w którym wszystkie dane dotyczące wielkości przyszłych (przychodów, kosztów, wpływów, itd.) są planowane od początku. Postępuje się tak jakby firma wcześniej nie funkcjonowała

2. budżetowanie przyrostowe → w metodzie tej wykorzystuje się dane historyczne dostosowując je do warunków aktualnych (np. wielkość produkcji, inflacja, itd.). Zaletą tego rozwiązania w stosunku do metody „od zera” jest większa wiarygodność, ale może prowadzić do podzielenia nieefektywnych rozwiązań z poprzednich okresów.

5. weryfikacja sporządzonych budżetów

6. monitorowanie zakłóceń

7. ustalanie i analiza odchyleń

8. stworzenie systemu motywacyjnego

zasady sporządzania budżetów operacyjnych i finansowych:

1. sporządzanie budżetu sprzedaży:

Sporządzić budżet produkcji w firmie A jeżeli produkcja wyrobu X w kolejnych miesiącach wynosiła:

Styczeń - 1.000 szt.

Luty - 1.300 szt.

Marzec - 1.500 szt.

Kwiecień - 800 szt.

Firma utrzymuje zapasy produktów na poziomie 10% sprzedaży następnego miesiąca. Stan początkowy wyrobu X wynosi 80 szt. sporządzić budżet produkcji za I kwartał.

Lp.		I	II	III	IV
1	Stan początkowy	80	130	150	80
2	Produkcja (3+4-1)	1.050	1.320	1.430
3	Sprzedaż	1.000	1.300	1.500	800
4	Stan końcowy	130	150	80

Produkcja za I kwartał = 3.800 szt.

2. sporządzanie budżetu zużycia materiałów i zakupu materiałów:

Na podstawie danych z poprzedniego przykładu należy określić ile kg materiału A należy zużyć jeżeli 1 sztuka wyrobu X pochłania 2 kg materiału A. Ustalić wartość zapasu materiałów w I kwartale jeżeli firma utrzymuje zapasy na poziomie 20 % zużycia miesiąca następnego. Ustalić ile kg materiału A należy kupić w poszczególnych miesiącach. Zapas materiału na początek wynosił 0.

Lp.		I	II	III	IV
1	Stan początkowy	0	528	572	320
2	Zakup	2.628	2.682	2.608
3	Zużycie	2.100	2.640	2.860	1.600
4	Stan końcowy	528	572	320

Należy kupić: 7.918 kg materiału A

3. sporządzanie budżetu wpływów ze sprzedaży:

Sporządzić budżet wpływów ze sprzedaży oraz budżet należności w firmie B za marzec i kwiecień jeżeli sprzedaż była następująca:

Styczeń - 10.000 szt.

Luty - 13.000 szt.

Marzec - 15.000 szt.

Kwiecień - 12.000 szt.

Sposób spłaty jest następujący:

• 40 % - to sprzedaż gotówkowa

• 40 % - spłata po 1 miesiącu

• 20 % - spłata po 2 miesiącach

Lp.		I	II	III	IV
1	Przychody	10.000	13.000	15.000	12.000
2	Sprzedaż gotówkowa	4.000	5.200	6.000	4.800
3	Spłata po 1 miesiącu		4.000	5.200	6.000
4	Spłata po 2 miesiącach			2.000	2.600
	Σ (2+3 - 4)			11.200	13.400

Rachunkowość zarządcza - w - 22.11.2005

29

Budżet sprzedaży

Budżet

należności

Budżet wpływów ze sprzedaży

Budżet

produkcji

Budżet zużycia materiałów

Budżet zakupu materiałów

Budżet płatności za materiały

Budżet wynagrodzeń

---