Wykład 1 05.10.2005

Literatura:

1. A. Bachorz, W. Gos „Rachunkowość instrumentów finansowych”

2. Rozporządzenie z 12.12.2001 w sprawie zasad klasyfikacji wyceny prezentacji instrumentów finansowych

3. MSR nr 32 i 39 (może jeszcze 40 poz. 2 i 3 z mf.gov.pl)

Zaliczenie z ćwiczeń i wykładów na koniec:

• Test wyboru, zaznacz, dopisz

• Krótkie zadania ewidencyjne ale i pomiarowe

Zakres przedmiotu:

1. Istota i klasyfikacja IF. (IF - instrumenty finansowe)

2. Zasady wyceny wstępnej i bilansowej IF.

3. Charakterystyka, wycena i ewidencja udziałów, akcji i bonów, dłużnych papierów wartościowych.

4. Rachunkowość instrumentów pochodnych (funkcja spekulacyjna, funkcja zabezpieczająca)

5. Prezentacja IF.

Istota instrumentów finansowych

Instrument finansowy to kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron kontraktu i powstanie zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron kontraktu.

Np.: emitując akcje u nabywcy będą ujęte jako aktywa finansowe, a u emitenta - jako kapitały własne (w przypadku akcji będą to zobowiązania finansowe). Obligacje nie zwiększają kapitałów własnych tylko zwiększają zobowiązania długoterminowe.

Instrumenty finansowe można podzielić na:

• aktywa finansowe (AF),

• zobowiązania finansowe (ZF),

• instrumenty kapitałowe (IK).

Aktywa finansowe - to:

• aktywa pieniężne,

• instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,

• prawa jednostki wynikające z zawartych kontraktów do otrzymania aktywów pieniężnych lub wymiany IF z inną jednostka na korzystnych warunkach.

Zobowiązania finansowe - to zobowiązania jednostki do wydania AF lub wymiany IF z inna jednostką, na potencjalnie niekorzystnych warunkach.

Instrumenty kapitałowe - to kontrakty na podstawie których przysługuje prawo do majątku jednostki (udziały, akcje)

KLASYFIKACJA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Kryteria podziału instrumentów finansowych:

1. Z punktu widzenia budowy:

1. pierwotne (akcje, bony, udziały, obligacje)

2. złożone, np. obligacje zamienne na akcje

3. pochodne (opcje: forward, future)

2. Z punktu widzenia dopuszczenia do publicznego obrotu:

1. dopuszczone

2. niedopuszczone

W rachunkowości najważniejszym kryterium podziału IF jest cel ich nabycia. Wg tego kryterium IF są klasyfikowane do następujących 4 grup:

1. aktywa finansowe i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu (UWAGA! Wg MSR32 powinno się ta nazwę uzupełnić o…rozliczane w korespondencji z Wynikiem finansowym), Zalicza się tu:

• aktywa nabyte w celach spekulacyjnych, osiągnięcia zysku wynikającego z wahań kursów, stóp procentowych,

• udzielone pożyczki i inne należności własne o terminie realizacji do 3 m-cy,

AF bez względu na zamiary jednostki, jeżeli wcześniej stanowiły one część portfela aktywów przeznaczonych do obrotu.

2. AF utrzymywane do terminu wymagalności, Zalicza się tu:

• AF, dla których termin wymagalności jest określony (obligacje, weksle, bony skarbowe, komercyjne i inne papiery dłużne),

• AF które przedsiębiorstwo w momencie ich klasyfikacji jest w stanie udowodnić, że będzie w stanie utrzymać je do terminu wymagalności.

3. udzielone pożyczki i należności własne - zalicza się tu AF powstałe na skutek wydania innej stronie środków pieniężnych (udzielone kredyty, pożyczki, lokaty terminowe powyżej 3 m-cy)

4. AF dostępne do sprzedaży.

Inne instrumenty nie spełniające w/w warunków (akcje i udziały ale traktowane jako trwała lokata). Zazwyczaj AF i ZF przeznaczone do obrotu (gr. 1.) wykazywane są w bilansie jako krótkoterminowe. W przypadku innych grup mogą być ujmowane jako krótko- lub długoterminowe.

Klasyfikując IF warto zadawać następujące pytania:

1. Czy zostały nabyte w celu krótkoterminowego zysku?

2. Czy zostały nabyte w zamian za wydanie środków pieniężnych?

3. Czy stanowią część portfela, który jest zaliczany do kategorii przeznaczonych do obrotu?

4. Czy określony jest termin wymagalności i

5. czy jednostka jest w stanie te papiery utrzymywać do tego czasu (terminu wymagalności)?

Przykład 1

Jednostka nabyła udziały w spółce z o.o. za aport. Czy nabyła w celu krótkoterminowego zysku?

TAK → AF przeznaczone do obrotu

NIE → Czy zostały nabyte w zamian za środki pieniężne?

NIE → Czy określony termin wymagalności?

NIE → AF dostępne do sprzedaży

Przykład 2

Określ poprawność klasyfikacji instrumentów finansowych.

1. Jednostka kupiła na GPW akcje, które traktuje jako trwałą lokatę i zaliczyła je do AF utrzymywanych do terminu wymagalności. - Źle, bo akcje nie mają takiego terminu.

2. jednostka część nabytych akcji przeznaczyła do obrotu, a część tych samych akcji - jako przeznaczone do sprzedaży. Czy postąpiła prawidłowo? - NIE - bo tak się nie robi!!!!

Ogóle zasady wyceny Instrumentów finansowych

W przypadku IF można wyróżnić

• tzw. wycenę wstępną dokonywaną w momencie wprowadzenia danego składnika do ksiąg. Generalną zasadą jest to, ze aktywa finansowe wycenia się w cenie nabycia, czyli wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątku. Natomiast zobowiązania finansowe wycenia się w wartości godziwej otrzymanych środków pieniężnych lub innych składników majątkowych

• Drugi etap to wycena na koniec okresu sprawozdawczego i na dzień bilansowy. W przypadku wyceny na tym etapie obowiązuje zasada wyceny w większości przypadków po cenach rzeczywistych. Dodatkowo w niektórych przypadkach należy corocznie określić utratę wartości.

Istnieją rozbieżności między ustawą o rachunkowości a rozporządzeniem, szczególnie na etapie wyceny wstępnej, gdyż wg rozporządzenia, ale i MSR dokonuje się wyceny wg ceny nabycia. Natomiast ustawa o rachunkowości dla krótkoterminowych AF pozwala na ich wycenę w cenie zakupu lub nabycia.

3

---