Dotyk w komunikacji niewerbalnej

• Skóra odpowiada za ok. 20% twojej wagi ciała

• Ogromna część mózgu związana jest z odbiorem i interpretacją przekazów komunikowanych przez skórę

• 500.000 receptorów umiejscowionych na skórze odbiera sygnały i przesyła je do mózgu.

„Skóra jest największym ze wszystkich zmysłów. Niektórzy fizjologowie uznają dotyk za jedyny zmysł. Słuch zaczyna się wraz z falami dźwiękowymi dotykającymi ucho wewnętrzne, smak – wraz z cielesnym dotknięciem kubków smakowych; a wzrok – wraz z delikatnym muśnięciem rogówki. Pozostałe zmysły stanowią zatem pochodne dotyku, jako wyraz stymulacji skóry, mięśni i naczyń krwionośnych”

Scott, 1973; za: Leathers, 2007

Dotyk stanowi pierwszy sygnał zmysłowy

• Wczesne doświadczenia dotykowe wydają się kluczowe w późniejszym prawidłowym rozwoju umysłowym i emocjonalnym

  • Ilość dostarczanej czułości koreluje z tempem i prawidłowością rozwoju dziecka

  • Zachowania dzieci z sierocińców

  • badania Harlowa (1958) z małpimi matkami zastępczymi

• Dla dziecka nie ma „zbyt dużej” ilości pieszczot

  • Od okresu przedszkolnego liczba zachowań dotykowych stopniowo maleje

  • Wzrasta w okresie późnej starości

Normy dotyczące dotyku

• Zarówno zachowania dotykowe, jak i proksemiczne rządzą się zestawem ukrytych norm, które precyzują, jakie rodzaje zachowań są aprobowane w naszym społeczeństwie – DYSTANS INTYMNY

• Formalizacja dotyku – rodzaj konsensusu

  • Odstępstwa od reguły – czynniki sytuacyjne*

np. tłok w autobusie, wizyta u lekarza, rozgrywki sportowe

• Normy te są przyswajane na etapie socjalizacji, są internalizowane, a ich przestrzeganie staje się automatyczne

• Normy dotyczą akceptowanych miejsc dotyku w odniesieniu do m.in. płci, wieku, statusu, typ relacji

* czynniki sytuacyjne

• W niektórych sytuacjach dotyk jest bardziej akcetowany i częściej się weń angażujemy (Henley, 1977):

  • Udzielanie informacji lub rady (nie gdy pytamy)

  • Wydajemy polecenia (nie gdy reagujemy na nie)

  • Prosimy o przysługę (nie gdy zgadzamy się ją spełnić)

  • Sięgamy po argumenty perswazji (nie gdy jesteśmy przekonywani)

  • Rozmowa jest zaangażowana (nie gdy zdawkowa)

  • Na przyjęciu (nie w pracy)

  • Manifestujemy swój entuzjazm (nie gdy świadkami czyjegoś)

  • Odbieramy informację o cudzym zmartwieniu (nie gdy sami komunikujemy własne kłopoty)

  • Powitanie i pożegnanie

1. Płeć

• Major, Schmidlin i Williams (1990)

  1. Kobiety znacząco częściej niż mężczyźni mogą być odbiorcami dotyku;

  2. Mężczyźni częściej dotykają kobiet niż odwrotnie;

  3. Kobiety mają znacznie bardziej pozytywne postawy wobec dotykania osób własnej płci niż mężczyźni;

  4. Dotyk między kobietami, jak dotąd najczęstszy rodzaj dotyku, jest znacznie bardziej powszechny niż dotyk między mężczyznami;

  5. Dotyk między osobami przeciwnej płci jest częstszy niż dotyk między osobami tej samej płci;

  6. Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni dotykaja dzieci.

• Mężczyźni – władza, dominacja, kobieta – sygnał seksualny

1. Wiek

• Wysoka częstotliwość dotykania występuje najczęściej u osób najmłodszych i najstarszych

• Od okresu przedszkolnego spada ilość kontaktów dotykowych

• W szkole średniej dotyk między osobami przeciwnej płci staje się częstszy

• U osób starszych – zależy od stanu psychofizycznego

1. Status społeczny

• Dotykający = władza, dominacja, wyższy status

Dotykany = niższy status

• Osoby o wyższym statusie częściej inicjują dotyk nieodwzajemniony

• Kasty niedotykalnych w Indiach

• Gdy osoba z niższym statusem dotyka ...

  • by „zyskać”

  • inne formy dotyku, bardziej „służalcze”

• Agresja wyrazem władzy, okazania dominacji

1. Rodzaj relacji

• Wpływ wychowania *– co, gdzie, komu wolno

  • np. Czy ojciec może dotykać syna?

• Osoby lubiące dotyk oraz unikajace go*

• Na etapie flirtu mężczyźni częściej dotykają kobiet, natomiast w związkach długotrwałych to kobiety częściej dotykaja swoich partnerów

• W relacjach długotrwałych ilość zachowań dotykowych potrzebnych do nawiązania bliskich relacji z reguły przeradza się w ich jakość

• W związkach

• małżeńskich partnerzy

• częściej odwzajemniają

• dotyk

Różnice kulturowe

• Normy dotykowe nie są uniwerslane kulturowo!

• Dychotomiczny podział na kultury:

  • Kontaktowe (Arabowie, Latynosi, Europa Południowa)

  • Niekontaktowe (Europa Północna, Ameryka Północna)

Formy zachowań dotykowych (Morris, 1977)

• Podawanie ręki

• Kierowanie ciałem

• Klepniecie

• Ujmowanie pod ramię

• Objęcie za ramię

• Pełne objęcie

• Trzymanie się za ręce

• Objęcie w talii

• Pocałunek

• Dotkniecie ręką głowy

• Zetkniecie się głowami

• Pieszczota

• Podnoszenie

• Pozorowany atak

Typy przesłań komunikacyjnych (Heslin i Alpert, 1983)

• Funkcjonalny / zawodowy

• Społeczny / uprzejmy

• Przyjazny / ciepły

• Uczuciowy / intymny

• Seksualny

12 znaczeń dotyków (Jones i Yarbrough, 1985)

• Semantyka dotyku:

  • Dotyk jako afekt pozytywny

  • Dotyk jako afekt negatywny

  • Dotyk jako zabawa

  • Dotyk jako oddziaływanie

  • Dotyk jako element kontroli interakcji

  • Dotyk jako miernik zaangażowania

  • Dotyk jako przypadek

  • Dotyk jako element realizacji zadań

  • Dotyk jako kuracja

  • Dotyk jako symbol

• Klasyfikowane do 4 głównych typów:

  • Dotknięcia nacechowane pozytywnym afektem

  • Dotknięcia rozrywkowe

  • Dotknięcia kontrolne

  • Dotknięcia rytualne

Funkcje dotyku

• Władzy

• Wsparcia

• Przynależności

Dotyk a inne komunikaty niewerbalne

• Dotyk często współtowarzyszy innym komunikatom.

• Dotyk powinien współgrać z innymi przekazywanymi przez nas komunikatami .

  • Werbalnym

  • Niewerbalnym

Zachowania samodotykowe

• Klasyfikacja wg Morrisa (1971)

  • Działania osłaniające

  • Działania czyszczące

  • Sygnały specjalizowane

  • Działania autointyme

    • W tym kontekście są to zachowania używane w zastępstwie gestów przynoszących ukojenie

• Manieryzmy na tle nerwowym (np. obgryzanie paznokci, głaskanie)

• Adaptatory – zachowania będące formą adaptacji behawioralnej, które wykonujemy w reakcji na określone bodźce poznawcze, kojarzone np.

  • z wykonywaną czynnością,

  • panowaniem nad emocjami,

  • zaspokajaniem potrzeb,

  • nawiązywaniem kontaktów z innymi ludźmi.

• Badania wykazują, że zachowania samodotykowe mają związek z lękiem sytuacyjnym i stresem.