135. GENEZA BEZROBOCIA I INSTRUMENTY WALKI Z TYM ZJAWISKIEM

Bezrobocie jest to zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy, deklarujących chęć jej podjęcia i jej poszukujących, nie znajduje faktycznego zatrudnienia. Bezrobotnymi w prawie polskim są osoby w wieku od 16 lat, niezatrudnione i nie wykonujące pracy zarobkowej, ale gotowe ją podjąć.

Na poziom bezrobocia ma wpływ system gospodarczy i polityka prowadzona przez dane państwo. Źródeł tego zjawiska jest wiele:

1. W sytuacji, gdy płace są sztucznie zawyżane w stosunku do płac równowagi. Najczęściej jest to spowodowane wymuszeniami związków zawodowych lub ustawodawstwem krajowym. Gdy pracodawcy są zmuszani do podnoszenia płac pracownikom powyżej poziomu równowagi, pociąga to za sobą konieczność zmniejszenia liczby pracowników. (bezrobocie klasyczne)

2. Może być skutkiem zmian zachodzących na rynku pracy po stronie popytu i podaży pracy. Występuje z powodu braku doskonałych informacji i w sytuacji, gdy ludzie zmieniają pracę, poszukują nowego, lepiej płatnego zatrudnienia. (b. frykcyjne)

3. Niedostosowanie liczby osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy w całej gospodarce oraz w przekroju regionalnym, kwalifikacyjnym lub gałęziowym. Np. pewne zawody zanikają ze względu na postęp technologiczny. (b. strukturalne)

4. Może być związane z niedostatecznym popytem globalnym lub w pewnych działach gospodarki, co prowadzi do spadku produkcji i zatrudnienia. W krótkim okresie płace i ceny nie są w stanie dostosować się do zmieniających się warunków na rynku. (b. koniunkturalne)

Sposoby przeciwdziałania bezrobociu są związane z aktywną lub pasywną polityką państwa.

Aktywna polityka na rynku pracy zmierza do likwidacji przyczyn bezrobocia za pomocą mikro i makroekonomicznych instrumentów oddziaływania na ten rynek.

Do mikroekonomicznych narzędzi aktywnej polityki na rynku pracy należą m.in:

- pożyczki dla osób bezrobotnych i zakładów pracy, udzielane w celu tworzenia nowych miejsc pracy oraz podjęcia własnej działalności gospodarczej przez bezrobotnego

- szkolenia i przekwalifikowania osób bezrobotnych w celu zdobycia nowych umiejętności

- roboty publiczne – prace na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego gmin, które dają szansę podtrzymania aktywności zawodowej bezrobotnego i możliwość osiągnięcia dochodu

- refundowanie pracodawcy kosztów wynagrodzenia bezrobotnego absolwenta, co umożliwia mu odbycie stażu i zdobycie nowych kwalifikacji.

Makroekonomicznymi instrumentami są przede wszystkim instrumenty polityki fiskalnej (podatki i wydatki budżetowe) oraz polityki pieniężnej (stopa procentowa, podaż pieniądza). W zależności od przyczyn bezrobocia instrumenty te są zorientowane na pobudzanie globalnego popytu lub stwarzanie producentom bardziej ekonomicznych warunków rozwijania działalności gospodarczej.

Pasywna polityka na rynku pracy to działania państwa mające na celu jedynie złagodzenie negatywnych skutków bezrobocia, ale bez wspomagania procesu postawania nowych miejsc pracy. Obejmuje różne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych: zasiłki, jednorazowe odszkodowania dla zwolnionych, ubezpieczenia na wypadek zwolnienia, przepisy umożliwiające wcześniejszą emeryturę, zakaz podejmowania pracy przez cudzoziemców, wydłużanie czasu nauki.