Geografia ekonomiczna zajmuje się opisem i analiza przestrzennych zróżnicowań i uwarunkowań lokalizacji przedmiotów struktur, zjawisk oraz procesów gospodarczych i społecznych. Bada ich wzajemne relacje przestrzenne a przede wszystkim powiazania zachodzące miedzy przedmiotami, strukturami, zjawiskami oraz procesami gosp. I społecznymi a środowisko przyr. w którym się znajdują wpływając na to środowisko i zarazem będąc od niego zależnymi.

Przedmiot geografii ekonomicznej

Są nim widziane w perspektywie przestrzennej uwarunkowania gospodarki, rozmieszczenie czynników produkcji i wzrostu gospodarczego, związane z jej prowadzeniem powiazania oraz przepływy oraz tworzone przez nią i w związku z nią struktury przestrzenne rożnego rodzaju skali.

Geografia ekonomiczna może dotyczyć gospodarki, jako całości, poszczególnych jej sektorów (geografia: rolnictwa, przemysłu, handlu, usług, transportu, komunikacji, liczności, turystyki) jej czynników wzrostu bądź jej struktur przestrzennych (geografia osadnictwa, geografia miast, geografia wsi, gospodarka przestrzenna)

*geografia gospodarcza świata

*geografia gospodarcza poszczególnych kontynentów, grup krajów, krajów i regionów

Czynniki produkcji:

*ziemia

*praca

*kapitał

Geografia ekonomiczna - ujęcie opisowe

Geografia ekonomiczna - ujęcie problemowe

Geografia ekonomiczna - ujęcie uogólniające - teoretyczne

*mikro geograficzne aspekty analizy

*makro geograficzne aspekty analizy

GOSPODARKA, JAKO PRZEDMIOT GEOGRAFII EKONOMICZNEJ

1. Lokalizacja działalności gospodarczej

2. Formowanie się struktur przestrzennych gospodarki

3. Rozwój gospodarczy regionów

Badanie przestrzennego wymiaru gospodarki - uwarunkowań jej rozwoju, wynikających z odmienności miejsc, w których jest zlokalizowana i ze sposobu jej przestrzennej organizacji (dostępność, powiazania, położenie względne wpływające na efektywność i konkurencyjność gospodarki)

Przyszłość geografii...

Procesy ujednolicania (homogenizacji) przestrzeni dynamicznie postępuj, ale towarzysza im także procesy prowadzące do jej coraz większego i coraz dotkliwiej odczuwanego zróżnicowania (heterogenizacji).

Geografia ekonomiczna problemy globalne

- duża i szybko rosnąca liczba ludności

- zagrożenia środowiska przyrodniczego

- wyczerpanie się zasobów czynników produkcji i wzrostu

- problem biedy i wykluczenia społecznego

- głód i narastające rozwarstwienie dochodów

- niedostosowanie mentalne społeczeństw do dynamiki zmian zachodzących w gospodarce i polityce

Geografia ekonomiczna w systemie nauk geograficznych:

* geografia fizyczna (geomorfologia, hydrografia, oceanografia, glacjologia, klimatologia, geografia gleb, biogeografia)

*geografia społeczna ekonomiczna (geografia zatrudnienia i osadnictwa, geografia rolnictwa, przemysłu, usług, transportu, polityczna, turystyczna)

Geografia ekonomiczna w systemie nauk

* geografia ekonomiczna, jako nauka spolaczenia

*geografia, jako nauka ekonomiczna

*'nowa geografia ekonomiczna' - polaczenie teorii lokalizacji produkcji i teorii wymiany międzynarodowej.

Nowa geografia ekonomiczna - NGE

1 próbuje analizować gospodarkę poszczególnych regionów w kontekście całej gospodarki i jej ogólnego stanu

2 przepływy dóbr miedzy poszczególnymi regionami danego kraju i ich wpływ na rozmieszczenie produkcji traktuje tak jak wymianę towarowa miedzy krajami rozpatrując je łącznie z wymiana międzynarodowa

3 analizując rozmieszczenie produkcji w poszczególnych jednostkach przestrzennych i wymianę dóbr miedzy nimi, rozpatruje działanie sil dośrodkowych i ośrodkowych, przyczyniających się do koncentracji i rozpraszania lokalizacji działalności gospodarczej.

4 pokazuje jak ścieranie się tych sil kształtuje organizacje przestrzenna gospodarki

5 wyjaśnia ich działanie decyzjami i mikroekonomicznymi poszczególnych - wrażliwych na koszty transportu i mobilność czynników produkcji - podmiotów gospodarczych, działających w warunkach niedoskonałej konkurencji, dysponujących niepodzielnymi czynnikami wytwórczymi oraz dążących do zapewnienia sobie rosnących przychodów.

Filary geografii ekonomicznej

1 studia nad zróżnicowaniem przestrzennym gospodarki oraz jej uwarunkowaniami zasobowymi i rynkowymi

2 badania zmian zachodzących w gospodarce poszczególnych krajów i regionów oraz skali globalnej

3 badania aspektów instytucjonalnych organizacji gospodarki, a zwłaszcza jej uwarunkowań kulturowych i regulacyjnych

Skale geograficzne

Podział przestrzeni ekonomicznej na jednostki przestrzenne (jednostki taksonomiczne), które istnieją obiektywnie i są wytwarzane społecznie w historycznym procesu rozwoju np. miasta

Agregacja i dezagregacja jednostek przestrzennych

GEOGRAFIA EKONOMICZNA. Wykład 2

11.10.2012
Temat: Przestrzeń i środowisko geograficzne: perspektywa gospodarcza.

1.Problematyka geografii ekonomicznej.
Nauka badająca systemy społeczno-gospodarcze w dwóch wymiarach:
-środowiskowym
-przestrzennym
Przedmiotem rozważań geografii ekonomicznej są przestrzenne struktury i procesy o treści społeczno-ekonomicznej oraz relacje zachodzące między środowiskiem przyrodniczym a społeczeństwem i gospodarką.

2. Podejścia metodologiczne:
-kierunek regionalny (kształtowanie pewnego regionu)
-kierunek ekologiczny
-kierunek przestrzenny

3. Systemowe podejście w geografii.
-SYSTEM- zbiór obiektów wraz z ich własnościami oraz relacjami istniejącymi między tymi obiektami i ich własnościami. System istnieje i rozwija się w pewnym otoczeniu (środowisku), na które składają się obiekty spoza systemu, oddziałujące na system i same polegające jego oddziaływaniu.
-Szereg systemów może tworzyć systemy różnych rzędów.
-Funkcjonowanie systemów można sprowadzić do różnorodnych przepływów, np. dóbr, energii, informacji, ludzi.
-Silne zależności powodują, że system jest spójny (konkrety), zachowuje się wtedy jak jedna całość, a zmiany w jednym elemencie pociągają za sobą zmiany w innych elementach.
-Systemy (również gospodarcze) mogą osiągać w procesie rozwoju ten sam stan końcowy przy różnych warunkach początkowych i różnych drogach rozwoju, np. różne kraje mogą osiągnąć ten sam poziom rozwoju społeczno-gospodarczego różnymi drogami. Te właściwości systemów określa się ekwifinalizmem.

4.Cechy współczesnej geografii ekonomicznej:
-jest częścią nauk geograficznych, subdyscyplina geografii;
-rozwija się nie tylko w otoczeniu, ale i na styku innych dyscyplin naukowych (przyrodniczych, technicznych, społecznych);
-niejednorodność problematyki badawczej(dyscypliny szczegółowe w geografii).

5. Pojęcie przestrzeni.
-przestrzeń geodezyjna (homogeniczna)
-przestrzeń ziemska- przestrzeń realna (rzeczywista, heterogeniczna)
-przestrzeń geograficzna (wypełniona zasobami naturalnymi i antropogenicznymi)
-przestrzeń społeczno-ekonomiczna

6. Wymiary przestrzeni ziemskiej troposfera

dł. geograficzna
szer. geograf.
litosfera

7. Zasoby.
-naturalne ziemi
-antropogeniczne
-ekonomiczne gospodarki (zasoby naturalne, ludzkie, kapitałowe, technologia wytwarzania)

8. Przestrzeń społeczno-ekonomiczna.
-przestrzeń geograficzna stale zamieszkiwała przez ludzi i wykorzystywana przez nich gospodarczo (ekumena)
-przestrzeń geograficzna czasowo zamieszkała przez ludzi i wykorzystywana przez nich gospodarczo (subekumena, paraekumena)
-przestrzeń społeczno-ekonomiczna jest mniejsza od przestrzeni geograficznej.

9. Cechy przestrzeni geograficznej:
-zróżnicowanie (heterogeniczność) cech naturalnych i antropogenicznych;
-ograniczność (przestrzeń jako dobro rzadkie, ekonomizacja przestrzeni)
opór (zasoby immobilne)

10. Struktura przestrzeni geograficznej:
-elementy strefowe (np. pustynia)
-elementy liniowe (np. drogi, rzeki)
-elementy punktowe (np. miasta)

11. Środowisko geograficzne,
-środowisko przyrodnicze- ogół czynników abiotycznych (nieorganicznych, np. powietrze, woda) oraz biotycznych (organicznych), bezpośrednio wpływających na życie organizmu danego gatunku lub populacji;
-środowisko przyrodnicze ma właściwości:
-samoregulacji (równowaga dynamiczna- homeostaza)
-samoorganizacji
-samoreprodukcji
Środowisko geograficzne obejmuje szerszy zakres niż środowisko przyrodnicze.

12.Relacje przestrzeń a środowisko.

Składniki i rodzaje środowisk	Czynniki tworzące	Uwarunkowania
Przestrzeń geograficzna	Kula ziemska jako baza odniesienia	Prawa geometrii
Fizyczne	Kształt (zasób)	przyroda
Biotyczne
antropogeniczne		człowiek
=Środowisko geograficzne		Równowaga ekonomiczna
Społeczno-ekonomiczne	Procesy (funkcjonowanie)	społeczeństwo
Kulturowe
=środowisko człowieka	Kształt i funkcjonowanie (zasoby i procesy)	Prawa społeczne

13.Klasyfikacja zasobów przyrodniczych:
-zasoby niewyczerpywalne niezmienne
-zasoby niewyczerpywalne zmienne
-zasoby wyczerpywalne odnawialne
-zasoby wyczerpywalne częściowo-odnawialne
-zasoby wyczerpywalne nieodnawialne (nadające lub nienadające się do powtórnego wykorzystania)
Zasoby kopalń:
-zasoby geologiczne
-pewne zasoby wydobywane (zasoby przemysłowe)

14. Funkcje środowiska:
-funkcja biologiczna;
-funkcje społeczno-gospodarcze;
-środowisko zapewnia przestrzeń geograficzną;
-stanowi źródło zasobów;
-odbiornik odpadów i zanieczyszczeń.

15. Warunki rozwoju gospodarczego podtrzymywalnego.

Kryterium klasyfikacji	Rodzaje dóbr i ich przykłady	Podstawowe cechy
Możliwość pozyskania	Wolne (powietrze, woda, światło i ciepło słoneczne, dary lasu)	-występują w przyrodzie w nieograniczonej ilości -nie mają konkretnego właściciela -nie są wynikiem procesu gospodarczego
	Ekonomiczne (odzież, słodycze, mieszkanie, buty)	-są wytwarzane przez ludzi w procesie gospodarczym -do ich wytworzenia wykorzystywane są zasoby czynników wtórnych (ziemi, pracy, kapitału)

1) Społeczeństwa powinny mieć zdolność do nakładania ograniczeń na stopień zaspokojenia swoich potrzeb (poziom konsumpcji i dobrobytu)
2) Powinny mieć zdolność od oszczędzania zasobów i zwiększenia wydajności środowiska przyrodniczego.

Wykład 3.
18.10.2012r
Temat: Ludność jako podmiot gospodarczy w przestrzeni.

1. Społeczeństwo w środowisku geograficznym
   Ludność:
   1. Przekształca środowisko przyrodnicze
   2. Wytwarza dobra i usługi oraz jest ich konsumentem
   3. Rozwija różnego rodzaju powiązania (transportowe, gospodarcze)
   4. Opracowuje i wdraża nowe technologie
   5. Tworzy różnego rodzaju organizacje.

2. Czym jest demografia?
   Demografia-jest dziedziną nauki, która zajmuje się: życiem, powstawaniem i przemijaniem społeczności ludzkiej, w głównej mierze jej opisem liczbowym (przyrostem naturalnym, migracjami), strukturą (wieku, płci, zawodową, narodowościową, wyznaniową)
   Demografia (gr. demos-lud, grapheia-opis)-nauka o prawidłowościach rozwoju ludności

3. Rozwój ludnościowy świata.
   Pierwsze przyspieszenie wzrostu ludności nastąpiło ok.10 tys. lat temu. Jego przyczyną była neolityczna rewolucja rolnicza. Rozpoczęto uprawę roli, budowanie trwałych siedzib. Ziemię zamieszkiwało 160 mln ludzi.
   Trzeba było oczekiwać przez 9 wieków by ta liczba się podwoiła.
   Przed 1650r. gdy liczba ludności wynosiła 0,5 mld, podwojenie zajęło okres blisko 10 tys. lat. Po tej dacie, dla kolejnych podwojeń wystarczyło już tylko 170 lat (do 1 mld), 110 lat (do 2 mld), 45 lat (do 4 mld).
   Kolejnym momentem przełomowym była rewolucja przemysłowa w poł. XVIII w. Towarzyszył jej wzrost produkcji żywności i poprawą warunków bytowych. Ostatni, gwałtowny wzrost ludności w poł. XX w., wywołany dalszą poprawą warunków życia, postępem medycyny, poziomem higieny, nazywany jest „eksplozją demograficzną”.

4. Prognozy
   -szacuje się, że w 2020r. liczba ludności na świecie wyniesie 7 540 mln osób
   -w 2100r.- 9 460 mln
   -2200r.- przekroczy 10 mld

5. Przyrost naturalny
   To różnica między liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w ciągu określonego czasu.
   
   (liczba urodzeń żywych-liczba zgonów)
   PN= 1000 [‰]
   średnia liczba ludności w roku
   
   Przyrost naturalny skorygowany o saldo migracji w danym okresie daje przyrost rzeczywisty ludności.
   Przyrost rzeczywisty tworzy przyrost naturalny (saldo ruchu naturalnego), saldo migracji zewnętrznych (przyrost migracyjny) oraz niekiedy zmiany terytorialne granic (włączanie lub wyłączanie administracyjne ludności)

6. Od lat 50. ubiegłego wieku największy przyrost naturalny charakteryzuje Afrykę, Azję i Amerykę Południową. Tempo wzrostu liczby ludności w określonym rejonie świata zależy od liczby kobiet w wieku rozrodczym oraz liczby dzieci rodzonych przez jedną kobietę. W sytuacji, gdy kobiety rodzą przeciętnie 2 dzieci, liczba ludności nie zmienia się, gdy rodzą więcej niż 2 dzieci- szybko wzrasta. Początkuje to zjawisko wtórnej eksplozji demograficznej (w Afryce, Azji, Ameryce Południowej). (wskaźnik dzietności)

7. Gęstość zaludnienia- liczba osób na km².

8. Model transformacji demograficznej- fazy przejścia demograficznego.

9. Do przyczyn wysokiego przyrostu naturalnego w tych krajach młodych należą:
   -duży współczynnik dzietności
   -duża liczba kobiet w wieku rozrodczym
   -wielodzietny model rodziny, podtrzymywany tradycją
   -małe znaczenie środków antykoncepcyjnych, aborcji, świadomego planowania rodziny
   -rozwój medycyny, higieny społecznej i szczepień ochronnych ograniczających epidemie
   -zmniejszenie umieralności niemowląt i wydłużenie życia przez wzrost produkcji żywności

10. Do przyczyn niewielkiego przyrostu naturalnego w tych krajach starzejących się należą:
    -mały współczynnik dzietności
    -spadek urodzeń w wyniku starzenia się społeczeństwa
    -powszechność metod planowania rodziny, aborcja, antykoncepcja
    -osłabienie trwałości małżeństwa i wzrost liczby rozwodów
    -opóźnianie zawierania małżeństw
    -konsumpcyjny styl życia, indywidualizm

11. Prosta zastępowalność pokoleń- oznacza, że pokolenie córek jest równie liczne jak pokolenie matek. Aby tego dokonać każda kobieta powinna urodzić statystycznie 2,1 dzieci.
    Dzietność kobiet w krajach rozwijających się bardzo dużo. Kobiety mają 6-7 dzieci, gdyż zamożność i bezpieczeństwo socjalne zależy od pracy licznej rodziny, a wielodzietny model rodziny jest wpisany w kulturę, tradycję wieku społecznego. Przyczyną dużej dzietności kobiet w tych krajach jest duża liczba kobiet w wieku rozrodczym oraz małe znacznie środków antykoncepcyjnych, aborcji.
    W krajach rozwiniętych dzietność zmniejsza się znacznie szybciej niż w krajach rozwijających się.

12. Wskaźnik obciążenia ekonomicznego

GEOGRAFIA EKONOMICZNA, Wykład 5
8.11.2012r

1. System jednostek osadniczych

Jest to struktura, która składa się z określonej skończonej liczby jednostek osadniczych, powiązanych ze sobą więzami funkcjonalnymi.
Sieci powiązań między jednostkami:
-struktura hierarchiczna (prosta):
-niższego rzędu (mniejsze miejscowości)
-wyższego rzędu (miasta wojewódzkie)
-struktura sieciowa (złożona) –szerszy zasięg ich oddziaływania

1. Rozwój miast
   a. cykl życia miasta (250-cio letni)
   -etap I- pierwsze 100 lat- czas wzrostu gospodarczego (rozwój dynamiczny); etap rozwojowy
   -etap II- kolejne 80 lat- czas stabilizacji
   -etap III- kolejne 70 lat- trudności z dynamicznym rozwojem-brak wolnych miejsc na inwestycje (opracowanie programów rewitalizacji)
   b. –aglomeracja- jednostka osadnicza o miejskim charakterze:
   -monocentryczne- duży ośrodek miejski, który pełni swoje funkcje i składa się z jednego dominującego ośrodka miejskiego oraz miast satelitów
   -policentryczne (konurbacje)-dwa albo więcej ośrodków miejskich, które pełnią w takim układzie funkcje równorzędne (Trójmiasto)
   -metropolia- układ miast, w którym mamy dużą aktywność gospodarczą i gdzie przemieszcza się dużo ludzi.
   -obszar metropolitarny- składa się z kilku miast powiązanych ze sobą pewnymi węzłami funkcjonalnymi (gospodarka), ale nie muszą być one miastami sąsiadującymi. / sprawdzić w domu co to jest banan europejski i pentagon europejski.

2. Funkcje miast
   a. miejsce zamieszania i pracy
   b. funkcje, które pełni ośrodek miejski rozumiany jako system zamknięty
   c. funkcje, które pełni ośrodek miejski rozumiany jako system otwarty (turyści)
   d. –egzogeniczne- funkcje zewnętrzne, związane z otoczeniem, z podmiotami napływającymi do miasta (uczelnia wyższa)
   -endogeniczne- funkcje wewnętrzne, związane z mieszkańcami miasta nastawione na obsługę podmiotów działających w mieście (szkoła podstawowa)

3. Teoria ośrodków centralnych Christallera
   Jest to zasada centralności w ukształtowaniu systemu osadniczego, mamy do czynienia z kumulacją np. osób w jednym miejscu (aktywność człowieka)
   -miasta wyższego rzędu- zasięg oddziaływania jest większy
   -miasta niższego rzędu- zasięg oddziaływania jest mniejszy

4. Korzyści aglomeracji Isarda
   1) korzyści skali- które osiąga przedsiębiorca w związku z możliwością powiększenia rozmiarów swojej produkcji (a tym samym sprzedaży), które polegają na obniżaniu jednostkowych kosztów produkcji, aż do osiągnięcia punktu tzw. Optimum, po którym koszt jednostkowy zaczyna ponownie rosnąć
   2) korzyści lokalizacji
   3) korzyści urbanizacji-można wykorzystywać transport

5. Niekorzyści aglomeracji:
   a) ekonomiczne:
   -infrastrukturalne
   -środowiskowe
   -efekty przestrzenne
   b) społeczne:
   -problemy z bezpieczeństwem
   -patologie

6. Deglomeracja- zjawisko przeciwne do aglomeracji; polega na tym, że ludność oraz podmioty gospodarcze lokalizują się poza intensywnie zagospodarowanymi częściami miast
   -czynna- celowe i planowe działania, polegające na przemieszczeniu mieszkańców czy podmiotów gospodarczych na inne, mniej intensywnie zagospodarowane obszary
   -bierna- kiedy już nie ma pozwolenia na nową zabudowę; gdy obszar jest intensywnie zabudowany.

Wykład 6., 14.11.2012r.

Temat: Region- kategoria przestrzenno-ekonomiczna.

1. Regionalizm

   1. jest to świadomy zbiorowy ruch zmierzający do zachowania lub rozwoju autonomii, regionu lub jego specyfikacji w jednej lub kilku dziedzinach, takich jak polityka, gospodarka, język, ochrona środowiska itp.

   2. Jest to ruch społeczno-kulturalny, powstający w ramach jakiegoś narodu, państwa, którego celem może być obrona i rozwój kultury lokalnej, kultywowanie odrębności, duma z posiadanych własnych wartości społecznych, poszukiwanie własnej tożsamości.

2. Kryteria wyodrębniania regionów

   1. Region geograficzny

   2. Region ekonomiczny

   3. Region administracyjny

   4. Region planistyczny

   5. Region polityczny

   6. Region turystyczny

   7. Region kulturowy

3. Region jako jednostka terytorialna

   1. Region jako narzędzie (instrument) do zamierzonego działania (np. region statystyczny)

   2. Region jako samoistny przedmiot poznania (badania), np. regiony gospodarcze

   3. Region jako narzędzie działania społecznego/gospodarczego, np. regiony administracyjne czy planistyczne

4. Funkcje regionu:

   1. Badawcza (studia ekonomiczno-regionalne)

   2. Poznawcza

   3. Aplikacyjna (wnioski dla polityki gospodarczej)

   4. Region jako narzędzie badawcze

Typ państwa	Nazwa państwa	regionalny	Pośredni	lokalny
federalny	Austria	9 landów	x	2347 gmin
	Belgia	3 regiony i 3 wspólnoty kulturowe	10 prowincji (5 flamanckich i 5 malońskich)	589 gmin

1. NUTS- Nomeuklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych. W celu ujednolicenia systemu zbierania i agregacji danych sytuacji społeczno-gospodarczej poszczególnych obszarów dokonano kategoryzacji regionów w krajach członkowskich UE według kryterium wielkości- na regiony duże, średnie i małe- odpowiednio poziom NUTS 1, NUTS 2 i NUTS 3. Oprócz tych wzajemnie powiązanych ze sobą poziomów regionalnych wyróżniono również poziom krajowy (NUTS 0), który odzwierciedla granice administracyjne poszczególnych państw UE oraz dwa poziomy lokalne- LAU 1 i LAU 2 (dawniej odpowiednio- NUTS 4 i NUTS 5)

2. 1. NUTS1- regionalny ( w Polsce-6)

   2. NUTS 2-województwa (16)

   3. NUTS 3- przed zmianą: podregiony (utworzone z powiatów)(woj.-3 podregiony)

   4. NUTS 4- powiaty

   5. NUTS 5-gminy

3. Region jako obiekt poznania

   1. Region jest podsystemem społeczno-terytorialnym kraju o następujących celach:

      1. Skład- terytorium zamieszkałe przez mieszkańców, układ osadniczy, zagospodarowanie, środowisko naturalne

      2. Struktura- struktury relacyjne, sektorowe i przestrzenne

      3. Otoczenie- inne regiony z otoczenia wewnętrznego (kraj) i zewnętrznego (inne kraje)

4. Region jako narzędzie działania

   1. Regiony administracyjne (rządowe i samorządowe)

   2. Okręgi wyborcze

   3. Diecezje kościelne

   4. Okręgi energetyczne

   5. Dyrekcje kolejowe

   6. Okręgi lasów państwowych

   7. Okręgi gospodarki wodnej itd.

5. Klasyfikacja regionów

   1. Makroregion (kontynent)

   2. Mezoregion (część kontynentu, państwo)

   3. Region (najwyższy szczebel administracji)

   4. Subregion- podregion (pośredni szczebel administracyjny)

   5. Mikroregion (podstawowa/ lokalna jednostka administracyjna)

   6. Region węzłowy (funkcjonalne)

   7. Region powierzchniowy (strefowy lub jednolity)

6. Region ekonomiczny- cechy

   1. W jego skład wchodzą podobne jednostki elementarne

   2. W ramach regionu występują powiązania wewnętrzne (silniejsze) i zewnętrzne (słabsze)

   3. Odznacza się pewną specjalizacją

   4. Ma ukształtowany zespół sił wytwórczych

   5. Charakteryzuje się stopniem otwartości (domknięcia)

   6. Funkcjonuje przynajmniej 1 ośrodek miejski będący czynnikiem integracyjnym

   7. Poszczególne elementy położone są blisko siebie

Kryterium	Region fizyczno-geograficzny	Region ekonomiczny
Struktura	jednolity	Węzłowy
Zmienność	Niezmienny (statyczny)	Zmienny (dynamiczny)
zależność istnienia	Niezależne od człowieka	Zależne od człowieka
Dostosowanie do granic państwa	Niezależne od granic państwowych	Dostosowuje się do granic państwowych
Uzależnienie od rzeźby terenu	Bezpośrednio zależne	Pośrednio zależne
Ciągłość przestrzenna	Ciągłe, rozłączne, ich suma obejmuje cały obszar Ziemi	Nie muszą być ciągłe, mogą się nakładać, nie pokrywają całego obszaru Ziemi

1. Miejsce regionu w gospodarce narodowej MEZOEKONOMIA.

   1. Cechy regionu:

      1. Aspekt ekonomiczny- samofinansowanie i konkurencyjność

      2. Aspekt przestrzenny- terytorialna odrębność

      3. Aspekt kulturowy- ciągłość kulturowa i tradycja

      4. Aspekt polityczny- przedstawicielstwo społeczności regionalnej „interes regionalny”

2. Typologia regionów ekonomicznych

   1. Wysoko rozwinięte

   2. Średnio rozwinięte

   3. Słabo rozwinięte (zacofane, depresyjne)

   4. PKB- wartość produkcji, która została wytworzona na danym terenie kraju w danym czasie

3. Rozwój regionów

   1. KONWERGENCYJNY- gdy zachodzi dążność do wyrównywania poziomu różnic rozwoju społeczno-gospodarczego między regionami

   2. ZEROWY- gdy stopa wzrostu w różnych regionach jest taka sama, co oznacza zachowanie dysproporcji między nimi oraz ich pogłębianie (DYWERGENCJĘ)

Kraj=100	Dynamika wzrostu PKB
	Poniżej 100
Poziom PKB na 1 mieszkańca	Powyżej 100
	Poniżej 100

GEOGRAFIA EKONOMICZNA, Wykład 7
22.11.2012r.
Temat: Globalizacja.

1. Globalizacja jest bardzo szerokim i złożonym procesem, mających wpływ na wszystkie sfery naszego życia: ekonomiczną, społeczną, polityczną, kulturową itd. w skali ogólnoświatowej. Zasadniczą cechą globalizacji jest integrowanie działań, procesów i przedmiotów w ogólnoświatowy (globalny) system funkcjonujący na różnych poziomach.
   Globalizacja- to „proces zagęszczania i intensyfikowania się powiązań i zależności ekonomicznych, finansowych, politycznych, militarnych, kulturowych, ideologicznych między społeczeństwami ludzkimi, co prowadzi do uniformizacji świata w tych wszystkich zakresach, odzwierciedla się w pojawieniu się więzi społecznych solidarności i tożsamości w skali ponadlokalnej i ponadnarodowej”.

2. Globalizacja- definicja
   Globalizacja oznacza tworzenie nowego typu powiązań między przedsiębiorstwami, państwami i społecznościami. Jest to proces w którym wydarzenia, decyzje i działania występujące w jednej części świata mają znaczące konsekwencje dla pojedynczych ludzi, przedsiębiorstw i całych społeczeństw w odległych nawet miejscach całego świata.
   Wśród krajów świata rodzi się poczucie wspólnej hierarchii i wspólnego losu na tej samej planecie na poziomie globalnym.

3. Zakres przedmiotowy procesu globalizacji.
   Płaszczyzny:
   -ekonomiczna
   -informacyjna
   -kulturowa
   -ekologiczna
   -polityczna

4. Problemy globalne:

   1. Problem nierówności wynikających z nierównomiernego rozłożenia korzyści płynących z globalizacji

   2. Konieczność stworzenia nowej architektury gospodarczo-finansowej dla świata

   3. Inicjatywa dotycząca stworzenia ram dla nowego globalnego porządku w wymiarze ludzkim

   4. Konieczność stworzenia struktury tzw. Globalnego kierowania, rządzenia (global governance)

   5. Problemy globalnego bezpieczeństwa, rozumianego szeroko nie tylko w aspekcie wojskowym, ale także gospodarczym i społecznym.

5. Problemy obserwowane w skali globalnej

   1. Postępująca degradacja środowiskowa

   2. Postępująca degradacja kultur lokalnych, niszowych

   3. Unifikacja kultury (ujednolicanie się)

   4. Narastanie antagonizmów narodowo-etnicznych

   5. Wyzysk pracowników wielkich korporacji

   6. Wciąż nierozwiązane problemy Trzeciego Świata

   7. Analfabetyzm

   8. Ubóstwo

   9. Brak dostępu do informacji

   10. Występowanie niewolnictwa

   11. Wzrastające dysproporcje ekonomiczne między bogatą Północą i biednym Południem

6. Obszary globalizacji

   1. Globalizacja finansów i własności kapitału charakteryzująca się deregulacją rynków finansowych i mobilnością kapitału

   2. Globalizacja rynków i strategii wobec integracji działalności gospodarczej, poszukiwaniu komponentów i aliansach strategicznych

   3. Globalizacja technologii i powiązanych z nią badań oraz wiedzy

   4. Globalizacja stylów życia i modeli konsumpcji, globalizacja kultury

   5. Globalizacja rządzenia i modeli prawnych, wyrażająca się próbami stworzenia nowej generacji przepisów oraz instytucji globalnych rządów

   6. Globalizacja jako polityczne ujednolicanie świata

   7. Globalizacja postrzegania i świadomości

   8. Globalizacja gospodarczego rozwoju krajów

7. Wyznaczniki globalizacji

   1. Wzrost roli nauki i edukacji w generowaniu wiedzy, pomysłów i innowacji

   2. Rozwój technologii informacyjnych, telekomunikacyjnych oraz kompleksowej automatyzacji

   3. Zapewnienie ciągłych procesów restrukturyzacji, ukierunkowanych na doskonalenie, wytwarzanie wyborów, świadczenia usług i prowadzenie skutecznej działalności administracyjnej

   4. Przetwarzanie wiedzy w nowe konstrukcje, receptury, technologie, rozwiązania organizacyjne traktowane jako jeden z najważniejszych zasobów produkcyjnych.

8. Siłami sprawczymi rozwoju globalizacji we współczesnej gospodarce są przede wszystkim wysoko kwalifikowani i twórczo ukierunkowani przedsiębiorcy, menadżerowie- realizatorzy projektujący i wdrażający wysokiej klasy rozwiązania techniczne.

9. Globalizacja zacieśnia związki zachodzące między handlem zagranicznym, inwestycjami, przepływem kapitału oraz możliwościami wykorzystania nowoczesnych technologii, których użycie często było ograniczone embargiem lub wysoko pojętym interesem grupowym.

10. Głównym przejawem globalizacji jest „uniwersalizacja” systemu gospodarki wolnorynkowej. Likwidacja barier politycznych i prawnych sprawia, że „wolny rynek” rozszerza swój zasięg i jego cząstką stają się regiony, kraje, a także dziedziny życia, które jeszcze do niedawna pozostawały na uboczu światowej gospodarki.

11. Geneza procesu globalizacji

    1. Starożytność

       1. Brak tanich i bezpiecznych środków transportu najważniejszym hamulcem transportu międzynarodowego

       2. Rozproszone ośrodki handlu, basen Morza Śródziemnego

       3. „psychoza lęku przed brakiem towarów”

    2. Średniowiecze

       1. „prawo słusznej ceny”- św. Tomasz

       2. Handel głównie w Europie: intensywny obrót drewnem, solą, płótnem żaglowym

    3. Wielkie odkrycia geograficzne

       1. Droga morska do Indii

       2. Narodziny Imperiów kolonialnych

       3. Eksploatacja kolonii zamorskich

       4. Merkantylizm

       5. Dualizm rozwoju gospodarczego w Europie

    4. Rewolucja przemysłowa

       1. Maszyna parowa

       2. Zwielokrotnienie wydajności produkcji

       3. Zwiększony popyt na niektóre surowce, np. węgiel

    5. Rewolucja transportowa

       1. Parowiec

       2. Zwielokrotnienie obrotów handlowych

12. Cechy współczesnej gospodarki

    1. Wielość i różnorodność podmiotów

    2. Intensywne przepływy towarów, ludzi i kapitału

    3. Zmiany struktury towarowej obrotów międzynarodowych

    4. Rozwój handlu wewnątrzgałęziowego

    5. Globalizacja i regionalizacja

    6. Układ triady we współczesnej gospodarce

13. Wpływ na procesy globalizacyjne miało powstanie organizacji międzynarodowych, które koordynują procesy gospodarcze w skali światowej.

14. Podmioty wpływające na globalizację:

    1. Bank światowy, którego celem jest udzielanie pomocy w odbudowie rozwoju państw członkowskich. Przyczynił się on do zacierania różnic w poziomie rozwoju poszczególnych państw oraz do mobilizacji kapitału krajowego do uczestnictwa w działaniach inwestycyjnych.

    2. Międzynarodowy Fundusz Walutowy, ma za zadanie koordynowanie polityki finansowej państw członkowskich. Pełni on również rolę ośrodka konsultacyjnego i informacyjnego, m.in. w zakresie międzynarodowych stosunków walutowych.

    3. Organizacja współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)- jej celem jest promowanie trwałego wzrostu gospodarczego, a także likwidacja barier produkcyjnych w handlu. OECD koordynuje także politykę handlową i gospodarczą wobec państw nie należących do tej organizacji.

15. Szanse i pozytywne strony globalizacji:

    1. Wzrost eksportu na skutek redukcji barier celnych

    2. Możliwość szybszego rozwoju gospodarczego, kulturowego, naukowego i technicznego

    3. Dostęp do pracy na rynkach zagranicznych

    4. Swobodny przepływ kapitału, ludzi, towarów i usług, może spowodować większy napływ kapitału i inwestycji zagranicznych

    5. Korzystanie z dotacji na restrukturyzację rolnictwa i przemysłu przetwórczego

    6. Dostęp do nowych rynków, jeżeli krajowy jest nasycony, istnieje możliwość ekspansji na inne rynki

    7. Dostęp do zróżnicowanych dóbr konsumpcyjnych, metod zarządzania i wiedzy

    8. Współpraca państwa w zakresie problemów globalnych, takich jak: ochrona środowiska, zwalczanie przestępczości, migracje, zapobieganie epidemiom, ochrona praw człowieka, bezpieczeństwo żywnościowe

    9. Możliwość szybkiego wzrostu produkcji, dobrobytu społecznego i poprawy warunków życia ludności oraz rozwoju ekonomicznego

    10. Obniżanie się cen produktów na skutek konkurencji pomiędzy krajami

    11. Wspólne uczestnictwo w budowie jedności międzynarodowej

    12. Wzrost inwestycji upowszechniania się nowych technologii

    13. Wzrost sprzedaży bezpośrednio związany z możliwością wykorzystania korzyści ekonomii skali

    14. Rozłożenie ryzyka prowadzenia działalności

    15. Wydłużenie cyklu życia produktu

    16. Przyspieszenie rozwoju cywilizacyjnego i wzrost dobrobytu

16. Zagrożenia i negatywne skutki globalizacji

    1. Utrata tożsamości narodowej

    2. Wykup ziemi przez cudzoziemców

    3. Pogłębiania się przepaści miedzy bogatymi i biednymi

Geografia ekonomiczna, wykład 8, 29.11.2012r.

1. Integracja

   1. Utworzenie z kilku samodzielnych gospodarek jednego większego organizmu gospodarczego w oparciu o wykształconą, nową strukturę ekonomiczną. Organizm ten, ze względu na stopień i trwałość powiązań oraz osiągnięta w wyniku tego wewnętrzną spoistość, wyodrębnia się wyraźnie z całokształtu gospodarki światowej.

2. Ugrupowania integracyjne na świecie.

   1. ASEAN- Stowarzyszenie Krajów Azji Południowo-Wschodniej (Associacion of South-East Asian Nations)

   2. NAFTA- Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (North American Free Trade Area)

      1. USA, Meksyk, Kanada

      2. Od 1994r.

   3. MERCOSUR (Mercado Comun del Sur)-Wspólny Rynek Ameryki Południowej

      1. Ameryka, Brazylia, Paragwaj, Urugwaj (1991)

      2. Wenezuela (2006)

      3. Kraje stowarzyszone

   4. Integracja w Europie

      1. EWG- Unia Europejska (od 1993)

      2. EFTA

3. Cele integracji europejskiej

   1. Pokój

   2. Dobrobyt ekonomiczny

   3. Demokracja

   4. Prawa człowieka

4. Poszerzenie integracji

   1. 1958r.-kraje założycielskie: Niemcy, Francja, Włochy, Finlandia, Belgia, Luksemburg

   2. 1973r.-Wielka Brytania, Irlandia, Dania

   3. 1981r.-Grecja

   4. 1986r.-Hiszpania, Portugalia

   5. 1995r.- Austria, Finlandia, Szwecja

   6. 2004r.-Polska, Czechy, Węgry, Słowacja, Słowenia, Malta, Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa

   7. 2007r.-Bułgaria, Rumunia

   8. 2013r.-Chorwacja

5. Etapy integracji

   1. Strefa wolnego handlu (free trade area)

   2. Unia celna(customs union)

   3. Wspólny rynek(common market)

   4. Unia gospodarcza i walutowa(economic and monetary union)

   5. Pełna integracja gospodarcza(full economic union)

6. Systemy walutowe:

   1. Kurs płynny (floating)

      1. Aprecjacja-wzmocnienie danej waluty

      2. Deprecjacja- osłabienie danej waluty względem innych walut

      3. Zachodzą pod wpływem sił rynkowych

   2. Kurs stały (Conventional Fixed Ped)

      1. Rewaluacja- wzmocnienie kursy danej waluty

      2. Dewaluacja- osłabienie danej waluty względem innych walut

      3. Są to decyzje administracyjne

7. Korzyści bezpośrednie przyjęcia euro:

   1. Eliminacja kosztów wymiany walut- spadek kosztów transakcyjnych

   2. Eliminacja ryzyka kursowego

   3. Wzrost stabilności i wiarygodności makroekonomicznej

   4. Większa przejrzystość cen

8. Wymienione korzyści bezpośrednie przyczyniają się do:

   1. Spadku stóp procentowych

   2. Ożywienia wymiany handlowej

   3. Wzrostu konkurencji

9. Przyczynia się to do:

   1. Wzrostu inwestycji krajowych

   2. Wzrostu inwestycji zagranicznych

   3. Większej integracji rynków finansowych

10. Wymienione korzyści przyczyniają się do wzrosyu akumulacji kapitału i wydajności czynników produkcji. Aby w efekcie zaowocować wzrostem PKB i dobrobytu

11. Dodatkowe korzyści:

    1. Wpływ przedstawiciela Polski na decyzje Europejskiego Banku Centralnego

    2. Możliwość utrzymywania niższych rezerw walutowych

    3. Korzyści z posiadania waluty międzynarodowej

12. Koszty niewymierne przyjęcia wspólnej waluty (zagrożenia):

    1. Utrata autonomii w polityce pieniężnej

    2. Utrata autonomii w polityce kursowej

13. Ryzyka związane z ustalaniem wspólnej (takiej samej) stopy procentowej

    1. Ryzyko nieadekwatności strukturalnej wspólnej polityki pieniężnej

    2. Ryzyko nieadekwatności cynicznej wspólnej polityki pieniężnej

14. Zagrożenia średniookresowe

    1. Nieoptymalny kurs konwersji

    2. Różnice inflacyjne

    3. Ryzyko wzrostu cen aktywów

15. Krótkookresowe koszty i zagrożenia

    1. Związane z wypełnianiem kryteriów konwergencji

    2. Krótkookresowe efekty cenowe

    3. Koszty wprowadzenia euro do obiegu

16. Kryteria konwergencji z Maastricht

    1. Stabilność cen- inflacja nie może przekraczać o więcej niż 1,5 punktu procentowego inflacji trzech państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach

    2. Długoterminowe stopy procentowe nie przekraczają więcej niż o 2 punkty procentowe stopy procentowej 3 państw członkowskich o najbardziej stabilnych cenach

    3. Co najmniej dwuletni udział w mechanizmie kursów walut europejskiego systemu walutowego (ERMII)

    4. Deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB

    5. Dług publiczny nie wyższy niż 60% PKB

GEOGRAFIA EKONOMICZNA, WYKŁAD 9, 6.12.2012

Temat: Rolnictwo w Polsce i na świecie

1. Czynniki rozwoju rolnictwa

   1. Czynniki przyrodnicze

      • Warunki klimatyczne

      • Rzeźba terenu

      • Warunki glebowe

      • Warunki wodne

   2. Czynniki poza przyrodnicze

      • Polityka rolna państwa

      • Stan rozwoju społeczno-gospodarczego państwa

      • Wykształcenie rolników

      • Degradacja środowiska

2. Obszary rolnicze na świecie:

   1. Europa –nizina Poznańska, Rów Rodanu, Wyżyna Starej Kastylii, Nizina Francuska, Wyżyna Bawarska, Wyżyna Czesko-Morawska, Nizina Śląska, Nizina Węgierska, Nizina Rumuńska, Ukraina, południowo-zachodnia Rosja

   2. Ameryka Północna- Wielkie Równiny, Nizina Centralna, Dolina Kalifornijska

   3. Ameryka Południowa- Pampa, Nizina La Platy, południowo-wschodnia część Wyżyny Brazylijskiej

   4. Afryka- Delta Nilu, Kraj Przylądkowy

   5. Azja- Kazachstan, Nizina Gangesu, Nizina Chińska, Nizina Mandżurska, delta Mekongu

   6. Australia- południowo-wschodnia część kontynentu

3. Typy rolnictwa

   1. Rolnictwo ekstensywne (tradycyjne)- przeważa na słabo zaludnionych obszarach, o niezbyt sprzyjających warunkach naturalnych, dominuje w krajach o niskim poziomie technologicznym i nierozwiniętej gospodarce. Relatywnie mały nakład pracy i niewielkie nakłady kapitału, w przeliczeniu na jednostkę powierzchni upraw lub jednostkę hodowlaną, skutkują przeciętną produkcją rolną. Globalna wydajność zwiększa się poprzez poszerzanie areału upraw lub obszaru hodowli. Gospodarstwa uprawiające rolę ekstensywnie, uzyskują niewielkie plony, często wystarczające tylko na własne potrzeby. Charakterystyczną cechą tego typu produkcji jest okresowe, nadmierne zużywanie nawozów i pestycydów w wyniku podejmowania błędnych decyzji, co prowadzi do skażenia środowiska i docelowo, wbrew zamierzeniu, nie pozwala na osiągnięcie wysokich plonów. W niektórych gospodarstwach rolnych z powodu braku funduszy, zupełnie rezygnuje się ze stosowania środków chemicznych.

      • Obszary rolnictwa ekstensywnego:

        1. Wielkie równiny w USA i Kanadzie

        2. Obszar Pampy w Argentynie oraz cała strefa międzyzwrotnikowa w Afryce

        3. Bliski Wschód

        4. Pakistan

        5. Afganistan i Rosja

   2. Rolnictwo intensywne (uprzemysłowione)- występuje na obszarach gęsto zaludnionych. Charakteryzuje je powszechne zastosowanie maszyn, nawozów i środków ochrony roślin. Stosowanie jest przede wszystkim w krajach wysoko rozwiniętych. Wymaga dużego nakładu pracy i kapitału, ale daje wysokie plony i dobre warunki hodowlane. Wzrost globalnej produkcji uzyskuje się dzięki intensyfikacji działań, zwiększeniu nakładów pracy i kapitału. Ten sposób gospodarowania charakterystyczny jest dla gospodarstw wyspecjalizowanych w produkcji roślinnej lub zwierzęcej. W rolnictwie intensywnym stosuje się dużo nawozów sztucznych. Środków ochrony roślin, hormonów i antybiotyków, których używanie prowadzi do skażenia środowisko, Rolnictwo intensywne odznacza się dużą towarowością.

      • Rolnictwo intensywne typu kapitałochłonnego, w którym wysokie wskaźniki produktywności ziemi są skutkiem dużych nakładów pracy uprzemysłowionej (Europa Zach., pn-wsch. i przyjeziorne stany w USA, Nowa Zelandia)

      • Rolnictwo intensywne typu pracochłonnego, które odznacza się zaangażowaniem dużych nakładów pracy żywej (doliny Nilu, Eufratu, Tygrysu, Nizina Chińska)

4. Cechy rolnictwa w krajach wysoko i słabo rozwiniętych

   1. Kraje wysoko rozwinięte

      • Niskie zatrudnienie w rolnictwie

      • Wysokie plony

      • Duże nakłady finansowe i duże zużycie nawozów sztucznych

      • Dominuje produkcja zwierzęca

      • Rozwinięty przemysł rolno-spożywczy

      • Koncentracja gospodarstw rolnych

      • Stosuje się najnowsze biotechnologie, pomagające w uzyskaniu wydajnych odmian oraz krzyżówek zwierząt

   2. Kraje słabo rozwinięte

      • Wysokie zatrudnienie w rolnictwie

      • Niskie plony

      • Niskie nakłady finansowe, małe zużycie nawozów sztucznych, ale duże nawozów naturalnych (obornik)

      • Dominuje produkcja roślinna

      • Niedorozwój hodowli zwierząt(zwierzęta jako siła pociągowa)

      • Rozproszenie gospodarstw rolnych

      • W krajach słabo rozwiniętych-stosuje się monokultury, co prowadzi do wyjałowienia gleby

      • Niska towarowość produkcji rolnej

5. Udział rolnictwa w PKB

   1. Udział rolnictwa w PKB w Polsce zmniejsza się i wynosi obecnie 3%

6. Cechy rolnictwa w Polsce

   1. Okres wegetacyjny jest dostatecznie długi i wynosi od 180 do 220 dni w roku

   2. Suma rocznych opadów od 460 mm na Kujawach do 1200 mm w górach

   3. Występuje przewaga nizin w ukształtowaniu powierzchni

   4. Gleby przy odpowiednim nawożeniu mogą dać duże plony

   5. Grunty orne i sady, łąki i pastwiska zajmują ok. 60% powierzchni naszego kraju

Geografia ekonomiczna, wykład 10
13.12.12

Temat: Produkcja energii i kierunki rozwoju przemysłu.

1. Przemysł

   1. Przemysł- sektor gospodarki narodowej, obok rolnictwa i usług, przetwarzający za pomocą maszyn zasoby przyrodnicze w dobra zaspokajające ludzkie potrzeby.

   2. Wyróżniamy przemysł:

      • Wydobywczy (górnictwo węgla, rud metali, ropy naftowej i gazu ziemnego, kruszyw, siarki, itd..)

      • Przetwórczy

   3. Inny podział:

      • Ciężki- stoczniowy, hutnictwo, energetyka

      • Lekki- odzieżowy, włókienniczy, skórzany

2. Przemysł elektromaszynowy, jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu przetwórczego.

   1. Dzieli się na:

      • Przemysł maszynowy- zajmujący się budową różnego rodzaju maszyn wykorzystywanych w innych działach gospodarki narodowej oraz produkujący środki transportu

      • Przemysł metalowy- obejmujący odlewnictwo, produkcję armatury, wyrobów blaszanych, narzędzi i naczyń

      • Przemysł elektrotechniczny- wytwarzający urządzenia elektroenergetyczne, elektroniczne i elektryczne

      • Przemysł precyzyjny- obejmujący mechanikę precyzyjną i optykę

3. Funkcje przemysłu

   1. Funkcje ekonomiczne- polegają na wytwarzaniu środków produkcji i środków konsumpcji

   2. Funkcje społeczne- to dostatecznie dużej liczby miejsc pracy dla ludności, podniesienie poziomu życia obywateli oraz pogłębianie ich wiedzy technicznej

   3. Funkcje przestrzenne- to przekształcenie środowiska przyrodniczego i przyśpiesznie procesów urbanizacji

4. Czynniki lokalizacji przemysłu

   1. Przyrodnicze:

      • Dostępność surowców mineralnych, zasobów wodnych

      • sprzyjający klimat

      • dogodne ukształtowanie terenu

   2. Społeczno-ekonomiczne:

      • Wartość siły roboczej czyli ilość i kwalifikacje pracowników

      • Bliskość i wielkość rynków zbytu

      • Dostępność transportu: postęp naukowo-techniczny

      • Regulacje prawne, ulgi podatkowe i inne

5. Mierniki rozwoju przemysłu:

   1. Tempo rozwoju przemysłu charakteryzuje wskaźnik, wyrażający procentowy stosunek przyrostu globalnej produkcji przemysłowej w danym okresie do wielkości tej produkcji w okresie przyjętym za bazowy.

   2. Miary rozwoju przemysłu to:

      • Udział przemysłu w tworzeniu dochodu narodowego

      • Udział wartości środków trwałych przemysłu w całym majątku trwałym gospodarki narodowej

      • Udział zatrudnionych w przemyśle w zatrudnianiu ogółem

      • Udział wyrobów przemysłowych w obrotach handlu zagranicznym, zwłaszcza w eksporcie

      • Wielkość produkcji przemysłowej na 1 mieszkańca

6. Formy koncentracji przemysłowej przemysłu

   1. Ośrodek przemysłowy- miejscowość lub aglomeracja miejska skupiająca jeden lub więcej zakładów przemysłowych

   2. Okręg przemysłowy- obszar, na którym istnieją ośrodki przemysłowe wykazujące silne wewnętrze powiązania w zakresie produkcji, zaopatrzenia, zbytu, dojazdów do pracy, wspólnej infrastruktury

   3. Aglomeracja miejsko-przemysłowa

   4. Konurbacja miejsko-przemysłowa

   5. Aglomeracje przemysłowe powstają w wyniku lokalizacji wielu zakładów w jednym ośrodku lub w wyniku lokalizacji zakładów w sąsiadujących ze sobą ośrodkach gdzie niema dominującego przemysłu

   6. Korzyści z Tworzenia aglomeracji:

      • obniżenie wielkości nakładów inwestycyjnych

      • zmniejszenie bieżących kosztów produkcji

7. Ropa naftowa

   1. Największe złoże ropy naftowej występują:

      • 65% na Bliskim Wschodzie

      • 13% na terenie Wenezueli i Meksyku

      • 4% na terenach Kanady i Stanów Zjednoczonych

      • 4% na terenie Libii i Nigerii

      • 9% kraje europejskie

8. Gaz ziemny

   1. Najwięksi producenci gazu:

      • Rosja, która w latach 80 produkowała rocznie 650 bilionów m³

      • Stany zjednoczone 587 bilionów m³

      • Kanada 96 bilionów m³

      • Wielka Brytania 45 bilionów m³

      • Na terenie Polski:

        1. Zapadlisko Podkarpackie (Lubaczów, Przemyśl)

        2. Nizina Wielkopolska (Garki, Załęcze, Krośnice, Boręcin)

9. Odnawialne źródła energii

   1. Biomasa- będąca najstarszym znanym źródłem energii

   2. Energia wody- dostarczająca światu około 20% elektryczności

   3. Energia wnętrza ziemi- zwana też geotermalną

   4. Energia wiatru- wykorzystywana już przed 4 tysiącami lat

   5. Energia słońca- trudna do akumulacji, lecz za to tysiąckrotnie przekraczająca globalne zapotrzebowanie

10. Okręgi przemysłowe:

    1. Cechy okręgu przemysłowego:

       • Składa się przynajmniej z kilku ośrodków przemysłowych

       • Posiada znaczny odsetek ludzkości zatrudnionej w przemyśle

       • Skupia znaczny potencjał wytwórczy na niewielkim obszarze

    2. Mierniki służące do wyznaczania okręgów przemysłowych

       • Liczba zatrudnionych w przemyśle

       • Odsetek zatrudnionych w przemyśle wśród czynnych zawodowo

       • Wielkość produkcji sprzedanej przemysłu

       • Wielkość sprzedanej produkcji na jednostkę powierzchni

       • Wielkość potencjału wytwórczego

       • Wartość potencjału wytwórczego na jednostkę powierzchni

       • Stopień powiązań produkcyjnych itp.

11. Struktura przemysłu i jej zmian:

    1. Zmiana paradygmatu gospodarowania

    2. Globalizacja

    3. Wzrost znaczenia przemysłu wysokiej techniki

    4. Zmiany strukturalne

    5. Walka o rynki zbytu

    6. Zmiany strategii rozwoju przemysłu

    7. Wzrost nakładów na B+R

    8. Rezygnacja z rozwoju niektórych przemysłów na obszarze własnego kraju i przenoszenie ich do innych państw

Geografia ekonomiczna, wykład 11, 20.12.2012

Temat: Czynniki lokalizacji przedsiębiorstw w przestrzeni.

1. Podstawowe pojęcia

   1. Jednostka osadnicza- skupiska ludności, składające się również z budynków mieszkalnych i in., które są też nazywane osadami lub punktami osadniczymi (osiedleńczymi)

   2. Sieć osadnicza- zbiory jednostek osadniczych, których proces kształtowania zależy od warunków społeczno-ekonomicznych i geograficzno-historycznych

   3. System osadniczy- zbiory powiązanych pod względem funkcjonalnym jednostek osadniczych. Powiązania te mogą mieć charakter społeczny, ekonomiczny, infrastrukturalny (techniczny).

2. Lokalizacja- to wybór miejsca do prowadzenia działalności gospodarczej (przez przedsiębiorstwa) lub miejsca do życia (przez ludność i gospodarstwa domowe)

3. Lokalizacja działalności gospodarczej

   1. Lokalizacja bierna- polega na restrukturyzacji, modernizacji, zmianie profilu produkcji (rekonwersji) lub zmianie skali przedsiębiorstw już istniejących w danym miejscu

   2. Lokalizacja czynna- polega na wyborze miejsca na nowo uruchomione przedsiębiorstwo lub jego oddziału

   3. Relokacja- poszukiwanie nowego miejsca na przedsiębiorstwo już istniejące

4. Czynniki lokalizacji działalności gospodarczej dzieli się z względu na:

   1. Przedmiot:

      1. czynniki przyrodnicze (surowce, klimat, stan środowiska, itp.)

      2. Czynniki ekonomiczno-techniczne (rynki zbytu, zasoby ludzkie, możliwości kooperacyjne, itp.)

      3. Czynniki instytucyjne (społeczne, kulturowe, polityczne, administracyjne, itp.)

   2. Funkcje działalności gospodarczej

      1. Czynniki produkcyjne (surowce, infrastruktura techniczna, kwalifikacje pracowników, kapitał, itp.)

      2. Czynniki dystrybucyjne (możliwości koncentracji)

      3. Czynniki organizacyjne (możliwości koncentracji kapitału, nowe metody zarządzania, możliwości innowacyjne, itp.)

   3. Możliwości pomiaru

      1. Czynniki miękkie- niemierzalne lub trudno mierzalne (kreatywność mieszkańców, kapitał społeczny, itp.)

      2. Czynniki twarde- mierzalne (procesy demograficzne, struktura gospodarcza, struktura własności, itp.)

5. Uwarunkowania lokalizacji- zjawiska w otoczeniu danej przestrzeni i w jej wnętrzu, mające wpływ na procesy lokalizacyjne w niej zachodzące

   1. Uwarunkowania zewnętrzne:

      1. Przemiany kulturowo-cywilizacyjne

      2. Transformacja ustrojowa

      3. Ustrój i organizacja państwa

      4. Polityka państwa

      5. System prawny

      6. Inne, np. wojny, katastrofy ekologiczne

   2. Uwarunkowania wewnętrzne:

      1. Wielkość przedsiębiorstwa

      2. Struktura prawno-organizacyjna

      3. Poziom techniczno-technologiczny

      4. Kultura organizacyjna

6. Lokalizacja gospodarstw domowych- wynika z zaspokojenia indywidualnych potrzeb ludzkich

   1. Warunki bytowe- warunki mieszkaniowe, obsługa komunalna, administracyjna, stosunki społeczne, gospodarcze (możliwości zatrudnienia)

   2. Warunki użytkowe- sposób i funkcjonalność procesu zaspokajania potrzeb ludzkich, zgodnie z standardami i oczekiwaniami ludzkości

   3. Jakość życia

7. Region jest konkurencyjny jeżeli:

   1. Stwarza zlokalizowanym na jego terenie przedsiębiorstwom takie warunki, że mogą one konkurować na różnych rynkach, uzyskać przewagę konkurencyjną

   2. Jest w stanie wygrać konkurencję z innymi regionami w zakresie przyciągania nowych inwestycji, szczególnie o wysokim poziomie innowacyjności.

8. Czynniki sprzyjające i bariery wejścia inwestorów zagranicznych na rynki lokalne

Czynniki sprzyjające	Bariery
Przychylność władz lokalnych wobec inwestorów	Niechęć władz lokalnych wobec inwestorów zagranicznych
Korzystne oferty dla inwestorów	Brak korzystnych ofert inwestycyjnych
Dobra promocja gminy i jej ofert	Słaba promocja gminy i jej ofert
Dobrze przygotowane grunty pod inwestycje	Nie do końca przygotowane grunty pod inwestycje
Zatwierdzony plan zagospodarowania przestrzennego	Brak planów zagospodarowania przestrzennego
Możliwość pozyskania wykształconej kadry	-
Posiadanie przez gminę SSE	Brak możliwości utworzenia SSE
Chętni do współpracy krajowi partnerzy biznesowi	Nie przychylne nastawienie krajowych przedsiębiorstw do obcego kapitału
Duży rynek zbytu w regionie	Ograniczona siła nabywcza ludności
Rozwinięta infrastruktura rynkowa	Słaba infrastruktura rynkowa
Dobrze rozwinięte otoczenie biznesu	-
	Brak potencjalnych inwestorów
	Niesprzyjające przepisy prawne

1. Teorie lokalizacji

   1. Teoria lokalizacji opiera się na stwierdzenie, że koszty działalności gospodarczej i dochody z tytułu jej prowadzenia, zależą od jej położenia danego podmiotu gospodarczego. Zachodzą 3 przypadki:

      1. Ceny zbytu są stałe, a koszty produkcji są zróżnicowane przestrzennie, dlatego przedsiębiorca dąży do minimalizacji kosztów (klasyczna teoria lokalizacji)

      2. Koszty produkcji są niezależne od położenia geograficznego, natomiast w zależności od lokalizacji kształtują się ceny zbytu, stąd wybór lokalizacji polega na wyborze miejsca zapewniającego maksymalne ceny.

      3. Koszty produkcji, jak i ceny zależą od położenia, a wybór lokalizacji wiąże się z dążeniem do maksymalizacji zysku.

   2. Modele teoretyczne wyboru lokalizacji

      1. Koszty zależne od lokalizacji

      2. Ceny zależne od lokalizacji

      3. Koszty i ceny zależne od lokalizacji

2. teorie klasyczne- A. Weber (1909)

   1. Teoria Alfreda Webera poszukuje punktu najniższych kosztów jako miejsca lokalizacji.

   2. Założenie: koszty produkcji są w każdym miejscu takie same.

   3. Rozważane są takie składniki kosztów, które są zmienne w przestrzeni: koszty transportu, siły roboczej i korzyści aglomeracji

   4. Lokalizacja optymalna znajduje się w miejscu najniższych kosztów transportu.

3. Założenia Webera:

   1. Rozważa się lokalizację pojedynczego przedsiębiorstwa wytwarzającego jeden produkt w określonej ilości

   2. Znana jest lokalizacja miejsc konsumpcji i źródeł surowcowych

   3. Jednolite są koszty transportu za tonokilometr

   4. Stałe techniczne współczynniki produkcji

   5. Lokalizacja jest optymalna gdy minimalizuje koszty transportu

      1. W celu znalezienia punktu minimalnych kosztów i optymalnej lokalizacji stosuje technikę izodapan- linii jednakowych całkowitych kosztów transportu na jednostkę produkcji.

4. Izodapany

   1. W punkcie P1 wyższe koszty transportu są równoważone przez niższe koszty pracy.

   2. P0-minimalne koszty transportu

   3. Pierwsza izodapana jest linią łączącą wszystkie punkty wokół P0, dla których koszty transportu wzrastają o 1 jednostkę, druga izodapana- koszty transportu wzrastają o 2 jednostki.

   4. Linia łącząca punkty, w których wzrost kosztów transportu jest równy spadkowi kosztów pracy nazywa się izodapaną krytyczną. Koszty lokalizacji w każdym jej punkcie są równe kosztom w punkcie początkowego minimum P0.

5. Weber sformułował pojęcie:

   1. Wskaźnika materiałowego (Wm)- iloraz ciężaru surowców oraz ciężarem wyrobu gotowego.

   2. Jeśli:

      1. Wm>1 wówczas zakłady powinny być lokalizowane przy bazie surowcowej

      2. Wm=1 zakłady lokalizowane w dowolnym miejscu między bazą surowcową i rynkiem zbytu (łącznie z tymi punktami)

      3. Wm<1 zakłady powinny być zlokalizowane przy rynkach zbytu

      4. Jego miara ma zastosowanie przy lokalizacji tradycyjnych gałęzi przemysłu (np. cukrowniczego, produkcji serów twardych)

6. Teoria Augusta Loscha (1954)

   1. Kryterium optymalnej lokalizacji jest maksymalizacja zysku nominalnego (rozumianego jako różnica między przychodami i poniesionymi kosztami.)

   2. Podkreśla, że jednostronne oparcie lokalizacji na minimalizacji kosztów produkcji lub tylko maksymalizacji przychodów jest błędne.

7. Wpływ konkurentów oraz klientów i dostawców na lokalizację produkcji

Grupy wpływu	Rodzaj reakcji
Konkurenci	Możliwość rewizji dotychczasowych lokalizacji. Konkurencja o lokalizację.
Klienci i dostawcy	Wpływ na formę działalności gospodarczej (konsumpcja i produkcja jako funkcja odległości). Wpływ na treść działalności gospodarczej (przedmiot produkcji i konsumpcji jako funkcja odległości).

1. Najkorzystniejszym kształtem obszarów gospodarczych jest układ plastra miodu. Rynek taki jest idealny dla konkurencji. Losch wymienia czynniki wpływające na deformację regularnych rynków i przyczyniające się do nierówności w rozwoju przestrzennym:

   1. Przestrzenne zróżnicowanie warunków naturalnych (warunki przyrodnicze i dysproporcje w przestrzennym układzie gospodarczym).

   2. Miejscowe różnice w dostępności komunikacyjnej (linie komunikacyjne i punkty transportu jako miejsca lokalizacji),

   3. Różnice między ludźmi, w tym między przedsiębiorstwami lub w charakterze narodowym,

   4. Różnice polityczne

   5. Położenie przygraniczne

2. Teoria ośrodków centralnych Christallera (1933)

   1. Dotyczy zależności między liczbą, wielkością i rozmieszczeniem miast.

   2. Miasto jest centrum społeczności regionalnej i ośrodkiem pośredniczącym w handlowej obsłudze tej społeczności. Takie miasto jest ośrodkiem centralnym. Ośrodki centralne są różne pod względem wielkości. Ośrodki wyższego rzędu obejmują swoim oddziaływaniem większe obszary i spełniają więcej funkcji centralnych. Ośrodki niższego rzędu oferują dobra i usługi niższego rzędu. Natomiast ośrodki wyższego rzędu oferują dobra i usługi niższego i wyższego rzędu. Natomiast ośrodki wyższego rzędu. Ranga dóbr i usług jest wyznaczana przez przestrzenny zasięg ich sprzedaży.

   3. Zasięg dobra lub usługi wyznaczony jest przez maksymalną odległość, którą rozproszona ludność gotowa jest pokonać, aby nabyć dobra i usługi. Ranga ośrodka zależna jest od: rozległości, obsługiwanego obszaru, liczby jego ludności i wielkości jej dochodów netto.

   4. Obszary rynkowe poszczególnych dóbr i usług mają kształt sześciokątów foremnych (heksagonalny). Obszary wyższego rzędu są wielokrotnością obszarów niższego rzędu. Sieć ośrodków ma również układ heksagonalny i hierarchiczny.

   5. Organizacja przestrzenna miast, jednostek gospodarczych handlowych i usługowych, odpowiada sieciom sześciokątów foremnych, o dłuższych bokach- dla dóbr i usług centralnych wyższego rzędu, krótszych bokach- dla dóbr i usług niższego rzędu.

3. Teoria strefy koncentrycznej Burges’a zakłada, ze miasto ma jedno centrum