Jagodowe uprawiane w PL na skale komercyjną: trus, porze czarna, czerwona, malina, agrest, borówka ,winorośl,aronia
Jagodowe na skale amatorska: aktinidia ostrolistna; borówka brusznica, czernica; cytryniec chinski; deren właściwy; kalina koralowa; poziomka pospolita; jagoda kamczacka; swidosliwa wielkokwiatowa; zurawina wielkoowocowa
Drzewa UPR w PL na skale amatorską:pigwa, grusza azjatycka, jarzebina slodka,jarzebinogrusza, kasztan jadalny, morwa górska, nieszpulka, sliwa japonska,rokitnik
JABŁOŃ
Gatunek: Mulus x domestica Borkh. Diploid jabłoń 2n=2x=34; n=17
*Rodzina rózowate: rosaceae; Podrodzina jabłkowe:Maloideae Rodzaj:mulus jabłoń
*Rodzaj Mulus spokrewniony jest z Pyrus i Cydonia=podrodzina Maloideae
*Podrodzina ta jest allopolipoidalna powstała ze skrzyżowania Spiraeoideae x=9 i z Prunoideae x=8= 17 haploidalna charakterystyczna dla Maloideae
Pierwsze krzyzowanie u jabłoni: Thomas A.Knight 1806anglia
*gatunki triploidy:M.hupehensis, M.coronaria tetraploidy:M.sargentii
Wys w strefie umiarkowanej Europa,Azja,Ameryka Pol
Poziom ploidalnosci odm uprawnych: diploidalne 2n=2x=34; triploidalne 2n=3x=51 (Close,boskoop/ grusza lukasówka)
Jabłon pochodzi od gat Malus Sieversii (rosnie dziko w Azji central)
Malus siversii najbardziej poplarny w uprawie drzew owocowych w umiarkowanym; drzewo 5-12m wys; owoce najweiksze do 7cm średnicy;
Odm wysoce alergenne w porzadku zgodnym ze wzrastajaca sila wylowywania alergii: Elstar, rajka, bellinda, jonagored; golden delicious; gala, pi nova
Cele hodowlane: zwiekszenie atrakcyjności owocu:wyglad, jakos deserowa,zdolność dl przechowywania; wartość odzywcza; odporność na choroby parch,mączniak,zaraza ogniowa; adaptacja klimatyczna; pokrój drzewa; sila wzrostu;pora kwitnienia
GRUSZA
Gatunek: Pyrus
Rodzaj:Pyrus grusza; reszte to samo co jabłoń
Rodzaj i podrodzina to samo co jabłoń
Subcentra: Azja centr; Chiny wschodnia
3grupy: gat o malych owoc z 2slupkami; wielkoowocowe z 5 slup; ich mieszance z 3-4
*3miejsce wśród gat sadowniczych po winorośli; jabłoni. Swiatowa produkcja 23mln ton; producenci: Chiny, 300odm uprawnych dziala się na grusze europejsk P.communisi i azjatyckie
P.communis pospolita, europejska(twarde , kanciaste, cierpkie w samaku, po zerwaniu i przechowywaniu staja się miękkie i słodsze) pochodzi od 2podgatunków: P. communis subsp.pyraster i P.c subsp.caucasica
Pokrój:wysmukly kształt; dobrze wykształcony przewodnik; przewaznie palowy system korzeniowy Pedy:proste, sztywne, delikatnie zygzakowate lub lukowato wygięte; barwa roznorodana
Dojrzewanie owoców odm euro: owoce odm letnich Pol VII koniec VIII; jesiennych w pierwszych dwoch dekadach wrzes; ziarnkowe w 3dekadzie wrzesnia i w Paz
Uzytkowosc:owoce deserowe; susz; kompot; sok; dzemy; SA puszkowane
Odm Azjatyckie( chinskie,japońskie):Malo znane z PL; na duza skale UPR w Korei,japon w Chinach pol i srodkowych ; owoce brak aromatu; twarde; gruboziarniste; b.slodkie; soczyste; odporność na zaraze ogniowa;
ŚLIWA
Gatunek: Pxdomestica sliwa domowa-wegierka
Gr odmian w sadownictwie: wywodzące się od Pxdomestica(europejskie); P.salicina(japonska)
W Pl:3miejsce po jabłoni i wisni
Śliwa japonska P.salicina:Chiny pochodzi, w Pl Malo znana; klimat nasz nie sprzyja jej uprawie; miaz Malo smaczny ale soczysty i aromatyczny; rozna barwa; pestka nie oddziela się od miąższu; producenci:Turcja, wlochy; Hiszpania; Francja; zalate owoców duza twardosc na transport dobra; Malo podatne na gnicie, odgniecenia; dl nie traca świeżości; nie powinno w Pl się sadzic tam gdzie w zimie corocznie niskie tem, które powoduja przemarzanie drzew; tam gdzie morela tam i sliwa; obcoplodne; dobry zapylacz alycza; atakowana przez wirusa szarki; grozny tez rak bar i bru zgni drzew pestkowych
Odm sliwy jap mogą być wprowadzone do PL:Santa rosa, shiro, vanier(odprna na raka bar, bzgrze pest); kometa; najdiena;
Hodowla miesznce: P.salicina ze sliwa amerykanska P.americana, alycza P. cerasifera var.divaricata i innymi gat
Klony odm wegierka zwykla:promis, tolar,nectavit
WIŚNIA I CZERESNIA
Czeresnia ptasia Prunus avium:2n=2x=16
Wiśnia pospolita Prunus cerasus: 2n=4x=32
Rodzaj:Pyrus sliwa , Rodzina rózowateRosaceae; Podrodzina:prunoideae Podrodzaj:Cerasus wisnia
Wisnia pospolita Prunus cera sus2n=4x=32 mieszaniec P.avium czereśni ptasiej 2n=2x=16 i P.fruticosa wisienki karlowej 2n=4x=32
Sekcje w podrodzaju:eucerasus; microcerasus; pseudocerasus; mahaleb
Wiśnia:wys dziko cala euro i Azja mniejsza; w PL lokalne sokówki i szklanki
Podzial wisni na gr:czerechy( mieszance wisni z czeres); szklanki(P.cerasus caproniana); wisnie czarne(P.cerasus austera); wisnie dzikie i półdzikie( P.marasca)
Pora dojrzewania wisni odm: wczesne 20.06-5.07; sredniowczesne 5-20.07; pozne 20.07-poczatek 0.8
Porz dojrz czereśni: 8tyg; 1tydz odm najwcześniejsze Rivan; 8najpozniejsze Bianca; odm wczesne 5-20.06; srednio-wczesne20.06-5.07; pozne:5-20.07
Odm wisni wytrzymale na mróz:northstar,Sabina,groniasta,lutówka
Bardzo Malo podatne na drobla plamistość: northstar,agat,Sabina,groniasta,Nana,kerezer Podatne:Lutówka
Od PL:agat,Sabina,diament,dradem
Odm czereśni odporne na mroz:rivan,burlat,Vega podatna:ulster,sam,buttnera czerwona,summit,blanca
Malo podatna na raka bak:rivan,burlat, keresova,Vega,ulster,sam, buttnera czerwona,Schneidera pozna,kordia,Regina odporne:merton premier podatna:van,hedelfinska
Malo podatne na pekanie owcow: merton premier,keresova,vanda, ulster,sam , lapnis ,Regina,Blanca Podatna:Vega,techlovan,van, buttnera czerwona, hedelfinska,summit
Samoplodna:lapnis
BRZOSKWINIA ZWYCZAJNA
Gatunek:Prunus persica
Owoce: pestkowce; 100-200g; omszona skorka; doj od VII do Paz; b. smaczne; zaw węglowodany; jada się surowe; przetwarza na kompoty,dzemy; susz; polecany w dietach; pry chorobach reumatycznych; dziala uspokajająco;
Uprawa:słoneczne miejsca; drzewa toleruja do -30; paki kwiatowe ulegaja zabiciu w tem -15; -25; a Pl nie całkowicie odporna na mroz;
Choroby:kędzierzawość lisci brzosk przez grzyb Taphrina deformans(zniekształcenie lisc; pofaldowanie, zwijanie, bily nalot grzybni; trzeba opryskac drzewo srodkami grzybobójczymi
MORELA POSPOLITA
G:Prunus Armeniach Rodzaj:Prunus sliwa;
Morela: UPR w klimacie śródziemnomorskim; drzewo krzew do 15m; lis jajowate
Owoc:kulisty, niec spłaszczony pestkowiec o skorce pomarańczowej niewielki rumienic; na surowo, suszone w przetworach, duzo Wit C, duzo karotenoidów
Czynniki hamujące UPR w Pl:wrażliwość pakow kwiatowych na mroz w czasie zimyi na przedwiośniu
Producenci: Turcja, Iran Uzbekistan. Wlochy
Upr:duza ilość swiatla; ciepla; zle znosi dlugotrwale opady; owoce wówczas masowo pekaja. Gnija; w zimie wytrz do -30; rozpoczyna weg b.wczesna wiosna; gleba pg 6-7; korone w formie kulistej
ORZECH WLOSKI
Rzad:Juglandales orzechowe Rodzina:Juglandaceae orzechowate; Rodzaj:Juglans orzech; Gat:juglans regia orzech wloski 2n=2x=32
Wyst:Azja.europ, Ameryka Pol i Pol
Producent:USA 200-250tys ton w PL: 500-1000ton
Drzewa:wiatropylne, jednopienne; rozdzielnopłciowe
Odm PL:albi,Leopold, dodo, resovia, targo, tryumf, silesia
Odm rosna slabo:albi silnie:dodo,tryumf,silesia
Wytrzymale na mroz: Leopold,dodo,resovia,targo,tryumf
Odm plenne:albi,dodo,targo,tryumf,silesia
Malo podatna na antraknoze: albi,tryumf
LESZCZYNA
Rzad:fagales bukowe; rodzina:betulaceae brzozowate; rodzaj:corylus leszczyna; gat:corylus avellana leszczyna pospolita 2n=2x=22
Ros:jednopienna, rozdzielnoplciowa; najwcześniej rozpoczyna wegetacje, w lagodne zimy zakwita na początku II; wiatropylna; wielkość odm obcoplodna
Wys:strefa umiarkowanej polkuli polnocnej
Orzech laskowe:kaloryczne; chronia przed otyłością; zapobiegaja przedwczesnej sklerozie
Odm PL:syrena(samoplodna)
Odm reszta:Nottinghamski, Webba; cos ford(samoplodna); truchsessa
PORZECZKA
Rzad: rosa les rózowce; rodzina:saxifragaceae skalnicowate; rodzaj:Ribe porzeczka
Owoc:kulista jagoda, kol bialy,czarn,czer na której pozostaja resztki okwiatu
Porz. Czarna: pochodzi od gat.Ribes nigrum 2n=2x=16
Producenci:PL i eksport
Porz, czerwona i biala: poch od gat diploidalnych 2n=2x=16 R.petraeum-skalna; R.rubrum czerwona; R.vulgare pospolita
*Odm czarnej deserowe, przetwórcze: bona
Duza wyt na mróz:ojebyn,tisel,Ben lomond,ceres,tiben,titania
Duza podatność na opadzine lisci:bona
Podatna rdza:bona Malo:tisel,titania
Malo podatna mączniak:bona,tise,tiben,titania(maszynowo) duza: Ben lomond(maszynowo),ceres
*Porz czerwona odm duza wytrz na mroz: jonkheer van tets,holenderska czerw
Malo podatne na opdzine lisci:jonkheer van tets, holenderska czerw(maszyn),rovada
*Porz biala: biala z juterbog i blanka (Malo pod na opdzine, duzo na mroz)
AGREST
Rzad:rosa les rozowce; Rodzina saxifragaceae;Rodzaj: Grossularia agrest; Gatunek:Grossularia vulgare: Agres pospolity 2n=2x=16
Wys:Europa, Afryka Pol; Kaukaz
Upr: w ogrodach, na plantacjach towa, a Pl na 1000ha; zbior 20000ton
Odm deserowe:rokula, niesluchowski,martlet,rolonda
Odporne na mączniaka agrestu:rokula, rolonda
MALINA
Rzad:Rosales rozowce; Rodzina:Rosaceae rozowate; Rodzaj: Rubus malina; Podrodzina:Idaeobatus malina własciwa 2n=2x=14
Pochodza od gat: R.idaeus malina wlasci; R.strigosus omszona; R.occidentalis zachodnia
Odm powtarzające:Polka, pokusa, poranna rosa;
JEZYNA
Rzad:Rosales rozowce; Rodzina:Rosaceae rozowate; Rodzaj: Rubus malina; Podrodzina: eubatus jezyna 2n=2x=14
Gat z których pow: Rubus. Tomentosus(jezyna faldowana) i R.ulmifolius(wiazolistna)
Mutant:R.laciniatus(strzepolistna) pozbawiona kolców
Upr bezkolcowej: USA, nowa Zelandia
Odm:Orkan(dojrzewa VII/VIII do Pol wrzesnia); Gazda(VII/VIII przez 6tyg owocuje)
POZIOMKA
Rzad:Rosales rozowce; Rodzina:Rosaceae rozowate; Rodzaj: Fragaria poziomka Ga: F.vesca:poziomka pospolita 2n=2x=14
Diploidalne 2n=2x=14; tetraploidalne 2n=4x=28
Pentraploidalny gat: Fxbrinhurstii 2n=5x=35
Oktopolidalne gat:2n=8x=56 F.virginiana i F.chiloensis
Hexaploid: F.moschata 2n=6x=42
Odm:baron solemacher,rugia
TRUSKAWKA
Rzad:Rosales rozowce; Rodzina:Rosaceae rozowate; Rodzaj: Fragaria poziomka Ga:F.ananassa poziomka ananasowa, truskawka 2n=8x=56
Pochodzenie: F. virginiana 2n-8x=56 x F.chiloensis 2n=8x=56= F.ananassa2n=8x=56
Truskawka:w europie nie owocowala bo jest rozdzielnopłciowa; ros obuplciowa; 3,6mln ton; najwieksza produkcja na polkoli polnoc
Klasyfikacja owoców: murzynki cienowisniowe zabarwienie miąższu senga sen gana; czerwone redgauntlet; rozowe surprise des halles; ananasowe o białym miąższu Louis Gauthier
Odm podatność na szara plesn b.duza:senga sen gana, kama,Vega, marmolada, Evita, mala:kent,elsanta;redgauntlet, vi coda, selva,tango,bolero,
WINOROŚL
Rzad:Rhamnales:szaklakowce; Rodzina:vitaceae winoroślowate Rodzaj: Vitus winorośl; podrodzaj: Euvitis 2n=2x=38 dzieli się na gat V. vinifera winorośl wlasciwa i V.labrusca winoros lisia; podrodzaj: Muscadinaa 2n=2x=40 dzieli się na gatV.rotundifolia winorośl okraglolistna
Rozdzielnoplciowa. Wi europejska zaczela gwałtownie zamierac przyczyna to mszyca filoksera winiec uszkodzila korzenie i liscie ros; ratowanie okazalo się ze trzeba Szczepic odm szlachetne na amerykanski gat V.riparia; V.rupestris; V.berlandieri
wPl przez chrześcijan benedyktyni którzy wytwarzali wino na msze; 500 winnic; 500ha;
Odm na wina biale o Sr wytrzymałość na mroz:Bianca, hiberna; jutrzenka; johanniter; Muskat odeski; seyval Blanc; sibera; Solaris
Odm na wina czerw:regent; Roesler; cabernet cortis; rondo; rathay; zweigelt
Odm na win czer wysoka wytrz na niskie tem:merechal foch; abudance; frontenac; Leon millot; heridan; marquette
Odm wytrzymale na mróz:price, alwood,Bath,Bianca wrażliwe:ribol
Odm silnie rosnące:price; alwood,prim,Bath,Bianca,alden
Odporne na choroby:alwood, Bath,alden
Odm deserowe, przetwórcze:Bath deserowe:alden,ribol
ARONIA
Rzad:Rosales rozowce; Rodzina:Rosaceae rozowate; Rodzaj:aronia aronia
Wazniejsze gat: aronia arbutifolia czerwona; a.melanocarpa czarna; Axprunifolia sliwolistna
Wys:wschodnia czes ameryk Pol; krzewy,
Owoce a.czarna:Male,cierpki zapach; do wina; dzem; syrop; soku herbaty;
Odm samopłodne:Viking,nero